Шымкент келбеті

Бұл туралы ОҚО аймақтық коммуникациялар қызметінде өткен брифингте облыстық энергетика және тұрғын үй-коммуналды шаруашылық басқармасының басшысы М. Марайым хабарлады.

Басқарма басшысының айтуынша, өңірдегі 3272 бюджеттік мекеменің 99 пайызы жылу маусымына дайын болса, орталықтандырылған жылумен қамтамасыз етілетін 2278 көпқабатты тұрғын үйлердің 89 пайызына жылу беруге болады. Ал облыс орталығы – Шымкенттегі дайындық 86 пайызды құрап отыр.

– Орталықтандырылған жылумен қамтамасыз ететін мекемелердегі жалпы қазандықтар саны – 48. Олардан бүгінгі күнге дайындалғаны 46 (96%). Бұл жерде тек ТЭЦ-3 – 1 қазандық және ТЭЦ-5 – 1 қазандықта күрделі жөндеу жұмыстары жүргізілуге байланысты бітпей отыр, талапқа сәйкес 1 қазанға дейін толық аяқтау тиіс, жұмыстар жүргізілуде, – деді басқарма басшысы.

Марғұлан Зұлқарнайұлы жылу маусымын ойдағыдай өткізу үшін Шымкенттегі 44,3 шақырым жылу құбырларына қайта құру және ағымдағы жөндеу жұмыстары жүргізіліп, ретке келтірілгенін хабарлады. Сондай-ақ, ол жылу маусымына дайындық жұмыстары 15 қазанға дейін жалғасып, кескеге сай толық дайын болатынын айтты.

Шымкент үшінші мегаполис атағына сай болуы керек. Ең әуелгі мақсат – халыққа қолайлы жағдай жасау, инфрақұрылымдық жүйелерді дамыту, тұрғындарды баспанамен қамтамасыз етуге назар аударылуы тиіс. Қала әкімі Ғабидолла Әбдірахымов қалалық мәслихат депутаттары алдында сегіз айда атқарылған жұмыстар бойынша есеп беруінде осылай деді. Қалада шешімін тапқан мәселелер баршылық. Әсіресе, инфрақұрылымдық жүйелерді дамытуда бірқатар жұмыстар қолға алынған. Ендеше, «қала күні» мерекесі қарсаңында жүзеге асқан жұмыстарға тоқталғанды жөн көрдік.

ТҰЖЫРЫМДАМА ДАМУҒА ЖОЛ АШТЫ

Елбасының «Адамға өмір бір-ақ рет беріледі, оны Шымкентте сүру керек» дегені бар. Әрине, бұл бекер айтылған сөз емес. Қаланың географиялық орналасу жағдайына, тұрғындардың берекелі тірлігіне, алтын құрсақты аймақ екенін меңзегені ғой.
Өткен жылы қала экономикасына жан-жақты талдау жасалынып, қаланың 2020 жылдарға арналған әлеуметтік-экономикалық даму концепциясы қабылданғанынан көпшілік хабардар. Шаһар басшысының мәлімдеуінше, әкімдіктің биылғы жұмыс жоспарына қала тұрғындарын толғандыратын негізгі мәселелерді шешу, баспана және әлеуметтік инфрақұрылым жүйелерін жетілдіру және қалада бизнеске қолайлы жағдай жасау, инвестиция мен туристердің санын арттыру міндеттері қойылған.
Алдымен инфрақұрылым жүйелерінен бастайық. Биыл қалада «Нұрлы Жол» бағдарламасы аясында республикалық бюджеттен 11 нысанның құрылысына 7,4 млрд теңге бөлінген. Бүгінге дейін құрылыстың 3,1 млрд теңгесі игерілді. Қала тұрғындары орталықтандырылған сапалы ауыз сумен 85, кәріз жүйелерімен 41, табиғи газбен 86, ал сапалы электр қуатымен 84 пайызға қамтылды.
2016 жылы ауызсу мәселесін шешуде 5 нысанның («Қайтпас-1», «Нұртас», «Мирас», «Самал», «Ұлағат» шағынаудандарының) құрылыс жұмыстары аяқталып, пайдалануға берілді. Яғни, 98,8 мың адамның сапалы ауызсуға қолы жетті деген сөз.
Тұрғындарға табиғи газ жеткізуде 2016 жылы «Самал - 2» және «Мирас» шағынауданындағы 2 нысанның құрылысы аяқталған. Биыл 5 нысанның құрылыс жұмыстарын жүргізуге бюджеттен қаржы бөлінді. Мердігер мекемелер де анықталып отыр.
Сондай-ақ, биыл жалпы 68,3 мың адамның сапалы электр желілеріне қолы жетті. Бұл мақсатта биыл «Қайтпас 2», «Достық 2», «Қайтпас 1», «Ынтымақ» және «Ақниет» шағынаудандарындағы нысандардың құрылысы толығымен аяқталды. 1 нысанның құрылыс-монтаж жұмыстары мемлекеттік қабылдау комиссиясының қарауына өткізілді. Қалған 1 нысан бойынша құрылыс жұмыстары қыза түскен.
Биыл 24 көшені жарықтандыруға, 4 көшені қайта құру жұмыстарына облыстық бюджеттен 413,1 млн теңге қаржы қаралып, мемлекеттік сатып алу конкурсына құжаттар әзірленіп жатыр. Көпқабатты тұрғын үй аулаларын жарықтандыруға (231 аула) жергілікті бюджеттен 151,6 млн теңге қаржы бөлінді. Қазір 4 аудан бойынша құрылыс жұмыстары қызған шақ.
Қаладағы саябақтар мен гүлзарларды күтіп ұстау жұмыстарына келейік. Жалпы алаңы 116 га 9 саябақ, 32 гүлзар мен аллеяларды күтіп баптау жұмыстары талапқа сай атқарылып жатыр. Мәселен, бүгінде 1 Мамыр көшесіндегі гүлзарды қайта құру, «Нұрсәт» шағынауданындағы Назарбеков, 17 шағынаудандағы Жандарбеков аллеясына, «Мәртөбе» тарихи саябағын және «Қасірет» мемориалы аумағына қажетті қаржы бөлініп, құрылыс жұмыстары жүргізілуде.
Сонымен қоса, «Ордабасы» алаңын қайта құру, «Шымтөбе» тарихи алаңын, «Наурыз» саябағын көріктендіру жұмыстарының жобалық-сметалық құжаттары әзірленді.
Жаңадан жаяу жүргіншілер жолдарының салынып жатқаны – тұрғындардың бір қуанышы. Бұған күнделікті куә болып жүрміз. Атап айтқанда, Рысқұлов, Сайрам, Уәлиханов, Желтоқсан, Момышұлы, Бейбітшілік, Жангельдин, Дулати, Қонаев және Бәйдібек би даңғылдары бойындағы жүргізіліп жатқан аяқжолдардың құрылысына 362 млн теңге қаржы қаралды.

300 ЖАҢА АВТОБУС АЛУ ЖОСПАРЛАНУДА

Қала тұрғындары үшін транспорт саласы өзекті мәселе. Бұл туралы газетімізде көптеген мәселелер көтерілді. Енді атқарылған жұмыстар барысын сөз етсек. 2016 жылы 1 жаяу жүргіншілер өткелі, 9 магистральды көшені, 5 елдімекеннің көшесін және 1 жол өткелін қайта құру, 59 көшені күрделі және 98 көшені орташа жөндеу, 47 тротуар салу, 20 бағдаршам орнату жұмыстары жүзеге асып жатыр. Сонымен қатар, қаланы 5 жерінен жол айрықтың жобалық-сметалық құжаттары дайындалуда. Олардың құрылысы келесі жылға жоспарланған.
Бұдан бөлек, мемлекеттік-жекеменшік әріптестік шеңберінде қалалық әкімдік пен «Green bus Company» ЖШС-мен бірлескен автопарк ашу жөнінде меморандумға қол қойылғаны белгілі. Қазіргі таңда, бірлескен «Шымкент Bus» компаниясы құрылып, жыл сайын лизинг арқылы 300 жаңа автобус алу жоспарланып отыр. Қала әкімінің тікелей басшылығымен қала тұрғындарының қауіпсіздігі, баспана және әлеуметтік инфрақұрылым жүйелерін жетілдіру бағытында да бірталай жобалар жүзеге асты. Бұл ретте жергілікті полиция қызметіне «квадрокоптерлер», велосипедтер, автокөліктер әкелінді.
Қалада жол көлік оқиғаларының алдын алу мақсатында көше қиылысына бағдаршам, мектеп аумағынан жаяу жүргіншілерге арналған бағдаршам, жол кедергілер орнатылды.

БІЛІМ НЫСАНДАРЫ ЕЛ ИГІЛІГІНЕ БЕРІЛДІ

Білім саласы нендей шаралармен есте қалды? Бұл бағытта да атқарылған жұмыс аз емес: жаңа білім нысандары ашылды, ұлттық бірыңғай тестілеуде де тәуір нәтижеге жеттік, бірқатар білім нысандары күрделі жөндеуден өтті.
2016 жылы «Қаратөбе» шағынауданындағы 600 орындық, «Ынтымақ» шағынауданындағы 900 орындық мектеп, 1 жаңа балабақша пайдалануға берілді. № 91, 111 мектептердің 300 орындық жаңа ғимараттарының құрылыстары аяқталып, 1 қыркүйекте пайдалануға берілді.
Шымкент қаласында жыл сайын оқушылар саны 8000-ға артып отыр. Осыған байланысты, 2016 жылдың басында 7 мектеп үш ауысымда білім берсе, ағымдағы жылдың 1 қыркүйегінде № 91, 111 мектептердің 300 орындық жаңа ғимараттарының құрылыстары пайдалануға беру арқылы үш ауысымдағы мектептер саны 2-ге азайды. 2017 жылдың соңына дейін қаладағы үш ауысымда білім беретін мектептердің мәселесі толық шешімін табады деп жоспарланып отыр.
2015-2016 оқу жылында Шымкент қаласы бойынша 6340 оқушы мектеп бітірсе, оның 4071-і ҰБТ-ға қатысты. Қала бойынша орташа балл – 82,6-ға жетті. «Алтын белгі»-ге үміткер 100 оқушы білімдерін дәлелдеп шықты.
33 231 оқушы жазғы демалыспен қамтылғанын да айта кеткен жөн. Оның ішінде әлеуметтік жағдайы төмен 4628 оқушы мемлекет есебінен, 22 803 оқушы мектеп жанындағы алаңдарда, 5800 оқушы ата-аналар есебінен қамтылды. Қала бюджетінен жалпыға міндетті білім беру қорынан жазғы маусымда жетім, жартылай жетім, көп балалы отбасылардың балаларын демалдыру мақсатында 116 млн теңге бөлініп, 4628 бала лагерьге тегін жолдама алды.
Биыл Шымкент қаласы бойынша 4 мемлекеттік балабақша (№ 60 «Тараз», № 61 «Нұртас», № 62 «Ботақан», № 63 «Айсұлу»), 39 жекеменшік балабақша есігін айқара ашты. Жалпы мектепке дейінгі мекемелерде 50 579 бала тәлім алып жүр.

193 870 АДАМ САЛАУАТТЫ ӨМІР САЛТЫН СЕРІК ЕТКЕН

Шымкент – салауаттылыққа бет түзеген шаһар. Бүгінде қаламызда 193 870 адам салауатты өмір салтын серік еткен. Қалада жалпы 781 спорт нысаны тіркелген: 314 спорт алаңы, 11 спорт кешені, 8 бассейн, саябақта 15 спорттық тренажер және 124 мектептің спорт залдары жұмыс істейді.
Қазір Шымкентте облыстық және қалалық спорт мектептерінде үйірмелер саны 1500-ден асады. Онда 14 мыңнан аса жасөспірім спортпен шұғылданады. Бұл көрсеткіш өткен жылмен салыстырғанда 1000-ға артып отыр.
Сәйкесінше спорт үйірмелеріне сұраныс та артып келеді. Мәселен, секциялардың ішінде ойын түрлері – футбол, волейбол және баскетболға қызығушылық жоғары. Бұдан бөлек, бокс, дзюдо, еркін күрес, каратэ, жеңіл атлетика, үстел теннисімен айналысушылардың да қатары қалың.
Қала тұрғындарын бұқаралық спортқа тарту мақсатында жүзеге асқан «Shymkent Bike» жобасының маңызы бөлек. Биыл қалада 200 велосипедке арналған 40 велостанция ашу жоспарланса, қазіргі таңда 32 станция орнатылды. Одан бөлек, қала тұрғындары үшін 10 жерден «Street workout» пен шұғылдануға арналған алаңшалар ашу жоспарланса, бүгінгі күнге дейін ондай нысандар 4 жерде іске қосылды.

«SHYMKENT CITY»-ДІҢ ҚҰРЫЛЫСЫ БАСТАЛДЫ

Қаланың даму Тұжырымдамасына сәйкес, «Тұран» шағынауданында салынатын «Shymkent City» қалашығы ең ауқымды тарихи жоба деуге лайық. Биылдан бастап осы жобаны іске асыруға республикалық бюджеттен инженерлік-коммуникациялық жүйелердің құрылысына 1,9 млрд теңге, 270 пәтерлі 5 тұрғын үйдің құрылысын бастауға 388,0 млн теңге қаржы бөлінді. Қазіргі таңда мердігерлер анықталып, құрылыс жұмыстары басталды. Сонымен қатар, қалашықты сапалы электр қуатымен қамтамасыз ету үшін биылғы жылғы қуаты 110 Кв «Астана-1,2» подстанциясының құрылысы басталып, саябақтың жобалық құжаттары әзірленуде.

Қаладағы Гагарин көшесінде ұзындығы 12 шақырымды құрайтын аяқжол құрылысы жүргізілуде. Қазіргі таңда мұндағы жөндеу жұмыстарына бюджеттен 88 млн тг бөлінген. Мұндағы жолдың жалпы ұзындығы (Гагарин көшесі қиылысынан Ахумбабаев көшесі аралығы) 12 шақырымды құрайды.
Сонымен қатар аталмыш көшенің бойындағы аулаларда балалар ойын алаңшалары салынып, жолдары жөнделіп, жарықтандыру ретке келтірілуде.

«Нұрсәт» шағынауданындағы 168 көпқабатты тұрғын үй сығымдаудан өткізіліп, қыс маусымына әзірлігін пысықтауда. Бұл туралы Қаратау ауданы әкімдігі халықпен жұмыс жүргізу бөлімінің басшысы Бауыржан Қалдыбаев мәлімдеді.

– Қаратау ауданына қарасты 250 көпқабатты тұрғын үй бар. Оның 222-сі орталық жылу жүйесінен жылу алады. Ал 13 көпқабатты тұрғын үй автономдық жылу жүйесіне қосылған. Бекітілген кестеге сәйкес қыркүйек айының соңына дейін қалған 54 үйді сығымдау жұмыстарынан өткізіп, қысқа дайын етеміз. Сығымдау жұмыстарын «Спецкомплектсервис» пен «Қызмет СК» ЖШС-і жүргізуде, – дейді Б. Қалдыбаев.

Биыл Шымкентте жол жөндеу, абаттандыру мен көріктендіру жұмыстары қарқын алған. Әсіресе, қаланың орталық көшелері мен шағынаудандардағы жолдарды жөндеу мен кеңейту секілді бірқатар ауқымды тірліктер жүзеге асуда. Осыған орай, бірнеше нысандағы қарбалас жұмыс жайлы арнайы фоторепортажды ұсынамыз.

АЙНАЛМА ЖОЛ

Шымкентте Жібек жолы даңғылынан бастап, қоқыс полигонына дейінгі аралықта кіші айналма жолының жөндеу жұмыстары жүруде. Оның екінші кезеңімен «ТүркістанЖолСервис» ЖШС айналысып жатыр. Айналма жолдың ұзындығы – төрт жарым шақырымға жуық. Құрылысқа 1 миллиард 370 миллион теңге бөлінген. Ал жөндеу жұмыстарының үшінші кезеңі – «Отау строй» ЖШС-не тиесілі. Ұзындығы 4,5 шақырымды құрайтын жол құрылысына 1 миллиард 287 миллион теңге қаралған.

АСТАНА ДАҢҒЫЛЫНДАҒЫ АЯҚЖОЛ

Астана даңғылында аяқжол салынуда. Бұл жұмыстарды «Теміртас» ЖШС жүзеге асыруда. Нысан басына 28 адам мен 8 техника жұмылдырылған. Аяқжолдың ұзындығы – 1, 5 шақырымнан асады. Ал ені – 3 метрді құрайды. 10 шілдеде басталған жол салу жұмыстары осы аптаның соңына қарай аяқталады.

ҚОНАЕВ ГҮЛЗАРЫ

Қаланың орталық көшелерінің бірі – Қонаев гүлзарында Шымкенттің коммуналдық қызметтері абаттандыру мен көріктендіруге үлесін қосты.

«БОЗАРЫҚТА» IШКI ОРАМ КӨШЕЛЕР ЖӨНДЕЛУДЕ

«Бозарық» шағынауданында №1, 2, 3, 4, 5, 6 көшелерде қайта құру жұмыстары жүруде. Олардың жалпы ұзындығы – 4 км 850 метрді құрайды. Бұл жұмыстарға қазынадан 254 миллион теңгеден астам қаржы бөлінген. Мердігер – «ШымкентДорстрой» компаниясы. Жұмыс басында 25 адам еңбектенуде.

Қапал батыр көшесіндегі көптен күткен жол өткелі пайдалануға берілді. Екі жолақты жолдың бірінші бөлігін «Береке» корпорациясы мерзімінен ерте бітірді.

Осыдан бір жыл бұрын басталған құрылыс жұмыстарына орай, жол жабылған болатын. Соның салдарынан қаланы Оңтүстік шағынауданына қосатын елдімекендерге адамдар айналма жолмен өтетін. Енді қоғамдық көліктер өткелдің үстімен қатынайды.

Қалалық жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімінің тапсырысымен 1 млрд 142 млн теңгеге бағаланған теміржол өткелінің бір бөлігіндегі құрылыс 95 пайызға аяқталды. Қазіргі таңда құрылысқа жұмсалатын қаржының 689 млн теңгесі игерілген. Қысқа мерзім ішінде мердігер мекеме жаңа технологияларды қолдана отырып, сапалы атқарыпты. Асфальтбетон жамылғысы төселіп, көпір құрылымы берік бола түскен. Көпірдің ұзындығы 500 метр, кіреберіс ұзындығы 253 метрді құрайды.

«Береке» корпорациясының бас инженері Тәңірберген
Сүлейменовтің айтуынша, көлік өткізу, жүк көтеру қабілеттілігі, автокөлік құралдарының және жаяу жүргіншілердің қауіпсіздігі арттырылған. Өткелдің екінші бөлігінің құрылысы қараша айында аяқталады.

Жақсы бастамаға әрдайым көпшілік тілекші. Әрбіріміз де өмірімізге еніп жатқан түрлі жаңа технология игіліктерін пайдалануға асығатынымыз рас. «Жақсыны көрмекке» деген ғой. Осы күні қала тұрғындары «Shymkentbike» компаниясының велосипедіне отыра бастапты. Қызығушылық басым. Күн сайын 100-ден аса тұрғын салауаттылықты насихаттап жүргеніне куә болдық. Қалада веломәдениетті қалыптастырудағы шаралар жалғасын тауып жатыр. Қазірдің өзінде орталық көшелерге 18 велостанса орнатылды.

ЖАҢА ВЕЛОЖОЛДАР САЛЫНАДЫ

Бірегей жобаға қала әкімдігі зор қолдау көрсетті. Шымкент қалалық тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық бөлімі мамандары арнайы веложолдар салу жұмыстарын атқарды. Аталған бөлім маманы Бауыржан Шырынбаевтың айтуынша, бұл мақсаттағы алғашқы кезең аяқталған. Енді қыркүйек айында құрылыс жұмыстары тағы жалғаспақ. Оған қазынадан 193 миллион теңге бөлініпті. Бюджет қаржысына жаяу жүргіншілер жолы әрі веложолдар салынады.
Мүмкіндік бар. Қолдау да арта түскен. «Shymkentbike» компаниясының директоры Серік Жұманов жақын күндері тағы 4-5 станса іске қосылатынын айтады.
– Франциядан қосалқы бөлшектерге тапсырыс бердік. Бір жарым айдың ішінде 40 стансаның бәрін іске қосамыз. Алдағы күндері «Нұрсәт» шағынауданы, Әкімшілік іскерлік орталығы аумағына да станса қойылады. Қазір қалада 160 адам біздің картамызды сатып алды. Яғни, орташа есеппен күніне 100-ге жуық адам велосипед ершігіне отырады деген сөз. Қыркүйекке қарай олардың саны көбеюі тиіс. Өйткені, студенттер келеді, – дейді ол.
Талдау жұмыстары көрсеткендей, қала тұрғындары жаңа заманауи велосипедке негізінен таңертең және кешкі мезгілде отырады. Шілденің ыстығы сәл қолайсыздық тудырып тұр. Оның үстіне стансалар әлі толық орнатылып біткен жоқ.
Жаңа жобаға бастапқыда таңырқай қарайтынымыз заңдылық. Бой үйреткенше, өзіміз қолданып көрмегенше түрлі пікірлердің туатыны да рас. Осы орайда көпшілік түсінбей жүрген жағдайды айта кетсек. Негізінен, велосипедті алғаш пайдаланушылар бір айға карта аштырады. Ол үшін айына 2500 теңге төлейсіз. Бастапқы жарна ретінде картаға мың теңге алынады. 1000 теңге – абоненттік төлем. Картада 500 теңге болу міндет. Егер картаны еш зақымдамай, өткізетін болсаңыз, 1000 теңгеңізді қайтарып береді. Бастапқы жарты сағат тегін. 31 минуттан бастап сағатына 100 теңгеден есептелінеді. Егер бір стансадан келесі стансаға он-он бес минутта баратын болсаңыз, жарты сағатқа дейін абоненттік төлем алынбайды.

ЖҰМЫСҚА ВЕЛОСИПЕДПЕН БАРМАҚ

Велосипед тебу – денсаулықтың кені екенін көпшілік ұғына бастағаны қуантып отыр. Жаңа жобаның артықшылығы көп: автобус күтіп отырмайсың, ереже бұздың деп қалтаны қағатын ешкім жоқ, ең бастысы қаражат үнемделеді. Жақын аралыққа зыр етіп баруға зор мүмкіндік.
Осы күні Әл-Фараби алаңы мен Абай саябағында жаңа жобаның игілігін пайдаланушы бірқатар қала тұрғынын кезіктірдік. Велосипедтің қызығын көріп жүргендердің бірі – Жанат Қалметова. «Оңтүстік-цирк» мекемесінде аң үйретуші болып жұмыс істейтін ол осыны қолға алған азаматтарға алғысын айтып, мүмкіндікті пайдалануға шақырады.
– Басты мақсатым – салауатты өмір салтын ұстану. «Shymkentbike» компаниясы осындай керемет сый ұсынып отырғанда оны неге пайдаланбасқа?! Өзім осы саябақ маңында тұрамын. Күнде кешкісін бір жарым сағат айдап, бой сергітеміз. Бағасы тиімді. Екінші ай пайдаланып жатырмыз. Шілде айында да картаны аштырып едім. Тамыз айына оны тағы ұзарттық. Велосипедтің дизайны да тартымды. Техникалық мүмкіндіктері көңілден шығады. Айына 2500 теңге деген – аса қымбат емес. Қазір барлық елде салауатты өмір салтына назар аударылып жатыр. Сол себепті, велоспортқа ойысатын кез жетті. Көпшілікті осыған шақырамын, – дейді қасына ұлын ертіп шыққан қала тұрғыны.
Оның отбасымен салауатты өмір салтын ұстанып жүргені қуантады. Қалада тегін жүре беруге болатынын бағамдаған ол алда жұмысқа осы көлікпен бармақ.
Жеке кәсіпкер Мақсат Рысқұлбековтің де талабы қуантарлық. Ол да осы маңда екі аптадан бері салауаттылықты насихаттап жүр. Бір айға карта алыпты. Досы екеуі үш сағат кезектесіп тебеді. Жұмыстан қолы босағанда осында аяңдайды. Олардың да пікіріне құлақ түрдік. Кәсіпкер жігіт мұндай велосипедті осыдан екі жыл бұрын Францияға барғанда көріпті. Өзі көліктердің қосалқы бөлшектерін сатумен, тасымалдаумен айналысады.
Бізде жолдар әлі толық дайын болмай тұр. Ақырындап бұл мәселе де шешіледі. Шетелде велосипед, мотоцикл айдаушыларға құрмет жоғары. Мәдениет қалыптасқан. Бізде жастар енді біле бастаған. Қалай десек те, велосипедтердің санын көбейте беру керек. Велосипед айдау өзіміз үшін керек. Кәсіпкер жігіт осындай ой қосты.
Саябақты бір сағат бақылап жүріп, келушілердің жартысы велосипед теуіп жүргенін байқадық. Әлі де болса көпшілік сағатына 500 теңгеге жалға беретіндерге үйір. Жастар жағынан сұрау салып көрдік. Кейбірі саябаққа ара-тұра келгендіктен осы дұрыс екенін айтса, енді бірі жаңа жобаны қалай қолдануды білмейміз деген пікірде.
Әсіресе, студенттерге тиімді екенін айттық. М. Әуезов атындағы ОҚМУ-дың 2 курс студенті Мереке Сабанбай велостанса ашылғалы осында жүр. Ұлымен бірге күнде келеді. Ол да болашақта автобустың орнына велосипедті ауыстырмақ. Пандустар барлық жерде орналастырылмауы аздап қиындық тудырып тұр. Жалпы, ниет болса велосипедті пайдалана беруге болады дейді.

ТҰРҒЫНДАР БЕЛСЕНДIЛIК ТАНЫТСА...

Шымкент қаласы әкімдігі мен «Самұрық-Қазына» АҚ бірлесе іске асырған жобаның өміршең боларына сенім зор. Шымкент Елордадан кейінгі мұндай велосипед жүйесін орнатқан елдегі екінші қала атанды. Ең бірінші болып, қала әкімі Ғабидолла Рахматоллаұлының өзі велосипедті пайдалану үшін арнайы карта сатып алғаны мәлім. Оны қолдай кеткендер де көп.
Шымкентте бүгінде велосипедті жанына серік еткен жандардың қатары 9 мыңнан асады. Қаланың инфрақұрылымдық жағдайын жақсарта отырып, бұл көрсеткішті бірнеше есеге арттыруға мүмкіндік бар. Ол үшін қоғам болып қолдау қажет екенін ұғынасыз. Қаланың велоспорт және веложол инфрақұрылымын дамыту – басты назарда тұр.
– Бізге көзқарасты өзгерту керек. БАҚ арқылы насихаттап, халыққа жеткізсеңіздер. Денсаулыққа пайдалы екенін, әрі қаржы үнемделетіні жайында ақпарат беру қажет. Әкім қолдап отыр. Енді қала тұрғындары да белсенділік танытуы тиіс, – дейді Серік Қалиұлы жобаны бірлесе дамытуға үндеп.

ЕЛДIҢ ӘЛЕУЕТI САЛАУАТТЫЛЫҒЫМЕН ӨЛШЕНЕДI

Расында, қоғам болып, жаппай қолжетімді көлік түріне отырамыз десек, әуелі көзқарасты өзгерткен жөн. Қала тұрғындарының көбінде велосипед бар. Бірақ оны тек ауласында, саябақта ғана серуендеуге пайдаланатыны тағы айқын. 

Бізде әлі де жарнамалау жағы кемшін. Шетелде веломәдениет бұрыннан қалыптасқан. Елдің әлеуеті салауаттылығымен өлшенетін кезге келдік. Велосипед теуіп те еліңді әлемге танытуға болады. Бәрі де ниетке байланысты ғой. Мәселен, Александр Винокуров қырыққа таяғанда Олимпиада ойындарында чемпион атанды. Жастарды көптеп осы спорт түріне баулысақ, тұрғындарды жаппай осы өнерге тартсақ, келешекте чемпиондардың шықпауы мүмкін емес. Ол үшін бойымыздағы селқостықты сілкіп тастап, салауатты өмірді кеңінен насихаттай білсек.

Қазір қалада аялдамалар ретке келтіріліп жатыр. Осыдан екі күн бұрын күнделікті мінетін аялдаманың орнынан алынып тасталғанына куә болдық. Қазір тозығы жеткендерін жаңарту, орналасу орнын зерделеу сынды жұмыстар қолға ала бастаған. Тиісті сала мамандары жыл соңына дейін қалада 40 жаңа аялдама орнатуды жоспарлап отыр. Аялдамалар ретке келтірілуде. Көліктер де жаңартылып, қалаға сән беріп тұр. Ал енді қызмет көрсету сапасы қандай?

БИЫЛ 40 ЖАҢА АЯЛДАМА ОРНАТЫЛАДЫ

Шымкент қалалық тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық бөлімінің маманы Бауыржан Шырынбаев бұл бағытта атқарар жұмыс барысын баяндап берді. Қазір жөндеу жұмыстары жүріп жатыр. Сұрықсыз тұрғандар мен қала көркіне сай келмейтіндердің орнына жаңасы қойылады.
– Тозығы жеткен аялдамаларды жаңартудан бөлек, бір-біріне жақын орналасқандарын қайта зерделеуге мәжбүрміз. «Дархан» базарының маңындағы аялдаманың орнын ауыстырудағы мақсатымыз сол. Арасы тым жақын болғандықтан жол-көлік оқиғасы жиілеп кетті. Оған көлік кептелісін қосыңыз. Биыл аялдамаларды жаңартуға, қажет жерлерге қою мақсатында бюджеттен 35 млн теңге бөлінді. Қаланың орталық бөліміне, шалғайдағы шағынаудандарға да қойылуы қажет. Осы қаржыға 40 аялдама орнату керектігін анықтадық. Жыл соңына дейін бәрін орнатып бітеміз, – дейді Б. Шырынбаев.

Аялдамаларды орнатудың да өз реті, тәртібі бар. Қаланың кей көшелеріне жаңадан қойылғандары тым шағын деген сын-ескертпелердің айтылғаны рас. Мысалы, Тұрар Рысқұлов көшесінен Д. Қонаев даңғылына кіре берістегі жаңа аялдама көзге шағындау көрініп тұр. Сөйтсек, ол қазіргі стандартқа сәйкес іске асқан жоба екен. Әлбетте, қаланың орталық, халық көп шоғырланатын жерлеріне үлкен аялдамалар қажет. Ал адам аз орындарға шағын әрі жинақы тұрақтар қойылуы тиіс. Талап-ереже осындай.
Бүгінде қаланың қай жерлеріне аялдама қою қажеттігі туындап тұр? Маманның айтуынша, Тәшенов және Иляев көшесі қиылысына,
Қазыбек би көшесіне қажет. Оған қоса, Ленгір тас жолы бойындағы автожолдың аялдамалары да әбден тозығы жеткен. Кеңес одағы кезінен қалғандар әліге дейін қолданылып келді. Бұдан бөлек, Таскен елдімекенінің Орталық көшесіне төрт аялдама қою да жоспарда.
Күн сайын автобуспен жүріп байқағанымыз көп аялдамалардың атаулары жазылмаған. Бұл мәселені де маманның өзіне қойдық. «Аттары жазылмағандары – ертерек орнатылғандары. Қазір соңғы қойылып жатқандарға бірден аттары жазылуда. Бәрінің де маңдайшасы бар, алдағы уақытта бәрінің де атауы жазылады. Мұны Шымкент қаласының жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімімімен бірлесе іске асырамыз. Солар бізге ұсыныс беруі керек», – дейді Бауыржан Шырынбаев.
Қынжылтатыны, кімнің де болса аялдамалардағы жабайы жарнамаға бірден көзі түседі. Нағыз афиша орнына айналғандай. Қай аялдамаға қарасақ та, бәрінде осы жағдай. Негізінен, мұның бәрі заңсыз ілінген жарнамалар. Пысықайлар түнде келіп іліп кететін көрінеді. Артынша тазалыққа жауапты мамандар ретке келтіруге әрекеттенеді. Бір апта өтпей, тағы сол жағдайға түскеніне куә боласыз. Қазіргі жағдайда мұның бәрін бақылау мүмкін болмай тұр. Негізі – бұл іспен тәртіп сақшылары тікелей айналысады.
Келешекте жаңадан орнатылған аялдамаларға монитор қою да жоспарланып отырғанынан құлағдар болдық. Онда әр автобустың бағыттары көрсетіліп тұрады. Автобустардың келу уақыттары да назарда тұрмақ.

«БIР-БIРIМЕН ЖАРЫСЫП, ҚҰТЫҢДЫ ҚАШЫРАДЫ»

Бүгін де сол көрініс, сол олқылыққа куә болдық. «135» бағыттағы автобусқа мінген едік. Кондуктор жігіт «Гүлжан, Технологический, Байтұрсынова, Гарант, Қонаева...» деп сайрай жөнелді. Қысылып-қымтырылу деген жоқ. Оған ескертіп жатқан ешкімді байқамадық. Үлкендер жағы да тым-тырыс. Мемлекеттік тілге деген құрметсіздігінен бөлек, қазақтың белгілі ағартушы ғалымының әруағын қорлағанын біле ме екен деген ой келді. Мұны әр аялдама сайын қайталайтынын байқап жүрміз.
Күнде кешке 8-ден аса қоғамдық көлікпен үйіне қайтатын қала тұрғыны Үсен Байтұрсынов жүргізушілерге, кондукторларға деген ренішін жайып салды. 53 жастағы қала тұрғынының пікірін мұқият тыңдадық. Өзі 14-ші бағытты күтіп отыр. Таскен елдімекенінде тұрады екен.
«Мәдениет жағы ақсап тұрғаны рас. Бізде жүргізушілердің бәрі «ұшқыш» қой. Ішінде адам бар демейді. Бір-бірімен жарысып, құтыңды қашырады. Адамға деген құрмет қайда?! Түзелетін сыңай байқатқандай болады. Бірақ, әлі де кемшін жағы көп. Тәртіп болса дейсің. Алаңғасарланып айдауларынан адамдарды қағып өтіп жатыр. Одан кейін, кондукторлар дәл түбіңнен айқайлай жөнеледі. Тәртіп пен мәдениетке бет бұратын кез келді емес пе?!» 18 шағынауданда шаштаразшы болып жұмыс істейтін жігіт ағасы осындай базынасын айтты.

«ҚОҒАМ БОЛЫП КҮРЕСУIМIЗ КЕРЕК»

Рас, жолаушыларды тасымалдау қызметі сапасын жақсарту – өзекті мәселе. Жуырда өткен қалалық қоғамдық кеңесте де бұл мәселе жөнінде сөз болды. Қалалық ардагерлер кеңесінің төрағасы, қоғамдық кеңестің мүшесі Исамуддин Рысбай қоғамдық тасымалдау қызметіне арнайы бағдарлама қажет дегенді айтқан. Бұл мәселе бойынша да қоғам болып, жұдырықтай жұмыла кіріскен жөн секілді. Мәселені шешуде жұмыстар атқарылып жатыр. Шымкент қаласының жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі мәселені кезең-кезеңімен шешпек.
– Көлік компаниясының басшыларын шақырып, осы мәселені атап көрсеттік. Қазақ тілінде атау, ономастикалық заңдылықпен бекітілген атауымен айту жөнінде талап қойдық. Оның алдында да айтып жатырмыз. Көп жағдайда орындалмай қалатыны рас. Әйтпесе, кондукторлардың бәрі де осы жердің азаматы, жер-су атауларының бәрін біледі. Бірақ селқостық танытады. Дегенмен, олардың көбісі тұрақты жұмыс істемейді. Енді үйрене бастағанда ауысып кетеді. Бұл жағдаймен қоғам болып күресуіміз керек сияқты. Мысалы, ақсақалдарымыз бөлімге келіп, жүргізушілеріңді жөнге салыңдар дейді. Ал өзіңіз ескерттіңіз бе десек, үндемейді, – дейді көлік және коммуникация секторының меңгерушісі Наурыз Сүгірәлиев.
Әрине, ауызды қу шөппен сүртуге болмас. Қазір көліктер жаңарған. Кондукторлар бірыңғай формаға ауысты. Тек, осы мәселелерді түзеу қалып тұр. Дұрыс атау талап етіліп жатыр. Негізінен, келешекте аялдамалардың аты автоматтандырылған, дауыс зорайтқышпен хабарлау жүйесіне көшірілмек. Қазірдің өзінде бір-екі бағытта бұл жүйе тәжірибе жүзінде енгізілді де. Әзірге, біздің жолдар ол жүйеге сай емес.

КӨЛIКТЕРIН 20 ПАЙЫЗҒА ЖАҢАРТАДЫ

Талдау жұмыстары көрсеткендей, қалада жолаушылар ағыны сағат 8.30-дан кейін азаяды. Жетіде жұмыстан шыққан адам сегіз жарымға дейін үйіне жетеді. Ал көліктер тоғыз, тоғыз жарымда жұмысты аяқтайды. Заңға сәйкес, кез келген қоғамдық көлік бір айлық жоспарды 70 пайызға орындаса, ол жақсы деп есептелінеді. Өйткені, техниканың аты техника: сынады, бұзылады.
Бүгінде бөлім мамандары кешкі рейдтерді ұдайы өткізеді. Қазір 84, 74 бағыттағы автобустар түнгі онға дейін жүреді. Өйткені, жолаушылар ағыны сол кезде бәсеңдейді. Бұрынғымен салыстырғанда көліктер жақсы жүріп жатқанын айта кеткен жөн.
Межелі жерге жеткізбей, орта жолда тастап кететіндер немесе «алдыңғыға ауысыңыздаршы» деп қиыла өтінетіндер әліге дейін кездесетіні де рас. Олар – белгіленген графиктен өз уақытынан озып немесе қалып қоятындар. Дегенмен, олардың әрекеті заңға қайшы. Адамдарға қолайсыздық әкеліп, ашу-ызасын тудырады.
Наурыз Сүгірәлиев бұл мәселе бойынша арнайы уатсап желісі көп олқылықтың бетін ашқанынан құлағдар етті. Қалалық әкімдіктің жанынан ашылғалы бері бейпіл сөйлейтін жүргізушілердің де қатары азайған. Темекі шегу оқиғалары да төмендепті. Мұндай оқиғаларға жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі нақты шара қолданып, полицияға да шағым түсірген. Бұл жағынан халық белсенділік танытып та жүр. Сіз де осындай жағдайға куә болсаңыз, әлгі уатсап нөміріне жазып жіберсеңіз, оларға шара қолданылады.
Жолақысы көтерілді, енді соған сай қызмет сапасы да жоғарыласа деген талап-тілек көпшілікте. Тарифті көтерудің басты себебінің бірі – көлік компанияларына көліктерін жаңартуға мүмкіндік беру. Мәселен, 2012 жылы шілде айында жол ақысы көтеріліп еді, 2014 жылы 150-160-қа жуық автобус келді. Одан кейін «Грин бас» компаниясы 200 көлік әкелді.
Жылдың аяғына дейін, тасымалдаушылар көліктерінің 20 пайызын жаңарту керек. Талап та зор. Көлік компанияларының мұны іске асыруға мүмкіндіктері де бар.

Лондон мэрі Садик Хан Шымкент пен Лондон қалалары арасындағы екі жақты ынтымақтастықты дамыту жайлы ниет білдірді. Бұл жайлы Лондон мэрінің Ғ.Рахматоллаұлына жіберген жеделхатында айтылған.

Ынтымақтастықтың маңызды бағыты – «ақылды қала» технологияларын қалыптастыру, сонымен қатар, мегаполистің тұрақты дамуы болмақ.
Бүгінгі таңда Лондон 8,6 миллион халқы бар əлемдегі ең ірі мегаполистердің бірі. Тек қана туризм саласынан жылына 200 миллион АҚШ доллары көлемінде пайда көреді.