Шымкент келбеті

Шымкент биыл күзде миллион тұрғыны бар қалаға айналады. Сол арқылы облыс орталығы ел аумағындағы ірі үш қаланың санатына енбек. Жуырда облыс орталығына арнайы іссапармен келген ҚР Президенті Н. Назарбаев осылай мәлімдеген еді.

Қазіргі таңда қаладағы халық саны 900 мыңнан асады. Ресми деректерге сүйенсек, Шымкентте жыл сайын орта есеппен 20 мыңға таяу сәби дүниеге келеді. Бұдан бөлек, орта есеппен алғанда, 6,5 мың адам қалаға қоныс аударады. Осылардың есебінен, қаланың орташа демографиялық өсімі жыл сайын 3 пайызды немесе 15,3 мың адамды құрауда.
– Тек өткен жылы қала аумағында 30 099 сәби дүниеге есігін ашыпты. Ағымдағы жылдың 4 айында қалалықтардың саны 2 479 нәрестемен толықты. Өткен жылдың тиісті мерзімімен салыстырғанда, бұл көрсеткіш 536-ға артқан, – дейді қалалық жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімінің басшысы Бауыржан Қуанышбеков.
Шымкент туу көрсеткіші бойынша ел аумағында көш бастап тұр. Көпбалалы аналарға тиісінше үлкен құрмет-қолдау көрсетіледі. Облыс орталығында қазіргі таңда 6 мыңға таяу көпбалалы ана бар.
Қаланың демографиялық ахуалының жақсаруына отбасын құрған жандар қатарының артуы да негізгі фактор болуда. Өткен жылда некесін қидырған 7006 ерлі-зайыпты мемлекеттік тіркеуге алынған. Биылғы 4 айдың көрсеткіші бойынша 386 жұп тіркелген.
Сала жетекшісінің айтуынша, бала асырап алу көрсеткішінің де арта түскені байқалады. Өткен жылы 141 шымкенттік отбасы «Балалар үйінің» тәрбиеленушілерін бауырына басыпты. Тиісінше, биыл әзірге, 10 отбасы бала асырап алуға ниет білдірген.

Шымкент – көп ұзамай гүл жайнаған қалаға айналады. Қала аумағында бұл жұмыстар үшін арнайы топтар жасақталған. Олар жаз бойы гүлзарлар мен саябақтарды күтіп-баптаумен шұғылданады. Яғни, әрбір мекеме аулалары көгалдандырылуы тиіс.

– Мұнда қызғалдақ гүлдері біраз уақыт бұрын отырғызылған, ендігі кезекте өзге де гүлдердің қатары артады, – дейді 7 жылдан бері гүл егумен айналысып келген кәсіпорын қызметкері Гүлнар Мамбекова. – Бірқатар тұқымдас гүлдер бізге Сарыағаш қаласынан жеткізілуде. Бұл барқыт гүлдер Тәуке хан, Момышұлы, Қонаев және Республика даңғылдарының бойында, Ордабасы алаңы мен өзге де көрікті орындарда әр беріп тұратын болады.

Айта кетейік, күні бүгінге дейін қала аумағында қызғалдақтың 320 мың түп көшеті егілген. Мамандардың айтуынша, қаланың әрбір шаршы метріне гүлдердің 38-40 түбі отырғызылмақ.

Қай қалаға барсаңыз да, белгілі бір орындарда қолдарына кілт ұстаған немесе мойындарына «квартира» деген жазу тақтайшаларын ілген жарнамашыларды кезіктіруге болады. Түнеуге пана іздегендер әрине, осы жерді жағалайды.

Шымкент қаласындағы 8-шағынаудан тұрғындары үшін осындағы пәтер иелерінің қалыпты іс-әрекеттері үйреншікті жағдайға айналған. Олай дейтініміз, маусым талғамастан, түннің қай мезгілінде болсын, пәтер іздеп шарқ ұрған жандардың аяқ ізі бір сәт те басылған емес. Жергілікті тұрғындар құқыққорғау органдарына талай мәрте шағымданып та көрген. Өз шағымында олар жиі көрініс беріп отырған пәтер ұрлығының салдарын осы әрекеттермен байланыстырады. Олар әлі де болса, жағдайдың дұрысталарына сенеді.

– Түнгі айқай, қатты қойылған музыка, балағат сөздерді жиі естиміз. Мұндай келеңсіздікке етіміз үйреніп кетті. Құқыққорғаушылардың ендігі пәрменді қимылы мұндай бей-берекетсіздікке тосқауыл болса дейміз, – дейді жергілікті тұрғын Елшібек Сағатбеков.

Қалыптасқан бүгінгі жағдайды бағамдаған шаһар басшысы Ғабидолла Әбдірахымов жуырда қала әкімдігінің мәжілісінде құқыққорғау саласының өкілдеріне «көлеңкелі бизнесін» жандандырып отырған пәтер иелерінің әрекетін зерделеуді тапсырған болатын. Осы орайда, қалалық жергілікті полиция қызметі басшысы бір ғана Абай ауданы аумағында пәтер ұрлығының дерегі алдыңғы жылдармен салыстыра алғанда 16,7 пайызға ұлғайғанын айтады. Бүгінде аталған ауданда 482 жалдамалы пәтер қызмет көрсетуде.

– Қала әкімінің тапсырмасына сәйкес, облыс орталығында прокуратура қызметінің бастамасымен қолға алынған «Қауіпсіз қала» жобасы жүзеге асуда. Мақсат – қала аумағындағы құқықбұзушылық деңгейін төмендету. Бұл бағытта, көпқабатты тұрғын үйлерді жүйелі бақылауға алу мақсатында 479 бейнебақылау қондырғысы жұмыс істеуде. Әсіресе, жиі сынға алынып келген «Нұрсәт» және 8-шағынаудандарда бақылау күшейтілді. Сонымен қатар, ватсап әлеуметтік желісі арқылы «көршілер бақылауы» жобасы да қолға алынды. Әл-Фараби және Қаратау аудандары бойынша 44 көпқабатты үйде әлеуметтік желілер байланысы жүйеге қойылды, – дейді сала басшысы Данияр Мейірхан.

Бүгінде пәтерді жалға берушілер заңды түрде тіркеліп, бюро ашып, өз кәсіптерін дөңгелете түсуде. 

Баспананы жалға беріп табыс табатындар анықталған жағдайда, әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекстің 463-бабына сәйкес, әкімшілік айыппұл салынады. Айыппұл мөлшері жеке тұлға үшін – 15 айлық есептік көрсеткіші (1 АЕК – 2269 теңге). Ал шағын кәсіпкерлік субъектілері, лауазымды тұлғалар үшін – 25 АЕК, орта кәсіпкерлік субъектілері үшін – 40 АЕК, ірі кәсіпкерлік субъектілері үшін – 150 АЕК. Бір жыл ішінде заңсыз жалға беру қайталанатын болса, онда әкімшілік айыппұл мөлшері екі есе артады, ал ірі бизнес субъектілері үшін 500 АЕК-ке дейін артады.

– Түнеуге жатын орын іздеген азаматтар үшін пәтерімді беріп отырмын. Менің де бала-шағамды асырауым керек. Бұл да бір нәсібім ғой, – дейді осындағы «өзін жұмыспен қамтушы» пәтер иелерінің бірі.

Дей тұрғанмен, көлеңкелі бизнестің тізгінін ұстағандардан салық алынбайды. Баспананы жалға беріп табыс табатындар анықталған жағдайда, әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекстің 463-бабына сәйкес, әкімшілік айыппұл салынады. Айыппұл мөлшері жеке тұлға үшін – 15 айлық есептік көрсеткіш (1 АЕК – 2269 теңге). Ал шағын кәсіпкерлік субъектілері, лауазымды тұлғалар үшін – 25 АЕК, орта кәсіпкерлік субъектілері үшін – 40 АЕК, ірі кәсіпкерлік субъектілері үшін – 150 АЕК. Бір жыл ішінде заңсыз жалға беру қайталанатын болса, онда әкімшілік айыппұл мөлшері екі есе артады, ал ірі бизнес субъектілері үшін 500 АЕК-ке дейін артады.

– Жұмыс бабымен немесе қыдырып басқа қалаға немесе елдімекенге барған азаматтар міндетті түрде тіркелулері керек. Сол секілді, пәтерін жалға беретін азаматтар жалдаушыларды сол үйге уақытша болса да, тіркеуге қоюға міндетті – дейді ОҚО ІІД басшысының орынбасары, полковник Мұхтар Қожабаев. 

Сала маманының айтуынша, облыс көлемінде жыл басынан бері тіркеу ережесін бұзған – 487, төлқұжат ережесін сақтамаған – 1 853 азаматқа ҚР ӘҚБтК-нің 492 бабы бойынша айыппұл салынған. Сонымен қатар, жеке тұлғалардың тіркеусіз тұруына жол бергені үшін 10 пәтер иесі ҚР ӘҚБтК-нің 493 бабымен әкімшілік жауапкершілікке тартылыпты.

Жалпы, өңірде биыл 162 мың азамат тіркеуге тұрыпты. Соның ішінде, 114 мың азамат тұрақты, 48 мың азамат уақытша тіркеуге қойылған. Тұрғын үй меншік иелерінің арызы бойынша 1,5 мың азамат тіркеуден шығарылған.

Оқу жылы аяқталды. Санаулы күндерден кейін оқушылар үшін жазғы демалыс орындарының жұмысы басталады.

Қала әкімінің тапсырмасына сәйкес, балалардың жазғы демалысын тиімді ұйымдастыру жүйелі түрде жүзеге аспақ. Аула клубтары мен сауықтыру, демалыс лагерлерінің жұмысы жанданады.

Мектеп жасындағы балалар үшін әрине, жазғы демалыстың маңызы ерекше. Осы орайда, биыл 43 376 бала жазғы маусымда демалыспен қамтылмақ. Бұл – қаладағы барлық мектеп оқушыларының 30 пайызы. Олардың 5211-і жалпыға міндетті білім беру қорынан бөлінген қаржыға, 600-і кәсіподақ ұйымының қолдауымен демалады. Бұдан өзге, 6000 бала жазғы лагерлерге ата-аналарының есебінен жолданғалы отыр. 

Жазғы лагерлерден бөлек, қала мектептерінің жанынан демалыс алаңдары ұйымдастырылмақ. Сала мамандары онда 31 565 оқушының қамтылатынын айтады. Бұл көрсеткіш өткен кезеңдермен салыстырғанда 6 пайызға артық.

– Қала сыртындағы лагерлерде демалатын 11 811 оқушының 1437-і көпбалалы отбасыдан шыққан, 1460-ы аз қамтылған отбасы балалары, 940-ы жартылай жетім балалар, 363-і ата-ананың қамқорлығынсыз қалғандар. Балалардың бос уақытын тиімді пайдалану мақсатында арнайы ойын-сауық орындарымен келісім-шарт жасалған. Балалар демалысын қызықты өткізу үшін онда арнайы жоспар құрылып, түрлі шаралар өткізіледі. Яғни, лагерь жұмысының қызықты өтуі ұйымдастырушыларға тікелей байланысты, – дейді қалалық білім бөлімінің басшысы Жанат Тәжиева.

Қауіпсіздік шаралары үшін жазғы сауықтыру орталықтары тарапынан денсаулық сақтау басқармасынан рұқсат қағаздары алынып, залалсыздандыру жұмыстары жүргізіліпті.
Қала сыртында орналасқан «Ақсу» мемлекеттік лагерінде 1200 оқушы 6 ауысымда, «Арман» лагерінде 2600 бала 8 ауысымда, «Үшбұлақ» лагерінде 1411 бала 7 ауысымда демалмақ.
Маусымның 10-нан бастап балалардың алғашқы легі тынығу орындарына жолдама алады. Қазіргі таңда демалыс орындары оқушыларды қабылдауға сақадай сай. Балдырғандардың қауіпсіздігі үшін тынығу аймағындағы барлық шара қатаң қадағаланады.

Биыл Шымкент қаласы бойынша жұмыссыз ретінде тіркелген 6 мыңға таяу азамат бос жұмыс орындарына жолданбақ. Өткен 4 ай мерзімінде 2 мың адам жұмысқа орналасқан.

Қалалық мәслихат хатшысы Нұрлан Бекназаровтың төрағалығымен өткен Қоғамдық кеңес мәжілісінде саланың бүгінгі ахуалы сараланды. Қалалық халықты жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімінің басшысы Бауыржан Қуанышбековтің айтуынша, жұмыссыздық деңгейінің көрсеткіші 5,3 пайызды құрайды. Бұл бағытта азаматтарды кәсіптік негізде оқыту, шағын несиемен қамту, қоғамдық жұмыстарға жолдауға негізгі басымдық берілмек.

Сондай-ақ, күн тәртібінде қалалық ішкі саясат бөлімінің «Жастар ресурстық орталығы» КМК-нің директоры Абзалбек Убелтаев мемлекеттік жастар саясатының жүзеге асырылу барысын баяндады. Нақты дерек бойынша, қаладағы 14 пен 29 жас аралығында азаматтардың саны 240 мыңнан асады. Бұл – жалпы қала тұрғындарының 27 пайызы. Осы орайда, жас отбасыларды тұрғын үймен қамту, салауатты өмір салтын қалыптастыру, қоғамдық белсенділігін арттыру, жұмыспен қамту және кәсіпкерлікке баулу – мемлекеттік саясаттың негізгі басымдығы болуда.

Өз кезегінде, сала басшысы жастар арасында WhatsApp әлеуметтік желісі арқылы арнайы чат ашылып, «Шымкент – қауіпсіз қала» акциясына қолдау көрсетіліп жатқанын жеткізді. Сондай-ақ, өз жобаларын жүзеге асыру үшін де жастардың жеке ғимаратқа зәру болып отырғаны Қоғамдық кеңес мүшелерінің талқылауына ұсынылды.