"Бойымызда қазаққа тән қасиет басым"
Пятница, 27 Февраль 2015 04:08Шымкентте 2500-ге жуық қырғыз ұлтының өкілі тұрады. Көп емес, әрине. Бірақ, олардың үлесін аз деп айтуға болмайды. Қазақпен туыс халық тілі мен салт-дәстүрін сақтауға мүмкіндіктің мол екенін жасырмайды. Ұлт пен ұлыстың ұйытқысы болған Оңтүстікте өсіп-өнген қырғыздар достыққа берік, антқа адал. Олар жергілікті халықпен бірге ұлтаралық татулық пен достыққа лайықты үлес қосып келеді.
– Ел бірлігі мен ынтымағын арттыру жолында Қазақстан халқы Ассамблеясы өзінің орнықтылығын ғана дәлелдеген жоқ. Елбасымыз айтқандай Ассамблея қазақ жерін татулықтың талбесігіне бөледі. Елдіктің өлшемі, татулықтың тұтқасы болды. Ел дамуы үшін маңызды мәселелерді шешумен де ерекшеленеді. Ассамблеяның негізінде құрылған өңіріміздегі этномәдени бірлестіктер мәдениеті мен салт-дәстүрін, ұлттық құндылықтарын ғана дәріптемейді. «Мәңгілік Ел» идеясын жүзеге асыруға, этносаралық бітім мен қоғамдық келісімді нығайтуға айрықша мән береді. Қазақ жерін мекен еткен барша ұлттың міндеті – ел бірлігі мен ынтымағына қылау түсірмеу, – дейді Қырғыз этномәдени бірлестігінің төрағасы Аблай Рысбеков.
Қырғыз этномәдени бірлестігі 2005 жылы құрылған. Тілі басқа болса да, тілегі бір ұлттың дәстүрінде мейірім мен қайырымдылыққа үндейтін үрдістер көп. Оны бірлестіктің қариялары жастарға айтып, бағыт-бағдар беріп отырады. Аблай Рысбековтің айтуынша, Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі, Халық ағарту ісінің үздігі Мырзақұл Тұрғынбаев, облыстық саз колледжінің дирижері Есіркеп Жолдасов, жеке кәсіпкер Райысбек Рәсілбеков бірлестіктің іс-шараларына қатысып қана қоймай, өңірдегі түрлі ұлт пен ұлыстың татулығының артуына сүбелі үлес қосып келеді.
Алатаудың теріскейі де, күнгейі де – түбі бір түркі жұртының Отаны, яғни қазақ пен қырғыздың өсіп өнген өлкесі. Сондықтан қазақ пен қырғыздың туысқандық қатынасы әріден бастау алады. Екі халықтың салт-дәстүрінде ұқсастық көп. Айтысы мен термесі, оюы мен өрнегі, шұбаты мен қымызы бір-біріне таңсық емес. Қазақ секілді олар да жылқыны қатты қадірлейді. Ет, шұжық, қуырдақ қырғыздар үшін ұлттық тағам болып саналады. Дегенмен біздің ұлттық тағамымыз еттен қырғыздардың бешбармағының айырмасы бар. Олар еттің қамырын кеспе ретінде салады. Майдалап туралған етпен араластырып, тұздық қосады. Ал, ұлттық ойындарымыз «кёк бору» (көкпар), «курёш» (күрес) – екі халыққа да ортақ спорт ойындары.
Қырғыз десе, «Манас» жыры еске түсетіні рас. Дастан жарты миллион жолдан тұрады. Көлемі жағынан Гомердің «Одиссеясы» мен «Илиадасын» орап алады. Қырғыз халқының ұлы рухани мұрасы «Манас» эпосын зерттеуде қазақтың ұлы жазушысы М.Əуезовтың алатын орны ерекше. Ол туралы Ш. Айтматовтың: «Мұхтар Əуезовты қырғыздар туған перзентіміз деп таниды. Біз Əуезовтың көзі тірісінде солай дейтінбіз, қазір де солай дейміз» деген жылы лебізі еске түседі. Тағдыры талқыға түскен эпосты ғалымның қорғап қалуын қырғыз халқы қалай ұмытсын!
– Біз тамыры тереңде жатқан, тағдыры ортақ, екі жұрттың перзентіміз. Қырғыз халқы Жамбыл облысымен шекаралас Талас ауданынан келген екен. Содан бері екі ғасырға жуық уақыт өтті. Қазақтармен туысымыздай араласып кеткенбіз. Қазақпен төс түйістіріп, құда болдым. Қызым қазақ жігітіне тұрмысқа шықты. Үлкен ұлым Шыңғыс қазақ қызымен бас қосты. Балаларымызға отбасымыздың тарапынан қарсылық болған жоқ. Әрине, ежелден ауылы аралас елдің жерінде отырып, қазақпен қалай құда болмайсың! Біз Қырғызстанға барып, сонда өсіп-өнеміз деп айта алмаймын. Өйткені, біз Қазақ жерінде туылдық. Қазақ елінде білім алдық. Сондықтан біздің Отанымыз тек – Қазақстан, – дейді қырғыз этномәдени бірлестігінің төрағасы Аблай Рысбеков.
Достықта шекара жоқ екенін алға тартқан Аблай Серікбайұлы елдегі бірлікті нығайтып, ынтымағы жарасқан Қазақ елінің берекесін тасытуға осылай үлес қосуды мақсат тұтады.
"Қазақ халқына ризамын!"
Пятница, 20 Февраль 2015 04:44Биыл елімізде Қазақстан халқы Ассамблеясының жылы деп жариялануы жаңа бағыт-бағдар беріп, айқын міндеттерді алға қойып отыр. Қазір Елбасының Жарлығымен барлық өңірде Қоғамдық келісім орталықтары құрылуда. Жаңа мекемелердің қызметі Қазақ-стан халқы Ассамблеясының жұмысымен тығыз байланысты. Яғни, ұлтына, дініне, тіліне қарамастан, этносаралық қатынастарды дамыту бағытында жұмыстар жүргізуде. Оңтүстік Қазақстан облысы әкімі аппараты Қоғамдық келісім мемлекеттік мекемесіне қарасты «Вайнах» шешен-ингуш этномәдени бірлестігінің жетекшісі Хасан Бациевті атаулы датаға орай әңгімеге тартқан едік.
– Ассамблея – Елбасы құрған ең сенімді қоғамдық институт. Оған Ассамблеяның алғашқы сессиясына қатысқан кезімде көз жеткіздім. Бірінші жиыннан-ақ, елімізді мекен еткен әр этнос өкілі өз үйімізге жылылық пен бейбітшіліктің бөлшегін алып қайтқандай болғанбыз. Президент Н. Назарбаевтың бірліктің ұлы ұғым екенін, сол арқылы көп жетістіктерге жетіп, бірлік арқылы мемлекетіміздің нығаятыны жөніндегі ойларын үнемі елге насихаттаймыз. «Вайнах» шешен-ингуш этно-мәдени бірлестігінің мүшелері Елбасының сенімін ақтауға бар күш-жігерін салады. Нағыз ұлтаралық келісім бар жерде кез келген міндетті атқаруға дайынбыз, – дейді Х. Бациев.
Этно-мәдени бірлестік өңіріміздегі барлық іс-шараларға белсене атсалысады. Бір шаңырақ астына біріккен ұлттар мен ұлыс өкілдері бір үйдің отбасындай тату. Тау халықтарының кейбір салт-дәстүрі біздің әдет-ғұрпымызға ұқсас келеді.
Шешендерде ер адамдар әрдайым жоғары тұрады. Ұл балаға кішкентайынан «Сен жігітсің, азаматсың, отбасыңды, Отаныңды қорғауың керек» деп үйретеді. Сондай-ақ, тау халқы түн ұйқысын төрт бөлген анасын құрмет тұтады. Әкесіне қарсы келмейді. Әжесі мен апасын, әпкесі мен қарындасын сыйлауды парыз санайды.
Қазіргі таңда тау халқының ұлттық биі – лезгинканың өрісі кеңейіп келеді. Әуені де, қимылы да ерекше, сұранысқа ие лезгинкаға жұрт билеуге құмар. Кейбір деректерде ұлттық би махаббат пен ерліктің биі саналады. Көне аңыз желісі бойынша сұлу қызға ингуш жігіті ғашық болады. Бозбала бойжеткенге сезімін сарт-сұрт қимыл жасай отырып білдіреді. Шебер қимылмен аруды тәнті етеді. Сұлу алдында тізерлеп отырып, басын көтерген кезде лезгинка дүниеге келсе керек.
Десе де, ұлттық бидің шығу тарихы осымен ғана шектелмейді. Тау халқының ауызында бидің шығуы жайында алуан-алуан деректер мен аңыздар жиі кездеседі.
– «Лезгинка» тау халықтарының дәстүрінде ерекше орын алады. Қазақ үшін қыран киелі құс саналады ғой. Кавказ ұлттарында да сондай. Бидің өзінен ұлттың намысы пен тәкаппарлығы аңғарылып тұрады, – дейді Хасан Бациев.
«Вайнах» шешен-ингуш этно-мәдени бірлестігі жетекшісінің айтуынша, қазір би жігіттер мен қыздарға арналған заманауи түрде орындалып жүр.
Хасан ағай қазақша сөйлегенде кез келген қазақты сүріндіреді. Төлеби ауданына қарасты бұрынғы «Алатау» совхозы, Жаңа ұйым ауылында туып-өскен ол туған жерін бәрінен биік қояды. Өйткені, кіндік қаны тамған жер вайнах үшін қасиетті саналады. Олар дінін, салт-дәстүрін қалай сыйласа, қазақтардың тілі мен ділін де солай құрметтейді.
Таулардан, сай-тастардан, өзен-көлдерден қазақтың мінезі көрініп тұратынын айтып таңданған Хасан ағай әрбір атаудың астарында халықтың тұрмыс-тіршілігі, әдет-ғұрпы жатқанын баяндады.
– Аштықты да, соғысты да көрген шешен халқының өкілдері 1944 жылы тарихи отанынан ықтиярсыз көшірілді. Әкем Қазақстанға ағасымен бірге 7 жасында келіпті. 
Уақыттың қиындығына қарамастан жергілікті халық вайнахтарды құшақ жая қарсы алады. Қысылтаяң шақта шынайы жанашырлық танытады. Қазақ халқы артта қалғанды жетелеп, аш қалғанды тойдырады. Әкем шаруаға ерте араласты. Ауыр еңбек оны ерте есейтті. Ата-анамыз шаруа адамдары болған соң ба, ол кісілердей қиындық көрмедік. Қазақ ауылында өсіп, қазақ балаларымен ойнадым. Қазақ тілінде білім алдым. Әкем ұзақ жылдар бойы Жаңа ұйымда ерінбей еңбек етті. Кейін облыс орталығына жұмыс ауыстырды. Қазір ауылда тұрады, – дейді
Хасан Бациев.
Бациевтің отбасындағы сегіз баланың үшеуі дәрігер, мұғалім мамандықтарын иеленеді. Малшаруашылығы саласында білім алған Хасан ағай кейін Ресейдегі Нежный Новоедегі партияның жоғары мектебін бітіреді. Ұзақ жылдар бойы мемлекеттік қызметте жұмыс істейді.
2013 жылдан бастап, шешен-ингуш мәдени бірлестігіне жетекшілік етеді. Тіл білгеннің тынысы кең, досы мол екенін Хасан Бациевтің әңгімесінен аңғарылады. Шындығында оның достарының көбі қазақтар екен.
– Ұмытпасам, 2011 жыл болу керек. АҚШ-тың Аризона штатында туыс қарындасым тұратын. Шақырған соң, қонақ болып бардық. Қарындасым сол штаттағы университтеттің бірінде қазақ, шешен-ингуш тілдерінен сабақ береді екен. Жұмыс орнын көріп таңғалдым. Өзімді АҚШ-та емес, Қазақстанда, жүргендей сезіндім. Жұмыс бөлмесі қазақтың мұражайы іспетті. Не жоқ дейсіз онда. Іздегеніңнің бәрі бар. Іссапармен келген қазақтар ұлттық бұйымдарын естелік ретінде қалдырады екен. Қала мэрі жиналған сыйларды көріп, жеке кабинет аштырыпты. Аризона штатында қарындасым киіз үй тіктіріп, ұлттық тағамдарды дайындады. Студенттерге қазақтың салт-дәстүрін, тұрмыс-салтын әңгімелеп берді. Кішігірім айтыс өнерінен, ұлттық ойын қыз қуудан көріністер қойылды. Міне, қазақтың салт-дәстүрін АҚШ-қа келіп танытамын деген кімнің ойында бар? Мұндай дәстүрлі шара университетте жыл сайын өткізіледі екен. Елге төбем көкке жеткендей қуанышпен оралдым. Бүгінге дейін барлық ғұмырым Қазақ елімен тығыз байланысты ғой. Сондықтан қазаққа қатысты мәселелерге бей-жай қарай алмаймын. Ынтымағы жарасқан, ұлттар мен ұлыстардың ұйтқысы болған қазақ халқына ризамын, – дейді Х. Бациев.
Шетелдiктермен тәжiрибе алмасады
Пятница, 13 Февраль 2015 05:45Ұлттық төл өнерімізді дамыту мақсатында «Оңтүстік Цирк» бағалы бастама жасады. Өнерпаздардың талантын паш етіп, тәжірибе алмасу үшін шетелдік цирк ұжымдарының басшыларымен бас қосты.
«Оңтүстік циркке» арнайы іссапармен келген ҚХР-ның Шаньдун провинциясындағы мемлекеттік циркінің директоры Шиао Линь және Өзбекстан Республикасындағы жылжымалы цирктің директоры Ф. Егембердиев, Өзбек Мемлекеттік циркі директорының орынбасары М. Қожмағанбетов өнер ұжымның жұмысымен танысты. БАҚ өкілдерімен жүздесіп, ой бөлісті.
– Біздің мақсатымыз өнерпаздарымыздың өнерін жаңа дейгейге көтеру. Қойылымдарымыздың сапасын арттыру. Қытай циркінің директоры Шиао Линьмен келісімге келіп, гастрольдік сапармен ұлттық нақыштағы таңдаулы бағдарламаларымызды көрсету,-дейді «Оңтүстік Цирктің» басшысы Арман Алиев.
Алдағы уақытта өнер ұжымының директоры шетелдік цирктермен тәжірибе алмасу арқылы цирк өнерінің әрі қарай дамитынын жеткізді. Арнайы келген қонақтар цирк өнерпаздарының көрсетілімдерін тамашалап, оң бағаларын берді.
Бiрлiктiң бесiгi, татулықтың тұтқасы болған «Ынтымақ»
Пятница, 13 Февраль 2015 03:50Татулықты ту еткен облыстағы «Ынтымақ» этносаралық мәдени орталықтың орны бөлек. Облыстағы түрлі кездесулер, конференциялар, концерттер мен қайырымдылық шаралардың бәрі «Ынтымақтың» қатысуынсыз өтпейді. Этномәдени бірлестіктердің басын қосып, түрлі ұлттың бірлігі мен достығына ұйытқы болған орталық Елбасының салиқалы саясатын насихаттап келеді.
Қазіргі таңда өңірде 20 этномәдени бірлестік бар. Олардың аудан, ауылдарда 51 филиалы жұмыс істейді. Орталықта этнос өкілдері төл мәдениетін дамытып, тіл үйренумен шектелмейді. Өнерін өрлетушілерге де кедергі жоқ. Би, қолөнер, көркемөнерпаздар үйірмелері таланттарға бағыт сілтеп жүр.
– Мен үшін этноаралық орталықтың орны бөлек. Бір үйдің баласындаймыз. Қай этнос өкілімен тілдессеңіз де, қазақ тіліне шорқақтық танытпайды. Биыл Қазақстан халқы Ассамблеясының құрылғанына 20 жыл толып отыр. Жылдың достық пен татулыққа арналуы бірлігі жарасқан халыққа құрмет қой. Мемлекетімізде орныққан ұлтаралық келісімді одан әрі нығайта түсуге ықпал ететін тетіктер көп. Олардың барлығы да жоғары мәнге ие. Мен Президенттің бастамасын жоғары бағалаймын. Ұлтаралық келісімнің нығаюы үшін әрқашан қолдау білдіреміз, – дейді «Ынтымақ» этнос аралық бірлестіктің мүшесі Шарапат Құрманбекова.
Иә, бірлестік мүшелері сан қырлы мамандық иелері. Есепші де, кәсіпкер де, өнер адамдары да бар. Басым бөлігі-зейнеттегі ұстаздар. Соған қарамастан сахнаға сыралғы. Қазақтың ұлттық аспаптарында ойнап, елдегі бірлікті, татулықты ән арқылы жеткізеді. Бұл күнде Ассамблеяның 20 жылдығына дайындық қызу. «Ынтымақ» этносаралық мәдени орталығы қоғамдық бірлестігінің төрайымы Гауһар Төлепованың айтуынша, Ассамблея жылын ұйымдастыру және өткізу жөнінде іс-шаралар жоспары бекітіліпті. Өткізілетін іс-шаралар жоспарының ең маңыздысы — Президенттің «Нұрлы жол» атты Жолдауын Қазақстан халқы Ассамблеясы бастамасымен қолдауға арналған мерекелік шаралар облыс деңгейінде ұйымдастырылады. Этномәдени бірлестіктердің жетекшілері мен Ассамблея мүшелерінің қатысуымен Жолдауды насихаттау, ақпараттық түсіндіру жұмыстары жыл бойы жүргізілмек. Этнос өкілдерінің мәдениетін, дәстүрі мен тілін дамыту мақсатында ұлттық мәдени бірлестіктер арқылы жұмыстар өз жалғасын табады. Сондай-ақ, орталық жанынан құрылған «Аналар» кеңесі этнос өкілдерімен түрлі мерекелік іс-шаралар мен байқауларды ұйымдастырып отыр.
Биыл орталық жаңа ғимаратқа қоныс аудармақ. Бұрынғы «Қазақстан кинотеатры» енді «Қоғамдық келісім» мемлекеттік коммуналдық мекемесі аталады. Қазір мұнда жаңа ғимаратты қалпына келтіру жұмыстары басталып кеткен. Қараусыз қалған нысанның кәдеге жарағанына орталықтың қызметкерлері де қуанышты.
Менің елім - Мәңгілік ел
Пятница, 13 Февраль 2015 03:44Биыл Қазақстан халқы Ассамблеясына – 20 жыл. Елбасының идеясымен құрылған бірегей институт бүгінде тұрақтылықтың үлгісін танытты. Әлемді мойындатты. Еліміздің дамуына, мемлекетіміздің нығаюына үлес қосты. Достыққа – дәнекер, ұлағатты істерге – ұйытқы болған. Ассамблеяның – 20 жылдығын атап өту аясында іс-шаралар бастау алды.
Түркістаннан бастау алған «Қазақстан халқы ассамблеясы – 20 ізгі іс» атты эстафетаның символы Тайқазан Астанаға жол тартқан еді. Елордада басталған салтанатты синхрон-акция еліміздің барлық өңірінде бір мезетте өткізілді. Халықтың сипатқа ие шараны шымкенттіктер де атап өтті.
Алқалы жиынға облыс әкімінің орынбасары Сапарбек Тұяқбаев, қала әкімі Дархан Сатыбалды, Қазақстан халқы Ассамблеясының мүшелері, зиялы қауым өкілдері, өңірдің танымал спортшылары мен жастары қатысты.
Салтанатты шара жаңа әкімшілік-іскерлік орталығының алдында Оңтүстіктің саңлақ спортшыларының Ассамблея жылының туын көтеру рәсімімен басталды. Сондай-ақ 600-ге жуық жастар флешмоб арқылы қоғамдық келісімді қолдайтындарын жеткізді. Мұнан соң мерейтой рәсімі Түркістан сарайында жалғасты. Облыс әкімінің орынбасары Сапарбек Тұяқбаев Қазақстан Президенті, Қазақстан халқы Ассамблеясының Төрағасы Нұрсұлтан Назарбаевтың құттықтау сөзін оқып берді.
Елбасының құттықтау сөзінде ең басты ортақ құндылықтарымыз – Тәуелсіздігімізді, бірлігімізді, Қазақстан халқының бейбітшілігі мен келісімін сақтауға арналатыны, еліміздің әрбір азаматы атамекеніміздегі бейбітшілік пен келісімді сақтауға жауапты екенін айқын сезінуі керектігі айтылған. Биыл «Қазақстан – 2050» стратегиясындағы мақсаттарға жеткізген нақты істер мен жетістіктер жылы болады. Біз «Нұрлы жол – болашаққа бастар жол» деп аталатын жаңа экономикалық саясаттың негізгі міндеттерін іске асыруға тырысамыз. Ассамблея жылы, Конституцияның 20 жылдығы, Қазақ хандығының 550 жылдығы, Ұлы Жеңістің 70 жылдығы сияқты оқиғалармен тұспа-тұс келіп отыр. Бұл жыл ортақ тағдыр мәңгілікке біріктірген халық татулығын паш ететін жыл. Басты идеясы «Менің елім – мәңгілік ел». Ассамблея жылының басталуымен құттықтаймын! – делінген Елбасы Н. Назарбаев құттықтау сөзінде.
Сонымен қатар, облыс әкімінің орынбасары биылғы жыл Қазақстан тарихында айрықша маңызға ие мерейтойлар жыл екеніне, ел бірлігін тағы бір айқындайтын кезең екеніне тоқталды.
– Қазақ елі әлемге тәуелсіз мемлекет ретінде танылды. Қасиетті мекенді талбесікке бөлеген сан ұлт өкілі елдің ажырамас бөлігіне айналды. Түрлі ұлт пен ұлыс өкілдері бір шаңырақ астында тату-тәтті өмір сүруде. 1995 жылы құрылған Ассамблея ел игілігі жолында көптеген жұмыстарды атқарды. Ел мүддесіне қызмет етіп, бір мақсатта жұмыла білді. Құрмет пен ізгілікті, жарастық пен келісімді, ұлтаралық татулықты насихаттауда Ассамблеяның жұмысын жоғары бағалаймын. Бірлік пен тұрақтылықтың үлгісі болған еліміз өсіп, өркендей берсін, – деді С. Тұяқбаев.
Сондай-ақ, салтанатты жиында «Оңтүстік Қазақстан облысының «Славян этномәдени бірлестігінің» төрағасы Юрий Кирюхин, «Өзбек этномәдени бірлестігінің» төрағасы Икрам Хашимжанов Қазақстан халқы Ассамблеясы жылының ашылу салтанатымен құттықтады. Мұнан соң этномәдени орталықтың өкілдері концерттік бағдарламасын жұртшылықтың назарына ұсынды.
Татулықтың тұтқасы, бірліктің бесігі болған Ассамблеяның 20 жылдық мерейтойы көптеген жобалармен есте қалмақшы. «Менің елім – мәңгілік ел» ұранымен өтетін шара Ұлы Отан соғысындағы Жеңістің 70 жылдығына арналған «Тарихтан тағылым – өткенге тағзым!» республикалық жобасы, «Мың бала» мәдени-ағарту мега-жобасы, Еңбеккер әулеттер арасындағы «Армандаған мамандық» атты үздік ғылыми жоба, «Жүректен жүрекке» және «Мейірімділіктен бірлікке» атты әлеуметтік жобалар сайысы ұйымдастырылады. Конкурс желтоқсан айында Қазақстан халқы Ассамблеясының форумында қорытындыланады.
Бiрлiктiң бойтұмары – Тайқазан
Пятница, 06 Февраль 2015 03:57Республикалық эстафетаның символы Түркістанда ұлықталды
Биыл Қазақстан халқы Ассамблеясының құрылғанына – 20 жыл. Осыған орай, атаулы мерейтойдың бойтұмары ретінде Тайқазан таңдап алынған болатын.
Елдің бірлігі мен берекесінің символы болған Тайқазанды ұлықтау түбі бір түркі жұртының рухани астанасы Түркістан қаласында өтті. Ұлықтау рәсіміне бірлігі мен ынтымағы жарасқан Оңтүстіктің халқы жиналды.
Ясауи кесенесінің алдында Абылай хан мен билер және түрлі ұлттың өкілдері салтанат құрды. Шара барысында сөз алған Қазақстан Президенті Әкімшілігі Қазақстан халқы Ассамблеясы Хатшылығының сектор меңгерушісі Нәзипа Шанай Ассамблеяның алда атқарылатын жұмыстарын атап өтті. Сенім мен міндет жүктелген шараның нышаны болған Тайқазанның ынтымақ пен бірлікті әрі қарай нығайтатынына сенім білдірді.
– Тайқазанның айналасында ел тарихында орын алған оқиғалар мен ішкі бірлікті сақтауға қатысты шешімдер қабылданған. Сондықтан Тайқазан Қазақстан халқы Ассамблеясы жылы басталар тұста республикалық эстафетаның бас белгісі ретінде таңдалды. Осыған орай әр өңірде 20 игі іс атқарылмақ. Тек қала, аудан ғана емес, ауыл тұрғындары да шараға белсене атсалыса алады, – дейді Н. Шанай.
Қазақстан халқы Ассамблеясы – 20 игілікті іс» республикалық эстафетасының бас символын Түркістан қаласының әкімі Әліпбек Өсербаев Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаты Розақұл Сатыбалдыұлына салтанатты түрде табыс етті.
– Ассамблеяның негізгі мақсаты-халықтың бірлігі мен қоғамдық келісімді нығайту. Жүзі басқа болса да жүрегі бір, тілі басқа болса да тілегі бір ағайынмен бір атаның баласындай ғұмыр кешуіміз соның дәлелі. Бас белгіге шаңырақ, барыс болсын деген ұсыныстар да болды. Бірақ отбасының, ұлттың берекесі қазанында ғой. Татулықтың тұғыры болған еліміздің ынтымағы берік, бірлігі мықты болсын, – деді Р. Сатыбалдыұлы.
Рәсімнен соң, тарихи мәдени этнографиялық орталықта Ассамблея өкілдері бұқаралық ақпарат құралдары үшін арнайы баспасөз мәслихатын ұйымдастырды.
Қазақ жерінен пана тапқан барша этнос өкілдері қасиетті Түркістаннан бастау алған тағылымды істі жақсы ырымға балады.
Қазіргі таңда Түркістан қаласында 40-тан астам ұлт өкілдері бар. Олар бір жағадан бас шығарып, ел экономикасының өрлеуіне үлес қосып келеді. Қазақстан халқы Ассамблеясының бас символы Тайқазанды ұлықтау арқылы халықтар бірлігін тағы бір айқындай түсті. Тайқазан үлгісі Астанадан бастап, облысымыздың барлық өңірлерін аралап шығады. Шара аясында көмекке мұқтаж жандарға қолдау көрсетіліп, ұлттың бірлігі ұлықталады. 1 желтоқсан – Қазақстанның Тұңғыш Президент күні Қазақстан халқы Ассамблеясының 20 жылдығының 22-сессиясында бас белгі Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың қолына тапсырылады деп күтілуде.
"Ақбілек" - Шымкентте жазылған роман
Пятница, 30 Январь 2015 05:17«Ақбiлек» – Шымкентте жазылµан роман
Жүсіпбек Аймауытовтың “Ақбілек” романын Шымкент қаласында жазылғанын біреу білсе, біреу білмейді. Жазушы қазақ халқының күрделі кезеңдерін шығарма арқауына өзек етеді. Сол дәуірдегі ауыр шақ романда түйінделеді. Содан болар, Шымқалада жазылған тарихи шығарманың біз үшін орны ерекше.
Қазақ прозасының классигі, қазақ әдебиетіндегі роман негізін салушы Жүсіпбекті Қызылтау-Баянауыл елі «Оймауыттың Түсіпбегі» атаған. Алайда классик жазушының қысқаша ғұмырбаяны мен шығармаларын ғана білеміз. Ал, оның отбасы, өскен ортасы, өмір жолы сырт қалып келді. Кеңес дәуірінде қаламгерді іздеп, шығармаларын насихаттайтын адам болған жоқ.
Дерек көздеріне сүйенсек, 1926-1929 жылдар аралығында Ж. Аймауытов Шымкентте педагогикалық техникумда ұстаздық қызмет атқарыпты. (Кейбір деректерде директор болғаны айтылады). Көрнекті жазушы жұмысымен қатар, қысқа уақыт ішінде әйгілі романды жазып шығады. Қазақ тарихы мен тағылымы, ұлт руханияты шығармада жан-жақты баяндалады.
“Өскеменнің аржағында, Бұқтырманың оң жағында әлемге аян Алтай бар. Сол Алтайдың күнгейінен құбыла жаққа құлай аққан, құлай ағып Ертіс түскен, күз күзеткен Күршім бар деп басталатын «Ақбілек» романы оқырманды әп-сәтте баурап алады. Жазушы екі жарым ай бойы роман жазады. Қартқожадан үлкендігі екі есе еңбекке Аймауытов бар ынтасын қояды. Романның жазылуы жайында МәшҺүр Жүсiп Көпеев пен Жүсіпбек Аймауытовтың өзара жазысқан хаттарынан да аңғаруға болады.
«Таңертең сағат сегiзде тұрамын да, шай iшiп, қызметке – бала оқытуға кетемiн. Күнiне алты сағат бала оқытамын. Сағат үште үйге келемiн, тамақ iшемiн. Одан кейiн ұйықтаймын. Сағат алты-жетiлерде оянамын. Сөйтем де, жазуға отырамын. Сол отырғаннан түнгi сағат екi-үшке дейiн отырып қаламын. Әбден талғанда барып ұйықтаймын. Мiне, екi жарым айдай көрген өмiрiм – осы». Бұдан кейiн автор сөз еткен романының соңғы нүктесiн қойып, «баспаға жiберiп отырмын» дейдi.
Оқытушылық қызмет атқарып, тарихи шығарманы дүниеге әкелген жазушы Шымкенттегі бұрынғы Пушкин көшесіндегі (қазіргі С. Тұрысов көшесі) №9 үйде тұрады. 1900 жылы қам кесектен салынған үй ол кезде ағарту училищесі болған екен. Алайда жазушы қолжазбаларының кітап болып басылғанын көре алмады. 1930 жылы Ж. Аймауытов жасырын «Алаш-Орда» ұйымына қатысушы ретінде қамауға алынады. Кейін ату жазасына кесіледі.
1991 жылы 1 қарашада қаламыздағы №64 қазақ орта мектебіне жазушының аты-жөні беріледі. Білім ордасының ашылуына қызы Муза Аймауытова келіп қатысады. Мектептің бұрынғы директоры, зейнеткер-ұстаз Зәуре Садақбаева Муза Жүсіпбекқызының өз үйіне тоқтағанын айтады.
– Кездесуден кейін Музаны жазушы тұрған үйге алып келдік. Әр адам үшін туған үйдің орны ерекше ғой. Көз алдына әке бейнесі келді ме, әлде балалық шағы түсті ме, ол өксіп жылады. Біз оны жұбата алмадық. Тарихи шығарма жазылған үйде қаншама сырдың жатқаны Музаға ғана аян еді...», – дейді Зәуре апай.
ОҚО саяси қуғын-сүргін мұражайының қызметкері Дариға Жарқынбайқызының айтуынша Жүсіпбектің ұлы Бектұр ақсақал қаламызға 1996 жылы келіпті. Сексен жастағы қария ол кезде Ресейдің Кемеров облысындағы Праков қаласында тұрады екен. Қалаға келген сәтінде ол көпқабатты үйлердің арасында өзі тұрған ескі үйге келіп, аялдайды. Ұзақ қарап, ауыр күрсінеді. Кенет қария үй қабырғасына басын қойып, егіледі. Сол үйде тұрғанын, әкесі екеуі Қошқаратаның суына барып шомылатынын айтып, еске алады. Бектұр Аймауытовтың айтуына қарағанда қуғын-сүргін зардабынан жүрегі шайлыққан ол бертінге дейін өзгеге де, өз балаларына да ұлтымыз «татар» деп, шынайы ата-тегін жасырып келіпті. Бектұр қария 2006 жылы елге оралады. Алматыдағы «Ардагерлер» үйінде тұрып, 92-ге келгенде қайтыс болды. 
– Жүсіпбек – тума талант. Оның жазушылар арасында шеберлігі бөлек. Шындығы сол, шығармашылықтың шыңына шыққан роман әлі күнге сиясы кеппегендей әсер қалдырады. Ақбілектің ауыр да, аянышты халі халықтың трагедиясы болатын. Ақбілек арқылы жазушы қазақ қызының, қазақ қоғамының қиын да, күрделі өмір жолын, уақыт бедерін шебер суреттеді. Кейіпкерлерін есте қалатындай сомдады. Кескін, сөз мақамы өзгеше. Бір сөзбен айтқанда романның жаңалығы көп болды. Тарихи шығарманың қаламызда жазылуы тектен тек болмаса керек, – дейді М. Әуезов атындағы ОҚМУ-нің қазақ тілі мен әдебиеті кафедрасының доценті, филология ғылымдарының кандидаты Ақжол Қалшабеков роман жайлы.
Өкінішке қарай, жазушының үйі көпқабатты үйлердің тасасында ескерусіз қалады. Кейін қарашаңырақтың орнына дәмхана мен тұрғын үй салынады. Қазір С. Тұрысов атымен аталатын көшеде «Ақбілек» романы жазылған үйдің жұрнағы да жоқ. Белгілі ғалым, қаламгер Құлбек Ергөбек «Жүсіпбек тұрған «Ақбілек» туған үй еді» мақаласында кеңінен ой толғайды.
– Бәлкім бұл үйдің қалай салынғанын, Ж. Аймауытовтың тұсында, кейін оған кімдердің келіп-кететінін анықтау қиын шығар. Алайда, үйді тарихыландыру қажет. Тіпті ол құлап, жер бетінен жойылып кетсе де, орны жойылмауы тиіс. Бұл үйде 1926-1929 жылдар арасында отбасымен Жүсіпбек Аймауытовтың тұрғаны тарихи шындық, – дейді Қ. Ергөбек.
Қазақ прозасының классигі тұрған үйді сол қалпында сақтау мүмкін болмағандығы өкінішті-ақ. Әйтсе де, мұндай дәстүр орыс халқында берік сақталған. Ақын-жазушысын құрметтеп, айрықша ардақ тұтады. Мәселен, орыс ақыны Марина Цветаеваның үйі мұражайға айналған. Қазір ақынның үйі Мәскеудегі әсем ғимараттың бірі. Ал «Ақбілек» романы жазылған тарихи орынды сақтау, ұрпақтан-ұрпаққа жеткізу парызымыз?!
«Қазақтың келiнi болғанымды мақтан тұтамын»
Пятница, 16 Январь 2015 04:50
Қазақ әндерін әуелеткен Татьяна Бурмистрова, Татьяна Мартыненко, Татьяна Полтавская аға буынның есінде. Кезінде ана тілімізде ән шырқап, домбыра тартқан «Үш Татьянаны» жұрт сүйіп тыңдады. Олар тек қазақша ән айтып қана қойған жоқ. Осы тілде емін-еркін сөйледі. Құрылған топ қазақ өнеріне өзгеше леп әкелді. Олардың өнерге алғашқы қадамы «Тамаша» ойын-сауық отауында кесілді. Кейін елдің ықыласына бөленген әншілер отыз жылға жуық сахнаға шыққан жоқ. Қазір әйгілі топтың өкілдері қайда жүр? Жуырда шымкенттік Татьяна Мартыненкомен жүздесіп, сұхбаттасудың сәті түсті.
– Татьяна Владимирқызы, Мемлекет басшысы Н. Назарбаевтың тікелей бастамасымен және жетекшілік етуімен Қазақстан Халқы Ассамблеясына биыл 20 жыл толып отыр. Татулықтың тұғыры болған ассамблея жайында не айтасыз?
– Қазақ қашан да бауырмал халық. Қай ұлтқа болсын, туысындай төрінен орын береді. Сондықтан өңіріміздегі этнос өкілдері өзін «басқа ұлтпын» деп ойламайды. «Қазақстанды, қазақты достықтың киелі шаңырағына теңесек, түрлі этностар оның алтын арайлы уықтары іспетті» деп Елбасымыз айтқандай елімізде түрлі ұлт пен ұлыс өкілдерінің тегіне, тіліне шектеу жоқ. Әр ұлттың өз тілін, тарихын оқып білуге, салт-дәстүрін сақтауға мүмкіндік жасалған. Мұның бәрі ұлттардың этносаралық келісімі мен теңдігіне негізделген Елбасымыздың мемлекеттік саясатының арқасы екенін жақсы білемін. Биылғы Қазақстан Халқы Ассамблеясының 20 жылдығы қарсаңында мерекелік шараларға қатысуға шақырту алдық. Президент әкімшілігінің ұсынысымен 8 наурыз – Халықаралық әйелдер күніне орай «Үш Татьяна» концерт беруді жоспарлап отыр.
– Кезінде үш Татьянаның әнін сүйсініп тыңдамаған жан болмаған шығар?! Қазір қайдасыздар?
– Бүгінде Татьяна Бурмистрова дәрігер болғанымен, ұлттық өнерімізді дәріптейтін орталықтың жетекшісі қызметін атқарады. Ал, екінші Татьяна Ресейде музыка пәнінің мұғалімі. Өзім Шымкентте «Болашақ» балабақшасының меңгерушісі болып қызмет етемін. Біздің көрінбей кеткенімізге көпшілік өнерді тастады деп ойлайды. Қазіргі таңда уақытымды балалар тәрбиесіне арнап жүрмін. Кейде барлық шаруаны ысырып қойып, шығармашылықты ойлайтын кезім де болады. Бірақ, өнерді емес, отбасын таңдадым. Жанұямды бәрінен жоғары қойдым. Жолдасым – тірегім болса, балаларым жүрегім ғой...
– Әлі күнге республика жұртшылығы үш Татьянаны жақсы біледі. Сіздердің бас қосып, сахнадан көрінулеріңізге кім ықпал жасады?
– Біздің өмірімізді өнер тоғыстырды. Шындығында үшеуміздің «Татьяна» болуымыз бір ғанибет болды. Алғаш Бурмистрованы теледидардан көріп жүрдім. Шынымды айтсам, телеарнаға түсіп, ән айтамын деген мақсат болған жоқ. Мен өнер иелері Нағима Есқалиева, Мақпал Жүнісова сынды жұлдыздарды тәрбиелеген Шымкенттегі Мәдениет және өнер институтында оқитынмын. Оқу орнындағы танымал «Фараби сазы» ансамблінің мүшесі едім. Институт басшылығы телеарна басшылығымен шығармашылық байланыста болатын. Бір күні «Тамаша» ойын-сауық отауында өнер көрсетуге шақырту алдым. Сол концертте Татьяналармен танысып, үшеуміз сахнаға бірге шықтық.
Кейін мерекелік концерттерде ән шырқап жүрдік. Ресми шаралардың бәрі үш Татьянаның қатысуынсыз өтпейтін. Кеңестік дәуір болғанымен, өнер мен мәдениетке жанашырлық басым болатын. Алайда 5-6 жылдан соң, әрқайсысымыз өз жолымызбен кеттік. Себебі, үшеуміз де, кәсіби әнші емес едік.
– Біріңіз Алматыда, біріңіз Шымкентте, енді біріңіз Мәскеудесіздер. Жиі хабар алысып тұрасыздар ма?
– Таня Полтавская күйеуге шығып, Мәскеуге кетті. Елден жырақта болған соң, 20 жылдай хабарсыз кеттік. Ал, Татьяна Бурмистровамен жақын араластым. Кейін онымен де байланыс үзілді. Сөйтіп біраз уақыт хабарсыз қалдық.
– Есіміңіз елге танылған тұста, қазақ отбасына келін болып түстіңіз. Сізді жолдасыңыздың отбасы қалай қабылдады?
— Жастайымнан қазақ балаларымен тай-құлындай тебісіп, бірге өстім. Қазақ тілін жақсы білгендіктен болар, әңгімемнен ерекшелік те байқалмайды. Салт-дәстүрі мен әдет-ғұрпын жетік білемін. Әрі қазақтың қыз-жігіттерімен жақсы араласамын. Анам: «Сен қазаққа тұрмысқа шығасың-ау. Орыс жігіттері көз салмайды саған» деп әзілдейтін.
Сол кездері насихат бригадалары (агитбригада) болатын. Сол агитбригада, полит бригадалармен бірге ауылдарда концерт қоятынбыз. Күйеуім Сәкен облыстық комсомол комитетінде көлік жүргізуші болып жұмыс істейтін. Танысып, араласып жүріп отау құрдық. Бірақ анам қазақ отбасына келін болуыма қарсы болды. Мен: «Сол жігітке тұрмысқа шықпасам, мүлдем күйеуге тимеймін» – деп тұрып алдым. Анамның келісімімен, Сайрам ауданы, «Ленин жолы» совхозына келін болып түстім. Ауылда өсіп, сүйіп қосылған соң, отбасының заңына бағынасың. Түтініңді түзу түтетуге тырысасың. Соған қарамастан «әртіс қыз келін болып жарыта ма» деп сынағандар көп болды. Біз үйленген алғашқы жылдары енем мен анамның сөйлескенін көрсеңіз ғой… Комедия деуге болады. Анам қазақша, енем орысша білмейді. Үлкен ұлым Тимурды екі апасы бір-бірін ыммен түсініп жүріп тәрбиеледі. Өсе келе ұлым апаларына аудармашы болды. Екі ұлым да қазақ мектебінде білім алды. Ал, қызым Диана орыс мектебінде оқиды.
– Отбасында ұлттық мерекелерді қалай атап өтесіздер?
– Біздің отбасымызда ерекше жағдай қалыптасқан. Дінге, дәстүрге байланысты қарама-қайшы көзқарас болған емес. Діни сенімге түсіністікпен қараймыз. Мен өз дәстүрімнен айныған жоқпын. Дінімді де өзгертпедім. Ал жолдасым мұсылман дінін ұстанады. Сондықтан жанұямызда ұлттық мерекелер де, христиандардың мерекелері де атаусыз қалмайды.
– Қаламыздағы беделді балабақшаның бірі – «Болашақты» басқарып отырсыз. Өзге ұлт өкілдерінің қазақ тілін үйренуіне атсалысады екенсіз...
– Тәрбие тіл арқылы бойға сіңіріледі ғой. Бойымнан қазақылықтың иісі шығып тұрғандықтан ба, қазақ тіліне бүйрегімнің бұрып тұратыны рас. Жас ұрпақты елінің патриоты ретінде тәрбиелеп, мемлекеттік тіл ана тілін үйретуге ден қойғанмын. Біздің балабақшамызда 4 жасқа дейін бүлдіршіндеріміз ұлт ерекшелігіне қарамастан бірге тәрбиеленеді. Кейін ата-анасының таңдауына қарай топтарға қабылданады. Егер балаларды қазақылықтан арылмай, ұлттық санада тәрбие берсек, тіліміздің мәртебесі артып, бейбітшілігіміз бен татулығымыз нығая түспей ме? Мен қазақстандық болғаныма қуанамын. Қазақтың келіні болғанымды мақтан тұтамын.
– 2013 жылы Алматыда концерт бердіңіздер. Араға отыз жыл салып, сахнаға шығу қиын болмады ма?
– Бірде Татьяна Бурмистрова хабарласты. «Халықпен қауышайық деген бұрыннан арманым еді. Көпшілік Татьяналар қайда жүр? Неге көрінбейді? Сіз олармен байланыстасыз ба? деп жиі сұрайды. Елдің аманатын аяқсыз қалдырмайық,-деді. Мен алғашқыда құптай қоймадым. Көптеген жылдардан соң, сахнаға шығу оңай емес қой... Әйтсе де, Бурмистрованың өтінішін үн-түнсіз қалдыра алмадым. Сөйтіп біз отыз жылдан соң қайта кездестік. Басқосуда мәскеулік Татьяна Полтавская өзін хан көтерген халық пен қасиетті жерді ұмытпағанын айтты. Осы шақыртуды отыз жыл бойы күтіпті. Өзі дәріс беретін оқу орнында қазақтың өнері мен мәдинетін насихаттауда жалықпайтынын айтып, көңілімізді толқытты. Қазақ даласын сағынғаны сондай, әңгімесі таусылар емес. Ал, концертіміз керемет өтті. Залда ине шаншар бос орын болмады. Бір ғажабы, көбісі 80 жылдардың көрермендері... Құшағымыз гүлге толды сол күні... Көрерменнің шексіз ықыласы мен құрметі көңілімізге қанат бітірді...
– Өнеріңізді отбасына айырбастағаныңызға өкінбейсіз бе?
— Әрине, өкінбеймін. Бұл туралы ойланған да, өкінген де емеспін. Әнші болсаң өміріңді өнер жолына сарп етуің керек қой. Сондықтан ән әлеміне оралуды ойламаймын. Бірақ сахнадан алыстасам да, өнерден алыстағаным жоқ. Қонаққа барғанда, қонақ күткенде ән саламын. Өзім кәсіби аккордеониспін. Аспаптың сүйемелдеуімен жанды дауыста орындағым келеді. Қазіргі кезеңдегідей «минусовка-плюсовкамен» ән орындағанды ұнатпаймын. Сол себепті, үлкен сахнадан бойымды аулақ ұстауға тырысамын. Ал, кеш ұйымдастырып, қатысуға шақырып жатса, қарсылығым жоқ.
– Әңгімеңізге рахмет!
Сұхбаттасқан
Құттыбике НҰРҒАБЫЛ.