Шымкент келбеті

2018 жылғы Ұлттық бірыңғай тестілеуде біршама өзгерістер бар. Мәселен, Қазақстан тарихы пәніне 3600-дей жаңа сұрақтар енгізіліп, жалпы тестілуде келетін сұрақтардың 35-40 пайызы ауыстырылған.

Бұл жаңалықты қаламыздағы №87 орта мектепте мұғалімдер арасында өткен семинарда Ұлттық тестілеу орталығының директоры Рамазан Әлімқұлов жеткізді. 

– Биыл Қазақстанда 146 470 бітіруші түлек бар. Олардың саны өткен жылмен салыстырғанда 15 мыңға артып отыр. Сондықтан тестке қатысушылардың өтінішін қабылдау 10 наурызға дейін аяқталады, – деді Р. Әлімқұлов. 

Орталық басшысының айтуынша, түлектердің тест тапсыру уақыты 3 сағат 50 минутқа созылған. Сонда әр оқушы 1 сауалға жауап беруге кемінде 2 минут уақыт жұмсайды. Сонымен қатар, биылғы ұлттық тестілеу орталығы оқушыларға сынаққа дайындалуға көмекші құрал ретінде 30 мың сынақ кітапшасын тегін тарататындығын жеткізді. 

Семинар барысында, «ONTEST.KZ» порталының да таныстырылымы өтті. Бұл портал арқылы тек оңтүстікқазақстандық оқушылар ұлттық тестке дайындалып, өз білімін сынауына мүмкіндігі бар. «Бұл – мектеп бітіруші түлектер үшін нағыз қажетті көмекші құрал деуімізге болады. Олар бұл жүйені ұялы телефонның көмегімен де жүзеге асыра алады. Ал, біздер осы арқылы қай мектептен, күніне қанша оқушы сынаққа кіргеніне, олардың сынақтан қалай өткендігіне мониторинг жүргізіп отырамыз», – дейді облыстық қосымша білім беруді дамыту орталығының өкілі Ә. Елтаев.

Айта кетейік, өңірде осы жылы мектепті 34 139 оқушы бітіреді деп күтілуде.

Кеше мектеп бітіруші түлектер үшін ұлттық бірыңғай тестілеу емтиханы басталды. Шымкентте 5000-нан аса мектеп бітіруші білім бәйгесінде бақ сынамақ. Биыл шәкірттердің білімін таразылайтын сынақ жаңа форматта өткізіліп отыр.

ҰБТ 20-26 маусым аралығына жоспарланған. Қалада 5059 мектеп бітіруші мемлекеттік сынаққа қатысуға өтініш білдірсе, оның 4072-сі қазақ тілінде, ал 987 түлек орыс тілінде тест тапсырады. 

Тестілеу негізінен 3 пунктте – М.Әуезов атындағы ОҚМУ (1 457 оқушы), Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік фармацевтика академиясы (1 383 оқушы) және Оңтүстік Қазақстан педагогикалық университетінде (2 219 оқушы) өтеді. 

ҰБТ тапсырмалары 2 блокқа бөлінген. Біріншісінде, талапкерлер математикадан – 20, оқу сауаттылығынан – 20, Қазақстан тарихынан – 20 тапсырманы орындауы тиіс. Екінші бөлікте түлектер алғашқы бейінді пәннен – 30 сұраққа, екінші бейінді пәннен де 30 сұраққа жауап береді. 

Тестілеу уақыты – 3 сағат 50 минут. Жалпы тапсырма саны – 120, максималды балл саны – 140.

Жаз айы – мектеп демалысының уақыты. Алайда бітірушілерге бұл маусымда демалуға уақыт жоқ, өйткені, оларды 29 мамырда басталып 9 маусымға дейін созылатын бітіру емтихандары күтіп тұр. Ал 20 маусымнан 1 шілдеге дейін түлектер ҰБТ-ны жаңа форматта тапсырмақ.

«Осы жылдан бастап ҰБТ жаңа форматта өтеді, – дейді Шымкент қаласы Білім бөлімінің басшысы Жанат Тәжиева. – Бұл дегеніміз, түлектердің біраз бөлігі мектеп қабырғасында қорытынды аттестация тапсырса, ЖОО-да оқуын жалғастырғысы келетіндерге тестілеуден өту қажет». 

Биыл қала бойынша жалпы орта мектепті 7431 оқушы бітіргелі отыр. Оның 5059-ы ҰБТ тапсырмақ (олардың қатарында 254 оқушы – «Алтын белгіге» және 173-і – ерекше үлгідегі аттестатқа үміткер). 

11 сынып оқушысы қорытынды аттестаттау емтиханын мектепте бес пәннен, оның ішінде 4 міндетті (ана тілі, екінші тіл, алгебра және анализ бастамалары, Қазақстан тарихы) және оқыту бейіні бойынша 1 таңдау пәнінен тапсырады. ҰБТ ЖОО-на түсуге емтихан және мемлекеттік грантты үлестірудің жүйесі қызметін қоса атқармақ.

ҰБТ-да неше балл жинау керек?

«Шекті балл өткен жылдағыдан өзгерген жоқ, сол 50 балл қалпында қалды, – деп түсіндірді қаланың Бас педагогы. – Талапкердің ЖОО-на ақылы негізде түсуі үшін бұл жеткілікті. Ал талапкер жинауы тиіс ең жоғарғы балл – 140».

Жанат Арысбекқызының айтуынша, алдыңғы жылдардағыдай келеңсіздіктер орын алмас үшін ҰБТ-ның барлық тапсырмалары БжҒМ өкілдерімен алдын ала тексерілген, соның нәтижесінде тест кітапшаларындағы 287 сұрақ алынып тасталды. Талапкерлер бұрынғыдай ҰБТ басталмас бұрын тексерістен өтеді: ұялы телефон, фотоаппарат және т.б. гаджеттер оларға кедергі келтірмеуі тиіс. Шпаргалка пайдаланған бітірушілердің жолы болмайтынын ашып айту қажет. Бір сөзбен, ҰБТ тапсырудың негізгі ережелері бұрынғы қалпында қалды.

Бүгінгі күні облыс орталығында ҰБТ тапсыратын, арнайы камера орнатылған 40 бөлімше дайындалған. 

Барлық бітірушіні мазалайтын бір сұрақ: шпаргалкамен ұсталып қалған жағдайда тестті қайта тапсыруға бола ма?

«Иә, болады, – дейді Жанат Тәжиева. – Тестті осы жылдың тамыз айында немесе келер жылдың қаңтарында ақылы түрде тапсырса болады».

ҰБТ тапсыруға байланысты жаңалықтар осымен бітпейді. Мәселен, Білім және ғылым министрі Е.Сағадиев биыл оқу гранттарының көбейгенін алға тартты. Ол жоғарғы білімді азаматтары еңбекке қабілетті қоғамның басым бөлігін құрайтын Ресей, Қытай сияқты елдерді мысалға келтірді. Бұл ел экономикасы мен оның келешегін көтеруге деген ұмтылыс деп айтсақ әбден болады.

Ертең еліміздің мектептерінде соңғы қоңырау соғылады. Соңғы қоңырау сыңғырымен биыл қала бойынша жалпы орта мектепті 7431 оқушы бітіргелі отыр. Оның 5059-ы ҰБТ тапсыруға өтініш білдірді.

Бұл көрсеткіш өткен жылмен салыстырғанда мың оқушыға артық. Қанат қаққалы отырған түлектердің қатарында 254 оқушы – «Алтын белгіге» және 173-і – ерекше үлгідегі аттестатқа үміткер.

Үлкен өмірге жол алғалы отырған шәкірттер үшін әрине бұл күн үлкен қуаныш. Бірақ оны ырду-дырду думанға айналдырудың қажеті жоқ. Шымкент қаласының әкімі Ғабидолла Әбдірахымов жақында өткен әкімдік мәжілісінде 25 мамыр күні оқушылардың көлік шеруіне тиым салынатындығын мәлімдеп, мектептердегі ата-аналар комитетіне оқушылармен түсінік жүргізуді, ішкі істер қызметкерлеріне рейд жұмыстарын күшейтуді тапсырды. Сондай-ақ кафе, барларда бақылау күшейтіледі. Мұның барлығы жеткіншектердің қауіпсіздігін ойлаудан туған шара.

Шын мәнінде бұл кезең той тойлайтын емес, болашаққа қадам басуда ой ойлайтын жауапты кезең.

Жарқын болашаққа қадам басқалы отырған түлектердің өмірден өзіне тиесілі орнын адаспай тауып, тәуелсіз еліміздің экономикасы мен мәдениетін көтеруге үлес қосатын  білікті маман болуы - мемлекет үшін стратегиялық маңызды мәселе. 2004 жылы бастау алған Ұлттық Бірыңғай Тест 12 жыл бойында ата-аналар мен оқушылардың емтиханды қалай тапсырамыз және қайда оқуға барамыз деген мәселесін, сондай-ақ мемлекетіміздің жоғарыда айтылған стратегиялық маңызды мәселесін шешуге ат салысқан басты тетіктің бірі болып келеді.

ҰБТ-ның осы жылдар ішінде өзгерістері де болды: сұрақтар ауысып, пәндер қосылды, сұрақтар саны өзгеріп отырды. Сонымен қатар ҰБТ технологиясының өзіндік артықшылықтары мен кемшіліктері де болады. Осы артықшылықтарды ары қарай жетілдіріп, кемшіліктерді жөндеу масатында 2017 жылдан бастап ҰБТ форматына өзгерістер енгізілді.

Биылғы мектеп түлектері үшін ҰБТ тапсыру екі кезеңнен тұрады. Бірінші кезең – қорытынды аттестаттау. Бұл – мемлекеттік бітіру емтиханы. Екінші кезең – ҰБТ. Бұл – жоғары оқу орындарына түсу емтиханы. 

11-сынып оқушысын қорытынды аттестаттау бітіру емтиханы нысанында мектепте 5 пәннен, оның ішінде 4 міндетті (ана тілі, екінші тіл, алгебра, және анализ бастамалары, Қазақстан тарихы) және оқыту бейіні (ҚГБ және ЖМБ) ескеріле отырып 1 таңдау бойынша пәннен өтеді. Барлық емтихандар, оның ішінде тестілеу де білім алушының өзі оқитын мектебінде өтеді. 

Мемлекеттік қорытынды аттестаттаудың емтихан нысанында өткізілуі бітіруші түлектердің жан-жақты ізденуіне, білім мазмұнын тереңдетуіне, мәселенің шешімін шығармашылықпен табуға жетелеп, өз білімін терең әрі жан-жақты сауатты түрде дәлелдей алуына ықпал етеді. Мәселен, эссе жазғанда бала негізгі идеяны анықтауы, проблеманы жинақтауы, дәлелдер жазуы, тіл құралдарын және тілдік әдістерді пайдалануы, эссенің жалпы қорытындысын қалыптастыруы қажет. Бұл жұмысқа дайындалу үстінде оқушының сөздік қоры молаяды, көркем тілде сөйлеуге машықтанады, өз ойын сауатты әрі жан-жақты, терең етіп білдіруді меңгереді, ойлау қабілеті дамиды.

Алгебра және анализ бастамалары пәнінен жазбаша емтиханға дайындалу барысында оқушы математикалық фактілерді, түсініктерді және тәсілдерді меңгереді және оның логикалық тапсырмаларды шешу дағдылары қалыптасады.

Екінші тіл ретінде тапсырылатын қазақ және орыс тілдерінен тестілеу үш блоктан: лексикалық-грамматикалық, тыңдалым және оқылым блогы бойынша 40 сұрақтан тұрады. таңдау бойынша бір пәннен тестілеуде 40 тест тапсырмасы болады, оның 20 сұрағы бір дұрыс жауабын табу арқылы, 20 сұрағы бірнеше дұрыс жауабын табу арқылы орындалады, жалпы 40 сұраққа 60 балл беріледі.

Бұл емтихан нысандары баланы жалаң жаттап алу дағдысынан арылтып, мәселені терең әрі жан-жақты, сауатты әрі мазмұнды түрде шешуге, яғни, шығармашылық талабын ашуға жетелейді.

Екінші тіл ретінде тапсырылатын қазақ және орыс тілдерінен тестілеу үш блоктан: лексикалық-грамматикалық, тыңдалым және оқылым блогы бойынша 40 сұрақтан тұрады. таңдау бойынша бір пәннен тестілеуде 40 тест тапсырмасы болады, оның 20 сұрағы бір дұрыс жауабын табу арқылы, 20 сұрағы бірнеше дұрыс жауабын табу арқылы орындалады, жалпы 40 сұраққа 60 балл беріледі.

Екінші кезең – ҰБТ. ҰБТ жоғары оқу орнына түсу емтиханы және мемлекеттік гранттарды бөлу жүйесі ретінде қолданылады. 

2017 жылғы ҰБТ форматы бойынша 120 сұрақ (20+20+20+30+30=120 тапсырма) 5 пән бойынша, оның үшеуі міндетті және талапкердің жоғары оқу орнына тапсыратын мамандығына байланысты екі бейіні бойынша қарастырылған: бірінші блок – математикалық сауаттылық, оқу сауаттылығы, Қазақстан тарихы болса, екінші блокта екі бейінді пәннен тестілеуден өтеді. Тестілеу уақыты 3 сағат 30 минутты құрайды. Шекті балл 50, өзгеріссіз қалады. ЖОО-ның барлық 175 мамандығы 10 комбинацияға бейінді пәндер шегінде бөлінеді. Бейінді пәндерді бітіруші түсетін мамандығын анықтау үшін өзі таңдауы тиіс. 

Мұндай емтихан нысаны мен тестілеу оқушы үшін де, мұғалім үшін де айта қаларлықтай жаңалық емес, тапсырмалардың барлығы мектеп бағдарламасында оқытылған.
Әрине, өзгеріс болғандықтан көпшілік алаңдап отыр, бірақ 11 жыл бойы тиянақтылықпен, жауапкершілікпен, үнемі сабақ оқып жүрген оқушылардың жетістікке жетіп жүргенін ҰБТ тәжірибесі дәлелдеп, көрсетіп келе жатыр. Емтиханды қай нысанда тапсырсақ та, біздің мақсатымыз - ғылым негіздерін жоғары деңгейде меңгеріп қана қоймай, оны күнделікті өмірде қажеттілікке қарай пайдалана алатын және осы білік пен дағдыларды еліміздің даму жолында қолдана алатын Қазақстан азаматын тәрбиелеу.

Ж. ТӘЖИЕВА,
Шымкент қаласы білім бөлімінің басшысы

Еліміздің білім саласына елеулі өзгеріс еніп отыр. Биылғы мектеп бітірушілер енді өз білімдерін ҰБТ-ның жаңа форматы бойынша дәлелдейді.

Қазақпарат агенттігінің мәліметіне сүйенсек, Білім және ғылым министрлігі ұлттық бірыңғай тестілеуді екіге бөлді. Енді, мектепті бітіру емтиxаны оқушының орта білімді тәмамдағанын дәлелдесе, ұлттық бірыңғай тестілеудің қорытындысымен мектеп түлектеріне мемлекеттік гранттар тағайындалады.

Білім және ғылым саласында бақылау комитеті төрағасының орынбасары Нұрбек Оршубековтің айтуынша, ұлттық бірыңғай тестілеу енгізілген соңғы 13 жылдың ішінде оған оқушылардың барлығы бірдей қатысқан жоқ. Мәселен, соңғы тестілеуге мектеп оқушыларының 70 пайызы қатысты. Енді, жаңа форматқа сәйкес, «Алтын белгі» тағайындауды мектептердің өздері жүргізеді. Ұлттық бірыңғай тестілеу кезінде аталған атақты растау қажет емес. Тестілеу тек грант иегерлерін ғана анықтап, жоғары оқу орнына түсу мүмкіндігін береді.

«Сонымен, 2017 жылы түлектер үшін қорытынды аттестациялау өздері оқыған мектепте өткізіледі, яғни келесі жылдың 1-10 маусым аралығында өткізу жоспарланып отыр. Ал ұлттық бірыңғай тестілеу, яғни жоғары оқу орнына түсу емтиxаны 20-шы маусым мен 1-ші шілде аралығында республика бойынша 165 тестілеу бекеттерінде өткізіледі», – деп атап көрсетті Н.Оршубеков Орталық коммуникациялар қызметінде өткен баспасөз мәслиxатында.

ҰБТ-ның жаңа форматына сай оқу сауаттылығын тексеру мақсатында міндетті пән енгізілуде. Сондай-ақ екінші таңдау пәні қосылды.

Жаңа ереже бойынша түлектер барлық емтиханды мектепте тапсырады. Қорытынды аттестаттау – мектепті бітіру емтиханы саналса, ҰБТ-ны – жоғары оқу орнына түсу үшін бөлек тапсырады. Қорытынды аттестаттау мектептегі оқыту бейіні ескеріле отырып 5 пән бойынша (4-еуі – міндетті және бір пән таңдау) өткізіледі.

Міндетті пәндер қатарына білім алған тілі – қазақ немесе орыс тілі және әдебиет – эссе түрінде, Қазақстан тарихы – ауызша емтихан, математика – бақылау жұмысы, меңгерген тілі бойынша тестілеу (қазақ тілі – орыс тілді мектептер үшін, орыс тілі қазақ, өзбек, ұйғыр, тәжік тілді мектептер үшін). Ал таңдау пәндері бойынша – физика, химия, биология, география, геометрия, дүниежүзі тарихы, әдебиет немесе шет тілінен тест тапсырады. Бұл жөнінде ҚР Білім және ғылым министрлігінің өкілдері Астанада өткізген баспасөз мәслихатында ҚР БҒМ Мектепке дейінгі және орта білім беру департаментінің директоры Жаңыл Жонтаева мәлім етті. 

Ал ҚР БҒМ Жоғары және ЖОО-дан кейінгі білім беру департаментінің директоры Дархан Ахмед – Закидің мәлімдеуінше, мектеп бітіруші түлектердің жоғары оқу орнына қабылдану үшін тапсыратын ҰБТ форматы үш міндетті пәннен тұрады. Олар – математикалық сауаттылық, оқу сауаттылығы және Қазақстан тарихы. Олардың әрқайсысына 20 сұрақтан, ал екі таңдау пәніне 30 сұрақтан беріледі. Жалпы тестілеу уақытына 210 минут бөлінеді. Сұрақтар санының артқанына қарамастан, ҚР БҒМ ең төмен балл деңгейі 50 балл күйінде өзгеріссіз қалатынын мәлімдеп отыр.

Маусым айының 2-8 жұлдызы аралығын қамтыған ҰБТ-ның қорытындысы бойынша Шымкент қаласының мектеп бітіруші түлектері жоғары нәтиже көрсетті. Орташа көрсеткіші 82,61 балды құраған шымкенттіктер облыс аумағында тек Кентау қаласына жол берді.

Кентаулықтардың орташа көрсеткіші 93,84 балды құрайды. Ең жоғарғы 125 балдық көрсеткішке шымкенттік 4 түлек қол жеткізді. Жоғары балдық межені бағындыру көрсеткіші бойынша шымкенттіктерден өзге тек Ордабасы ауданы ғана мақтана алады. Онда 2 түлек жоғары биіктен танылды.

Еске сала кетейік, биыл қала мектептерін 7105 түлек тәмамдаған болса, оның 4780-і ҰБТ-ға қатысқан болатын.

ҰБТ-ның соңғы мәліметтері бойынша, шымкенттік үш бірдей түлек тестілеуде берілген сұрақтың барлығына дұрыс жауап беріп, 125 балл жинады. Бірі Х.Дулати атындағы №8 облыстық мамандандырылған үш тілде оқытатын мектеп-гимназиясының түлегі «Алтын белгіге» үміткер Абылай Кеңесбеков болса, екіншісі №120 жалпы орта мектебінің түлегі Ерасыл Балтабай, үшіншісі №15 мектеп гимназиясының түлегі Ақтолқын Асан.

– Жыл басында өзіме жоғары балл жинаймын деп мақсат қойдым. Сөйттім де, әрбір сәтті бос жібермей тыңғылықты дайындалдым. Ата-ана, ұстаздарымның сенімі мен «Алтын белгіні» ақтап шыққаныма қуаныштымын. Таңдау пәнім – дүниежүзі тарихы. Заң саласының білікті маманы болғым келеді, – дейді Абылай. 

Ал Ерасыл болашақта ақпараттық технология мамандығын таңдамақ. «Тест барысында 122-123 сұраққа дұрыс жауап бергеніме сенімді болып шықтым. Шыны керек, ең жоғары балды еншілеймін деп ойламадым. Ал 125 балл жинағанымда қуанышымда шек болмады. Енді IT саласында өз қолтаңбамды қалдырсам деймін» дейді Ерасыл.

Сонымен қатар, Қ. Сыпатаев атындағы №7 мектеп-лицейінің оқушысы Хадиша Бектемірова мен Ә.Молдағұлова атындағы №29 жалпы орта мектебінің оқушысы Ернат Кенжебай 124 балдық межені еңсерді.

Әзірге 2-5 маусым аралығында өткен ұлттық бірыңғай тестілеуге 68 мектептен 2308 оқушы қатысып, орташа көрсеткіш 80,6 балды құрап тұр. Оның 44-і «Алтын белгі», ал 25 түлек үздік аттестат иегері атанды. Бұл көрсеткіш ҰБТ аяқталғанша әлі де өсетіні анық.
Айта кетейік, тестілеудің төрт күнінде еліміз бойынша 16 оқушы 125 балл жинады. Оның 4-і біздің облыстың түлектері.