Қызылша — жұқпалы жедел вирустық ауру. Бұл көбіне балалар мекемесіндегі екпе алмаған бүлдіршіндер арасында жиі тарайды. Бұрын ауырмаған және қызылшаға қарсы екпе алмаған жасөспірімдер мен ересектер де бұл инфекцияға өте сезімтал келеді, яғни тез жұқтырады. Әсіресе, көктем, күз мезгілдерінде инфекцияның таралуы жиі байқалады.
Бүгінде елімізде баланың денсаулығына қатысты арнайы медициналық босатылымы барлардан бөлек, ата-анасының қарсылығы, бала денсаулығына деген жауапкершіліктің төмендігі мен салғырттығынан тиісті екпелерді уақтылы алмаған бүлдіршіндер көбейген. Салдарынан жұқпалы аурулар жиі таралып, балаларда оған қарсы иммунитет қалыптаспағандықтан емделу кезеңі ауыр, әрі ұзақ өтіп жатыр. Әсіресе, білім беру ұйымдарында — бөбекжай, балабақша, мектептерде жиі жұқтырып жатады.
Қызылша — ауа-тамшы инфекциясы. Инфекция көзі — қызылшамен ауыратын адам. Вирус ағзаға жоғарғы тыныс жолдарының шырышты қабаттары мен қызылша ауруымен ауыратын адамның көздері арқылы енеді, ол оны тыныс алу, сөйлесу, түшкіру және жөтелу арқылы таратады .
Қызылша ауруы қалай жүреді?
Ауру жедел басталады: балада әлсіздік, қатты бас ауру байқалып, дене қызуы +40ºC дейін көтеріледі. Науқастың асқа тәбетінің болмай, мұрны ағып, құрғақ жөтел қысады. Баланың тамағы қызарып, мойын лимфа түйіндері ұлғаяды . Көздің шырышты қабатының қызаруы,көздің жасаурауы, содан кейін іріңді бөлінділер пайда болады. Аурудың екінші немесе үшінші күнінде ауыз қуысында қызғылт түсті нүктелік бөртпелер (энантема), ұртында, қызыл иек және еріннің шырышты қабатында қызылшаға тән кішкентай ақшыл дақтар (дақтар Бельский-Филатова-Коплика) көрінеді.
Аурудың алғашқы белгілері байқалып, бөртпелер көріне бастайтын бесінші күнге дейін науқаспен байланыста болған балаға тез жұғады. Ал, инкубациялық кезең 7- 17 күнге дейін созылады.
Қызылша вирусы өте құбылмалы. Ауа ағынымен ол көрші бөлмелерге, тіпті ғимараттың басқа қабаттарына терезелер, желдету, кілт саңылаулары арқылы кіре алады, сондықтан сіз науқаспен бір үйде болсаңыз, оны жұқтыру қаупі артады.
Вирус сыртқы ортада тез өледі. Сондықтан инфекция заттар арқылы (төсек-орын, киім, ойыншықтар) арқылы таралуы мүмкін емес. Басқаларға жұғу қаупін азайту үшін қызылшамен ауырған науқастың бөлмесін жиі желдетіп, ауасын тазартып отыру қажет.
Аурудың 4-5-ші күнінде, алдымен, бас терісінде, құлақтың артында, бет аймағында бөртпелер пайда болады. Келесі күні ол денеге, қолдары мен аяқтарына таралады. Қызылша бөртпесі денеге жайылып, кішкентай қызыл дақтар мен үлкен дақтардың бірігуімен көрінеді.
Бөртпе пайда болған кезде баланың жағдайы күрт нашарлайды. Салдарынан қайтадан дене қызуы көтеріліп, катаральды көріністер күшеюі мүмкін (мұрыннан су ағу, жөтел). Сондай-ақ, конъюнктивит белгілері ұлғаяды. Бала летаргиялық қалыпта тамақтан бас тартады, ұйқысы мазасыз болады. Егер асқынулар болмаса, төртінші күннен бастап науқастың жағдайы жақсарады. Бөртпе мүлдем жойылады, дене қызуы қалпына келеді.
Инфекцияның асқынуы
Ем сауатты әрі уақтылы басталса, қызылшада асқыну сирек кездеседі. Балалардың ересектерден айырмашылығы вирусты асқынусыз, жеңіл өткізеді. Асқынулар көбіне бір жасқа дейінгі бөбектерде, салмағы аз балаларда және аллергиямен ауыратындарда жиі кездеседі. Аурудың ағымы тыныс алу жүйесінің зақымдалуымен қиындауы мүмкін: ларингит, трахеит, бронхит, пневмония; көз-конъюнктивит, блефарит; ас қорыту жүйесі-диспепсия; қабыну ортаңғы құлақ-отит немесе есту түтігі-евстахит. Кішкентай балаларда стоматит жиі кездеседі. Қызылшаның ең ауыр асқынулары - менингит және энцефалит, бірақ бақытымызға орай өте сирек кездеседі.
Ем және күтім
Асқынбаған қызылша міндетті түрде дәрігердің бақылауымен үйде емделеді,. Аурудың ауыр ағымымен, асқынулардың дамуымен ауруханаға жатқызуға болады.
Әдеттегі қызылшаны емдеу симптоматикалық болып табылады, оған суды көп мөлшерде пайдалану, дене қызуы төмендегенге дейін төсек демалысы қатаң сақталуы керек, сондай-ақ мұрыннан су ағу және тамақ ауруы кезінде антибиотиктер, қақырық түсіретін дәрілер мен дәрумендерді қолдану керек. Дене қызуы төмендегенге дейін өсімдік-сүт диетасы сақталады, кейін дұрыс тамақтануға рұқсат етіледі.
Антибиотиктер қайталама инфекция қосылып, асқынулар дамыған кезде ғана тағайындалады (отит, бронхит, пневмония және т.б.).
Науқас бала орналасқан бөлмеде күнделікті дымқыл тазалау қажет. Желдету мүмкіндігінше жиі болуы керек. Перделерді таза ұстаған дұрыс, өйткені қызылша кезінде фотофобия болады. Науқас баланың төсек-орындары мен пижамалары жаңа болуы керек. Баланы қарапайым сумен, компоттармен, жеміс сусындарымен жиі және көп ішкізу керек. Тағам жеңіл, жұмсақ болуы тиіс. Мысалы: ашытылған сүт өнімдері (айран, йогурт, йогурт); көкөніс сорпалары; көкөніс және жеміс пюресі; қайнатылған ет (майсыз бұзау, тауық, күркетауық).
Қызылшадан кейін бала өте әлсірейді: біраз уақыт ол өзін жақсы сезінбеуі, нашар тамақтануы, көңіл-күйі, тез шаршауы мүмкін. Оның иммундық жүйесі кем дегенде екі ай бойы кез-келген инфекцияға өте сезімтал болып қалады. Оны шамадан тыс байланыстардан, жүктемелерден, стресстен, гипотермиядан және т.б. қорғауға тырысу керек.
Жүктілік кезіндегі қызылша
Егер болашақ ана қызылшамен ауырса, түсік түсіру немесе мерзімінен бұрын босануы мүмкін. Бала салмағы аз, тіпті (расталмаған мәліметтер бойынша) ақаулары бар болып туылуы мүмкін. Қызылшаға қарсы вакцинация немесе ревакцинация қызылшаға қарсы антиденелері жоқ әйелдерге тұжырымдамадан кем дегенде бір ай бұрын жүргізілуі керек, жүктілік кезінде оны жүргізу мүмкін емес. Егер қызылшаға қарсы иммунитеті жоқ жүкті әйел науқаспен байланыста болса, байланысқаннан кейінгі алғашқы күндерде иммуноглобулинмен пассивті иммундау жүргізілуі мүмкін.
Қызылшаның алдын алу
Қызылшамен ауыратын адам өмір бойы осы инфекцияға қарсы иммунитетті сақтайды, яғни қайталануы мүмкін. Ал, 6 айға дейінгі балалар, әсіресе емізулі балалар, қызылшамен өте сирек ауырады.
Бұл инфекцияның алдын алудың негізгі әдісі — белсенді иммундау. Жалпы, қызылшаға қарсы вакцинация 12 айлық балаларға, ревакцинация алты жаста жүргізіледі. Қызылшаға қарсы иммундау 15-17 жас аралығындағы бұрын егілмеген және қызылшамен ауырмаған жасөспірімдерге және 35 жасқа дейінгі ересектерге де жасалады.
Вакцинация — қызылшаның алдын алудың ең жақсы және тиімді әдісі. Қызылшаға қарсы егу — бұл әлсіреген вирустың жасанды инфекциясы, нәтижесінде ағзаға қорғаныс иммунитетін дамытады. Вакцинациядан кейін 6-дан 21 күнге дейін балаларда дене температурасының жоғарылауы, кейде конъюнктивит пен кішкентай бөртпе пайда болуы мүмкін. Бұл белгілер 2-3 күн бойы сақталады, содан кейін барлық белгілер жойылады. Сіз қатты қорықпауыңыз керек, ол болмауы да мүмкін, сонымен қатар қауіпті емес.
Қызылшамен ауыратын ,бұрын ауырмаған және осы инфекцияға қарсы вакцинацияланбаған адамға пассивті иммундау жүргізілуі мүмкін. Кейінгі алғашқы күндерде иммуноглобулинді енгізуге байланысты аурудан қорғай алады немесе оның жеңіл ағымын қамтамасыз етеді (митигирленген қызылша).
Мектепке дейінгі балалар мекемелерінде бұрын қызылшамен ауырмаған және вакцинацияланбаған балалар үшін, байланыс басталғаннан бастап 17 күнге карантин белгіленеді (ал алдын алу мақсатында иммуноглобулин алған балалар үшін — 21 күнге дейін) мұндай балалар оқшауланады.
Инфекция ошағында күн сайын науқаспен байланыста болған балаларды профилактикалық тексеру жүргізіледі. Қызылшамен ауырғандардың барлығы шұғыл түрде оқшауланады.
Аурудың алдын алу үшін барша тұрғындарды балаларға арналған екпелерді уақтылы алып, жұқпалы инфекцияның өршіп кетпеуіне үлес қосуға шақырамыз.
Айгүл ҚЫЛЫШБАЕВА,
Шымкент қалалық №6 емхананың бас дәрігері
