Шымкент келбеті

немесе шет тілін үйренуге мүмкіндік мол

Шет тілін білу – қазіргі заманның басты талабына айналғаны қашан?! Өзге елдің мәдениетін білу, іскерлік қарым-қатынасымызды дамыту, шетелде іс-тәжірибеден өтуде бәрібір ағылшын тілін білу қажеттілігін сезініп отырмыз. Мұны мойындамасқа амал жоқ. Көп тіл білгеннің өрісі кең ғой. Қала тұрғыны, медицина саласының қызметкері Шапиға Мырзахметованың да тіл үйреніп жүргені осы себептен. 42 жастағы дәрігердің талабы қуантарлық. Келешекте ағылшын тілін меңгеру ойы бар. Халықаралық семинарларда баяндаманың мәнін ұқпай, әбден ызасы шықса керек. Бүгінде қалада жеке кәсіп ашқан азаматтар да өзге елдің тілін үйренуге ден қоя бастапты. Студенттер мен оқушылардың жаппай тіл сындырып жүргені о бастан белгілі жайт.

 Бәсекеге қабілеттілік – заман талабы

Әйгілі жазушы Шерхан Мұртазаның мына бір пайымы еске түседі. «Сонау бір жылдары атқа мініп жүргенімде, алыс-алыс шет елдердің біразын араладым. Барған, көрген жақсы-ау, бірақ мүгедектеу хал кештім. Мылқау кісі сияқтымын. Ол елдегілер қазақ тілін білмейді. Орыс тілі, жарықтық, ол да түкке жарамай қалды. 

Инглиш, инглиш?! – дейді бәрі де. «Инглиш» түскірді білмеймін. Баяғыда немісше оқып едім, о да іске аспай қалды. 

Дүниені билеп тұрған – «Инглиш». Қазақы ұғыммен айтқанда, адам боламын десең – ағылшын тілін біл!». Қаламгер бұл ойды 1999 жылы айтқан еді. Одан бері қаншама уақыт өтті. Қажеттілік тіпті арта түскенін бағамдап отырмыз. 

Шымкент қаласындағы тілдерді оқыту орталығында бүгінде 225 адам ағылшын тілінен дәріс тыңдайды. Олардың басым бөлігі – мемлекеттік қызметкерлер, ұстаздар және студенттер қауымы. Мекеме басшысының орынбасары Жадыра Төлееваның айтуынша, мұнда ағылшын тілі 2012 жылдан бастап оқытылып келеді. Биыл Орталықтың құрылғанына жиырма жыл толады. 

Мекемеде шет тілін үйреніп жүргендердің ішінде 162-і – қазақ, 29-ы – орыс, 24-і – өзбек азаматы. Мемлекеттік қызметкерлердің жалпы саны – 87. 

Әр деңгей төрт ай оқытылса, жалпы, бір жылда тілді меңгеріп шығуға мүмкіндігіңіз бар. Тегін-ақ. Курстың соңында сертификат беріледі. Әрине, ол үшін межелі балды жинау керек. 

– Қызығушылық жылдан-жылға артып келеді. Тегін болғандықтан, әсіресе мектеп оқушылары жиі бас сұғады. Бірақ оларды қабылдай алмаймыз. Бізге мектеп бітіргендерді алу талабы қойылған. Негізінен, медицина, білім саласының қызметкерлері, студенттері көп келіп жүр. Себебі, олар іссапарға, іс-шараларға жиі қатысады ғой, – дейді басшының орынбасары. 

Қазір емтихан кезеңі. Орталықтың ұстазы Гаухар Аманбайқызы сегіз шәкіртінің білімін тексеріп жатқанының куәсі болдық. Курс ақпан айында басталған. Топта АӘИУ, ОҚМФА студенттері, үй шаруасындағы келіншектер де бар. Олардың басым бөлігі шетелде білімін жалғастыруға ниетті.

Жас та, кәрі де тіл үйреніп жүр

Қалада тіл курстарында оқып жүрген адамдар тіпті көп. «Интерпресс», «Сәлем», «ABC», «Global Education» – бұлар көпшілікке белгілі орталықтар. Қалада жалпы, 30-ға жуық ірі жекеменшік тіл курстары жұмыс істейді. 

Қазір тіл мектептерінің жұмысы қызған шақ. Студенттер мен оқушылар жазғы демалысқа шығып, орталықтарды жағалап жүр. Олардың дені негізінен «Интерпресс» мектебіне баратынын білдік. М. Әуезов атындағы ОҚМУ, ОҚМПИ студенттерінен бөлек, Алматыдағы Сүлеймен Демирель университетінің шәкірттері де осында оқуға ынталы. 

Бұл мектеп қалада ең алғаш ашылған оқу орны. 1996 жылдан бері қалалықтарға үздіксіз шет тілін үйретіп келеді. Мұнда 1200 адам оқып жатыр. Алты жастан жетпіс жасқа дейінгілерді кездестіресіз. Негізгі құрам – 12 мен 25 жастың арасы. 40 пен 50 жастағылар да көп-ақ.

Мекеме басшысы Ардақжан Жәкенова да мұны бізге мақтанышпен айтты. 

– Бәсекелестік бізге керісінше дамып отыруға серпін береді. Ең алғаш ашылғаннан сапалы жұмыс істеуге көңіл бөлдік. Тұрақты келушілерге жағдай жасай береміз. Бізде оқу құны – арзан. Мұғалімдер де білікті. Негізінен «Болашақ» түлектерін, «Алтын белгі», қызыл дипломмен бітірген түлектерді жұмысқа аламыз. Бұл – міндетті шарт, – дейді мекеме басшы. 

Мектептің оқу кластарын аралап жүріп, сегіз студенттің арасында жасы үлкен екі кісіге көзіміз түсті. Сабақ жүріп жатыр. Өз өтінішімізбен оларды аз-кем әңгімеге тарттық. Сөйтсек, екеуі де медицина саласының қызметкерлері екен. ОҚО онкологиялық диспансерінің дәрігері Бақтияр Абетаев – 46 жаста, Шымкент қалалық көпсалалы ауруханасының дәрігері Шапиға Мырзахметова апай – 42 жаста. Екеуі де өз саласының үздігі болғысы келеді. Бүгінде шет тілін білмей, алға қарай даму мүмкін еместігін түсінген. Әзірге, екінші деңгейдегі топта дәріс алып жүр. Топтағы сегіз студенттің арасында белсенділік танытады-ақ. 

Қытай тіліне де қызығушылық басым

Заман талабы шығар. Қазір қытай тіліне де қызығушылық артып отыр. Шымкентте де қытай тілі мектебі жұмысын бастаған. Орталықтың ашылғанына бір жарым жыл болған. Негізінен, Қытайда білім алып, тілді меңгерген өзіміздің қаракөз қыздарымыз қолға алыпты. 

Мұнда 80-90-ға жуық үйренуші бар. Оның 70 пайызы – өзіміздің қаракөздер. Жалпы, қытай мектебінде кәсібін Қытаймен байланыстыратын, сол елде білім алғысы келетіндер оқиды. 

Қытайдың Ланчжоу университетінің түлегі, орталықтың менеджер әрі оқытушысы Бибіфатима Сейдазымованың айтуынша, талапкерлер курсқа 5-6 жастан бастап қабылданады. Төрт мұғалім 13 топқа ханзу тілін үйретіп жүр. Бір ерекшелігі, Қытайдың 20-дан астам университеттерімен келісім-шарт түзген. Яғни, тілді осы жерде үйреніп, Қытайда білім алуға мүмкіндік бар. 

Биыл тамыз айының соңында Шымкенттен Қытай еліне он қала тұрғыны аттанғалы отыр.

«Бұл жағдай маған сабақ болды»

Күнделікті тіршілікте басымыздан түрлі жағдайлар өтеді. Кейбір сәттерде тіл білмеуіміздің кесірінен оңтайлы сәтті қолдан жіберіп алатынымыз тағы рас. Шындап келгенде, оған кінәлі өзіміз. Тіл үйренуді кейінге шегере беретін жалқаулығымыз ғой. 

34 жастағы қала тұрғыны, 3 баланың анасы Меруерт Ториева да осындай жағдайды басынан өткерген. Шымкенттен «Ақ сұңқар» деген отбасылық дәмхана ашыпты. Негізінен, ыдыс-аяқ заттарын Қытайға барып әкелетін көрінеді. Өткен жылы барған сапарында келеңсіз жағдайға куә болып, сол елдің тілін меңгеріп алуға құлшына кірісіпті. 

– Аудармашымен барып едік. Қытай тілін мүлдем білмеймін. Біз тауар алып жатқан кезде аудармашы пайдакүнемділікке салынып, жағдайды керісінше қиындатыпты. Оны кейін білдік. Келісімін беріп тұрған сатушының сөзін басқаша аударған ғой. Сол жағайға қатты намыстандым да, тілін үйренуді бірден бастадым. Енді, тілді толық меңгеріп, мұндай жағдайдан қорытынды шығарамын деп шештім, – дейді өзі. 

Осындай жағдай басынан өткен кәсіпкер келіншек қазір қытай тілі мектебінде оқып жүр. Барлық деңгейді меңгеруге ниетті. Өзі ғана емес перзенттеріне де міндеттемекші. Ағылшын тілін де бастапқы деңгейде біледі. Оны да дамытпақ жоспары бар екен. 

«Өзге тілдің бәрін біл, өз тіліңді құрметте» деген сөз бекер айтылмаған. Өз тіліңді біл. Өзге тілдің де игілігін пайдалану керек. Қазіргі заманның талабы осы.

«Шымкент келбетімен» бірге ағылшын тілін үйрену сабақтарын жалғастырамыз. Бұл жолы Шымкентте жаңа бой көтеретін нысандардың мән-маңызын баяндайтын боламыз. Айдарды Меруерт Бимұрзаева жүргізеді. Сонымен, шетелдік саяхатшы сізге жолығып, облыс орталығын қысқаша таныстырып өтуіңізді сұрады делік. Ендеше, дайын болыңыз!

«Shymkent mall»

It will be the biggest shopping center in Kazakhstan. Covering an area of 38 hectares, there will be located supermarket, shops, cinemas, a children's amusement park, Water Park, food court for 3,000 people, the modern fashion-gallery, parking for 3500 places. In the complex will be located the bus station from 8 platform with the ability to service 350 passengers at a time. In «Shymkent mall» will work 4,000 people.

«Shymkent mall»

Бұл Қазақстандағы ең ірі сауда – ойын-сауық орталығы болмақ. Жалпы аумағы 38 гектарды құрайтын орынға гипермаркет, дүкендер, кинотеатрлар, балаларға арналған ойын-сауық паркі, аквапарк, 3000 адамға арналған фуд-корт орындары, заманауи фешн галереясы, 3500 көлікке арналған автотұрақ болады. Кешенде 8 платформадан тұратын және бір уақытта 350 жолаушыны қабылдайтын автовокзал қарастырылған. Сонымен қатар, 4000 жаңа жұмыс орны ашылады.

Disneyland, as in Paris.

Akim G. Abdrahimov has already met with potential investors from Turkey. They were the first who expressed their interests in the concept of Shymkent, stating their willingness to accept the draft which is only in Kazakhstan- a world-class Water Park. The place of Shymkent Disneyland selected current racetrack, which will take out of the city.

Париждегiдей Диснейленд

Шымкентте бой көтереді. Осы бағытта қала әкімі Ғ. Әбдірахымов Түркия елінің әлеуетті инвесторларымен кездескен болатын. Олар Шымкент қаласының даму Тұжырымдамасына ең алғаш болып қызығушылық танытуда әрі Қазақстанда жалғыз болып табылатын әлемдік деңгейдегі аквапарк жобасын жүзеге асыруға дайын екендіктерін жеткізді. Шымкенттегі Диснейлендтің орны ретінде қаланың кіреберіс аумағы – Ипподром маңайы таңдап алынды.

International Airport

With the airport will appear train and bus station. It will be the first in Kazakhstan tripartite logistics, such practice is widely used in Europe. The project will be unique not only in Kazakhstan, but also throughout the CIS. Expected that the new airport will serve at least 2.5 million people in a year. Since its opening will be more than 1,000 jobs, in the region will increase the chances for the development of tourism.

Халықаралық әуежай

Әуежаймен бір қатарда темір жол және автобус бекеттері де пайдалануға беріледі. Еуропа елдерінде кең тараған үшжақты логистика тәжірибесі Қазақстанда алғаш болып жүзеге асқалы отыр. Ол тек Қазақстанда ғана емес, сонымен қатар, ТМД елдерінде де бірегей жоба болып табылады.
Жаңа әуежай жылына кем дегенде 2,5 миллион жолаушыға қызмет етеді деп күтілуде. Әуежай қызметі өңір туризмін дамытуға тың серпін әкеліп, 1000-нан астам жергілікті тұрғынның тұрақты жұмыс орнымен қамтылуына қолайлы мүмкіндік бермек.

Айдарды Меруерт БИМҰРЗАЕВА жүргізеді.

ШЫМКЕНТ – ТУРИЗМ ОРТАЛЫҒЫ

Қаламыздың туризмді көз алдымызға алып келетін бренд атауы болуы керек. Шымқаланы туризм орталығына айналдыру үшін мынадай бағыттарда жұмыс жасау қажет: белгілі бағыттарға тұрақты жүріп отыратын туристік маршруттар жүйесі. Іскерлік жәрмеңкелер мен көрген жанды баурап алатын фестивальдерді дәстүрлі түрде жалғастырып отыру. Халықаралық деңгейдегі ірі туристік іс-шараларға атсалысу үшін шетелдің жергілікті уәкілдіктерін ашу. Бұл үшін инвестор тарту маңызды. Қала маңынан алыста орналасқан жаңа әуежай керек. Ол – ауаны ластамайды әрі қауіпсіз.

SHYMKENT – THE CENTER OF TOURISM

Definitely have to create a tourist brand of Shymkent. – The transformation of the city into a center of tourism should go in several directions: it is the development of tourist routes and carrying out of business fairs and anchor festivals, and the opening konvensh – bureau for major international tourist events. For this, it is neccessary to attract investors. We need a new airport outside the city – it's safe, and environmentally sensible.

Айдарды Меруерт БИМҰРЗАЕВА жүргізеді.

БӘРI АҚЫЛМЕН ЖҰМЫС IСТЕЙДI!

Бес жыл көлемінде Шымкент қолайлы, қауіпсіз қалаға айналып, тұрғындарының достық қарым-қатынасы бүгінгіден де жақсаруы тиіс. Дұрыс басқару, жақсы тұрмыс, ақылды орта, экономика және мобилділік...

EVERYTHING IS BY MIND!

After five years Shymkent has to be comfortable, safe and friendly to its residents. Intelligent management, smart living, smart environment, economy and portability...

«SHYMKENT CITY»

Бес жылдан кейін Шымкент қаласының бүгінде «Тұран» деп аталатын солтүстік-батыс бөлігінде 428 гектар жерді алып жататын «қала ішіндегі жаңа қалашығы» орналаспақ. «Shymkent city»-дің 55 мыңнан астам тұрғыны болады деп күтілуде. Олар үшін балабақша, мектеп, емхана, аурухана сынды әлеуметтік нысандар салынады. Жаңа қалашықты айналдыра жедел магистральді түзу және қоғамдық тәртіпті бақылайтын бейнекамералар орнату көзделген. Заманауи тұрғын және іскерлік «Shymkent city» шағынауданы Шымкент болашағының ақылды әрі қауіпсіз, жайлылығының жинақталған үлгісі болмақ.

«SHYMKENT CITY»

The new «city within a city» with an area of 428 hectares, will appear after 5 years in the north-western part of Shymkent, where is now located the microdistrict "Turan". In «Shymkent city» will live more than 55 thousand residents, for them will build schools, kindergartens, clinics and hospitals. Its territory will riddled with high-speed highways and crammed with video devices to monitor public order. Modern residential and business district «Shymkent city» will be the prototype of the future of Shymkent, smart, safe and comfortable.

Айдарды Меруерт БИМҰРЗАЕВА жүргізеді.

КӨРСЕТКІШ

Ағылшын тілі әлемдегі ең әйгілі тілдер қатарында үшінші орынды иемденген. Бұл тілде сөйлейтіндердің жалпы саны миллиардтан асып жығылады, яғни, жер шарындағы әрбір жетінші адам ағылшынша сөйлейді. Әрине, бұл Англия мен АҚШ-тағы ағылшындардың саны емес. Керісінше, Нигерияда ағылшын тілінде сөйлейтіндердің саны англиялық ағылшындардан көп. Ал Швецияда халықтың 89%-ы бұл тілді меңгерген.

ӘРІПТЕР

* Ағылшын тілінде ең көп қолданылатын әріп – e, ал ең аз қолданылатыны – q.
* Ағылшын тілінде әріптердің әртүрлі дыбысталатынын бәрі білсе керек. Мысалы: «He believed Caesar could see people seizing the seas» («Ол Цезарьдың теңізге қызыққан адамдарды көргеніне сенді»). Бұл сөйлемде [i:] жеті түрлі әріптердің оқылуымен келтірілген.
* Ағылшын алфавиті бұрын бір әріпті артық санайтын. Ол әріп – & деген белгі.

СӨЗ

Кез келген тілде басқа сөздерге қарағанда ерекше дыбысталып, қызықты жазылатыны болады. Ағылшын тіліндегі сондай сөздерден бірер мысал келтірейік:
* Ағылшын тіліндегі дауыссыз дыбыстардан тұратын ең ұзын сөз – rhythms («ырғақтар»).
* Ағылшын тілінде бір сөзде алты рет дыбысталатын дауысты дыбыс бар – indivisibility («бірлік»).
* Ағылшын тіліндегі ең көп мағыналы сөздің бірі – set. Ол 44 етістіктің негізгі белгісі және жүздеген басқа да мағынаны білдіреді. Сондықтан бұл сөзді аударарда мұқият болу қажет.
* Pneumono ultra microscopic silico volcano coniosis – ағылшын тіліндегі ең ұзын сөз. Бір қызығы, бұл – медицина ғылымындағы дерттің атауы ретінде қолданылғанымен ондай дерт шын мәнінде жоқ.

Бұл жолғы дәрісімізде біз Шымкент қаласының тарихы мен жетістіктері жөнінде таным-біліктілігімізді онан әрі жалғастырамыз. Айдарды Меруерт Бимұрзаева жүргізеді. Сонымен...

Shymkent has the fame of «garden city», a green city since ancient times.
Шымкент атауының негізгі мағынасы «бау-бақшалы қала», яғни, жасыл қала ұғымын білдіреді.

5422 people lived in Shymkent in 1870.
1870 жылғы санақ бойынша Шымкентте халық саны 5422 адамды құраған.

Today the city's population has almost reached 900 thousand people.
Бүгінде қала халқының саны 900 мың адамға жетті.

The history of Shymkent is inextricably linked with the occurrence of the first pharmaceutical companies in Central Asia – Santonin plant.
Қала тарихында Орта Азия аумағында алғаш болып пайдалануға берілген фармацевтикалық – сантонин зауыты маңызды рөл атқарады.

17 factories were relocated to Shymkent from the front line during World War II.
Ұлы Отан соғысы жылдарында Шымкентке соғыс жүріп жатқан аймақтардан 17 зауыт пен фабрикалар көшіріліп әкелінді.

The water temperature of Koshkarata River is – + 11 degrees in winter and summer.
Қошқарата өзені суының температурасы жылдың қыс, жаз мезгілдерінде де – + 11 градусты көрсетіп тұрады.

Shymkent agglomeration is the second largest population in Kazakhstan.
Шымкент агломерациясы – халық саны бойынша ел аумағында екінші орынға ие.

A new logo of Shymkent is a tulip, depicted by using the Kazakh national ornaments.
Қаланың жаңа логотипі қазақтың ою өрнектерінің элементтерінен құралған қызғалдақ гүлінің пішінін бейнелейді.

БІЗДІҢ МЕРЕКЕНІҢ ҚОНАҒЫ БОЛЫҢЫЗ!

Осы апта Шымкентте қала күні тойланады. Бұл – кез келген шымқалалықты бей-жай қалдырмайтын ерекше әрі ең сүйікті мереке. Қала күні мерекесіне орай облыс орталығында мәдени және спорттық іс-шаралар, көрмелер, байқаулар, түрлі фестивальдар өтеді. Әрине, бұл шаралар Оңтүстіктегі шырайлы Шымқала мен халқының аңызға айналған қонақжайлығын көруге арнайы келген саяхатшыларды қызықтырмай қоймайды.
Ағылшын тілі сабақтарының кезекті тақырыбы қалаға келген шетелдік қонақ пен қала тұрғынының диалогы болмақ.
Айдарды Меруерт Бимұрзаева жүргізеді.

Қонақ: – Қайырлы күн! Мен сіздің қалаңызға алғаш рет келдім. Бұл Қазақстанның көне қалаларының бірі дейді...
– Good afternoon! I am for the first time in your city. They say it is one of the most ancient cities in Kazakhstan...

Тұрғын: – Қазақстанның ғана емес, Орта Азия бойынша да! Шымкенттің кем дегенде 2200 жылдық тарихы бар. Бұрынғы кезде ол Ұлы Жібек жолының маңызды бөлігі болған. Ескі заманның сол рухы әлі күнге Шымқала аспанын шарлап жүр.
– Not only in Kazakhstan but also throughout Central Asia! Shymkent is at least 2200 years old. In ancient times it was an important section of the Silk Road. Air steel keeps the spirit of ancient times.

Қонақ: – Мен шымкенттіктерді Қала күнін кең көлемде атап өтеді деп естідім.
– I heard that Shymkent residents celebrate the City Day in a big way.

Тұрғын: – Иә, бұл біздің сүйікті мерекеміз. Биыл апта бойы тойланады. Бұл күндері қалада дәстүр бойынша жаңа нысандар ашылады. Музыкалық байқаулар, көрмелер, ғылыми мәжілістер өтеді. Қаламызға көптеген саяхатшылар қонаққа келеді.
– Yes, this is our favorite holiday. This year it will be celebrated the whole week. By tradition on these days new facilities are opened, musical festivals, exhibitions and conferences are conducted in the city. Many tourists come to our city.

Қонақ: – Ал мереке күндері Шымкентте қандай мерекелік іс-шараға қатысқан немесе қаланың қай жерінде серуен құрған дұрыс?
– What places or events can be visited in Shymkent during the holidays?

Тұрғын: – Сізге ипподромға барып, ұлттық спорт түрлерінен өтетін жарыстарды тамашалауға кеңес беремін. Сондай-ақ, саябақтарда халықтық-қолданбалы өнер бұйымдарының түрлі көрмелерін көруге болады. 17 қыркүйек күні Тәуелсіздік саябағында өтетін «I love Shymkent» флешмобы мен 20 қыркүйек кешкісін опера және балет театрынды болатын «Шымкент аруы» байқауына міндетті түрде қатысыңыз.
– I recommend you to visit the racetrack and see competitions in national sports. You can also visit the exhibition in the parks, which will be presented products of national crafts. Certainly visit a flash mob in the Independence park «I loveShymkent» on September 17 in the morning and in the contest «Miss Shymkent», which will be held on September 20 in the evening in the opera and ballet theater.

Қонақ: – Өте қызықты бағдарлама!
– Very interesting program!

Тұрғын: – Иә, Қала күні – біздер үшін маңызы зор мереке. Шымкенттіктер қонақ келсе қашан да қуанады. Айтпақшы, биылғы жолы Қала күні мерекесін атап өтуге бауырлас-қалалардың тұрғындары арнайы шақырылған. Бізде ондай тоғыз қала бар.
– Yes, the City Day is a special holiday for us. Shymkent residents are always glad for the guests. By the way, this time the residents of twin cities were invited to celebrate the City Day. We have nine twin cities.