Толықметражды анимациялық туынды наурыз айынан
бастап кинотеатрларда көрсетіледі
«Қазақ елі» толықметражды анимациялық фильмін түсіру міндеті шымкенттік «Сақ» киностудиясына сеніп тапсырылғанда қуандық. Қуанбағанда ше, 15 жылдан бері кішкентай көрермендердің көңілінен шығатын мультфильм жасап жүрген мамандарды бұл міндет тағы бір белеске көтеріп тастайтыны анық. «Сақтың» сақа мамандары сегіз айдың ішінде анимациялық фильмді аяқтап, осылайша елімізде алғаш рет тарихи тақырыптағы туындыны дүниеге әкелді.
Балаларды ел қорғаны
болуға үндейдi
– Мультфильмнің сценарийін Сағаділдә Үсіпәлиев пен Бақытжан Құлжабай жазды. Ал тарихи кеңесшісі тарих ғылымдарының докторы, профессор Жамбыл Артықбай, әдеби кеңесшісі белгілі жазушы Дулат Исабеков болды. Фильмнің директоры − Нуриддин Пәттеев, бас продюссері − Сәбит Әбдіқалықов.
Бізге ең қиын тигені – уақыт тапшылығы ғана. Жауапкершілігі мен ауыртпалығын айтпағанда, бөлінген уақыт тым аз болды. Сондықтан біздің қыз-жігіттер студияда қонып, күндіз-түні жұмыс істеді, – деп бастады әңгімесін мультфильмнің режиссері Батырхан Дәуренбеков. – Мұндай салмақты, қызықты дүние жасау үшін кемінде екі-үш жыл қажет. Айталық, «Қазақфильмнің» толықметражды «Ер Төстікті» түсіруге екі жылдан астам, ал Ресейдің «Три богатыря» фильміне екі жылдай уақыт кетті. Мұның бәрі анимациялық фильм жасаудың «инемен құдық қазғандай» қиын екенінің дәлелі болса керек.
Мамандар мультфильмді көргеннен кейін үш-бес жасар баладан «Қазақ хандығын кімдер құрды, олар қазақтың басын қалай қосты?» деп сұрасаңыз, мүдірместен жауап бере алады дейді. Сондай-ақ, отансүйгіштік сезімді арттырып, батыр бабаларымыздың ерлігін мақтан тұтуға, ел қорғаны болуға үндейді.
Тарихи туындының көрермендері кішкентай бүлдіршіндер болғандықтан Керей мен Жәнібектің бала кездерінен бастап есейіп, ер жетіп, ел басқарып, Қазақ хандығын құрғанға дейінгі аралықты қамтуға тырысқан.
– Бүгінгі күннің балалары кеңес дәуіріндегі мультфильмдерді қызығып қарамайды. Мультфильм басталғаннан кейін бастапқы он минутта оларды қызықтырып, тартып әкетпесең басқа арнаға ауыстырып жібереді. Сол себепті біз туындыны Керей мен Жәнібек ханның балалық шағынан бастадық. Олардың ұстазы болған Қарт батырдың садақ ату, қылыштасу, атпен шабу, сол секілді жауынгерлік өнердің түрлі тәсілдерін қалай үйреткенін қызықты көрсетуге тырыстық. Сондай-ақ, олардың тай үйретеміз деп жүріп, қалай қарақшыларға тап болғандары, Қарт батырдың көмегімен қарақшыларды жеңіп шығуы балаларға бір жағынан абай болуды меңзесе, екінші жағынан езу тартқызады деп ойлаймын, – дейді мультфильм режиссері.
Анимациядағы алғашқы қадам
Бұл туындының көптің көңілінен шығу үшін шымкенттік аниматорлармен бірге Алматы, Астана қалаларынан келген мамандар да үлес қосқан. Олар Сауран, Сығанақ, Түркістан, Отырар, тағы басқа Қазақ хандығы кезіндегі ескі қалаларды 3D технологиясымен құрастырып шыққан. Мультфильмнің бас суретшісі Бегім Қаламұлы «Аниматор суретші ғана емес, әртіс те болуы керек» деген ұстанымда.
– Қолымызға мультфильмнің сценарийі тигеннен-ақ, қызу іске кірістік. Кадрдағы бір секундтағы оқиғаға арнап 24 сурет салынады, ал 75 минуттық жұмыс үшін, қанша сурет салынғанын есептей беріңіз. Кейде жігіттер кейіпкердің мінезін, қимыл-қозғалысын, ішкі дүниесін бере алмай жатқанда, өзім оларға ойнап та бердім. Бейнекамераға жазып алып, қарап, соған қарай кей жерлерін бейнелеп салып шықты, – дейді бас суретші Бегім Баймұрат.
Хан сарайлары, ою-өрнек, сол замандағы қазақтардың тұрмыс-салттарындағы қолданатын әшекейлі заттар, қару-жарақ түрлерін салып шығу, әсіресе ойраттармен шайқасты бейнелейтін жер қиындық туғызғанын айтады бас суретші. – Өйткені ол жерде бір-екі ғана адам емес, сан мыңдаған жауынгер. Аттың жер тарпып тұрғанын, әр қимыл-қозғалысты айнытпай бере білу керек. Бұл шыдамдылықты, төзімділікті, уақытты қажет етеді, отыз беске жуық аниматор тер төкті, – дейді.
Ал қоюшы-суретші Азамат Ерназаров әр кейіпкердің киімінің, қару-жарағының түр-түсіне жауап береді. Сондай-ақ, салынған суретке арнайы бағдарламамен «жан» бітіреді.
– «Қазақ елі» мультфильмінің тағы бір ерекшелігі бар. Ол – жобада 2D мен 3D әдістері үйлестірілді. Мұны қазақ анимациясы саласындағы алғашқы қадам әрі елеулі табыс десек болады, – деп ерекше мақтанышпен атап өтті.
Мультфильмнің жөн-жобасы жасалып, кем-кетігі түзеліп, суреттері салынып, жұмыстар толық аяқталғанған кейін Береке Жүнісовтің қолына тапсырылады. Ол қиып, кесіп, монтаждайды.
– Кейде кейбір эпизодтардың монтажы тез жасалады. Ал кейде екі-үш секундтың өзіне бірнеше күн уақыт кетті. Кішкентай іні-қарындастарымыз қызыға көріп, олардың таным-түсініктерінің артуына титтей бір үлесін қосып жатса, қуаныштымын, ол кезде біздің бар шаршағанымыз да ұмытылып кетеді, – дейді Б. Жүнісов.
Шымкентке «Балалар студиясы» керек
Тарихи туындының музыкасын Руслан Шынықұлов, ал «Қарақшылар» әнін Қанат Қалтаев жазған. Оны Нұрлан Абдуллин, Сәкен Майғазиев сынды есімі елге белгілі кәсіби әншілер орындаған. Сондай-ақ, «Шымкент-шоу» театрының әртісі Берік Тұрсынбеков пен Алматы қаласындағы Ғ. Мүсірепов атындағы жастар театры әртістері дубляж жасауға атсалысқан.
Тағы бір қуанышты жаңалықты жеткізгіміз бар. Мультфильмнің трейлері жақында Францияда өткен Канн кинофестивалінде көрсетілген еді. Ресей, Германия, АҚШ және Біріккен Араб Әмірлігі елдері мамандарының қызығушылығын тудырып, олар кинотеатрларында көрсетуге ниет танытыпты. Қазір мультфильм орыс, ағылшын және неміс тілдеріне аударылып жатыр.
Қалың жұртшылыққа бұған дейін «Қошқар мен теке», «Момын мен қарақшылар», «Толағай», «Маймақ қаз», «Мұңлық-Зарлық», «Сапа олимпиадасы», «Қанатты барыс туралы аңыз», «Қазақстан бренді», «Қазақ елі» сынды 50-ге жуық үздік туынды ұсынған мамандар «Қазақ елі» мультфильмінің де көп көңілінен шығатынына бек сенімді. Кішкентай көрермендермен қатар, жасы егде кісілер де қызығушылықпен қарайды дейді олар. Көптен бері ел назары мен аузында жүрген толықметражды анимациялық туынды наурыз айында кинотеатрлардан көрсетіледі деп күтілуде.
– Отансүйгіштік сезімді оятатын тарихи мультфильмдердің көбірек түсірілгені дұрыс. Біз қазір шығармайтын болсақ, ол бос кеңістікті шетелдің мультфильмдері толтыратын болады. Ал жат елдің мәдениеті мен менталитетін бойына сіңіріп өскен баладан ертең елін шексіз сүйетін, білімді, жанашыр жан шығады деу қиын. Тағы бір айтарым, Шымкентте «Балалар студиясы» ашылуы керек. Сапалы, қызықты, балалардың таным-түсінігіне сай кино, мультфильм түсіру біздің мамандардың қолынан келеді. Оны дәлелдеп те жүр. Ертең кеш қалып, қолды сілтемес үшін, ел ағалары осыған көңіл бөлсе екен, – деген ниетін білдірді сөз соңында Батырхан Дәуренбеков.
