Шымкент келбеті

Шымкент қаласының тарихында тұңғыш рет денсаулық сақтау басқармасы құрылды. Осы кезге дейін шаһарда бұл саланың бөлімі де болмағанын ескерсек, бүгінде басқармада қызу жұмыстар жүруде. Өйткені, қала аумағындағы медициналық ұйымдарда қордаланған мәселелер аз емес. Ендеше жаңадан құрылған жауапты мекеме халықтың денсаулығын жақсартуды қай бағытта бастамақ? Шымқалада медициналық ұйымдардың мәселесі қандай? Мегаполис қалада қандай аурулардан сақтанып жүрген дұрыс? Басқарманың жаңа басшысы Нұрлан Қасымовпен осы мәселелер төңірегінде әңгіме өрбіткен едік.

– Нұрлан Каукенұлы, алдымен көпшілікті толғандырып жүрген сауалдан бастасақ. Шымкент қаласы мен Түркістан облысы бөлінгеннен кейін қала меншігінде қандай медициналық мекемелер қалады?
– Қазіргі таңда қала аумағындағы 36 медициналық ұйымды қалалық денсаулық сақтау басқармасы құзырына қабылдау жұмыстары жүріп жатыр. Оның ішінде 14 емхана, 10 аурухана, 4 оңалту орталығы, жедел жәрдем стансасы, тіс емханасы, диагностика, СПИД, залалсыздандыру, қан орталығы, Бөбектер үйі мен медициналық колледж бар. Осы тұста, облыс пен қала бөлінгенімен қарапайым халық үшін медициналық көмек алуда ешқандай өзгерістер болмайды. Жедел көмек немесе жоспарлы ем алу болсын, өз таңдауларына қарай жұмыс қалыпты ағыммен жүре береді.
– Жуырда өткізілген бір брифингте қаладағы мемлекеттік емханаларда 70-80 мыңға жуық тұрғын тіркелген жағдайлар бар дедіңіз. Мұның сапаға кері әсерін тигізетіні белігілі. Жалпы қаланың денсаулық саласында туындап жатқан өзге де өзекті мәселелер қалай шешілмек?
– Шымкент қаласы республикалық маңызы бар қалалар қатарына енгізілгеннен кейін біз де осы талапқа сай медициналық қызмет сапасын жақсартуды мақсат етіп отырмыз. Қалада бірқатар өзекті мәселелер бар екенін жасырмаймыз. Оның ең маңыздысы – емханалардың жетіспеушілігі салдарынан кезек көп, халықтын көптігінен дәрігерлердің ем алушыларға тиісінше толыққанды көңіл аударуға мүмкіндігі болмауда. Осы мәселені шешуде алдымен дәрігерлік учаскелерге адам санының жүктемесін 2000-нан 1700-ге дейін төмендетуге күш саламыз. Бұл үшін қалаға қосылған шалғай елдімекендерде мемлекеттік-жекеменшік әріптестік тетігін пайдаланып, дәрігерлік амбулаториялар ашу жоспарлануда. 
Сонымен қатар, жаңадан салынып жатқан тұрғын үй кешендерінің бірінші қабатында жекеменшік амбулаториялар ашу жұмыстарын қолға алудамыз. Бұл тұрғыда қазір кәсіпкерлер мен кіші бизнесте жұмыс істейтін ұйымдармен келіссөздер жүргізілуде. Осы бағытта жұмыс істегісі келетін азаматтарды қолдауға дайын екенімізді атап өткім келеді.
Ал қаладағы емдеу мекемелерінің жағдайларын саралағанда, тозығы жеткен емханалар бар екені анықталды. Мысалы, Қазығұрт шағынауданындағы және №9 емхананың ғимараттары стандартқа сай келмейді. Біршамасының медициналық құрал-жабдықтары ескірген, кейбір амбулаториялар тіптен тозып кеткен ғимараттарда отыр. Алдағы уақытта солардың арасында тозығы жеткен 5 емхананың орнына жаңа ғимарат салынады, 3-еуінің құрылысының жобалық-сметалық құжаты дайындалуда. Шаһардағы алғашқы медициналық жедел жәрдем стансаларының жағдайын ретке келтіреміз, онда да жедел жәрдем көлігінің жетімсіздігі бар. Жаңадан көліктер алынып, стансадағы Call-орталықтың жұмысын заман талабына сай жоғарғы деңгейге көтеруді жоспарлап отырмыз.
Сондай-ақ қаламызда алғаш рет халықаралық стандарттарға сәйкес 1000 төсектік көпсалалы клиникалық аурухана бой көтермек. Медициналық мекеменің артықшылығы, құрамында онкологиялық, кардиохирургиялық, перинаталдық орталықтары болады. Бұл көпсалалы клиника біздің өңірдің денсаулық сақтау саласының дамуына зор септігін тигізеді деген сенімдемін.
– Халықтың емхана таңдау мүмкіндігі мемлекеттік және жекеменшік емханалар арасында бәсекелестік туғызды. Қазір жекеменшік орталықтарға басымдылық берілуде. Ал олардың жұмысы бақылана ма?
– Мемлекеттік мекемелермен қатар, жекеменшік орталықтардың да медициналық қызмет көрсету сапасын денсаулық сақтау басқармасы өз бақылауында ұстайды. Бүгінде медицина саласындағы реформаларға сәйкес, сапалы қызмет көрсететін емхананы таңдау құқығы тұрғындардың өзіне берілді. Егер тұрғындарға емхананың қызмет көрсетуі ұнамаса, бас тарта алады. Сондықтан қай бағыттағы медициналық ұйым болсын, дұрыс қызмет көрсетпесе пациенттерінен айрылады.
– Денсаулық саласы цифрландыру жүйесіне көшті. Мəселен, DamuMed қосымшасы іске қосылды. Айтыңызшы, шымкенттіктер бұл қосымшаны қолдануда белсенді ме?
– Медициналық қызметтер нарығында Дамумед мобильды қосымшасы іске асырылған. Бұл қосымша арқылы дəрігердің қабылдауына, дəрігерді үйге шақыртуға болады жəне пайдаланушы жеке кабинетіне қол жеткізе алады. Мысалы, ағымдағы жыл ішінде орта есеппен 8% пайдаланушы дəрігердің қабылдауына жазылған. Иә, бұл көрсеткішті маңызды деп айтуға болмайды. Себебі халық мобильді қосымшаның уақыт үнемдеуде қажет екеніне көз жеткізуде. Сол себептен тұрғындар арасында түсіндірме жұмыстары жалғасуда. Емханаларда бұл үшін мамандар жұмылдырылып, олар қосымшаны телефондарына қондырып, жұмыс істеу тәртіптерін түсіндіріп береді.
– Әдетте мегаполис қалада қандай дерттен сақтанып жүрген дұрыс?
– Ауру-сырқаудың қала не дала деп бөлінбейтіні белгілі. Дегенмен елімізде ғана емес әлемде өлім-жітімге көп апаратын кеселдер – жүрек-қан тамыр аурулары, қатерлі ісік және жарақаттар болып тұр. Осы тұрғыда шымкенттіктерге салауатты өмір салтын ұстанып, профилактикаға көбірек ден қою қажеттігін баса айтқым келеді.
– Әңгімеңізге рахмет!

15 қыркүйектен  15 қарашаға дейін  елімізде  емханаға тіркелу науқаны басталды. «Емханаңды таңда!» деп аталатын шарада тұрғындар дәрігерді де, медициналық мекемені де өздері таңдауға құқылы. Таңдауға мүмкіндік берген жүйенің қолданысқа енгеніне жетінші жыл десек, бұқара үшін медициналық көмек алуда сапа жақсара алды ма? Емханаға тіркелуде нендей өзгерістер ба? Шымкенттіктер емхананы таңдау алдында қандай мәселелерді ескеруі қажет? Сала мамандарымен бірге осы сауалдарға жауап іздеп көрдік.

Білікті дәрігерге барады

2011 жылы «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы ҚР Кодексіне» өзгертулер енгізілді. Онда тұрғындарға емханаларды таңдау құқығын бере отырып, халықтың денсаулығын жақсарту және медициналық қызметті баршаға қолжетімді етуді назарға алынған-ды. Ал Шымкент қалалық №1 емханада жыл сайынғы осы науқанда тіркелушілер белсенділік танытып келеді.
– Емхананың қамтитын аумағында халықтың өсімі жоғары және мегаполис қалада көшіп-қонушылар саны көбейгендіктен емханамызға тіркелгендер саны артуда. Әсіресе, науқан кезінде халық бұл мүмкіндікті пайдалануға тырысады. Өткен жылы емханада 54 800 адам тіркеуде тұрса, биыл олардың саны 55 926 адамды құрады. Бұл шара расында медициналық мекемелер арасында бәсекелестік туғызды. Өйткені қазір тұрғындар мемлекеттік не жекеменшік болсын сапалы қызмет көрсететін мекемеге барғанды жөн санайды. Сондай-ақ, білікті дәрігерлерге жүгінеді. Сондықтан бастапқы медициналық көмек көрсетуге жете көңіл бөлініп, медициналық жабдықтарды жақсартуға, тұрғындарға цифрлық қызмет көрсетуді оңтайландырып, бұрынғыдай сарыла кезек күту секілді мәселелерді жоюға күш салынуда. Қазір бізде тіркеуде тұрған қалалықтардың 80 пайызы дәрігермен байланыс ұстауда мобильдік қосымшаларды жүктеп, өз пайдасына жаратуда, – дейді Шымкент қалалық №1 емхананың бас дәрігері Маханбет Бейсеуов.

Қазіргі таңда денсаулық сақтау ұйымдарының абыройы білімді, тәжірибелі мамандарға да байланысты. Оны науқан кезінде анық байқалады. Мұны әңгіме барасында бас дәрігер де жасырмады. «Бізде жақсы кардиолог, невропатолог, онколог және педиатр дәрігерлер жұмыс істейді. Қалалықтардың №1 емхананы таңдауына осы мамандардың да біліктілігі себеп болуда», деді.
Емхана таңдау бүгінде қиындық жоқ. Жеке куәлігің алып, өзі таңдаған емханаға барып, тіркеу бөлімі арқылы бас дәрігердің атына өтініш жазады. Ал, egov.kz порталы бойынша тіркелу жолы да қарапайым. Ол үшін порталға кіріп тіркелесіз де, онлайн сұрау батырмасын басасыз, өтініш толтырып, өзіңіз таңдаған емхананың электронды мекен-жайына жолдайсыз. Ол үшін электронды цифрлық қолтаңбаның болуы шарт емес, жеке кабинетке кіру арқылы тіркелгеніңіз жөніндегі анықтамамен таныса аласыз.

Шымкентте 165 медициналық ұйым бар

«Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесіне қатысу үшін әрбір тұрғынның емханаға тіркелуі өте маңызды. 2020 жылы қолға алынатын жүйеге дайындық жұмыстары, халыққа түсіндіру шаралары жүйелі жүргізілуде. Бұл арқылы азаматтар кепілдендірілген тегін медициналық көмек пакетін алады»,- дейді «Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры» КЕАҚ ОҚО бойынша филиалы халықты ақпараттандыру және өтініштерді қарау бөлімінің бас сарапшысы Лаура Сапарбекова.
– Емхана арқылы тіркелу кезінде тұрғын ең алдымен, медициналық-санитарлық көмекті жеткізуші компаниялар тізімінен тиісті емханасын таңдайды. Жалпы, Шымкент қаласы бойынша медициналық-санитарлық көмек көрсететін ұйымдардың саны – 165. Оның 79-ы мемлекеттік болса, 85-і жекеменшік ұйымдар. Сол себепті, осы тізім арқылы сапалы медициналық қызмет көрсететін, білікті дәргерлерімен таныс орталықтарды таңдай алады. Аталған тізім қордың fms.kz сайтында орналасқан, – деді бас сарапшы Л. Сапарбекова.

Мемлекеттік, жекеменшік қайсысы...

Шымкентте осы тізімге енген «Сымбат-нұр» жекеменшік медициналық орталығына 5 мың тұрғын тіркеуде тұр. Соңғы үш жылда мемлекеттен тапсырыс алып, тұрғындарға тегін медициналық қызмет көрсетуде. Науқан аясында орталық басшысы шымкенттіктерге дұрыс таңдау жасауға шақырды.
– Медицинадағы бұл реформалардың тұрғындарға да, медициналық мекемелерге тиімді әрі пайдалы тұстары жетерлік. Мұнда ең бастысы емханалар арасында бәсекелестік пайда болды. Соңғы уақытта сапалы қызмет алып, жақсы емдом алғысы келетіндер жекеменшік орталықтарға бетбұрды десек артық айтпағандығым болар. Себебі, жекеменшік емханалар заманауи медициналық құрал-жабдықтармен қамтылған, мамандар іріктеуден өтіп алынғандықтан олар әрбір пациентпен ұқыпты жұмыс істеуге дағдыланған , – дейді «Сымбат-нұр» медициналық орталығының бас дәрігері Батеш Айтбайұлы.
Емханалар арасында таңдау жасауда қалалықтардың да пікірін тыңдап көрдік. Пікір екіге жарылды. «Жекеменшік емханаларда уақыт үнемделеді, ондағы дәрігерлер әрбір науқастың денсаулығына жауапкершілікпен қарайды» десе, екінші тарап «мемлекеттік мекемелер сенімді» дегенді, алға тартты.

Алыс болса, келмейді...

Жауапты мамандардың айтуынша, биылғы емханаға тіркелу науқанында айтарлықтай ерекшелік жоқ. Басты жаңалығы – шетелдіктердің тіркелуіне мүмкіндік беріліп отыр. Қазақстанда тұрақты және уақытша тұрып жатқан шетел азаматтары мен азаматтығы жоқ тұлғалар тіркеу науқаны кезінде кедергісіз тіркеліп, кепілдендірілген тегін медициналық көмек пакеті шеңберінде медициналық көмек алуға құқылы.
Емханаларды таңдау кезінде тұрғындар өзі тұратын аумақтан тыс жерлердегі емханаға тіркелсе, үйге дәрігер шақыруға мүмкіндігі болмайды. Тағы бір ескерер мәселе, отбасы мүшелерінің әрқайсысы емханаға жекелей барып тіркелуі шарт емес. Отбасының бір мүшесі қажетті құжаттар бойынша бұл жұмысты тындыра алады. Ол үшін бас дәрігерге әр адамның атынан тіркеу туралы арыз жазу керек. Ал жасы 18-ге толмағандар ата-аналарының немесе қамқоршыларының жеке құжаттарының көмегімен тіркеле алады.
Жалпы емхана тұрғынды тіркеуден екі түрлі жағдайда ғана бас тарта алады. Бірінші, емханаға тіркелгендер саны тиісті деңгейден асып кеткен жағдайда және аталған емдеу мекемесінің қызмет көрсететін аумағында тұрмайтын болса, дәрігерді үйге шақырту қызметінен бас тартуға келісім бермеген жағдайда ғана бас тарта алады. Бұл тек сырттан келіп тіркелгендерге қатысты. Ал, тұрғын сол емхана аумағында тұратын болса, онда оны тіркеуден бас тартуға бас дәрігердің қақысы жоқ. Егер тұрғын қайта тіркелуге үлгермей қалып, бірақ емхананың көрсететін қызметіне қанағаттанатын болса, онда медициналық ұйым тұрғынға келесі жылы қызмет көрсету үшін өз еркімен бекітуге құқығы бар.

Әлемде жол-көлік апатынан жылына миллионнан астам адам көз жұмады екен. Оның дені мектеп жасындағы балалар. Ал еліміздің бас прокуратурасының ресми мәліметтеріне сүйенсек, өңіріміз көлік апатынан ең көп зардап шегетін Астана, Алматы қаласынан кейінгі орында тұр. Шымкентте өткен жылғы  аудан әкімдерінің есебінде тұрғындардан келген шағымдардың денін балалардың қауіпсіздік мәселесі құраған болатын. Мектеп маңындағы көшелерде бағдаршам, жол кедергілері және аяқжолдың болмауынан келеңсіз оқиғалар жиілеген. Ендеше жаңа оқу жылы басталды, ал мәселе қалай шешілмек?

Бағдаршам қойылса...

Шымкент қаласындағы Абай ауданына қарасты Игілік тұрғын алабындағы №128 жалпы орта мектеп пайдалануға өткен жылы берілген. Қазір мұнда 800-ден астам оқушы білім алуда. Білім мекемесі тұрғын алаптағы Т.Абдраймов көшесінің бойынан орын тепкен. Сондықтан ағылған көліктен балалардың жолдан ары-бері өтуінде қиындықтар бар. Оның үстіне көше бойында тротуар да қарастырылмаған. Басында ұстаздар кезекшілікпен әсіресе, бастауыш сынып оқушыларын таңертең күтіп алып, жолдан өткізіп, кешке шығарып салып жүрді, дейді мектеп директорының шаруашылық жөніндегі меңгерушісі Әшірбай Алибеков. Мектеп басшылығы өткен жылы мәселені шешуде Шымкент қаласының білім бөліміне жолға жасанды жол белгісі, жасанды жол кедергісі , жарық шамдар, жолдан өтуге оқталған оқушылардың бейнесі, бағдаршам және жолаяқтың қажеттілігін айтып, өтініш береді.
– Өткен оқу жылында жасанды жол кедергісі, жаяу жүргіншілер өткелі (зебра), көлік жылдамдығын сағатына 40 шақырымнан асырмау белгісі қойылды. Оқушылардың көлік жүретін жолмен жүруі қауіпті болғандықтан, аяқжол салу маңыздырақ болды. Қазір көше бойынан 2 шақырым аяқжол салу жұмыстары жүріп жатыр. Енді бағдаршам қойылса, оқушылардың қауіпсіздігіне алаңдауымыз сейілер еді, – дейді Ә. Алибеков.
Білім шаңырағының жай-күйімен танысуға барғанда кезекші мұғалім мектеп табалдырығын жаңадан аттаған бүлдіршіндерді жолдан өткізіп жатты. Ұстаздар бала өміріне алаңдайтынын жеткізіп, бағдаршам қойылғанша оқушылардың жолдан өтуіне көмектесуді жалғастырмақ.

Бала қауіпсіздігі назарда

Шымшаһарда 131 мектеп, олардың жанынан өтетін 306 көше бар десек, барлығында оқушылардың қауіпсіздігі толық қамтамасыз етілді деуге келмейді. Білім беру ұйымдары жанында анық көрінетін қауіпсіздік белгілері қойылуы тиіс мекемелер саны аз емес. Яғни, әлі де бағдаршам, жасанды жол кедергісі, жол белгілері тапшы.
– Жаңа оқу жылы басталысымен мектептерде оқушылардың қауіпсіздік мәселесі басты назарға алынды. Өткен жылы қаладағы барлық білім ұйымдарында қауіпсіздікті қамтамасыз ететін қажеттілер сараланып, ата-аналардың, мектеп басшыларының өтініштері қаралды. Зерделеу жұмыстарынан кейін жауапты мекемелер іске кіріскен болатын. Бүгінгі таңда, бөлінген қаржы есебінен жұмыстар кезең-кезеңімен жүзеге асуда, – дейді Шымкент қаласы білім басқармасының бас маманы Даулетхан Налибаев. Жауапты маман өтініш берген мектептердің барлығы қажеттілермен толық қамтылады деді.

«Абайлаңыз балалар!»

Бүгінде мегаполистің халық санының өсуімен қатар, транспорт саны көбеюде. Ресми ақпаратқа сүйенсек, шаһарда 200 мыңнан астам көлік бар. Жол-көлік апатынан балаларды сақтандыруда қыркүйектің алғашқы күнінен бастап-ақ «Абайлаңыз балалар!» жедел-профилактикалық онкүндігімен басталды. Мұндағы мақсат – жол апатынан балаларды сақтандырып, одан келетін жарақатты азайту. Шара аясында шымкенттік полицейлер рейд өткізіп, мектеп инспекторлары мұғалімдермен бірлесіп, жол қозғалысы ережелерін, көшеде өздерін дұрыс ұстау, жаяу жүргіншілердің қауіпсіздігі жайында ақпараттар берді.
Ал статистикаға зер салсақ, жол-көлік апаттары балалар жолдан өту ережесін сақтамағанда, белгіленген орындардан өтпегеннен де орын алады. Қала тұрғыны В. Шертаеваның екі қызы Т. Тәжібаев атындағы №47 мектеп-гимназиясында оқиды. «Байтұрсынов көшесі бойында мектепке қыздарымды апарғанда жол үсті өткелімен өтеміз. Балаларымды соған үйреттім. Ол жерде жасанды жол кедергісі де, жаяу жүргіншілер өткелі бар. Дегенмен, жер үсті өткелі балаларым үшін ары-бері өткеніне қауіпсіз» дегенді алға тартты қала тұрғыны. Бұдан түйетініміз, оқушылардың жол ережесін ұғынуында ата-ана да жауапты. Ендеше, автокөлік тізгіндеген заман болған соң, әрбір жан үшін мұқият болғанның артықтығы жоқ.

Биыл облыстық кардиологиялық орталықтың кардиохирургия бөлімшесі жаңа маманмен толықты. Жүрек-қан тамырлары ауруларына ота жасайтын білікті маман Бақболат Мырзакерімді денсаулық сақтау басқармасының басшылығы Астанадан арнайы шақыртқан. Арада көп уақыт өтпей, «алтын» қолды дәрігер жылдың үздік маманы атанып, пәтерге ие болды. Маман жыл басынан бері бөлімше дәрігерлерімен бірге 350-ге жуық отаны сәтті жасап, адам өміріне араша түсті. Аталған салада отандық дәрігерлердің жетістігі қандай, жүрек-қан тамыры дертінің көбеюіне не себеп? Кардиохирург Бақболат Мырзакеріммен осы сауалдар төңірегінде әңгімелесіп қайтқан болатынбыз.

Өңірімізде ғана емес, республикада жүрек-қан тамыры ауруларына өз бетінше ота жасайтын кардиохирург-мамандар тапшы. Ақ халаттылар мұны елімізде кардиохирургия саласының кеш дамуымен түсіндіреді. Дегенмен 2007-2011 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы және «Саламатты Қазақстан» бағдарламасы саланың дамуына және білікті мамандар дайындауға серпін берді.
– Қос бағдарлама аясында кардиохирургия саласында сең жүрді. Елімізде кардиохирургияның негізін қалаған медицина ғылымдарының докторы Юрий Пяның жетекшілігімен Ұлттық ғылыми кардиохирургия орталығы ашылды. Өңірлерде кардиохирургиялық бөлімшелер ашылып, жаңа технологиялар енгізілді және мамандар шет мемлекеттерге біліктілігін жетілдіруге жіберіледі. Тынымсыз еңбек, ізденістің нәтижесі болар, бүгінде отандық дәрігерлер жүрек трансплантациясы отасын сәтті жасауда, – дейді кардиохирург Бақболат Мырзакерім.
Маман медициналық жоғары оқу орнын тәмамдаған соң 2006 жылы «Болашақ» бағдарламасымен Мәскеудегі А.Н.Бакулаев атындағы ұлттық ғылыми жүрек-қан тамырлары зерттеу орталығында екі жыл клиникалық ординатурадан өтеді. Сосын елге оралып, Астанадағы ұлттық ғылыми кардиохирургиялық орталықта қызмет етеді. Жаңашыл дәрігердің өңірге шақырылуы тектен тек емес. Өйткені, өңіріміз жүрек ауруларына ота жасау бойынша Астана, Алматы, Павлодар, Қарағанды қалаларынан кейін бесінші орында тұр. Облыстық денсаулық сақтау басқармасының басшысы Мұхан Егізбаев сала мамандарымен бас қосып, өзекті мәселені шешуде сараптап-саралайды. Сонда орталық дәрігерлері отаның заманауи түрлерін жасайтын маманның тапшы екенін жеткізеді.
– Отаның басым бөлігі жүрек-қан тамырларына жасалады. 80-90 пайызы – ортокоронарлық шунттеу және жүрек клапандарын протездеу. Қазіргі таңда жаңа технологияларды пайдалана отырып, күрделі операцияларды жылдам әрі адам өміріне нұқсан келтірмей жасауға әркет жасаймыз. Мысалы, жүрек клапынын ауыстырғанда науқастың өзінікін сақтап қалуға тырысамыз. Бүгінде дүние жүзіндегі дәрігерлердің тәжірибесі осыған негізделуде. Қалпына келмегенде ғана ауыстырамыз. Ал кардиохирургтардың жетістігі, еңбегінің көрсеткіші – жүректің өз клапынын сақтап қалуы. Екіншіден, жүрекке ота жасағанда бұрын төсті түгел ашатын да дененің көп бөлігі кесілетін. Сосын отадан кейін сүйек бір-біріне бірігуде 3-4 ай уақыт кететін. Қазір болса қабырғаның арасынан тері 4-5 см ғана кесіледі. Бұл да болса медицинаның үлкен жетістігі, – дейді маман.
Дәл қазіргі орталықта кәсіби мамандар бірнеше отаны бір мезетте жасауға машықтануда. Мидың қан тамырларымен қатар жүрекке отаны қоса жасайды. Дәрігер жүрек-қан тамыры ауруларының жасарып бара жатқанына алаңдаулы. Б.Мырзакерім соңғы отасын 32 жастағы азаматқа жасаған. Ота жасаған науқастардың 90-95 пайызы темекі шегетіндер екенін атап өткен маман тұрғындарға зиянды әдеттерден аулақ болуға кеңес берді. Спортпен айналысып, 40 жастан асқанда скринингтен өтіп, емханада уақтылы денсаулығын тексертіп тұру жүрек ауруларының алдын алудың бірден-бір жолы екенін атап өтті.
Облыстық кардиологиялық орталықтың кардиохирургия бөлімшесіндегі тағы бір жаңалық – 18 төсек орын 40-қа көбейген. Қазір мұнда білікті, тәжірибелі мамандар жұмыс істейді. Жергілікті кардиохирургтар жүрек алмастыру отасынан басқа кез келген күрделі деген оталарды жасай алады.

Шымкент қаласы әкімдігінің халықты жұмыспен қамту орталығы жыл басынан бері жаңа форматта жұмыс жасауда.

Жұмыссыздық мәселесін шешуде екі жаңа сектор ашылып, орталық қызметкерлері цифрлы қызмет көрсету жүйесіне өткен.
Алғашқы жарты жылдықта жұмыс іздеп келген 15 мың азаматтың 12 258-і түрлі мекемелерге жолдама алды. Дегенмен әлі де жұмыс іздеушілер баршылық. Үшінші мегаполис атанған қалада мемлекеттің көмегімен жұмыс табуға қандай мүмкіндіктер бар? Өзекті мәселе жайында халықты жұмыспен қамту орталығының директоры Ержан Серікбаевпен әңгімелестік.

Жаңа секторлардың жұмысы серпін берді

Жұмыспен қамту орталығында жыл басынан бері кәсіби бағдар беру және жұмыс берушілерді қолдау секторы жұмысын бастап, аз уақыттың ішінде оң нәтиже көрсеткен. Сала өкілдері сектордың ерекшелігі жұмыс іздеп келген әр адаммен жеке жұмыс жүргізілуінде деп түсіндіреді.
– Кәсіби бағдар беру секторы егде жастағы жұмыссыз жандарды жұмыспен қамтуға көмектеседі. Мәселен, жасы келген, жоғары білімі жоқ азаматтарды қысқа мерзімді бағдарламамен оқытып, мотивация беру арқылы бейімділігін арттыруға тырысамыз. Бүгінгі таңда қоғамдағы күрделі мәселені бір бағытпен шешуге болмайтынын уақыт көрсетуде. Осы мақсатта аталған секторда 9-11 сыныпты бітіруші түлектерді мамандық таңдағанда дұрыс бағыт беруге күш салудамыз. Бұл мақсатта қалалық білім бөлімі, «Атамекен» ұлттық кәсіпкерлер палатасымен бірлесіп, бітіруші түлектер арасында түсіндіру жұмыстары жүргізілді. Қазір бізде психологтар жұмыс істейді. Олар алдымен түлектерге психологиялық анкета жүргізіп, ой-өрісін, қай мамандыққа бейім екенін кәсіби мамандармен бірге анықтайды. Сосын барып оларға кәсіби бағдар беріледі. Қазіргі таңда осы мәселе бойынша қыркүйек айында 1784 түлекті кәсіптік техникалық оқуға мемлекеттік грантпен жіберуді жоспарлап отырмыз. Олар техникалық кәсіп бойынша 2,5 жыл колледжде оқиды, сосын орталық арқылы жұмысқа орналасады, – дейді халықты жұмыспен қамту орталығының директоры Ержан Серікбаев.
Маманның айтуынша, жаңадан ашылған екінші сектор - жұмыс берушілерді қолдау секторы жұмыс берушілермен тығыз қарым-қатынаста жұмыс істейді. Онда қаладағы мемлекеттік немесе жекеменшік мекемелер, өндіріс орындары, зауыт-фабрикалардағы бос жұмыс орны жайындағы мәліметтер жинақталып, сарапталып, қажет мамандарын жолдайды. Орталықтың электронды порталы дәл қазіргі күні қаладағы мекемелердің 70 пайызын қамтуға әрекет жасауда. Ержан Серікбаев «енді ашық қызмет түріне көшеміз. Сонда ешқандай заңға қайшы әрекеттер орын алмайды» дейді.

Кезек күтпейсіз

Жұмыспен қамту орталығында 43 операциялық зал бар. Ондағы мамандар жыл басынан бері әмбебап қызмет көрсетуге машықтанған. Енді жұмыс іздеуші әр кабинетке не болмаса қажетті маманнан ғана кеңес алу керек деп сабылмайды. Мекемеге кіргенде бірінші электронды кезек алады, сосын ондағы кез келген маман кез келген сауалға жауап беруге дайын.
– Соңғы бір жақсы жаңалығымыз – халыққа қызмет алудың түрлері қолжетімді болу үшін enbek.kz порталы іске қосылды. Жұмыс іздеуші egov порталында жеке кабинетін ашып, жұмыспен қамту орталығына келмей-ақ үйінде отырып, түйіндемесін жіберіп, жолдамасын да сол жерден ала алады. Сол арқылы ары қарай жұмысқа да орналасуға мүмкіндік жасалды. Оның дәлелі – электронды портал арқылы жыл басынан бері бізге 291 жұмыс беруші тіркеліп, 827 бос жұмыс орны ұсынылды. Бүгінгі дейін 812 жұмыссыз азамат портал арқылы жұмысқа орналасты, – дейді орталық директоры.

Қандай мамандар тапшы?

Шаһарда денсаулық сақтау және білім саласына жұмысқа тұруға өтініш берушілер көп екен. Ал сала жауаптыларының сараптауынша, еңбек нарығында, әсіресе, қызмет көрсету салаларына мамандар қажет. Сонымен бірге өндіріс орындары, зауыт-фабрикалар, шағын тігін цехтарындағы технологияларда игеретін мамандар тапшы.
– Қаладағы кәсіптік-техникалық білім беретін оқу ордаларының оқыту базасы мықты, бірақ олардың дайындап жатқан мамандары еңбек нарығына қажет бола бермейді. Қазіргі таңда «Бал-Текстиль», «Әлем», «Абиев ЖК», «Гаухар» тігін фабрикалары жанынан өз ұсыныстарымен оқу орталықтары ашылды. Онда мамандар қысқа мерзімді оқудан өтеді және сол жерде тұрақты жұмысқа қалады. Оған бір мысал, бүгіннің өзінде «ЖК Абиев» тігін цехы 25 азаматты оқытып, өздеріне жұмысқа қалдырды, – дейді Е.Серікбаев.
Тағы бір айта кетерлігі, биыл қысқа мерзімді кәсіптік оқытуды қамтамасыз ету бағытымен 150-ге жуық жас аспаз мамандығын тәмамдап, қаладағы кафе, ресторан, кондитерлік мекемелерге жұмысқа жолданған.
Электронды еңбек биржасы порталында еліміздің еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі жұмыссыздар жайы, қоғамға қажетті-қажетсіз мамандықтарды саралап отырады. Биылғы екінші тоқсандағы мәліметке сүйенсек, электронды портал арқылы республикада 206 405 бос жұмыс орны ұсынылған және 92 516 түйіндеме жіберілген. Жұмыс іздеушілердің көш басында Шығыс Қазақстан облысынан кейін Шымкент қаласы мен Түркістан облысы тұр. Ал аймақта медбике, тәрбиешінің көмекшісі, санитар (жалпы профиль) мамандарға сұраныс көбейген.
Шымкент үлкен өркениетке қадам басып келеді. Қаланың болашағы білікті мамандарың қолында. Ендеше, мамандық таңдауда бұрынғы қасаң көзқарастан арылып, заман ағымына қарай пайдалы кәсіптерге бет бұратын кез келді...

Шымкенттегі емханалар толықтай қағазбастылықтан арылып, электронды қызмет түріне өтті.

Бұл туралы ҚР денсаулық сақтау вице-министрі Олжас Әбішев Шымқалаға келген сапарында атап өтті. Вице-министр бастаған бір топ делегация «Денсаулық сақтау саласын жаңғырту» жобасын іске асыру мақсатында екі күн семинар өткізіп, өңірдегі емхана-ауруханалардың бас дәрігерлеріне жобаны түсіндірген болатын.
«Денсаулық сақтау саласын жаңғырту» жобасының елімізде жүзеге асып келе жатқанына биыл - үшінші жыл. Бағдарлама аясында алты бастама іске асырылуда. Онда әлеуметтік медициналық сақтандыруды енгізу, жекеменшік медициналық мекемелер мен бәсекелестікті нығайту, денсаулық саласында бірыңғай ақпараттық кеңістік құру, дәрі-дәрмек нарығын, медциналық туризм мен импортты алмастыру, әлеуметтік маңызы бар ауруларға түсетін ауыртпалықты азайту көзделген.
– 2020 жылы басталатын міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруды енгізу, онда қарапайым тұрғындарға қандай шарттар енгізіледі, цифрландыру жүйесі нендей пайда әкеледі және өзге де жобадағы атқарылып жатқан жұмыстарды түсіндіреміз, - дейді денсаулық сақтау вице-министрі Олжас Әбішев.
Вице-министр сәуірден бастап медициналық құжаттарды қағазсыз жүргізу пилоттық жобасы енгізілген төрт аймақтың бірі - Шымқаладағы денсаулық ұйымдарының жұмысына оң бағасын берді. Бүгінгі таңда қаладағы емханаларға онлайн тіркелу, электронды кезекке тұру, дәрігерге жазылу секілді қызмет түрлерін үйінде отырып алуға болады.
Жаңа жоба аясында қаладағы медицина мекемелерінде дәрігерлер қағазбастылықтан құтылып, науқастың ауру тарихын жазу, науқастарды тіркеу, олардың дәрігер алдында кезек күтуі сынды рәсімдер арнайы бағдарлама негізінде жүзеге асырылуда.
– Емханамыз жаңа технологиялармен қамтамасыз етілді. Қазір тұрғындардың мобильді қосымшалар арқылы медициналық қызмет түрлерін алуға толық мүмкіндігі бар. Әзірге қосымшаны тұрғындардың 16-17 пайызы ғана смартфондарына енгізді. Сондықтан түсіндіру жұмыстарын қарқынды жүргізілуде, - деді Шымкент қалалық №11 емхананың бас дәрігері Бақытжан Мырзагелдиев.
Семинар барысында созылмалы аурулардың алдын алу, алғашқы медициналық көмекті дамыту, денсаулық саласына ұжымдық басқару және электронды денсаулық сақтау жүйесі тақырыбында өзекті мәселелер талқыланды.

Елімізде ендірілгелі отырған міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінің бір мақсаты – денсаулық сақтау мекемелері арасында бәсекелестікті арттырып, медициналық қызмет көрсетудің сапасын жақсарту. Қазірдің өзінде жекеменшік медициналық орталықтар мемлекеттік тапсырыс аясында халыққа тегін ем-дом жүргізуді бастап кетті. Солардың бірі - Шымкенттегі«Сымбат-Нұр» медициналық орталығының ашылғанына алтыншы жыл.

Бұл клиника үш жылдан бері мемлекеттік тапсырыс алып келеді. Тәжірибелі дәрігер, медицина ғылымдарының кандидаты, хирург-уролог Батеш
Айтбайұлы басшылық жасайтын орталыққа бес мыңнан аса тұрғын тіркеліп, тегін медициналық көмек алуда. Жекеменшік деген статусы болғанымен, мемлекеттік емханалардан айырмашылығы жоқ орталықта жыл басынан бері 15 мыңдай тұрғын көмек алып, дәрігерлер 100-ге жуық науқасқа түрлі ота жасаған.
– Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінің артықшылығы көп. Осы уақытқа дейін жекеменшік орталықтар ақылы қызмет көрсетсе, енді МӘМС жүйесінен кейін біз де өтініш беріп, халыққа қызмет көрсету құқына ие болдық. Мұндай іс-шара мемлекеттік және жекеменшік емханаларды теңестіріп, медициналық қызмет көрсетуде сапаны алдыңғы қатарға шығаратын болады. Айталық, қазір тұрғындар сапалы қызмет алуда өз емханасын таңдауға мүмкіндігі бар. Мұндай тізімге жекеменшік емханалардың кіретінін айтып өткім келеді. Енді әлеуметтік сақтандыру қорына жиналған қаржы жекеменшік мекемелерге де аударылады, - дейді «Сымбат-Нұр» медициналық орталығының бас дәрігері Батеш Айтбайұлы.
Бұл медициналық орталықтың материалдық-техникалық базасы заман талабына сай жабдықталған. Бас дәрігер клиникада соңғы үлгідегі УДЗ, ЭКГ, рентген аппараты, сандық флюография, барокамера, зертхана жұмыс істеп тұрғанын айтты. Соның нәтижесінде науқастарға нақты диагноз қоюға, қажетті ем алуына және уақытын үнемдеуге, дер кезінде көмек алуына жағдай жасалған.
– Медициналық сақтандыру жүйесіне 2020 жылы толық өтетін боламыз. Бүгінде мемлекет тұрғындарды кепілдендірілген тегін медициналық көмекпен қамтамасыз етіледі. Сондықтан болар, көп жағдайда денсаулығымызға мемлекет жауапты деген түсініктен арылмадық. Ал МӘМС жүйесі бұл түсініктің жойылып, адамдардың өз денсаулығына деген жауапкершілігін күшейтетініне сенімдімін, - дейді дәрігер әңгіме барысында.
Батеш Айтбайұлы орталықтың 20-30 мыңға жуық халыққа медициналық қызмет көрсетуге дайын екенін жеткізді. «Миллион халқы бар шаһар болдық. Қазіргі таңда қаладағы бір емхананың өзіне 50-60 мыңға дейін халық тіркелген, мұның соңы қызмет көрсетудің сапасын төмендетеді. Жаңа жүйе медициналық мекемелер арасында бәсекелестік орнатады, ал бұл өз кезегінде халықтың денсаулығының жақсаруына мүмкіндік береді. Өйткені, алдағы уақытта тұрғындар сапалы медициналық қызмет көрсететін мекемелерді және білікті мамандарды өздері таңдайды. Біз бұл бәсекелестікке дайынбыз» дейді бас дәрігер.
Осының дәлелі ретінде «Сымбат-Нұр» медициналық орталығының басшылары алдағы уақытта 16 мыңға жуық тұрғыны бар Ақжайық шағынауданынан жекеменшік емхана ғимаратын ашуды жоспарлап отыр.

Республикадағы үшінші қалада ғимарат саны көбейіп, тұрғын үйлер биіктей бастады. Ғимараттар зәулім болған сайын тұрғындардың лифтіге деген қажеттілігі артады. Шымқалада 2000-ға жуық көпқабатты үй бар десек, соның 200-ге жуығына ғана жеделсаты қойылған. Ал олар қауіпсіз бе? Өркениеттің бір белгісі саналатын, қала тұрғындарына қажетті құралдың жағдайын сараптап көрсек.

Шымкентте 188 көпқабатты тұрғын үйде жеделсаты жұмыс істеп тұр. 16 лифт – 12 қабатты үйде, алтауы – 11 қабатты, ал 46-сы 9 қабатты үйде орналасқан. Соның ішінде 68 лифт Кеңес үкіметі кезінен келе жатқандықтан, арасында пайдалану мерзімі 25 жылдан асып кеткендері бар. ГОСТ 22011-95 талаптарына сәйкес қажетті құрылғының пайдалану мерзімі 25 жылға ғана есептелген. Дегенмен қаладағы лифтілерлің арасында 28-40 жылға дейін пайдаға асып жатқандары кездеседі. Сондай-ақ, 4 үйдегі (Желтоқсан, Ілияев көшелері, Тәуке хан даңғылы, Темірлан тасжолы бойындағы) лифт мүлдем істен шыққан, апатты күйде. Қалған көпқабатты 42 үйдегі лифттер ауыстыруды қажет етеді. Әзірге оның отызы сараптамалық тексеруден өткізіліп, пайдалану мерзімі 3 жылға ұзартылыпты.
– Көрсетілген лифт қондырғыларының 120-ы 2000-жылдардан кейін салынған жаңа көпқабатты үйлер мен тұрғын үй кешендеріне орналастырылған. Оның ішінде 5 лифт қондырғысы – қала әкімінің коммуналдық меншігі болып табылатын Ә.Молдағұлова көшесіндегі №44 үйдегі 3 лифт, Желтоқсан көшесіндегі №8,9 үйлердегі 2 лифт апатты жағдайда болуына байланысты ауыстырылды, – дейді Шымкент қалалық тұрғын үй инспекциясы бөлімінің бас маманы Ұлжан Тұрсынбекова.
Тозығы жеткен 68 жеделсатының 21-і «Өңірлерді дамытудың 2012-2020 жылға дейінгі бағдарламасы» аясында жаңартылған. Мамандар соңғы жылдары елімізде жеделсатыға қатысты туындап жатқан мәселелерден кейін сапаға мән беруді дұрыс санайды. Қазір бұрынғыдай ағаштан жасалған емес, заманауи, берік әрі сапалы материалдардан жасалған лифтілер Беларуссия, Түркиядан жеткізіліп отыр.
Осы орайда айта кетейік, қаладағы үйлерде тұрғындардың кіріп-шығуын оңайлататын құрылғыны жаңарту тұрғындардың құзырына кіретіні тағы бар. Жергілікті билік қажетті құралдың сақталуына ғана жауапты, ал бұзылғанда жөндеу, ауыстыру, жарамды-жарамсызын сараптамадан өткізуді тұрғындар өз қаражатымен жүргізеді. Айталық, ҚР «Тұрғын үй қатынастары туралы» Заңының 39-бабында «Егер үй-жайдың (пәтердің) меншiк иесi ортақ мүлiктiң кез келген бөлiгiне немесе кез келген басқа үй-жайға залал келтiрсе, ол залалды өз есебiнен жоюға, не оны жою жөнiндегi шығындарды өтеуге мiндеттi» делінген.
Ұлжан Тұрсынбаева «Өңірлерді дамытудың 2012-2020 жылға дейінгі бағдарламасы» аясында жергілікті бюджеттен пайызсыз, қайтарымды негіздегі қаржыға үй тұрғындарының өтініші бойынша пайдалану мерзімі өткен жеделсаты қондырғыларының бөлшектерін ауыстыруға, қалпына келтіруге мүмкіндік бар екенін айтады.
– Көпқабатты тұрғын үйлердегі жеделсатының қауіпсіз болуы тұрғындардың өзіне байланысты. Сондықтан бағдарламаның тиімділігін пайдаға жаратқаны дұрыс. Өйткені, қауіпсіздік бірінші кезекте болуы тиіс, – дейді маман.
Шымшаһардағы бірқатар үйлердегі жеделсатылар демеушілердің көмегімен жаңартылған. Мәселен, осыдан екі жыл бұрын облыстық әкімдік пен «ПетроҚазақстан Ойл Продактс» ЖШС арасында бизнестің әлеуметтік жауапкершілігі аясында түзілген меморандумға сәйкес қаралған қаржы есебінен 5 лифт қондырғылары ауыстырылыпты.
Қаламызда арнайы лифт қондырғыларына қызмет көрсететін бірнеше мекеме жұмыс істейді. Атап айтқанда «Шымкентлифтмонтаж», «Элитлифтсервис», «Қазақлифт», «Лифтинвест» жауапкершілігі шектеулі серіктестіктері. Олар үй тұрғындарымен келісім-шарт түзу арқылы қызмет көрсетеді.
Мысалы, «Шымкентлифтмонтаж» ЖШС Шымкенттегі 188 желедсатының 81-не қызмет көрсетеді. Серіктестіктің құзырына электронды картаны сату, жеделсаты ішінде келеңсіз жағдай не апат болғанда көмек көрсету кіреді.
– Тұрғындар арнайы қызмет көрсететін мекемемен келісімшартқа отырғаны дұрыс. Өйткені, мекеме қызмет көрсету үшін лицензиясы болуы қажет еді, қазір ешқандай рұқсаттың қажеті жоқ. Техника болған соң түрлі оқыс оқиғалар болмай тұрмайды. Келісім түзілгенде мамандар қажетті уақытында жылдам жетеді. Бұл салаға қатысы жоқ мамандарды шақырып, тұрғындар алданып қалған жағдайлар кездесуде. Жеделсатымен көтерілгенде аяқ астынан жағдай туындағанда кімнен көмек сұрайтынын білмей дал болады, – дейді серіктестіктің техникалық директоры Рысқұлбек Дауырбаев.
Көпқабатты үй тұрғындары техникалық қызмет көрсетін мекемемен келісе жұмыс жасағанда жеделсаты кабинасының іші-сыртына міндетті түрде құрылғыны пайдалану ережесі, маманның және апатты қызметтің телефоны жазылады.
Мегаполистің сәулетінен көпқабатты тұрғын үйлер ойып тұрып орын алатын анық. Ал шаһарымызда «Шымкент-Сити», ескі қалашықтың орнына салынатын үйлер және бұдан өзге үлкен жобалар бар. Оларға жаңа лифті орнатылатыны белгілі. Ал ескілерін жаңалатуға демеушілердің табыла бермесін ескерсек, «Өңірлерді дамытудың 2012-2020 жылға дейінгі бағдарламасы» ғана тығырықтан шығармақ. Себебі, қай кезде де адамдардың өмірі мен қауіпсіздігі маңызды.