Шымкент келбеті

Еліміздің Солтүстік өңірінен Шымкентке қонақ боп келген бір әріптесіміздің айтқаны бар еді: «Жер шарын жеті айналып шықсаң да, Шымкенттей көркем қаланы, ондағы ыстық ықыласты табу қиын». Айтқаны рас шығар. Шымкент шаһары, қазақ жеріндегі ең қонақжай, меймандос қаланың бірі ретінде кеңінен танымал ғой. Бұған ешкім шүбә келтірмес. Күні қандай ыстық болса, тұрғындарының пейілі де сондай дархан. Шымкентке қадам басқандардың қайта келгісі кеп тұратыны да сондықтан шығар, бәлкім.

Сағынтаевтың Шымкентке сапары

Осыдан оншақты жыл бұрын небәрі 500 мыңнан сәл ғана астам тұрғыны бар Шымкент шаһары бүгінде – миллиондар мекені. Өндірісі өркендеп, кәсіпкерліктің жандануы нәтижесінде Шымкент ірі орталыққа айналды. Мегаполистің тұрғындарына қажетті нысандар қазіргі таңда қаламызда бірінен соң бірі іске қосылып келеді. Қала мен елдімекендерді жалғайтын жолдар жөнделіп жатыр. Бала туу көрсеткіші жоғары шаһарда салынып жатқан көпқабатты тұрғын үйлердің де саны артуда. Мәселен, былтыр Шымкентте 25 тұрғын үйге тапсырыс берілген болса, биыл 58 тұрғын үй салынды. Яғни, екі еседен аса көбейіп отыр деген сөз. Сондай-ақ былтырдың өзінде қала аумағында 5 бірдей саябақ бой көтерді. Бәрі де халықтың игілігі үшін! Өндіріс, кәсіпкерлік, құрылыс саласының қарқынды дамуы нәтижесінде соңғы 3-4 жылда қала қазынасы екі есеге жуық өсіп отыр. Тұжырып айтсақ, Шымкентті әлемдік түсініктегі мегаполиске ұқсаттыру үшін қазір қолдан келетіннің барлығы жасалуда.
Осы жылдың мамыр айында Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Шымкентті Астана мен Алматыдан кейінгі еліміздегі миллион тұрғыны бар қалалардың қатарына қосты. Президенттің бұл мәлімдемесі Шымкентке деген қызығушылықты арттырып қана қоймай, бұл қала «мегаполис» ұғымына сәйкес келе ме деген сауалдың шетін шығарды. Әрине, мегаполис атану үшін халық санының сәйкес келуі мен құқықтық мәртебесінің ресімделуі жеткіліксіз екені айтпаса да түсінікті.
Ел ішінде қазір «Шымкент мегаполис болса не өзгереді?», «Мегаполистің мүмкіндіктері қандай болмақ?», «Қаланың инфрақұрылымы мегаполиске сай ма?» деген сұрақтарды естіп қалып жүрміз. Көпшіліктің көкейінде бұл сауалдардың тууы да заңдылық. Мегаполис дегенде, ең алдымен, халық санына қарай туындайтын қажеттілік пен әлемдік стандартқа сай келетін инфрақұрылымдық жағдайды жасау маңызды екені белгілі. Әрине, 15 млн-нан астам халқы бар Мәскеу немесе 35 млн халық тұратын Токио мегаполисі секілді Шымкент ә дегеннен әлемдік түсініктегі «мегаполис» қалалардың қатарына еніп кетпес. Десе де, еліміздегі үшінші қала қазір сол алып мегаполистерге бет түзеп, өзіндік келбетін қалыптастыруға кірісіп кетті.
Бүгінде Шымкентті республикалық маңыздағы қала ретінде дамыту мәселесі күн тәртібінде тұр. Таяуда ғана Мемлекет басшысының тапсырмасымен ҚР Премьер-Министрі Бақытжан Сағынтаевтың Үкімет мүшелерімен бірге Шымкентке арнайы келді. Онда Шымкент шаһарының ірі серпінді жобалары, алға қойып отырған мақсат-міндеттер таныстырылды. Кеңес барысында жаңа мегаполисті дамыту мәселесіндегі қазіргі жағдай, агломерацияны тиімді, үйлесімді әрі теңгерімді дамытуды қамтамасыз етудің жоспарлары мен әлеуеттері қаралды. Сондай-ақ, қаланы дамыту жоспары, нақтырақ айтқанда, 2018-2019 жылдары іске асырылатын ірі жобалар талқыланды. Бақытжан Сағынтаев өз сөзінде Елбасының Шымкентке республикалық маңыздағы қала мәртебесін беруі кезінде өңірдің инвестициялар, технологиялар және интеллектуалдық ресурстар тарту орталығы болуы үшін барлық қажетті жағдайлары мен әлеуеті бар екенін атап өтті.
Осы жиында жаңа қала мәртебесі тұрғысынан Шымкент агломерациясын дамыту бойынша әкімдік атқарып жатқан жұмыстар мен мақсатты индикаторлар туралы қала әкімі Ғабидолла Әбдірахымов баяндама жасап, Үкімет басшысына жобаларды жан-жақты таныстырды. Сол жобалардың бірқатарына қысқаша тоқталайық.

Туризмді түлетуге барынша маңыз берілуде

2200 жылдық терең тарихы бар Шымкент шаһары туризмнің де ордасы. Тіпті Шымкентті Түркістан облысының туризмдегі қақпасы десек те артық емес.
Шымкент бір замандарда «Ұлы Жібек жолының» ең бір күре тармақтарының бірі есебінде танылғанын тарихтан білеміз. Сол себепті саяхатшыларды көбірек тартып, Шымкент туризмін түлетуге барынша маңыз берілуде.
Еліміздің әр аймағынан, шетелден де арнайы саяхаттап келетін туристердің бәрі ең алдымен Шымқалаға кеп тоқтайды. Бұл орайда келімді-кетімді адамдарға ыңғайлы жағдай жасау мақсатында қала әкімдігі әуежай, темір жол тасымалы бойынша жаңа жобаларды қолға алып жатыр.
Атап айтсақ, 2020 жылға дейін Шымкентте әуежайдың жаңа терминалы мен теміржол вокзалының жаңа ғимараты салынады. Құрылыс әуе компаниялары мен ҚТЖ қаражаты есебінен жүргізілмек. Қазіргі таңда SCAT компаниясының қаражаты есебінен әуежайдың жаңа терминалын салу бойынша келісімге қол қойылған. Шымкент әуежайында бой көтеретін жаңа терминалдың құны – 17,5 миллиард теңге. Әуе компаниясы $50 млн көлемінде инвестиция салуға әзір. Қала әкімдігі терминал құрылысы мен оған апаратын жолды салу үшін 2,8 гектар жер телімін бермек.
Жасыратыны жоқ, 1968 жылы ашылған Шымкент әуежайы қазір заманауи талаптарға сай келмейді. Біріншіден, ол жерде әскери базалар бар. Екіншіден, келіп-кететін ұшақтардың барлығы қала үстімен ұшады. Оның үстіне қонақтарға қызмет ету үшін тарлық етеді. Әзірге онда кеңейту жұмыстары жасалынбақ. Бұған дейін Шымкентте жаңа халықаралық әуежай салу жоспары қарастырылған болатын. Ол жобаға сәйкес, қазіргі қолданыстағы әуежайдың Қорғаныс министрлігінің теңгерімінде болуына байланысты жаңа әуежайдың 3 жаңа нобайы әзірленген. Алғашқы нұсқа бойынша біріншісі қазіргі әуежайдың оңтүстік-батыс бөлігінде орналасса, екінші нұсқада Ордабасы ауданының аумағында, ал үшінші нұсқада Шымкент қаласының солтүстік жағындағы аумақта орналасатыны көрсетілген. Бұл жобаның да жүзеге асатын сәті алыс емес секілді.
Шымкент теміржол вокзалын қайта құру мақсатындағы жоспарға келсек, «Қазақстан теміржолы» компаниясы бұл мақсатқа 1,6 миллиард теңге қарастырып отырғаны белгілі болды. Қаланың Бас жоспарына сәйкес «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» халықаралық көлік дәлізінің бойында салынуы тиіс жаңа теміржол вокзалы Шымкент қаласының 2020 жылғы ТМД елдерінің мәдени астанасы жылына орай пайдалануға берілмек.

«Шымкент-Ташкент» жүйрік теміржол экспресі іске қосылуы мүмкін

Сондай-ақ, Шымкенттегі ірі жобалар қатарында А2 айналма жолы мен Қонаев даңғылының жалғасы бар. Алматы-Ташкент бағытындағы транзиттік жол қайта жаңғырса, ал даңғыл арқылы қаланың солтүстігі мен оңтүстігі байланысады. Сондай-ақ, оңтүстік көршімізбен іскерлік байланысты нығайтып, туризмді дамыту үшін «Шымкент-Ташкент» бағытындағы теміржол экпрессінің құрылысы жоспарланған. Бұл жоба бойынша Шымкент пен көршілес Ташкент қаласының арасында шойынжолмен небәрі жарты сағатта жетуге болады.
Кәсіпкерлік тұрғысынан айтар болсақ, қалада «Оңтүстік» және «Тассай» индустриялды және «Оңтүстік» арнайы экономикалық аймақтары бар. Аталған аймақтарға 58,5 млрд теңге инвестиция салынып, 66 кәсіпорын іске қосылды, 4 890 жұмыс орны ашылды. 2018 жылдың соңына дейін осы аймақтарға 38,3 млрд теңге инвестиция салып, 2 047 жұмыс орны бар 14 кәсіпорын ашу жоспарланған.
Ауыл шаруашылық өнімдерін өңдеу бойынша агро-өнеркәсіпті дамыту үшін 136 гектарға АГРО – индустриалдық аймақ құру жоспарланып отыр. Онда сауда-логистикалық орталық, қоймалар, көкөніс сақтау қоймалары, автовокзал, бизнес-орталық және қонақ үй орналасатын болады. Шымкентте өткен жиында аталған жобаны Үкімет басшысы Бақытжан
Сағынтаев қолдап, көмек көрсетілетінін айтты.

«Шымкент СИТИ» – шаһар шырайы

Шымкенттің 2020 жылға дейінгі даму жоспары аясында жүзеге асып жатқан ерекше жобаның бірі – «Шымкент СИТИ» жаңа іскерлік және тұрғын үй кешені. Қаланың солтүстік бөлігінде, Бәйдібек би ескерткішінің жанында 427 гектарды алып жатқан аумақта қазір жол салынып, инфрақұрылым жұмыстары аяқталған. Жоба толықтай аяқталғанда жаңа қалашықта 50 мың адам қоныстанады.
«Шымкент СИТИ» – бүгінде қаланың басты құрылыс алаңы. Жаңа қалашықта тұрғын үйлер салуға «Highvill» (51 га) «BAZIS-A», «Bi Group» (5 га), «Отау Строй» (14 га) компанияларымен келісім жасалған. Бұл аумақта 300-ден астам көпқабатты тұрғын үй бой көтермек. Сонымен қатар, «Highvill» компаниясы мемлекеттік-жекеменшік әріптестік бойынша 49 гектар алаңға құны 5 млрд теңге тұратын саябақ салуға дайын.
Шаһар басшысы Ғабидолла Әбдірахымов қала әкімдігінде өткен кезекті жиында «Шымкент СИТИ-дің» жай ғана жаңа кешен емес, ол ең алдымен қала тұрғындарының өмір сүруі үшін бар жағдай жасалған, жаңа стандарттардың үлгілі көрсеткіші болатынын айтқан еді. Шын мәнінде, «Шымкент-сити» – қаламызды үшінші мегаполиске айналдыру бойынша қолға алынған ерекше жоба. Қалашықтың құрылысы 2020 жылға таман толық аяқталған жағдайда, бұл мекен барша қала тұрғындарының мақтанышына айналатыны сөзсіз.
Жалпы, бүгінгі таңда Елбасымыздың Бес әлеуметтік бастамасын орындау аясында Шымкентте «7-20-25» бағдарламасы бойынша 175 көпқабатты үйдің құрылысы жүргізілуде. Бұл баспанаға мұқтаж тұрғындардың мәселесін шешуге жол ашады. Баспана тапшылығын азайту үшін келер жылы 56 млрд теңгеге 8 арендалық және 68 несиелік көпқабатты үй салу жоспарлануда.
Үкімет басшысы Б.Сағынтаевтың төрағалығымен өткен Шымкент қаласын дамыту мәселелері жөніндегі кеңесте ірі жобалар талқыға салынды, салиқалы пікірлер айтылды. Жиында Премьер-министр шаһар басшысы Ғ. Әбдірахымовтың көрсеткен жобаларының тұшымдылығын айтып, қолдау білдірді. Алайда қаржы мәселесін шешуде барлық қажетті құжатты даярлау керегін де айтты. Сонан соң республикалық бюджет комиссиясының отырысында қаралатын болады.

Түйін сөз:

Шымшаһар ежелден бірлік пен достықтың қаласы ретінде ерекше танымал. Қаламызды түлетуде қолға алынып жатқан жоғарыдағы ірі жобалар шаһардың одан сайын көркейіп, дами түсуіне жағдай жасары сөзсіз. Қала басшысы болып екінші рет тағайындалған Ғабидолла Әбдірахымовтың тәжірибесі мол, іскерлігі басым екенін жұртшылық біледі. Әкімнің Шымкент жайлы «Қазір қалаға жер-жерлерден көп қонақтар келеді. Біз оларға Шымкенттің нағыз шырайлы келбетін көрсете білуіміз керек. Қала тұрғындарымен қатар, жан-жақтан келген азаматтар да Шымқаланы тек жақсы қырынан танып, әрдайым мақтанышпен еске алуы тиіс», деп пікір білдіргені бар. Осы бағыттағы жұмыстарды шаһар тізгінін ұстаған
Ғабидолла Рахметоллаұлы мен ол бастаған елшіл азамаматтардың сәтімен жүзеге асыратынына сеніміміз мол.

Шымкент қаласында...

Жеті айда өнеркәсіптік өндіріс көлемі 250,8 млрд теңгені құрады, НКО 2017 ж. осы кезеңіне шаққанда — 102,1%. Нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті дамыту бағдарламасын іске асыруға 2018 ж. 1337,7 млн теңге бөлінді, оның ішінде жұмысшы кадрларды қысқа мерзімді кәсіптік оқыту үшін — 247,2 млн теңге, әлеуметтік жұмыс орындарын құру үшін — 184,8 млн тг, жастар іс-тәжірибесіне — 618,3 млн тг, қоғамдық жұмыстарға — 284,4 млн тг және т.б.
Нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті дамыту бағдарламасының екінші бағытын іске асыру аясында 2018 ж. қаңтар–маусым айларында 829 млн теңге сомасына 64 шағын несие берілді. 2018 ж. қаңтар–шілде айларында қала бюджеті 63,8 млрд теңгеге орындалды. Қалалық бюджеттің өз кірісі 32,7 млрд теңгені құрады, болжамның орындалуы — 106,9%. Өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда жергілікті бюджетке түсімдер 5470 млн теңгеге артқан.
Қаланың солтүстік бөлігін электр қуатымен қамтудың негізгі көзі болатын 220 киловольт «Бозарық» шағын станциясының құрылысы жүргізілуде. Құрылыс жұмыстары аяқталған соң 250 мың қала тұрғыны сапалы электр қуатымен қамтылады.
Шымкент мұнай өңдеу зауытын жаңғырту жұмыстары 2014 жылы басталған. Зауыттың өнім көлемі қыркүйек айынан бастап 6 млн тоннаға жетеді. Бұрын 4,5 миллион тонна болған. «Петро Қазақстан» компаниясы ішкі нарықты қамтамасыз ету үшін және Орта Азия нарығына шығу үшін, Шымкент зауытын кеңейтуді және мұнай өңдеу мүмкіндігін жылына 10 млн тоннаға жеткізуді ұсынып отыр.
Шымкент әуежайында құны 17,5 миллиард теңге болатын жаңа терминал салынады

ҚР Премьер-Министрі Бақытжан Сағынтаев Шымкентке іс-сапармен келді

Мемлекет басшысының тапсырмасымен ҚР Премьер-Министрі Бақытжан Сағынтаев мемлекеттік органдарды көшіру барысымен танысу үшін жұмыс сапарымен Түркістан облысына келді. Сапар аясында Үкімет басшысы еліміздегі үшінші мегаполис – Шымкент шаһарына ат басын бұрып, қаланың даму жоспарын талқылаған жиынға қатысты.

Әуежайға жаңа терминал салынады

Бақытжан Сағынтаев жұмыс сапарын алдымен қасиетті Түркістан қаласынан бастады. Әкімшілік ғимараттардың құрылысы жүріп жатқанда (2020 ж. дейін) мемлекеттік органдар орналасатын коммуналдық меншік және коммерциялық нысан ғимараттарына барды. Премьер-Министрге орын ауыстыру жұмыстары бекітілген жоспарға сәйкес жүргізіліп жатқаны баяндалды. Мұнда 27 жергілікті атқарушы органның 22 басқармасы ауысты, сонымен қатар 14 аумақтық орган өкілдері бүгінде Түркістанда қызмет көрсетуде. Келесі жылы облыс әкімдігі, 24 салалық басқарма, мәслихат аппараты, тексеру комиссиясы секілді барлық ведомстволарды көшіру жұмыстарын аяқтау жоспарланған. Бұдан өзге тоғыз бюджеттік ұйым көшіріледі. Бірінші кезеңде 842 адам ауысады, қалада олар орналасатын ғимараттар анықталған, қажетті коммуникациямен қамтамасыз ету жұмыстары жүргізіліп жатыр. Тұрғын үйі жоқ мемлекеттік қызметкерлерге жатақханалардан орындар дайындалған.
Сондай-ақ, іс-сапар аясында Шымкент қаласының әкімдігінде Б.Сағынтаевтың төрағалығымен және Үкімет мүшелерінің қатысуымен Шымкент қаласын дамыту мәселелері жөнінде кеңес өтті. Онда Шымкент шаһарының ірі серпінді жобалары, алға қойып отырған мақсат-міндеттер таныстырылды. Мәжілісте сөз алған Премьер-Министр Шымкенттің еліміздің үшінші мегаполисі атанған тарихи оқиғамен құттықтады. Бұл жаңалық шаһарды одан әрі дамытуға жаңа мүмкіндіктер туғызып, әр қалалықтың өміріне жаңа серпін беретінін атап өтті.
– Шымкент жаңа мегаполис болып жатыр. Елбасының Жарлығымен Шымкентке республикалық мәртебе берілді. Бұл – үлкен жауапкершілік. Енді қалада біраз өзгерістер болады. Жаңа жұмыс орындары көбейеді, қаланың инфрақұрылымы жаңарып, инвестицияға жол ашылады, бір сөзбен айтқанда жұмыс ауқымды бола түседі, – деді кіріспе сөзінде Үкімет басшысы.
Бұдан соң Шымкент қаласының әкімі Ғабидолла Әбдірахымов Үкімет мүшелерінің алдында шаһарда жоспарланып отырған жобаларды таныстырды.
– Өздеріңіз білетіндей, Елбасымыз 19 маусымда Шымкент қаласына республикалық мәртебе беру бойынша Жарлыққа қол қою рәсімінде Шымкент біздің елдің ғана емес, бүкіл Орталық Азия өңірінің инвестициялар, технологиялар және интеллектуалды ресурстар тартатын жаңа орталығына айналдыруды тапсырды. Сонымен қатар, өзіңізге белгілі, Шымкент қаласы 2020 жылы ТМД елдерінің мәдени астанасы болып анықталды, – деді шаһар басшысы.
Қала әкімінің мәлімдеуінше, 2020 жылы Шымкент әуежайының жаңа терминалы мен теміржол вокзалының ғимараты бой көтермек. Бұл жобаға сәйкес қазір қала әкімдігі «SCAT» компаниясының қаражаты есебінен жаңа терминал салу бойынша келісім жасаған. Нақты айтсақ, «SCAT» авиакомпаниясы 50 млн АҚШ доллары көлемінде инвестиция салмақ. Ал жаңа вокзал бойынша құрылыс жұмыстарын «Қазақстан теміржолы» компаниясы өз жауапкершілігіне алып отыр.

АГРО-индустриалды аймақтар дамиды

Мәжілісте Шымкенттің көлік инфрақұрылымын дамыту мәселесі де сөз болды. Бұл ретте Алматы-Ташкент бағытында транзитті жақсарту үшін А-2 айналма жолын (31 км) қайта құру қажеттігі айтылды. Қала әкімі, сондай-ақ екі, елдің арасындағы қарым-қатынастың бұдан әрі дамуы үшін «Шымкент-Ташкент» жүйрік теміржол экспресін іске қосуды ұсынды. Тағы бір айта кетерлігі, қаланың солтүстігі мен оңтүстігін байланыстыру және көлік жүктемесін азайту үшін Қонаев даңғылы жалғасының құрылысын бастау көзделуде. Бұл жобаларды қуаттап пікір білдірген Б.Сағынтаев құжаттамалардың барлығы дер кезінде дайындалуы керегін және тиісінше республикалық бюджеттен қаржы бөлінетінін жеткізді.
Шымкентте қазір «Оңтүстік», «Тассай» индустриалды және «Оңтүстік» арнайы экономикалық аймақтары бар. Бұл аймақтарға 58,5 млрд тенге инвестиция құйылып, 66 кәсіпорын іске қосылды, 4 890 жұмыс орны ашылды. 2018 жылдың соңына дейін осы аймақтарға 38,3 млрд теңге инвестиция салып, 2 047 жұмыс орны бар 14 кәсіпорын ашу жоспарланған. Бұл ретте ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеу бойынша агроөнеркәсіпті дамыту үшін 136 гектарға агро-индустриалдық аймақты құру жоспарлануда. Мұнда сауда-логистикалық орталық, қоймалар, көкөніс сақтау қоймалары, автовокзал, бизнес-орталық және қонақүй орналаспақ.
Қала әкімінің баяндамасынан соң Үкімет басшысы Б.Сағынтаев жиынды қорытып, мәжілісте талқыланған жобалардың маңыздылығына, бұл бойынша алдағы атқарылар жұмыстарға тоқталды.
– Елбасы Қазақстан халқының әл-ауқатын жақсартуға бағытталған бес әлеуметтік бастама ұсынған болатын. Алдағы жұмыстардың бәрі де осы жоспар негізінде жүзеге асуы тиіс. Ең алдымен тұрғындардың баспанамен қамтылуы, агросаланың дамуы, микрокредит мәселелеріне жете мән беру қажет. Сосын жоғарғы оқу орындарының көбісі қазір Шымкентте қалды. Яғни, студенттердің жатақханасын шешу де кезек күттірмейтін міндеттің бірі. Шымкенттің болашағы жарқын, тұрғындары кәсіпке бейім, алда қаланың көркеюіне ерекше көңіл бөлінетін болады. Қазір қаржылық жағынан Шымкенттің бөлу балансын өз мерзіміне сай 2 ай ішінде реттейміз деп отырмыз. Елбасымыздың, Үкіметтің тапсырмаларын орындауда және Шымкент қаласының дамуы жолында аянбай еңбек ете берейік, – деп аяқтады сөзін Үкімет басшысы.

Шымкенттен жаңа облыс орталығы – Түркістан шаһарына қоныс аударған облыс әкімдігінің мемлекеттік қызметкерлерін шымкенттіктер салтанатты түрде шығарып салды. 11 автобусқа жайғасқан көш құрамында құзырлы орган басшылары, 28 аумақтық департаменттің және 24 облыстық басқарманың басшылары мен қызметкерлері, республикалық және жергілікті БАҚ өкілдері, жалпы саны 1 мыңға жуық адам болды.

Тарихи сәтте жолбасшы болған өңір басшысы Жансейіт Түймебаев екі ғасыр бойы Қазақ хандығының астанасы болған, маңызды шешімдер қабылданған Түркістанға атбасын бұрып, қызмет етуге бара жатқан азаматтар, жалынды жастар тарих алдындағы ұлы мұраттарының бірін орындап жатыр деуге толық негіз бар екенін айтты.
– Әр мемлекеттің, әр облыстың, әр қаланың тарихында жауапты кезеңдер болады. Биыл 19 маусымда Елбасы Жарлығымен бұрынғы Оңтүстік Қазақстан облысы Түркістан облысы болып құрылып, оның орталығы деп Түркістан қаласы бекітілді. Бұл тарихи шешімге 2 ай жетер-жетпес уақыттың өзінде біз тынбай жұмыс істеп, Елбасы Жарлығын орындауға бар күшімізді салдық. Түркістан қаласында облыс әкімдігіне қарасты 24 басқарма мен облыстық мәслихат, қоғамдық кеңес пен департамент қызметкерлері отыратын кеңселер даярланды. Бүгін біз үлкен көшті бастайын деп отырмыз. Кезінде Елбасы Астанаға көшер кезде «Алматыға сыймай емес, Алматыны қимай кетіп барамыз» деген екен. Біз де Шымкентке сыймай емес, оны қимай кетіп барамыз. Түркістан – бар қазақтың рухани астанасы. Сондықтан оны дамытуға, өркендетуге күш салуымыз қажет. Шежірелі қаланың туристік әлеуеті көтеріліп, жаңа жұмыс орындары ашылады. Міне, енді Түркістан облысы мен Түркістан қаласының жаңа дәуірі басталды, – деді әкім.
Шымкенттегі салтанатты шарада белгілі жазушы, «Алаш» халықаралық сыйлығының лауреаты Мархабат Байғұт пен Мемлекет және қоғам қайраткері Шалатай Мырзахметовтер құттықтау сөз сөйлеп, әкімдік қызметкерлеріне қызметте жетістіктер мен табыс тіледі. Шығарып салуға келген тұрғындарға қымыз бен бауырсақ таратылып, тарихи көштің көркін ашты.

Біздің қазақтың «Доп ойнаған тозар...» дейтұғын мақалын бүгінгі заманның ыңғайына салып, «Доп ойнаған озар...» деп өзгертсек, әсте артық айтқанымыз емес. Сөз жоқ, қазір доп қуғандар озып тұр. Керемет ойынымен, әдемі дриблингтерімен жанкүйерлердің жанарын жаулаған Роналду мен Месси, Модрич пен Мбаппені былай қойғанда қарапайым ортаңқол футболшылардың өзі осы ала доп арқылы дәулетін еселеп, табысын арттырып жүр. Әлемдегі нөмірі бірінші спортқа баланатын футбол ойынымен кәсіби түрде шұғылданатын спортшылардың саны өте көп, ал бұл спортқа құмартқан жанкүйерлердің қарасы тіпті қалың. Осыған қарап-ақ бұл футболдың шын мәнінде бұқаралық сипат алып, көптің қызығушылығына ие болғанын әрі аса табысты сала екенін аңғару қиын емес.

Клубтың бар мәселесі шешіледі

Айтпағымыз, қазіргі қазақ футболы туралы еді. Құдайға шүкір, футболға мемлекет тарапынан жасалып жатқан қолдау аз емес. Жыл сайын жаңа стадиондар салынып жатыр, бапкерлерге де зор көңіл бөлінуде. Жуырда ғана облыстан «еншісін» алған Шымкент шаһарында да футбол мектептері де ашылып, олардың саны көбейіп келеді.
Ел біріншілігінде облыс намысын қорғап келген «Ордабасы» клубы таяуда Шымкенттің балансына өтіп, қаланың төл командасы атанды. Қала әкімдігінде өткен мәжілісте шаһар басшысы Ғабидолла Әбдірахымов жоғарыдағы жаңалықты БАҚ өкілдерімен бөлісіп, клубтың жаңа президенті етіп Нұржан Қатаевты тағайындады.

– Алдағы кезде команданың мықты ойын өрнегін көрсетуі үшін әкімдік тарапынан жоғары деңгейде қолдау көрсететін боламыз, – деді сол жиында қала әкімі Ғ. Әбдірахымов. – Дәл қазір шымкенттік клуб ел біріншілігінің турнир кестесінде 4 орында келе жатыр. Бұл да жаман нәтиже емес. Дегенмен, одан жоғары көтерілуге команданың мүмкіндігі бар. Бәріңіз білесіздер, командада талантты, тәжірибелі ойыншылар аз емес. Олар жанкүйерлердің үмітін ақтап, жеңіс сыйлап, қуантады деп ойлаймын. Бұған дейін, әрине, командада біраз қаржылық мәселелер туындаған болатын. Алда ол мәселені шешеміз. Клубтың жаңа президенті болып тағайындалған Нұржан Қатаевқа да үлкен жауапкершілік жүктеліп отыр. Ол талай қызметте ысылған білікті маман, өзі де ел намысын абыроймен қорғаған белгілі спортшы. Енді команданы көтеріп, жаңа жетістікке жетуіне өз үлесін қосады деп сенемін.

Қазақстандағы үшінші үлкен стадион

Шырайлы өлке Шымкенттің атынан сынға түсетін «Ордабасы» клубының жаттығу жасайтын алаңының бүгінгі күйі қандай? Ойыншылардың әлеуеті қай деңгейде? Команданың тарихы, жетістігі туралы не білеміз? Клубтың алдағы межесі қандай болмақ? Осы сауалдарға жауап іздеп әрі өткенді бір саралап көрсек.
«Ордабасының» жаттығу базасы ол, әрине, қаламыздағы Қажымұқан Мұңайтпасов атындағы орталық стадион.
Қазақ күресін барша жұртшылыққа мойындатқан Қажымұқан атамыздың атындағы стадионның негізі 1967 жылы қаланған болатын. Шымшаһардағы бұл алаң бір уақытта 20 000 жанкүйерді қабылдай алады. Аталған алаңның көлемі - 105х68, сыйымдылығы – 24 000, алғашында 32 мың көрерменге лайықталған стадионға қайта жөндеу жұмыстарынан кейін ағаш орындықтардың орнына пластикалық орындықтар қойылып, сыйымдылығы біршамаға қысқарды. Көлемі жағынан Қазақстанда 3-орынды алатын осы стадионда «Ордабасы» өз ойындарын өткізеді.
1988 жылы құрылған «Ордабасы» кәсіби футбол клубы бүгінде Қазақстан Премьер-Лигасында ойнайды. Қазақстан Кубогының және Суперкубогының жеңімпазы. Аталмыш клуб 1998 жылы «Жігер» мен «Томирис» клубтарының қосылуымен пайда болды. Қазақстан чемпионатының құрылуынан кейін, 11 маусымды жоғарғы дивизионда (1992 жылдан бастап 2001 жылға дейін «Жоғарғы Лига» деп аталды, 2002 жылдан 2007 жылға дейін «Суперлига» деген атпен белгілі болды, 2008 жылдан бастап «Премьер-Лига» деп аталады) өткізді. Клубтың негізгі формасы ақ, сырт алаңда көк жейдемен өнер көрсетеді.
Футбол клубы 1998 жылы – «Томирис», 1999 жылы – «Синтез», 2000 жылы «Томирис», 2000-2002 жылдары – «Достық», ал 2003 жылдан бастап «Ордабасы» футбол клубы болып аталып келеді.

Өшкеніміз жанып... Жанкүйерлер қуанып жатыр

Естеріңізде болса, былтыр стадионның шамдары жанып, прожекторлары (жарықшамдары) жаңартылды. Осылайша «Ордабасы» клубы өз алаңындағы ойындарын аталған стадионда кешкі уақытта да өткізіп жүр.
Жасырары жоқ, көп жылдан бері шешімін таппай келе жатқан жарық мәселесі жергілікті командалардың өз алаңындағы ойындарын өткізуге көп кедергі жасағаны белгілі. Қазақстанның футбол лигасы орталық стадионда ойындар өткізуге тыйым салған соң «Ордабасы» өз кездесулерін «БИІК» алаңқайында және ЕУРО лига аясындағы ойындарды Алматының Орталық стадионында өткізуге мәжбүр болды. Былтыр мемлекеттік бюджеттен бөлінген 204 млн теңгеге сапалы жарықшамдар орнатылды.
Мамандардың айтуынша, еліміздегі үшінші ірі стадионның жарық қондырғылары 50-жылдан бері алмастырылмаған екен. Мұнда жарықшамдар ЕУРО талаптарына сай, яғни италиялық заманауи электр қондырғыларымен жабдықталды. Шамдардың жарық беру қабілеті де бірнеше атқарымды (функциялы). Атап айтқанда, жаттығу жұмыстарына, ресми ойындарға және телетрансляциялы ойындарға арналған.

«Ордабасының» қазіргі әлеуеті қандай?

Дәл қазір «Ордабасы» клубы 30 ұпаймен турнир кестесінде 4-орында нық тұр. Үздік үштікте – «Астана» (54 ұпай), «Қайрат» (51 ұпай) және «Тобыл» (38 ұпай).
Маусым айында «Ордабасы» футбол клубына жаңадан бас бапкер тағайындалғаны белгілі. Қазір ордабасылықтарды грузин маманы Кахабер Джумберович Цхададзе жаттықтаруда. Ол Грузияның ұлттық құрамасын, Бакудың «Интер» клубын баптаған. Одан кейін Алматының «Қайрат» футбол клубын жаттықтырғанын да жұртшылық жақсы біледі.
– Жаңа бапкер біздің команданы жоғары көтеретініне күмәніміз жоқ. Өйткені, ол кезінде жақсы футболшы да болған. Келісімшартымыздың алғашқы мерзімі жыл аяғына дейін жасалды. Ол бізге, біз оған ұнауымыз керек. Команданы көруі керек. Кахабер Цхададзе жаттықтыратын командамыз жақсы ойын көрсетсе, онда содан кейін тағы 1-2 жылға келісімшарт жасай береміз. Ал жаңа бас бапкерге биылғы маусымға қойып отырған басты тапсырмамыз – үшінші орынға шығуымыз керек. Біз үшінші орынға ұмтыламыз. Бар күшімізді соған жұмсаймыз, – дейді клубтың қаржылық жөніндегі директоры Б. Байсейітов.
Еске салсақ, «Ордабасы» футбол клубын бұған дейін болгар маманы Георги Дерменджиев жаттықтырған болатын. Ол жаттықтырған тұста ордабасылықтар Премьер-лигада 13 кездесу өткізді. Оның алтауында жеңді. Биылғы маусымның алғашқы төрт ойынында қатарынан жеңіске жетіп, жанкүйерлерін қуантты. Әйткенмен, кейін алты ойында жеңіліп, біреуінде тең түсті. Жеңілістер сериясы бірнеше ойынға дейін жалғасты. Барлығы 15 доп соғып, 19 гол жіберіп алды. Осылайша, былтырғы маусымның қола жүлдегері атанған команда биылғы маусымның бел ортасында 19 ұпаймен турнир кестесінде төртінші орынға түсіп қалды. Қазір «Ордабасының» қоржынында – 30 ұпай.
Ойыншыларға келсек, «Ордабасыны» өрге сүйреп жүрген облыс футбол мектебінің түлектері Азат Нұрғалиев пен Таңат Нөсербаев «Тобылға» кетті. Бұл екі ойыншы ел біріншілігіне әбден төселген көшбасшылар-тұғын. Есесіне, биылғы маусымда команда құрамына Тимур Досмағамбетов, Әлішер Сүлей, Сергей Хижниченко, Виталий Ли, Дамир Даутов, Жасур Нарзикулов сынды ойыншылар қосылды. Ардагер ойыншы атанған қақпашы Давид Лорияға да командадан орын табылды. Шетелден Хрвое Спахия (Хорватия), Джамбул Джигаури (Грузия) және Факундо Бертольо (Аргентина) шақырылды. Дегенмен, шетелдік ойыншылардан Фонтанелло, Ковальчук, Бочаров пен Диакате ғана сенімді ақтап жүр. Олардың ішінде сенегалдық Диакатеге көпшілік дән риза. Қайсар мінезді азамат 7 доппен командадағы мергендер көшін бастап тұр. Егер өзге футболшылар да осы жігіт сияқты тер төксе, «Ордабасы» бұдан да жоғары орында тұратыны анық.
Былтыр өз тарихында «Ордабасы» тұңғыш рет қола жүлде алғаннан кейін Еуропа лигасына жолдама алған болатын. Бірақ, клуб сәуір айында УЕФА-ның клубтық турнирлерінен шеттетілді. Дәлірегі, Еуропа Лигасына қатыспайтын болды. Бұған клубтың әлеуметтік қорлар мен салықтық органдар алдында кредиторлық қарыздарын белгілі бір мерзімге дейін өтемей, кешіктіруі себеп болған. Биыл мұндай келеңсіздер болмайды деп ойлаймыз.
«Ордабасы» клубы баспасөз қызметінің өкілі И.Кадыровтың мәліметінше, шымкенттік команданың үшінші орын алуына мүмкіндігі мол. Трансфер маусымы жабылғанымен, команда сапында көшбасшы ойыншылар жетерлік. Таяуда «Ордабасы» сырт алаңда «Шахтермен» кездесіп (есеп 0:0), ұпай алып қайтты. Енді «Ордабасы» 19 тамыз күні Қызылордада жергілікті «Қайсар» командасымен күш сынасады.

Ғабидолла ӘБДІРАХЫМОВ, Шымкент қаласының әкімі:

– «Ордабасы» клубы қазір қаланың балансына өтті. Алдағы кезде команданың мықты ойын өрнегін көрсетуі үшін әкімдік тарапынан жоғары деңгейде қолдау көрсететін боламыз. Дәл қазір шымкенттік клуб ел біріншілігінің турнир кестесінде 4 орында келе жатыр. Бұл да жаман нәтиже емес. Дегенмен, одан жоғары көтерілуге команданың мүмкіндігі бар. Бәріңіз білесіздер, командада талантты, тәжірибелі ойыншылар аз емес. Олар жанкүйерлердің үмітін ақтап, жеңіс сыйлап, қуантады деп ойлаймын. Рас, бұған дейін командада біраз қаржылық мәселелер туындаған болатын. Алда ол мәселені шешеміз. Клубтың жаңа президенті болып тағайындалған Нұржан Қатаевқа да үлкен жауапкершілік жүктеліп отыр. Ол талай қызметте ысылған білікті маман, өзі де ел намысын абыроймен қорғаған белгілі спортшы. Енді команданы көтеріп, жаңа жетістікке жетуіне өз үлесін қосады деп сенемін.

Намазбай ӘБДІҚҰЛОВ, Шымкент қаласының
денешынықтыру және спорт басқармасы басшысының орынбасары:

– «Ордабасының» үздік үздік үштікке енуіне әлеуеті толық жетеді деп ойлаймын. Қала әкімі Ғ. Әбдірахымовтың талабы да осы – жүлделі орынға ілігу. Былтыр команда жақсы ойын көрсетіп, қола жүлдегер болды. Қазіргі құрамы да осал емес. Тек тактика дұрыс болса болғаны. Мен «Ордабасының» барлық ойынын стадионға келіп тамашалап жүрмін. Соңғы 4-5 турдың ойыны ала-құла болып кетті. Ойыншыларда тәжірибе бар, бірақ жігер жетіспей жатты. Жалпы біздің жанкүйерлер өте белсенді, командаға адал. Тіпті, футболшылардың қателігін де кешіре біледі. Десе де, біздің футболсүйер қауым жігерсіздік пен намыссыздықты кешіре алмайды. Сондықтан ойыншылар жеңіс үшін жанын салуы тиіс. Өткенде қала әкімі «Ордабасының» «Қайсармен» болған ойынын тамашалады. Ойыннан соң әкім футболшылармен, бапкерлермен кездесті. Сонымен қатар, стадионның директоры Құралбек Өкшебаевпен бірге жаттығу алаңын да аралаған болатын. Жан-жақты қолдау көрсететін айтты. Сол кездесуде шаһар басшысы Қажымұқан атындағы Орталық стадионға алдағы уақытта күрделі жөндеу жүргізілетінін мәлім етті. Сол жерде жауапты мамандарға тапсырма да берді. Ол жоспар бойынша стадионның жанкүйерлер отыратын бөлігінің үсті жабылуы тиіс. Халықаралық стандартқа сәйкес солай болуы қажет. Көп ұзамай бұл жоспар да жүзеге асып қалады.

Темірлан тасжолы мен Мангелдин көшесі қиылысындағы жаяу жүргіншілерге арналған жерүсті өткелінің құрылысы биыл аяқталады.

Бұл туралы Шымкент қалалық әкімдігі жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары басқармасы басшысының орынбасары Абай Тұрханов мәлім етті.
Естеріңізге салсақ, аталған жерүсті өткелінің құрылыс жұмыстары 2015 жылы басталған болатын. Сол кезде құрылыс жобасымен және жұмыс барысымен танысқан шаһар басшысы Ғабидолла Әбдірахымов тұрғындардың шағымына орай бірқатар өзгеріс енгізуді тапсырған-ды. Оған сәйкес көпір жобасында поликарбонаттан жасалған шатыр, қимыл мүмкіндігі аз тұрғындарға арналған жеделсаты орнатылып, тірек бөліктері кеңейтілетін болды. Бұл өзгеріс болашақта көпірге эскалатор орнату үшін енгізілді.
Қазіргі таңда өткелдің құрылысы аяқталуға жақын. «Г» тәріздес етіп салынған құрылыс нысанында жерасты коммуникациялары мен ирригациялық жүйе орнатылып жатыр. Бүгінде жолдың барлық бөліктеріне тіреулер орнатылып біткен. Қала әкімдігіндегі жауапты мамандардың мәлімдеуінше, өткел биыл желтоқсанға дейін ел игілігіне берілмек.
– Темірлан тасжолы мен Мангелдин көшесі қиылысында жаяу жүргіншілердің қарасы қалың. Соның салдарынан көлік кептелісі жиі болып жатады. Жаңа өткел тұрғындардың ары-бері өтуіне ыңғайлы болады. Алдымен баспалдақ арқылы өтетін жаяу жүргіншілер өткелі пайдалануға беріліп, сосын эскалатор іске қосылады. Алда соңғы кезеңнің жұмыстары қалды, – дейді қалалық жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі басшысының орынбасары А.Тұрханов.

«Патриотизм кіндік қаның тамған жеріңе, өскен ауылыңа, қалаң мен өңіріңе, яғни, туған жеріңе деген сүйіспеншіліктен басталады. Әрбір жер атауының төркіні туралы талай-талай аңыздар мен әңгімелер бар. Осының бәрін жас ұрпақ біліп өсуге тиіс. Туған жерге деген сүйіспеншілік Туған елге – Қазақстанға деген патриоттық сезімге ұласады».

(Елбасы Н. Назарбаевтың
«Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласынан)

Оңтүстіктегі Ақмешіт үңгірі. Соңғы кездері осы киелі мекеннің кереметі жайында республикалық БАҚ беттерінде жиі айтылып-жазылып жүр. Белгілі ғалым, академик Мырзатай Жолдасбеков осында келгенде «Мен дүниеде көп нәрсені көріп едім, мынау нағыз ғажайып екен ғой» деп таңдайын қағып кетіпті. Үңгір Бәйдібек ауданындағы Ақмешіт ауылынан 7-8, ал Шымкенттен шамамен 70-80 шақырым жерде. Қаладан бір жарым сағаттық жол. Осы құпиясы мол мекенге жол тарттық. Сырт көзге елеусіздеу көрінеді. Егер ол жерден кездейсоқ өтсеңіз, үңгірдің бар екендігін байқамауыңыз да мүмкін.

Жанарды арбаған табиғи көрініс

Ақмешітке көбіне дертіне шипа іздеп немесе Жаратқаннан перзент сұрап, құрбандық шалып, ниеттеніп келетін көрінеді. Сондай-ақ ел арасында тіл мен көзден, дуадан құтқаратын мекен ретінде жиі айтылады. Аңызға сенсек, Ақмешіт үңгіріне XII-XV ғасырларда жоңғар шапқыншылығы кезінде он мыңға жуық әскер кіріп, намаз оқыған дейді. Келесі деректе, ертеректе жыланның ордасына айналған үңгірдің иесі айдаһар мен дию пері болған деп те айтылады. Әйтеуір, сыр сақтап жатқан құпия сандық секілді бұл жер. 

Киелі мекенде ұзақ жылдар бойы шырақшы болған Асқар Рүстембекұлы демалысқа шығыпты (Аудан әкімдігінің нұсқауымен бұдан былай ондағы қызметкерді шырақшы деп емес, саяхаттаушы деп атауды ұйғарыпты – С. Т.). Қазіргі гид-саяхаттаушысы Әбдіразақ Мәуленов деген азамат. Мамандығы тарихшы-географ. Бір жылдан бері осында қызмет етіп келеді екен. Оған ілесіп, баспалдақпен жоғары көтерілдік. Жылы жел соғып тұр. Үңгірге кіреберістегі орындықта кішкене кідіріп, ентігімізді басып, ішке ендік. ...Керемет дерсіз! Аузы аядай ғана болғанмен іші футбол алаңы іспеттес. Тамсанбай қарау мүмкін емес. Аяғымызды аңдап басып, Әбекеңнің әңгімесіне құлағымызды түріп келеміз. «Өзім Ақмешіт ауылында тұрамын. Біраз жылдар болды, осы үңгірдің тастарын алып ғылыми жұмыстар жүргізіп жүрмін. Зерттеп көргенімізде, Неолит дәуірінде қалыптасқаны белгілі болып отыр. Кереметі аз емес. Бұрын мұнда екі бұлақ болған екен. Төменге түскенде оң жақ бөлігінде төрт аттылы адам кіріп шығатын қақпасы да болған. Кейін бітеліп қалған. Киелі мекен болған соң халық жиі келеді. Зиярат етеді. Саяхат жасайды. Бұл жер Жаратқанның тылсым бір әлемі әрі емдік қасиеті бар үңгір», – дейді гид-саяхаттаушы.

Айналаны шолып, асықпай аралап шықтық. Үңгірдің орталық алаңында құстың саңғырығы үйіліп жатыр. Оған бәлкім жүз жылдан астам болған шығар, мүмкін одан да көп. Бірнеше жеміс ағашы бар екен. Жабайы жүзім мен бүлдірген. Жоғарыда жаңбыр суы әр жерінен тамшылап тұр. Гид абайлап жүруімізді өтініп, ескертті. Жанымыздағы сапарластарымыз «суды қойшы, жоғарыдағы тас құлап кетпес пе екен» дейді бір-біріне үрейленіп. Шынында 40 метрге жуық биіктегі тастар ешқандай тіреусіз тұр. Үңгірдің іші күмбез іспеттес. Ені 60-80, ұзындығы 120 метр екен. Осыдан 60-70 жыл бұрын ұзындығы 200 метр болған екен, 1966 жылғы Ташкенттегі жер сілкіністің әсерінен 120 метрге қысқарып, шөгіпті. Гидтің әңгімесін тыңдап келеміз. Біраз жайтқа қанық болдық.

Тарихи аңыз-деректер не дейді?

Үңгірдің тарихы қызық. Ертеректе, жаугершілік қиын-қыстау уақыттардың кезінде осы маңдағы ұлы Бөген мен бала Бөгеннің жарысып аққан тұсында Есіркеп Қойкелді батыр қалмаққа қарсы қол жинап, он мыңнан астам сарбазымен жауға қарсы шығуға дайындалып жатқан кезінде жаңбыр жауып кетеді. Селдетіп жауған жаңбыр астында таңғы намазды қалай оқимыз деп қиналмай бірден үңгірге түсіп, бәрі қатарласа тұрып намазға жығылады. Мынау бір керемет жер екен деп таңданысады. Үңгірге бойы үйренгеннен кейін сарбаздардың бірі батырға бұл жер кереметтігімен ұзақ есте қалдыру үшін бұдан былай бұл үңгірді Есіркеп деп немесе Қойкелді деп ат қойып кетейік дейді. Бұл ұсынысқа қарсылық білдірген батыр, қасиетті керемет үңгірдің киесі оған лайық болмасақ бұл атауды кешіре алмаса, ең қиыны сол болар, деп сөзін түйіндейді. Батыр да ойға беріле тұрып сөз бастапты. Бұл үңгір олай болмаса оң мыңнан астам адам бізге жаңбырдан қорғаштамас еді ғой, таңғы намазымызды оқуға мүмкіндік берді, тастары да аппақ күйінде ғажап әсер сыйлады, бәріміз жиналып, он мыңымыз бір жерде сәждеге бас қоя алдық, киелігі де осы да, бұл жерді енді Ақмешіт деп атайтын болайық, бұл қасиетті жер екен, содан былай Ақмешіт үңгірі аталып кетіпті.

Тибеттің қасиеті бар

Ақмешіттің кереметіне тоқталайық. Мамандардың мәлімдеуінше, мұнда адам ағзасына ем: қуатты, толқынды ауа ағымдары шоғырланған. АҚШ-тың ғарышты зерттеу орталығының («НАСА») мәліметінше, күмбез шаңырақты ғимараттарда шоғырланған ғарыштық энергия ауаның құрамындағы ионды бөлшектерді өзгертіп, ауадағы келеңсіз бактерияларды жойып, тазартады екен. Ғылыми түрде сараптама жүргізілген. Ондай ғимаратта болған адам жеңілдеп, биологиялық ағзасы (аурасы) тазаратын көрінеді.

Көпшілік біледі. Шымкентте Мұсатіллә Тоқанаов деген ұлтжанды ғалым бар. Өзі ауылшаруашылығы ғылымдарының кандидаты. Елімізде геомагниттік толқындарды зерттеп жүрген бірден-бір ғалым. Осы азамат соңғы кездері Ақмешіт үңгірін экотуризмге айналдыру мәселесін көтеріп жүр. Бұл туралы «Шымкент келбеті» газетіне арнайы сұхбат та берген болатын. Ғалым айтады.

– Бірде геомагнитті толқындардың бар-жоғын тексеріп көру үшін, серіктеріммен бірге үңгірге түстім. Оның іші тап-таза. Жанымдағылардың қан қысымын алдын ала тексеріп алғанмын. Жарты сағаттай серуендеп, сыртқа шыққанымызда 160 болып тұрған қан қысымы 130-ға бір-ақ түсті. 20-30 деңгейге төмен түсетінін анықтадым. Қазақтың киіз үйі де күмбезді шаңырақты. Ақордамыз да сондай. Мұндай пішіндегі нысанның ішінде ауа иондары өзгеретіндіктен, қауіпті бактерия, вирустар болмайды. Керісінше, адам ағзасына жайлы әсер етіп, келеңсіз энергияны өзіне тартып алады. Сіз күмбезді шаңырақты ғимараттың ішіне көңіл күйіңіз төмен болып кірсеңіз, мамыражай күйге еніп, ашу-ызаның қайда қалғанын ұмытасыз. Мәселен, тіл-көз, дуа тиген адамның ұнжырғасы түсіп, мазасызданып жүреді. «Ақмешітке» кіргендердің бәрінің биоөрісі қалыпты жағдайға түсіп, иммундық күш-қуаты көтеріледі. Өзім биофизик ғалым ретінде, бес-алты адамның биоөрісін реттей аламын. Ал ары қарай шамам келмейді, өйткені оған көп энергия жұмсалады. Ал «Ақмешітке» мыңдаған адам түссе, бәрі де ауруынан айығып, қуаттанып шығады. Яғни, бұл мекен болашақта денсаулықтың «фабрикасына» айналуы мүмкін. Біз қолда барды пайдалануымыз керек қой. Сол жерде шипажай ашылуы керек деген ұсынысымды айтқанмын. Үңгірдің аймағында демалыс-сауықтыру шипажай орынын салсақ... Кәдімгі «Манкент», «Сайрам», «Сарыағаш» сияқты. Шипажайды қымыз бен шұбатпен қамтамасыз етсе. Сол жерде адамдар ем алатын болса, одан кейін «Ақмешітке» күніне 2 сағат кіріп-шықса, нағыз иммунды күш-қуатты арттыратын бірден-бір орын болмай ма?! Сол себепті бұл үңгір келешекте дүниежүзілік экотуризм аймағына айналарына сенім мол.

«Оңтүстік» туризм орталығының басшыларына Мұсатіллә ағамыздың бұйымтайын жеткізіп, пікірін білгенбіз. Ондағы мамандардың айтуынша, емдеу-сауықтыру кешенінің жобасы дайын. Жоспарда тұр. Қонақүй, мейрамхана, автотұрақ алаңы қарастырылған. Қаржы мәселесі алдағы уақытта шешімін таппақ көрінеді.

Игі іске қашанда қолдау керек-ақ. Ақмешіт үңгірі туралы журналистік зерттеу жүргізіп, көпшілікке кеңінен түсіндіріп, тереңнен қозғап жазған азаматтың бірі – белгілі журналист Бақтияр Тайжан. «Ақмешіт – био және экотуризм. Насихаты жақсы болса туристерді магниттей тартатын киелі мекен, – дейді қаламгер. – Дүниежүзінің жұрты сәті түссе, Тибет тауына шығып, көкірек кере дем алып, шамбалалар қасиетін жүрегінен өткізуге құмбыл. Қолы жеткендер бойындағы кеселдерден арылдым, жан-дүнием тазарды деп келеді. Құй сеніңіз, құй сенбеңіз, аспанмен амандасқан сол Тибет тауларының қасиеті осы біздің Ақмешіт үңгірінде бар. Мұсатілла Тоқановтай ғалымның басқа шаруасын жиып қойып: «Ақмешіт!» деп шырылдауынан осыны ұққайсыз. Ақмешіт – Алланың мейірімімен ерекше жаратылған жер. Ертеде адамдар жер қыртысының жарылыстары ойпаң, сай жерлерге және өзеннің бұрынғы арналарына өздері тұратын үйлерін салмаған. Үйлерін тек биік, тегіс, таза жерлерге салған. Біздің ата-бабаларымыз көшпенді қалыпта өмір сүргендіктен, жаздық жайылымдарға шыққанда қой малы қай жерге үйіріліп жатса, сол жерге үйлерін тіккен. Себебі, қой малы, тегіс қыратты жерлерді қалайды, сайға үйірілмеген. Халық киелі таза жерлерді біліп ондай жерлерді киелі емдік қасиетті жерлер деп атаған. Туризм керек пе, ем керек пе, Ақмешіттен табасыз. Мұнда әлем жұртының көзқұрты Тибеттің қасиеті бар».

Жөн-ақ дерсіз. Ақмешіт үңгірі туризмге сұранып тұрған жер. Тағы да гидтің әңгімесін тыңдасақ: «Кезінде, өткен ғасырдың 70-80 жылдары Байжансайдағы бір азамат үңгірді мал қораға айналдырып, сиыр ұстамақшы болыпты. Қыста жылы, жазда салқын, жайлы деп. Бірақ тасты бұзып-жаруға көлік-техниканың «тісі» өтпеген. Ол әрекетінен түк шықпағасын үңгірдің шеткері жағын арнайы жарылғыш затпен жарған. Қопару сәтінде бір жұмысшысы қаза тапқасын, әлгі кісі түпкі ойынан бас тартыпты».

Туған өлкесінің тау-қыратын, сай-саласын бес саусағындай білетін Әбдіразақ Мәуленов әңгімесінде болашақта үңгір ішінде арнайы қазба жұмыстарын жүргізуді жоспарлап отырғанын айтады. «Мүмкін біз білмеген жаңа парақтың беті ашылар, көне жәдігерлер табылуы да ғажап емес. Оны ауыл әкімдігімен келісіп, жүргіземіз», – дейді ол.

Ақмешіт үңгіріне барар жол теп-тегіс екен. Осыдан 4-5 жыл бұрын сол кездегі облыс әкімі А.Мырзахметовтың қолдауымен жол салынған. Жергілікті кәсіпкерлер демеушілік көрсетіп, айналмалы түсіп-шығуға ыңғайлы баспалдақты орнатып беріпті. Сосын тікұшақ қонатын екі алаң бар. Алыс-жақыннан кәсіпкер азаматтар да келіп-тұратын көрінеді. Туристерге келсек, әсіресе Ресейден, Қырғызстаннан көп келеді екен. Таяуда облыс әкімі Ж. Түймебаев өңірімізде Туризм саласы еншісін алып арнайы жеке басқарма болып құрылатынын айтқан-ды. Бұл әрине, жағымды жаңалық. Демек, алдағы күннен үміт басым. Ақмешіттің болашақтағы жоспар-жобасы нәтижелі әрі жемісті жүзеге асатынына үлкен сеніммен қараймыз.

Суреттер  kerekinfo.kz  сайтынан алынды

Шымкент – еліміздегі қарқынды дамып келе жатқан үш ірі мегаполистің бірі. Соңғы жылдардың бедерінде қаламызда халық саны едәуір артып, миллионға жуықтады. Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев мамыр айында Оңтүстікке жасаған сапары кезінде: «Биыл Шымкенттi миллион тұрғыны бар қала деп жариялаймыз. Миллионды шаһар осылайша өңiрдiң дамуына тың серпiн береді», – деген болатын. Халқы еңбекқор құтты қала жыл санап түрленіп, әлеуметтік-экономикалық тұрғыдан өсіп, өркендеп келеді.

«Шымкент СИТИ»-ге шетелдіктер де қызыға бастады

Көпшілікке мәлім, Шымкенттің 2020 жылға дейінгі даму Тұжырымдамасы бекітілгені белгілі. Осы Тұжырымдама аясында Елбасының қолдауымен қаламызда жүзеге асып жатқан ерекше жобаның бірі – «Шымкент СИТИ» жаңа іскерлік және тұрғын үй кешені. Қаланың солтүстік бөлігінде, Бәйдібек би ескерткішінің жанында 427 гектарды алып жатқан ол аумақта бүгінгі таңда жол салынып, инфрақұрылым жұмыстары қарқын алған. 

Жоба құрылысына республикалық бюджеттен 15 млрд теңге қарастырылған. Инженерлік-коммуникациялық жұмыстары келесі жылы аяқталады. Яғни, асфальт салу жұмыстары толық бітеді. Жоба толықтай аяқталғанда жаңа қалашықта 70 мың адам қоныстанады.

– «Шымкент СИТИ»-ді бүгінде қаланың басты құрылыс алаңы деп айтсақ та болады. Себебі, бұл кешен заманауи инфрақұрылыммен қамтамасыз етілген, өмір сүруге және кәсіп жүргізуге қолайлы, ең жоғары стандарттарға жауап береді. Бұған Елбасымыз да ерекше көңіл бөліп, қадағалап отыр. Қазір мұнда 10 тұрғын үйдің құрылысы жүруде. Бірінші бөлікте 25 гектарды игереміз деп жатырмыз. Сосын 75 гектар болатын саябақтың жобасы жасалуда. Биыл онда жұмыстар басталады. Қазіргі таңда жобаға елімізден және шетелден көптеген инвесторлар қызығушылық танытуда. Атап айтқанда, олар – «Отау групп», «Базис», BI Group компаниялары. Сондай-ақ Қытай, Түркия және Малайзиядан көптеген инвесторлармен келіссөздер жүргізілуде, – дейді қала әкімінің орынбасары Нұралхан Көшеров.

Шаһар басшысы Ғабидолла Әбдірахымов: «Шымкент СИТИ»-дің жай ғана кешен емес, ол ең алдымен қала тұрғындарының өмір сүруі үшін бар жағдай жасалған, жаңа стандарттардың үлгілі көрсеткіші болатынын айтқан еді. Шын мәнінде, «Шымкент-сити» – қаламызды үшінші мегаполиске айналдыру бойынша қолға алынған ерекше жоба. Қалашықтың құрылысы 2020 жылға таман толық аяқталған жағдайда, бұл мекен барша қала тұрғындарының мақтанышына айналатыны даусыз.

Тұрғын үй құрылысы қарқынды

Шымкентте тұрғындарды баспанамен қамту мәселесі де жүйелі түрде жүргізілуде. «Миллионды қала» атанудың аз-ақ алдында тұрған Шымкент қаласында қазір мемлекеттік бағдарламалар арқылы баспана кезегіне тұрғандар саны 30 мыңға жуық. Осы ретте қазіргі таңда мегаполисте бірқатар көпқабатты тұрғын үй құрылысы бой көтеріп үлгерді. 

Шымкенттегі әкімшілік-іскерлік орталығын Астананың сол жағалауына ұқсататындар аз емес. Оның да қисыны бар. Себебі, жанарды суыра тартатын көрікті ғимараттардың келбеті алыстан менмұндалайды. Жаңа шағынаудан жарқырап, жайнап-ақ келе жатыр. Мұнда құрылыс нысандарының жұмысы қарқын алған. Бұлардың көбі – тұрғын үйлер. Онда қазір 1200 орындық мектептің құрылысы басталған. 

«Нұрлы жол» бағдарламасы аясында «Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» үлестіретін 11 көпқабатты тұрғын үй кешені де осы аумақта орналасқан. Биыл әкімшілік-іскерлік орталықта жалпы 13 көпқабатты үйдің құрылысын аяқтау жоспарланған. Онда құрылысы жүріп жатқан көпқабатты үйлердегі барлық пәтер саны – 622. Жоба бойынша 9 қабатты нысандардың 1-ші қабаты сауда-саттық орындарына және басқа да қызметтерге арналмақ.

Ирригация мәселесі шешімін табуда

«Жол жақсарса, ел жақсарады» дейді бұрынғылар. Бұл ретте қала әкімдігі тарапынан қаладағы шағынаудан көшелерін жөндеуге ерекше көңіл бөлінуде. Шаһар басшысы биылғы халыққа есеп беру кездесуінде былтыр қала көшелерінде аяқжол салуға 1 млрд теңге жұмсалғанын айтқан болатын. Шын мәнінде, бұған дейін мұндай қомақты қолдау болған емес.

Қала әкімінің тапсырмасына сәйкес, биыл да бұл жұмыстар жоспарға сай жүзеге асуда. Ағымдағы жылы жалпы ұзындығы 14 шақырым 11 көшеде аяқжол құрылысы салынбақ. Қалалық жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімінің берген мәліметіне көз салсақ, бүгінде Шымкентте Айдарқұл («Жаңаталап» тұрғын алабы), 8 наурыз («Қарасу» шағынауданы), Бабашұлы («Таскен» шағынауданы), Құртаев («Қызылжар» шағынауданы), Игілік («Самал 3» шағынауданы), Шымқорған («Шаңырақ» тұрғын алабы), Сәтбаев («Тұрлан» шағынауданы), Бекболатов көшесінде («Құрсай» шағынауданы), «Қайнарбұлақ» саяжайында аяқжолдар салынып жатыр.

Жалпы жыл басынан бері қалада 71 көшеде орташа жөндеу аяқталды. Таяуда мердігер анықталып, тағы 12 көшеде қайнаған құрылыс басталып кетті. Ал аяқжол құрылысы 11 көшеде жүріп жатыр. Бүгінде 12 көшеде орташа жөндеу жұмыстары кестеге сай атқарылуда. Қалалық жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімінің мамандарының берген мәліметінше, жұмыстар қазан айының соңына дейін аяқталмақ.

Жасырары жоқ, Шымкент қаласының көшелерінде әсіресе, көктем, жаз мезгілдерінде толассыз жауған жауын-шашын салдарынан түрлі қиындықтар орын алып жатады. Бұл мәселе де кезең-кезеңімен шешіліп келеді. Қазіргі таңда қаламызда тозығы жеткен ирригациялық жүйелерді толығымен қалпына келтіру жұмыстары жүргізілуде.

Қала әкімінің тапсырмасына сәйкес, орталық санатындағы Желтоқсан, Қалдаяқов, Түркістан, Темірлан тас жолы, Жангельдин, Иляев, Рысқұлбеков, Момышұлы және Бейбітшілік көшелерінде күрделі жөндеу жұмыстары атқарылуда. Қалалық тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық бөлімі мамандарының айтуынша, орталық көшелерден жиналған жауын суы Қошқар ата мен Қарасу өзендеріне, ал Қорғасын зауыты мен «Самал» шағынауданында жиналған су Бадам өзеніне жіберіледі. Ал «Нұрсәт» пен әкімшілік-іскерлік орталығынан келген су Дендросаябақ маңындағы арықпен бойлай келіп, «Самал» шатқалына бұрылмақ.

Жол мәселесінде қаламыздағы Алматы бағытындағы айналма жол мен «Бекжан» базары маңындағы жолайырығын да айта кеткен жөн. Бұл тасжолдар таяу болашақта облыс орталығындағы көлік нөпірін азайтуға септігін тигізбек. Айта кетейік, биылғы жоспар бойынша Астана даңғылындағы құрылыстың бірінші тармағы аяқталады. Яғни, Астана даңғылы Арғынбеков көшесіне дейін жетеді. Ал келесі жылы құрылыстың екінші кезеңі жүзеге асырылады. Астана даңғылы Өтегенов көшесіне дейін созылады.

Шымкентте алғаш рет ашылды

Адамға қызмет ету, қоғам үшін игілікті іс жасау – биік азаматтықтың үлгісі болса керек. Осы орайда шаһар басшысының зор қолдауымен таяуда ғана Шымкентте алғаш рет халыққа әлеуметтік-педагогикалық қызмет көрсетудің бірегей орталығы ашылды. Бұл – қаламыздағы мүмкіндігі шектеулі балалар мен мүгедектерге және жалғызілікті зейнеткерлерге деген жоғары деңгейдегі қолдауды білдірсе керек. 

Қазір онда орталық қызметін 700 адам пайдаланады. Олардың қатарында жүйке жүйесі-неврологиялық ауытқуы бар, тірек-қозғалыс аппараты бұзылған мүгедек балалар, жүйке жүйесі-неврологиялық ауруы бар, жасы 18-ден асқан мүгедек жандар, І және ІІ топтағы мүгедектер, жасы толуына байланысты өзін-өзі қамтамасыз ете алмайтын жандар бар. Міне, бұл жарымжан жүректерге деген шынайы қамқорлық.

Қаладағы оңды өзгерістердің бірі – шаһардағы көше атаулары жазылған жаңа тақтайшалар. Көзі қарақты, көңілі ояу көпшілік мұны байқаса керек. Көрікті көшелерге көз салсаңыз, арнайы бағыттаушы белгілер тайға таңба басқандай жарқырап-ақ тұр. Ал шалғай елдімекендер мен шағынаудандарда ескертпе тақтайшалар орнатылуда. Іздеген көшеңізді қиналмай табасыз. 

Көше демекші, шаһар басшысы биылғы халыққа есеп беру жиынында көшелерге көпке белгісіз азаматтардың емес, халқымызға еңбегі сіңген тарихи ұлы тұлғаларымыздың есімін беру керектігін айтқан болатын. Бұл бағыттағы жұмыстар да нәтижесіз емес. Енді алдағы уақытта Шымкенттегі 300-ден астам көшеге тарихи атаулар берілмек. Қалада қазір 2129 көше бар екенін ескерсек, соның ішінде идеологиялық тұрғыдан ескірген 39 және нөмірленген 79 көшенің атауы ұлттық танымға жақын дәстүрлі атаулармен алмастырылмақ. Бүгінде түсіндіру жұмыстары жүргізіліп, көше тұрғындарының келісімі алынған. 

Шымкент – тіршілігі қайнаған алып шаһар. Уақыт өткен сайын қалада халық игілігіне беріліп жатқан әлеуметтік нысандар саны артуда. Президенттің бұқаралық спортты дамыту тапсырмасына сәйкес, Шымкентте ашық аспан астында жаттығумен айналысатын «Street workout» спорт алаңдары көбеюде. Мұның бәрі қала тұрғындарының жайлы өмір сүруіне мүмкіндік береді. 

Бір сөзбен айтсақ, бүгінде қалада шешімін тапқан шаруа көп. Әрине, алып мегаполистің алдында тұрған міндеттер де аз емес. Елбасының қолдауымен қала бюджетінің еселенгенін ескерсек, Шымкенттің одан әрі қарқынды дамуына үлкен мүмкіндігі бар, оны тек ортақ күш-жігермен жүзеге асыруымыз керек.

Тобықтай түйін:

Жуырда Шымкент қаласының әкімі Ғабидолла Әбдірахымовтың осы лауазымға тағайындалғанына екі жыл толды. Әрине, әкімнің жұмысын таразылайтын, оған баға беретін ең алдымен – халық, яғни қала тұрғындары. Екі жыл соншалықты көп уақыт та емес шығар. Десе де, осы уақыт аралығында шаһар басшысы халықпен жиі жүздесіп, қандай мәселе туындаса да, тұрғындардың жағдайын назардан тыс қалдырған емес. Мұны сөзімен де, ісімен байқатып келеді. Ендеше, игілікті істер жалғасын таба берсін демекпіз!