Шымкент келбеті

Бұл маусымдық ағымымен ерекшеленетін табиғи-ошақтық ауру. Аурудың өршуі мамырдан тамызға дейінгі кезеңде тіркеледі. 80% жағдайда диагноз 20 жастан 60 жасқа дейінгі адамдарда расталады. Табиғаттағы КГЛ негізгі тасымалдаушылары мен көздері әртүрлі кеміргіштер, үй және жабайы жануарлар (ірі қара мал, жылқы, ит, шошқа), сондай-ақ вирусты өмір бойы сақтап, оны ұрпақтарына тарататын кенелер болып табылады. Ауыл шаруашылығында жұмыс істейтін адамдарда ауру көбірек кездеседі.

Көктем-жаз айларында өңір тұрғындары табиғат аясында демалуға, тауларға саяхат-турларға көптеп шыға бастайды. Тамылжыған табиғатта демалғанның денсаулық үшін пайдасы орасан болғанымен, сақтық шаралары да естен шықпағаны абзал. Дәл осы мезгілдерде кенеден келетін қауіп артады. Әсіресе, конго-қырым қанды қызбасы ауруы аса қауіпті жұқпалы аурулар қатарына жатады.

Сыбайлас жемқорлықпен күресу шараларын қабылдауда мемлекеттің рөлі қаншалықты белсенді болса да, бұл күресті азаматтардың көмегінсіз жүргізу мүмкін емес. Қоғамда заң мен қолданыстағы құқықтық тәртіпті құрметтейтін, сыбайлас жемқорлыққа жол бермей, заңның барлық белгіленген нормаларын сақтауға ұмтылатын азаматтар әрқашан болады.

Әрбір қазақстандық заңды басшылыққа ала отырып өмір сүре алады және жұмыс істеуі керек. Сыбайлас жемқорлыққа жол бермеу үшін өз құқығыңды нық білу, оны қорғай білу, жеке, қоғамдық және кәсіби өмірде сыбайлас жемқорлық әдістерді қолдануды жоққа шығаратын берік моральдық ұстаным қажет.

Егер адам материалдық немесе материалдық емес игіліктерді алу мақсатында өзінің немесе басқа біреудің лауазымдық жағдайын заңсыз пайдалануға қатысса, ол сыбайлас жемқорлық жүйенің бір бөлігіне айналады. Өкінішке орай, халықтың көп бөлігіне күнделікті мәселелерді шешу үшін шағын пара беру олардың дүниетанымына немесе моральдық шектеулеріне қайшы келмейді. Сондықтан бұрын-соңды ұсақ пара бермеген адамдарды табу қиын. Пара ұсынатын немесе берген адам ештеңені бұзбайды, керісінше, пара берілгендер бәріне кінәлі деген пікір қалыптасқан.

Бірнәрсемен күресу үшін алдымен оның шығу себебін анықтау керек. Сыбайлас жемқорлық кешенді себептердің нәтижесінде туындайды. Осы ықтимал себептердің бірі - еңбекақының төмендігі. Басқаша айтқанда, кейде қызметкерлердің жалақысы тіпті негізгі қажеттіліктерді қанағаттандыруға жеткіліксіз болып, олар қосымша табыс табу әдістерін іздеуге мәжбүр болады. Екінші себеп - жазаның бұлтартпастығының болмауы. Жеке адам өзінің қылмыстық әрекеттерінің барлық шығындары мен игіліктерін саралап, егер мұндай әрекеттердің күтілетін пайдалылығы адал болып, уақыты мен ресурстарын басқаша жұмсаған жағдайдан жоғары болса, қылмысқа баруды ұтымды шешеді. Еңбекке ақы төлеудің төмендігі және жазаның бұлтартпастығының болмауы сыбайлас жемқорлықты тудырмайды. Осыдан атқарушы биліктің заңнамалық және сот алдында жауапсыздығы туындайды.

«Жыл сайын Қазақстанда орташа есеппен 2 мыңнан астам жемқорлыққа қатысты қылмыстық іс тіркеледі. Мыңнан аса адам жауапқа тартылады. Бұл – батпандап кіріп, мысқылдап шығатын кесел. Осы ауруды қазір шұғыл түрде емдемесек, ертең кеш болуы мүмкін» – деп Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев ескерту жасаған. Осылайша Президент жемқорлықтың тамырына балта шауып, ұлттық қауіпсіздік пен мемлекеттің болашағына нұқсан келтіретінін жемқорлық сияқты дертпен бір жеңнен қол, бір жағадан бас шығарып күресуге үнемі шақыруда.

Сыбайлас жемқорлық – саясаттың ажырамас бөлігі болып табылады. Өйткені лауазымдық тұлғаның игіліктерді бөлуге құқығы бар жерде, мүдделі тұлғалар тарапынан үнемі әлеуметтік ұқсастық жасау мүмкіндігі болып тұрады. Яғни, игілік деп біз тек қана материалдық ресурстарды меңзеп тұрмаған болармыз, сонымен қатар оған лауазым иесінің түрлі әрекеттерге тыйым салу немесе рұқсат ету тағы басқа құқығы да жатады. Жемқорлықтың жоғары деңгейге көтерілуі бұл мәселеге шындап көңіл бөлуді талап етеді. Заманауи жемқорлықпен күресу шаралары тек қана репрессивтік сипатта болмауы қажет, заңнамалардың да жетілдіруіне баса назар аударған жөн. Осы қоғамдық зауалға қарсы қоғамның бірігуі жемқорлықпен күрестің жеңісіне қол жеткізуге мүмкіндік береді. Толығырақ қарастыратын болсақ, сыбайлас жемқорлықты терең зерттеуге толық қол жете қойған жоқ. Іс жүзінде, анық дүниенің өзіне өмір күнделікті өзгерістер енгізіп отыр. Болашақта көлеңкелі әрекеттер сыбайлас жемқорлықтың жаңа түрлерін туындатуы әбден мүмкін. Қоғам мен мемлекеттің алдындағы басты міндеті - осы қылмыстың деңгейін неғұрлым азайту болып табылады.

М.АКИШЕВ, Шымкент қаласы әкімі
аппаратының Әдеп жөніндегі уәкілі

Құрметті қала тұрғындары, Шымкент қаласының санитариялық-эпидемиологиялық департаменті вакцинамен басқарылатын инфекцияларға қарсы қосымша егу жүргізу қажеттілігі туралы тағы да еске салады.

Вакцинамен басқарылатын инфекциялардың таралуының алдын алу мақсатында 2024 жылы жоспарлы егулерін алмаған 18 жасқа дейінгі балаларға міндетті иммунопрофилактикалық ұлттық күнтізбеге сәйкес қосымша иммундау жүргізіледі.

Соңғы уақытта халық арасында кейбір вакцинамен басқарылатын инфекциялардың көбеюі байқалады, мысалы, қызылша, көкжөтел, А вирустық гепатиті және т.б., яғни эпидемиологиялық жағдайды күрделендіреді.

Қоғамда егілмегендер мен вакцинадан бас тартқандар көбейсе, ұжымдық иммунитет төмендейді, сондай-ақ қоршаған ортада инфекцияның қоздырғышы көбейгеннен күшейіп, ауру адамдар арасында өрши бастайды.

ҚР «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» 360-VI Кодексінің (бұдан әрі - Кодекс) 95-бабы 1-тармағының 25) тармақшасының талаптары негізінде профилактикалық егулерді жүргізу ұйымдастырылады.

Кодекстің 9-бабының 19-бөлігіне сәйкес халықтың санитариялық-эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы мемлекеттік орган инфекциялық және паразитарлық ауруларға, инфекциялық қоздырғыштардың микробтарға төзімділігіне, халықты профилактикалық вакцинациялауда эпидемиологиялық бақылауды жүргізеді.

Кодекстің 85-бабының 6-тармағына сәйкес міндетті профилактикалық егулер жүргізілетін аурулар тізбесіне сәйкес жасына жеткен және медициналық қарсы көрсетілімдері жоқ адамдарға жоспарлы профилактикалық егулер жүргізіледі.

ҚР Үкіметінің 24.09.2020 жылғы «Медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде оларға қарсы міндетті профилактикалық екпелер жүргізілетін аурулардың тізбесін, екпелерді жүргізу қағидаларын, мерзімдерін және халықтың профилактикалық екпелерге жататын топтарын бекіту туралы» №612-қаулысын 20.02.2024 жылы өзгерістер енгізу туралы 21 инфекцияға қарсы Ұлттық егу күнтізбесі халыққа әзірленіп бекітілген.

Инфекциялық және паразитарлық ауруларға қарсы медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде республикалық бюджет және жергілікті бюджет қаражаты есебінен міндетті профилактикалық егулер жүргізіледі. Вакцинацияны арнайы оқып-дайындалып, рұқсат алған медициналық қызметкерлер әр егілушіге тегін, дені сау кезінде тіркелген бастапқы медициналық-санитариялық көмек көрсететін мекемедегі егу бөлмесінде жүргізеді. Ұлттық күнтізбеге сәйкес жоспарлы егулер алмаған 18 жасқа дейінгі балаларға толықтыра міндетті профилактикалық егу жүргізіледі:

– туберкулезге,

– «В» вирустық гепатитіне,

– полиомелитке,

– көкжөтелге,

– дифтерияға,

– сіреспеге,

–В типті гемофильді инфекцияға,

– пневмококк инфекцияға,

– қызылшаға,

– қызамыққа,

– паротитке,

– «А» вирусты гепатитіне қарсы.

Профилактикалық екпені жүргізу алдында жалпы практика дәрігері/терапевт немесе педиатр, дәрігер болмаған кезде фельдшер анамнез жинауды, егілетін адамға термометрия жүргізіп медициналық қарап-тексеруді жүргізеді. Иммундауға қарсы көрсетілімдер болмаған кезде медициналық ақпараттық жүйедегі егілетін адамның медициналық құжатында егу жүргізуге рұқсатты рәсімдейді.

Егуге жататын адамға немесе оның ата-анасының немесе кәмелетке толмаған адамның өзге де заңды өкіліне және сот белгілеген тәртіпке сәйкес қабілетсіз деп танылған азаматқа профилактикалық егу, иммундаудан кейінгі ықтимал реакциялар мен қолайсыз көріністер, сондай-ақ вакцинациялаудан бас тартудың салдары туралы ақпарат берілуі тиіс. Ата-аналардың немесе заңды қамқоршылардың ақпараттандырылған келісіміне қол қойылғаннан кейін тегін вакцинация жүргізіледі.

Вакцинациядан кейін жағымсыз көріністер дамыған жағдайда медициналық шараларды дер кезінде қабылдау үшін вакцинацияланғандар 30 минут бойы, сондай-ақ вакцина түріне қарай 3, 5-6, 10-11 күндері дәрігерлердің бақылауында болуы тиіс. Ағзада иммунитеттің дұрыс қалыптасуы үшін ұйқы мен ояну режимін сақтау, нәрлі тамақты жеу, таза ауада серуендеу және адамдар көп жиналатын орындардан (сауда және ойын-сауық орталықтары, той және басқа да қоғамдық іс-шаралар) аулақ болу керек. Вакцинациядан кейін иммунитет 2-3 аптадан кейін қалыптасады. Аурудың асқынуынан қалыптасқан иммунитеттен, вакцинациядан кейін иммунитетті жеңіл қалыптастырған жөн.

Анықтама үшін

Кодекстің 77-бабының 18 тармағына сәйкес Қазақстан Республикасының азаматтары емдеуге және басқа да медициналық іс-шараларға, оның ішінде профилактикалық егуге негізделген келісім беруге немесе бас тартуға құқылы.

Алайда, Кодекстің 85-бабы 4-тармағының талаптарына сәйкес (профилактикалық егулер) Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын адамдар инфекциялық және паразиттік ауруларға қарсы профилактикалық егулер алуға міндетті.

Бұдан басқа, Кодекстің 80-бабы 1-тармағының 4 тармақшасына сәйкес Қазақстан Республикасының азаматтары медицина қызметкерлерінің жеке және халықтың денсаулығына байланысты нұсқамаларын сақтауға міндетті.

Ата-аналардың вакцинациялаудан нотариалды куәландырылған бас тартуының заңды күші жоқ, себебі «Нотариаттар туралы» Заңның 77-бабына сәйкес нотариус өтініш берушінің қолының түпнұсқалығын ғана куәландырады.

Табын иммунитеті вакцинамен алдын алуға болатын 20 инфекцияға қарсы жоспарлы профилактикалық егулермен халықты қамтудың шекті деңгейіне жету арқылы егілмеген адамдарды жанама қорғау болып табылады.

ҚР ДСМ 21.09.2023 жылғы №150-бұйрығының 1-тарауы 7-тармағына сәйкес «Халыққа арналған профилактикалық егулерді ұйымдастыруға және жүргізуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар» бойынша балалар мен жасөспірімдерді профилактикалық егулермен қамтудың оңтайлы деңгейі бекітілген № 612 қаулыға сай жылына 95% кем емес құрайды.

Кодекстің 85 бабы 11 тармағы және ҚР ДСМ 20.12.202 жылғы № ДСМ 289/2020 «Жоспарлы профилактикалық егулер алмаған балаларды және табын иммунитетінің шекті деңгейін мектепке дейінгі ұйымдарға жіберу қағидаларын бекіту туралы» бұйрығының сай жоспарлы профилактикалық екпелерді алмаған балаларды мектепке дейінгі ұйымдардың басшылары мен медицина қызметкерлері ұжымдық иммунитеттің шекті деңгейі кемінде 90% және жоспарлы профилактикалық екпелер алмаған балалардың үлесі 10%-дан аспайтын болған кезде ғана мектепке дейінгі ұйымға жібереді.

Айта кетерлік маңызды жағдай, биыл Ұлттық иммундау күнтізбесіне адам папилломавирусына (АПВ) қарсы егу енгізілген. АПВ – вакцинамен басқарылатын инфекция.

Адам папилломавирусы тудыратын ауруға қарсы жоспарлы профилактикалық егу жүргізу үшін вакциналарды сатып алу республикалық бюджет қаражаты есебінен жүзеге асырылады. 11 және 11,5 жастағы қыздарға 6 ай интервалмен екі рет екпе жасалады.

Адам папилломавирусы (АПВ) 200-ге жуық түрін қамтитын вирустар тұқымдасына жатады. Олардың кейбіреулері адам денсаулығы үшін салыстырмалы түрде қауіпсіз, басқалары организмдегі онкологиялық процестің дамуын белсендіре алады.

Осыған байланысты ҚР әрбір азаматы қырағылық танытып, адамдар арасында вакцинамен басқарылатын инфекциялардың өсуіне жол бермеуі қажет!

АПВ-ның алдын алу:

• Жыныстық қатынаста жалғыз жыныстық серіктес болғаны дұрыс. Бұл сізді барлық жыныстық жолмен берілетін инфекциялардан, оның ішінде АПВ-дан қорғай алады;

• Тосқауыл контрацепциясын қолдану оңай, қолжетімді, бірақ 100% жұқтырудан қорғау бермейді. Науқас тіпті терідегі зақымданған аймақпен байланысқа түссе де вирус жұғуы мүмкін;

• Кезеңдік профилактикалық тексерулер. Қыздарды гинеколог үнемі тексеріп отыруы қажет. Осылай аурудың алғашқы белгілерін анықтап, оны емдеуді уақтылы бастауға болады оны дер кезінде емдеуге кірісуге болады;

• Вакцинация – ең тиімді және ыңғайлы профилактикалық әдіс! Ер адам да, әйелдер де екпе жасай алады. Ғалымдардың пікірінше, 11-13 жастағы қыздарды вакцинациялау жатыр мойны обырының қаупін 90%-ға төмендетеді.

ҚР ДСМ мәліметінше, 2024 жылдың қыркүйегінен бастап   11 жастағы қыздарды АПВ жоғары онкогендік түрлеріне қарсы 4 валентті вакцинамен вакциналау жоспарланған. АПВ-ға қарсы вакцинаны 6 ай интервалмен 2 рет егу жүргізіледі. 2-валентті вакцинаның құрамында 6, 11, 16, 18 түрлеріне қарсы 16, 18 және 4-валентті типтерге қарсы АПВ антигендері болады. Қолданыстағы вакциналардың тиімділігі өте жоғары.

АПВ-ға қарсы вакцина әлемнің 110-нан астам елінде, соның ішінде Өзбекстан Республикасы мен Қырғызстан сияқты көршілес елдерде енгізіледі.

Шымкент қаласының
санитариялық-эпидемиологиялық департаменті

Қасым-Жомарт Тоқаевқа еліміздегі криминогендік ахуал туралы мәлімет берілді. Ұсынылған ақпаратқа сәйкес жыл басынан бері қылмыс деңгейі төмендеген. Ұрлық, тонау, қарақшылық, бұзақылық, сондай-ақ тұрмыстық зорлық-зомбылық, мас күйінде және көшелерде жасалатын құқық бұзушылықтардың саны айтарлықтай азайған.

Министр қылмыскерлерді іздестіру жұмысының нәтижесі туралы да баяндады. Атап айтқанда, жыл басынан бері 782 адам, оның ішінде 79 азамат шетелде ұсталды. Іздеуде жүрген 16 адам елге экстрадицияланды.

Президентке адам көп жиналатын жерлерде азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөнінде ақпарат берілді. Террористік әрекет тұрғысынан алғанда осал екі мыңнан астам нысан, соның ішінде мектептер, жоғары оқу орындары, сауда және ойын-сауық орталықтары, концерт залдары мен басқа да тарихи-мәдени ғимараттар тексерілді.

Сонымен қатар Ержан Саденов көші-қон ісін бақылау жұмыстары жайында есеп берді. Жыл басынан бері елімізге 4,2 миллион шетел азаматы келіп, оның 4 миллионға жуығы шекарадан кері шыққан. Олардың 90 пайызы – ТМД азаматтары.

Мемлекет басшысына ұйымдасқан, кибер және есірткі қылмыстарына қарсы іс-қимыл жөніндегі, сондай-ақ құқық бұзушылықтардың, оның ішінде тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу, су тасқыны салдарын жою, жол қауіпсіздігін қамтамасыз ету, кезектен тыс аттестациялау бағыттарындағы тапсырмаларының орындалу барысы таныстырылды.

Бұдан бөлек, министр көшелердегі қауіпсіздік деңгейін арттыру және құқық бұзушылықтарға мүлде төзбеушілік қағидатын қамтамасыз ету үшін қабылданып жатқан шаралар туралы айтты.

Кездесу соңында Қасым-Жомарт Тоқаев еліміздегі құқықтық тәртіп пен қоғамдық қауіпсіздік деңгейін одан әрі арттыру жөнінде бірқатар тапсырма берді.

akorda.kz