Жарақаттық шоктың сатылары
1. Компенсацияланған -шоктың барлық белгілері болады, АҚҚ жеткілікті деңгейде, ағза күресуге қaбiлeттi.
2. Декомпенсацияланған — шоктың барлық белгілері болады және айқын гипотензия.
3. Рефрактерлі шок — барлық жүргізілген ем нәтижесіз.
Жарақаттық шоктың ауырлық дәрежелері .
• І дәрежелі шок — АҚҚ 100-90 мм c.б., пульс 90-100 толымы қанағаттанарлық
• II дэрежелі шок- АҚҚ 90-70 мм с.б., пульс-110-130, әлсіз толымды
• III дэрежелі шок -АҚҚ 70-60 мм с.б. пульс 120-160, өте әлсіз толымды (жіп тәрізді)
• IV дәрежелі шок -АҚҚ анықталмайды, пульс анықталмайды.
Шокқа әкелетін факторлар: жалпы қызыну және тоңу, ашығу, авитаминоз, алиментарлы, психикалық шаршау, эмоционалдық күйзеліс, жіті және созылмалы аурулар .
Диагностикалық критерийлері: механикалық жарақаттың болуы, қан жоғалтудығ клиникалық көріністері, артериялық қан қысымының төмендейуі, тахикардия.
Шокқа тән симптомдар: суық, ылғалды, бозғылт-цианозды немесе мраморлық тері.
Тырнақтарында қан айналымының бірден төмендеуі (ақырын айналуы) — бұлыңғыр ес (есеңгіреу), диспноэ, олигурия, тахикардия, АҚҚ және пульстін төмендеуі жатады
Жарақаттық шок - бұл ауыр түрдегі жарақаттық аурудың жіті кезеңінің бірінші сатысы. Оның өзіндік нерв - рефлекторлы жəне тамырлық реакциясы ағзадағы қан айналымының, тыныс алу, зат алмасу жəн эндокриндік бездер функциясының (қызметінің) бұзылуына əкеледі .
Жаракаттық шоктың дамуында 2 фазаны ажыратады: Эректильді фазасы көбінесе жарақаттан кейін басталады және қанайналымның орталықтану фонында науқастың айқын психомоторлы қозуымен (тітіркенуден) сипатталады. Науқастың ic- қозғалысы түсініксіз болуы мүмкін, көзінде елестеулер болуы мүмкін, эйфориялы, peтciз әрекеттер жасап, өз-өзін ұстай алмайды, тексеруге және көмек керсетуге қарсы болады. Олармен қарым-қатынаста болу қиындықтар тудырады. Қан қысымы бұл кезде қалыпты болуы мүмкін немесе ақалыптыға жақын. Жарақат түpiнe байланысты, тыныс алудың әртүрлі бұзылыстары болуы мүмкін. Бұл фаза қысқа мерзімді және көмек керсету кезінде, торпидті тypiHe ауысады немесе тоқтайды. Торпидті фазасына тән бұлыңғыр ес, ступор және аорталы қан айналымның бұзылысынан ми гипоксиясынын соңғы дрежесі комалық (коматозды) жағдай дамиды, АҚҚ төмендейді, жұмсақ жиі пульс, терісі бозғылт. Бұл сатысында ауруханаға дейін жедел жәрдем дәрігері АҚҚ-ның деңгейіне сүйену және жоғалтқан қан көлемін анықтауға тырсуы керек.
Жоғалтқан қан көлемін пульстің жиілігі мен систолалық қан қысымының қатынасына негізделген (П/СҚҚ) .
— Шоктың І-шi дәрежесінде (қан жоғалту 15-25% ОҚК -1-1.2л) ШИ=1,0 (100/100).
— Шок 2-шi дәрежесінде (жоғалтқан қан 25-45% ОҚК-1,5-2л) ШИ=1,5 (120/80)
— Шок 3 -шi дәрежесінде (жоғалтқан қан 50% ОҚК -2,5л жоғары) ШИ=2( 140/70)
Жарақат сипатына қарап, жоғалтқан қанға байланысты, қанның көлемдік санын анықтауға болады. Ересек адамдарда тобық сынған кезде жоғалтқан қан 250мл-ден аспайды, иык сынғанда жоғалтқан қан 300-500 мл-ге дейін құрайды, сирақ -300-350мл, сан -500-1000мл, жамбас -250-3000мл, көптеген сынықтар немесе жарақаттар кезінде жоғалтқан қан көлемі 3000-4000мл. жетеді.
Қазақстан Республикасы Төтенше Жағдайлар Министрлігі
«Апаттар медицинасы орталығы» (Астана қаласы ) ММ-нің Шымкент
қаласы бойынша филиалының «Қазығұрт» трассалық медициналық құтқару пунктінің
фельдшері Өскен Н.А
