Шымкент келбеті

Республикалық «Мектепке жол» акциясы аясында Қаратау ауданына жаңадан тағайындалған әкім Ғабит Мәуленқұлов әлеуметтік жағынан аз қамтылған 150 отбасы балаларына мектепке қажетті құрал-жабдықтар тарту етті.

Үй-үйді аралаған әкім «Қайнарбұлақ» пен «Бозарық» шағынауданында тұрып жатқан олардың отбасылық жағдайымен танысып, жаңа оқу жылында сәттілік тіледі.

– Аудан әкімдігі қызметкерлері мен кәсіпкерлер осы істің бастамашысы болып отыр. «Мектепке жол» акциясы аясында сауапты істен шет қалмауды жөн санадық. Мақсатымыз – титтей болса да оларға қуанышты көңіл күй сыйлау. Бала – біздің болашағымыз, ертеңіміз. Сондықтан әр ата-ана ұл-қызының тәрбиесіне, біліміне көбірек көңіл бөлсе екен деймін, – деді аудан әкімі Ғ. Мәуленқұлов.

Қыркүйек айы жақындағанда жаңа оқу жылы қарсаңындағы қарбалас басталады. Өйткені, ата-ана балаларын жаңа оқу жылына дайындауға аз ақша жұмсамайтыны түсінікті. Оңтүстікте бір отбасында кем дегенде үш-төрт бала бар. Сондықтан, олардың барлығын мұнтаздай етіп киіндіріп, керек-жарақтарын алып беру ата-ананың қалтасына әжептеуір  ауырлық етеді. Осыған орай, жаңа оқу жылы қарсаңында баланы мектепке дайындау қанша тұратынын анықтап қайттық.

Әрбір ата-ана өз баласын қатарынан қалдырғысы келмейді. Әсіресе, 1 қыркүйекте перзентінің мектепке жаңа киіммен жарқырап барғанын кім қаламайды дейсіз? Мектепке дайындық – қызығы мен шыжығы көп шаруа. Өйткені, мектеп формасы мен құрал-жабдықтардың бағасы күн санап өсіп жатыр. Біз қаладағы базарлардың біріне барып, мектепке қажетті заттар мен форманың бағасын білмек болдық. Ең алдымен сабаққа қажетті кеңсе тауарларын сататын дүңгіршекке бас сұқтық. Базар сатушысы көздің жауын алатын заттарды рет-ретімен орналастырып жатыр екен. Онда өшіргіштен бастап, дәптерлер мен бояулардың неше түрін таңдап алуға болады. Олардың қай елде шығарылғанына қарай, бағасын сатушы түгілі сатып алушының өзі-ақ шамамен бағамдай алады. Базарда бірнеше жылдан бері саудамен айналысып жүрген Бекзат Шекербековтің айтуынша, ата-аналар тамыз айынан бастап, балаларын мектепке дайындауға қамдана бастайды. Ал қыркүйек айына бірнеше күн қалғанда сауда әдеттегіден де қыза түседі.

– Менің ойымша, базарға бірнеше баласы бар және табысы орта азаматтар келеді. Кейбір отбасылар жоспарлаған ақшасын жеткізе алмай, кеңсе тауарларының арзанын алуға мәжбүр. Мәселен, Қытайдың кейбір заттары сапасыз. Атап айтар болсам, қаламдары жақсы жазылмайды, ұштаған кезде сынып, тез таусылады. Ал ермексаз баланың қолына жағылып, киімін былғайды. Ал ресейлік тауарлардың сапасы жақсы. Сатылымда әртүрлі бағадағы мектепке қажетті заттар бар. Әрине, сапалысын ұсынуға, олардың арзан тауардан артықшылықтарын айтып түсіндіруге тырысамын. Бірақ әркім өз қалтасына қарай көсіледі, – дейді сатушы.
Қазірдің өзінде базар іші ығы-жығы халыққа толы. Бір емес, бірнеше баласын ерткен қара құрым халық. Солардың арасында Динара Ізтілеуова да бар. Төрт баласына мектепке қажет заттарды алу үшін бас-аяғы 100 мың теңге жұмсапты. Қалтасындағы бар қаражаты таусылған соң, үйіне қайтып жатқан беті екен.

– Балаларымның үлкені тоғызыншы сыныпқа өтті. Ал кенже қызым биыл бірінші сыныптың табалдырығын аттамақ. Жүз мың теңгеге төртеуіне ең қажеттілерін ғана алып бердім. Спорт киімдері мен аяқ-киімдері алынбады. Әдетте, ауыстырып киетін екі-үш көйлектен алатын едім. Киімнің бағасы өткен жылға қарағанда 300-500 теңгеге қымбаттаған. Мәселен, ақ жейденің бағасы 2500-3000 теңге аралығында. Одан да арзанын табуға болады. Бірақ матасы өте нашар. Баланың денесіне жабысып, терлетеді. Шалбарды 2000-3000-нан саудалап жатыр. Ал костюм мен шалбарды бірге алсаңыз, 7,5 мыңнан 12 000 теңгеге дейін жетеді. Ел мақтаған Түркияның емес, Қытай мен көрші Қырғыз елінде шығарылған киімдердің сапалысын таңдап алдым. Керек-жарақтың бірқатарын түгелдей алмай қалдым. Ұсақ-түйек заттарды алуға келесі айда тағы келемін. Оған дейін күн салқындап қалады. Сосын жылы киімдерін түгелдеу керек, – дейді көпбалалы ана.
Динара Ізтілеуова оқу құралдарының өзіне 20 мыңнан астам теңге жұмсапты. Оның өзі бір оқу жылына жетпейді. Таусылған соң, оқу жылының ортасында тағы да жаңалау қажеттігін айтты.

Сонымен, базар нарқына тоқтала кетсек. Дәптер бағасы 5 теңгеден 7 теңгеге дейін. Түрлі-түсті қаламдар 150 теңгеден басталып, 800 теңгеге дейін барады. Ал сурет салатын альбом – 150-300 теңге. Қалың дәптерлерді 50-130 теңгеге алуға болады. Қалам салатын пенал 250-1800 теңгеге дейін жетеді. Бұдан бөлек бұл тізімнің қатарына өшіргіш, қайшы, ермексаз, фломастер, бояу, қалам ұштағыш, желім секілді заттарды да түгелдеу қажет. Сөмкелердің ең арзаны – 1,5 мың теңгеден 5000-ға дейінгі аралықта. Сапасы бұдан да жақсысын әпергіңіз келсе, 10 мың теңгеден асатындары да бар.

Жалпы айтқанда, қала базарларында Ресей, Қытай және Қырғызстан тауарларының бағасы қолжетімді болған соң, сұраныс та көп. Жалпы, баланы мектепке дайындау үшін әрбір ата-ана талғамы мен қалтасына қарай жоспар жасайтыны белгілі. Статистика бойынша, шымкенттіктердің орташа айлық жалақысы – 84 179 теңге екен. Арамызда 30-40 мың теңге үшін де таң атқаннан, күн батқанға дейін еңбек етіп, балаларын асырап жүргендер қаншама? Сонымен, бір баланы киіндіріп, ең қажетті ғана заттарын алып беру үшін кемінде 50-60 мың теңгеге шығындалу қажет. Ал бір отбасында бір емес, бірнеше баланың барын ескерсек, оларды жаңа оқу жылына дайындау қыркүйек айы жақындаған сайын өзекті бола түседі. Тек, көңілге медеу болары, ата-аналар оқулықтарды сатып алмайтын болды. Өйткені, қалалық білім бөлімінің басшысы барлық мектептерде оқулықтар жеткілікті екенін мәлімдеген болатын.

Жаңа оқу жылының басталуына аз уақыт қалды. Балалар оқу құралдары мен мектеп формасын ретке келтіріп, алғашқы қоңырауға қамдануда. Алайда, барлығы емес. Жаңа оқу жылына дайындықсыз баратын балалар да бар. Осыған орай жыл сайын елімізде «Мектепке жол!» акциясы өткізіліп келеді. 1 тамыз бен 30 қыркүйек аралығын қамтитын акцияға әрбір өңір үлес қосуда. Шымкент қаласында да акцияның салтанатты ашылуы өтті.

Дендросаябақта өткен акцияға қала әкімі Ғ. Әбдірахымов, қалалық мәслихаттың депутаттары, «Нұр Отан» партиясының өкілдері, білім және тәрбие беру ұйымдарының басшылары мен ұстаздары қатысты. Қала әкімі көпшілікті акцияның ашылуымен құттықтап, балалардың жақсы оқып, еліміздің болашақ таңдаулы ұл-қыздары болуына тілектестігін білдірді. 

– Бұл акцияның жеткіншектерімізге берері мол. Биыл қаланың 29 644 оқушысына қолдау көрсетілетін болады. 5 мың баланың есеп-шотына 12 мың теңгеден 60 млн теңге аударылды. Осы ретте тұрақты демеушілік көрсетіп тұратын азаматтардың бары қуантады, – деді Ғ. Әбдірахымов. 

Акцияда балалардың қуанышында шек болған жоқ. 5 сынып оқушысы Нұрдәулет Құнанбай мектепке қажетті құрал-жабдықпен қамтылып отыр. 

Шара барысында «Алтын адам» тігін фабрикасының мектеп формалары төмен бағамен келушілер назарына ұсынылды. Акцияда қала әкімдігінің қолдауымен көпбалалы отбасынан шыққан 18007 оқушыға, 385 жетім және 5080 жартылай жетім, 979 мүгедек, 5166 аз қамтылған және 47 оралман отбасының балаларына көмек көрсетілді. Ал қала әкімі өз демеушілігімен 100 балаға мектеп сөмкесі мен оқу жабдықтарын береді.

Акцияға үлес қосамын деген азаматтар қалалық білім бөліміне барып, киім-кешек, оқуға қажетті құрал-жабдықтар табыстай алады. Ал көмек алуға үмітті ата-аналар мен балалар тізімі жергілікті жердегі мектептерде бекітіледі. Баласының болашағына бейжай қарамайтын ата-ана егер мектепке қажетті киім-кешек, құрал-жабдық аламын десе, сонда өтініш білдіруіне болады.

Шымкент қаласы биыл да білім саласы бойынша биіктен көрінді. Бiз жаңа оқу жылы қарсаңында қалалық білім бөлімінің басшысы Жанат Арысбекқызы Тәжиеваға жолығып, ел ішінде қызу талқыланып жатқан білiм жүйесiндегi реформалар және басқа да өзекті мәселелер төңiрегiнде әңгімелескен едік.

– Жанат Арысбекқызы, жаңа оқу жылына дайындық қалай жүріп жатыр? Әңгімеңізді осыдан бастасаңыз.

– Жаңа оқу жылының басталуына санаулы күндер қалды. Биыл екі мектеп қыркүйекте пайдалануға беріледі. Олар – «Қаратөбе» шағынауданындағы 600 орындықты және «Ынтымақ» шағынауданындағы 900 орындықты білім ордалары. Сондай-ақ, Оспанов көшесіндегі №61 ғимараттың жұмыстары аяқталып, балабақша ретінде қайта құрылды. Мектептер мен балабақша оқу жылының алғашқы күнінен бастап білім беретін болады. Биыл білім мекемелерінің жөндеу жұмыстарына 222 млн 458 мың теңге бөлінген болатын. Осы қаражат есебінен 124 мектеп пен 80 балабақшаға жөндеу жұмыстары жүргізілді. Биыл қаламыздағы 127 мектеп оқушыларға есігін айқара ашады.

– Қала көлемiнде бiрiншi сыныпқа қабылданатын бүлдiршiндер саны қаншаға жеттi?

– Қала бойынша 21 200 бала алғаш рет мектеп табалдырығын аттайды. Бұл – әрине қуанышты жағдай. Көрсеткіш арқылы өңірдің экономикасының, халықтың жағдайының жақсарғанын байқауға болады. Сонымен қатар, қала аумағының көбеюіне байланысты, тұрғындар саны жыл санап артып келеді.

– Жанат Арысбекқызы, бiлiм беру жүйесінде қандай өзгерiстер енгізілетін болады?

– Білім саласының алдында жаңа реформа күтіп тұр. Он екі жылдық білім жүйесіне көшу, бес күндік оқу аптасы, үш тілде оқыту дегендей жаңалықтар кезең-кезеңімен білім саласына енгізіле бастайды. Биыл 1 сыныпқа баратын балалар Назарбаев зияткерлік мектебінің НЗМ бағдарламасы бойынша білім алады. 12 жылдыққа өтудің ең бірінші кезеңі биылғы бірінші сынып оқушыларынан басталады. Бұл оларды 12 жыл оқиды дегенді білдірмейді. 5 сыныпқа барғанда аттап кету мәселесі болады. Демек 11 жыл оқиды. Сондай-ақ бірінші сынып оқушылары үшін 4-5 секілді баға болмайды. Бағалау критериймен алмастырылады. Сонымен қатар 1 сынып бағдарламасына ағылшын тілі пәні енгізіледі. Және 5 күндік оқу жүйесіне көшеді. Бұл реформадан үркудің қажеті жоқ. Мәселен, бес күндік оқу аптасы дегенді түсінбей жатқандар да бар. Айта кетейін, 7 сыныптан бастап «Робототехника» пәні енгізіледі. Бұл пәнде роботтардан қолдан конструкция жасау, құрастыру қамтылады. Жаңа пәннің баланың ой-өрісін дамытуға, логикалық қабілетін арттыруға ықпалы мол.

– Үш тілде білім берудің қиындығы туралы көбірек айтылуда...

– Үш тілде білім беруге кезең-кезеңімен көшеміз. Уақыт талабы осы. Сол себепті бұл жаңалықтан да қорықпауымыз керек. Бұл үшін мамандарымыз даярлаудан өтті.

– Баласы мектепте оқитын ата-ананың жұмысы көбейіп, қыза түсетіні белгілі. Алдымен баласын сақадай сай етіп оқуға әзірлейді. Бірыңғай мектеп формасы жайында не айтасыз?

– Оқушыларымыздың бiрыңғай мектеп формасына көшкенiне бiраз уақыт болды. Олардың бет-бейнесiн айғақтайтын, оның балалық шағының белгiсi – мектеп формасы. Десе де, осы мектеп формасы төңірегінде талай рет тартысты әңгімелердің болғаны рас. Қазір қаламызда «Гауһар», «Алтын адам» тігін фабрикалары бар. Біз олардың өнімдерін ата-аналарға ұсынған болатынбыз. Ал таңдау құқығы ата-аналардың өз еркінде. Фабрикаларға тапсырыс береді немесе кез келген сауда желісінен сатып алуына болады.

– Оқулық мәселесi де жыл артқан сайын бiр жүйеге түсiп келе жатқан сыңайлы. Биыл оқулық жеткілікті бола ма?

– Биыл 1 сыныпқа қабылданатын балалар саны өткен жылғыдан мыңнан астам артық. Былтыр 20 054, жаңа оқу жылында 21 200 оқушы қабылданады деп жоспарлануда. Әйтсе де, 1, 8 сынып оқушылары оқулықпен толық қамтамасыз етіледі. 1 сынып оқушылары үшін 336 736 дана оқулық пен оқу-әдістемелік кешендерін сатып алу үшін 6 баспамен келісім-шарт жасалды. Бала санының артуына байланысты 4, 5, 7 сыныптың оқушылары үшін қажетті оқулықтармен қамтамасыз ету үшін жергілікті бюджеттен бөлінген 797 192,0 мың теңгеге 13 баспа арқылы келісім-шарт жұмыстары жүргізілді. Яғни бізде оқулық мәселесі толығымен шешімін тауып отыр. Ең алдымен, тегiн оқулық көп балалы және әлеуметтiк аз қамтылған отбасы балаларына берiлсе, қалған балалар да оқулықпен қамтылады.

– Жаңа мектепке ауысу немесе балабақшаға орналастыруда көптеген түйткілді мәселелер кездеседі. Ата-ана нені ескергені жөн?

– Кез келген ата-ана баласын жақсы мектепке, балабақшаға бергісі келеді. Ата Заңымызға сәйкес ата-ана қайда оқытса да құқылы. Десе де, биыл қыркүйек айынан бастап, балалар мектепке Халыққа қызмет көрсету орталығы арқылы орналастырылады. Яғни орталық арқылы мектепке бос орынның бары немесе жоқтығы алдын ала анықталады. Орын болса ауысуға анықтама алады. Мектеп оқушыны ХҚКО-нан мекен-жай негізінде қабылдайды. Балабақшаға орналастыру да орталық қызметі арқылы жүзеге асырылады.

– Үш ауысымдағы мектептердің мәселесі шешілді ме?

– Қала аумағы кеңейіп, халық саны артқан кейбір мектептердің тар екені байқалуда. Қалалық білім бөліміне қарасты 127 мектеп бар. Оның жетеуінде оқушылар үш ауысыммен оқиды. Ал біреуі апатты жағдайда. Білім ордаларының жетіспеушілігін жою мақсатында 14 нысанда құрылыс жұмыстары жүріп жатыр. 8 мектептің үш ауысымға өту қауіпі бар. Сондай-ақ мектебі жоқ 6 елдімекен анықталды. Қазір апатты жағдайдағы №34 мектепке құрылыс жұмыстары жүруде. Жоспар бойынша алдағы үш жылда 34 білім ордасын салу көзделген. Бүгінде құрылысқа қажетті жер бөлу мен жобалық сметалық құжаттар әзірленуде. Егер жоспар жүзеге асса, 2020 жылға қарай үшінші мегаполисте мектеп мәселесі түгелімен шешіледі.

– Оқушыларға смартфон ұстауға тыйым салына ма?

– Жаңа оқу жылынан бастап, смартфонға тыйым салуды қолға алғалы отырмыз. Себебі балалар сабақ оқудың орнына партаның астына тығылып, ойын ойнап, әлеуметтік желілерде отырады. Шындығында оқушылар телефонға тәуелді. Тіпті кейбір балалардың сабақ оқуға ынтасы төмендеген. Өкінішке қарай, жасөспірімдер арасында ерте жүктілік, өз-өзіне қол салу, қылмыстық оқиғалар көбейген. Мұның бір ұшы интернетті ұдайы пайдаланатындардың арасынан шығып отыр. Осы мәселелерді шешу мақсатында үлкен іс-шаралар жоспарын құрдық. Біз қала ішінде 14 қауіпті аймақты анықтадық. Жарықтандыруды қажет ететін 69 аула, қараусыз қалған 58 ғимарат, 24 үйдің жертөлелері бар. 54 мектептің жанында жаяу жүргінші жолдары салынбаған. 10 мектептің жанынан алькогольді өнім сататын 29 дүңгіршекті анықтап отырмыз.

– Елбасы мұғалімдерді қағазбастылықтан құтқару керектігін айтқан еді. Бұл бағытта қандай жұмыстар атқарылып жатыр?

– Облыстық білім басқарамасының 30 мектепті электронды журналға көшіру бойынша жұмысы басталды. Қала әкімі Ғабидолла Әбдірахымовтың тікелей бастамасымен 29 мектепке электронды жобаны жүзеге асырып отырмыз. Яғни біздің 58 мектебіміз көшетін болады. Ақпараттардың бәрі компьютер арқылы қабылданады.

– Ұстаздарға көрсетілер құрметпен қатар қойылар талап та көп. Бүгінгінің мұғалімі қандай болуы керек?

– Мұғалім – баланың болашағына жауапты тұлға. Сондықтан ұстаз жауапкершілікті сезініп, сергек болуы тиіс. Мұғалімге қай кезде де ізденіс, өмір бойы оқу, білім алу қажет. Уақыт талабына сай, бәсекеге қабілетті ұлт болашағын дайындауға ең алдымен өзі дайын болу керек.

– Әңгімеңізге рахмет!

Сұхбаттасқан
Құттыбике НҰРҒАБЫЛ

Аймақтық коммуникациялар қызметінде облыстық білім басқармасы мен қалалық білім бөлімінің басшылары баспасөз мәслихатын өткізді. Отырыста жаңа оқу жылына білім беру мекемелерінің дайындығы сөз болды.

Облыстық білім басқармасының бөлім басшысы Әлібек Кенжебаевтың айтуынша, алдағы оқу жылында, Тәуелсіздігіміздің 25 жылдығы қарсаңында 73699 бала 1-ші сыныпқа барады. Шымкент қаласы бойынша 21 200 бала алғаш рет мектеп табалдырығын аттайды.

Олар жаңа мазмұнды білім беру бағдарламасы аясында заманауи мектептерде оқиды. Күрделі жөндеуді қажет ететін, жаңадан бой көтеріп жатқан білім ұялары уақытында пайдалануға берілмек. 

Шымкент қаласында 223 білім беру мекемесі бар. Оның 127-сі – мектеп, 87-сі – балабақша, 9-ы – мектептен тыс мекеме болса, 50 мектеп қазақ тілінде дәріс береді. Биыл жаңашылдық бойынша 1-сыныпқа баратын оқушылар 5 күн оқиды. Сондай-ақ, 1, 8 сыныптың оқушылары 100 пайыз кітаппен қамтылады. Ал қалған сыныптарға 90 пайыз оқулық беріледі. Осы орайда тұрмысы төмен, көпбалалы, жетім балалар да назардан тыс қалмайды. Қажетті кітабын толық алады. Айта кетейік, бірінші сыныпқа баратын балалар сынақ тапсырмайды. 

– Ата-ана баласын қай мектепке берсе де, өз еркі. Алайда көбісі қаладағы білімі жақсы мектептерде оқытқысы келеді. Ал мектептердің сыйымдылығы 1200 балаға шақталған, – дейді қалалық білім бөлімінің басшысы Жанат Тәжиева.

Биыл қаладағы 3 мектеп пен үш балабақшаға күрделі жөндеу жұмыстары жүргізілуде. Сондай-ақ №91, 111 мектептердің 300 және №53 мектептің 600 орындық құрылыстары аяқталып, 1 қыркүйекке оқушыларды қабылдауға дайын.

(Қалалық білім бөлімі басшысының
сұхбатын мына сілтемеден оқисыздар)

Биыл еліміздің орта мектептерінде Білім беруді және ғылымды дамытудың 2016-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асырудың алғашқы қадамдары жасалмақ. Ол бірінші кезекте орыс мектептеріндегі қазақ тілінің сағаттарын көбейтуден және оның сапасын арттырудан басталады. Ал жалпы орта мектептердегі қазақ тілін оқыту бағдарламасы бұрынғы қолданыста қала бермек. Сонымен қатар, үш тілде білім беру жүйесі қолға алынады. Бұл қатарда, жаратылыстану (химия, физика, биология, информатика) пәндерін үш тілде, оның ішінде қазақ тілін де жаңа әдістемемен оқыту көзделіп отыр.

ОҚУЛЫҚ ТАПШЫЛЫҒЫ ҚАЛАЙ ШЕШIЛЕДI?

Шымкенттегі орта білім беретін 127 мектептің жаңа оқу жылына даярлығы өз деңгейінде жүргізілуде. Қалалық білім бөлімінің басшысы Жанат Тәжиеваның айтуынша, жаңа жүйе бойынша білім алатын 1-сынып оқушылары үшін әдістемелік материалдардың толық ресурсы: оқу бағдарламалары, оқулықтар, күнделікті сабақ жоспарлары, мұғалімдерге арналған әдістемелік нұсқаулықтар, бағалау жөніндегі ұсынымдардың бәрі де дайын. Сондай-ақ, жаңа оқу жылына 1 жəне 8 сынып оқушыларын толығымен оқулықпен қамтамасыз ету үшін 13 баспамен келісім-шарт жасалыпты. Атап айтар болсақ, 4-сыныптың «Ағылшын тілі», 9-сыныптарға арналған «Зайырлы этика және дінтану негіздері» оқулықтары жаңа оқу маусымында беріледі. 1-сынып оқушылары үшін сыйлық ретінде «Менің Отаным - Қазақстан» оқулығы алынуда. Бұл қажеттіліктер үшін 837 миллион 192 мың теңге қаржы қаралыпты. Тапсырыс берілген оқулықтарды баспалардан «Smart jet», «Бекзат-2001» ЖШС-лері тасымалдауда.

ЖАҢА 6 МЕКТЕП АШЫЛАДЫ

Еліміз тәуелсіздік алғалы бері Шымкент қаласындағы орта білім беретін мектептердің саны екі есеге артқан. Бұл қатарда, «Сайрам» шағынауданында іргетасы 1991 жылы қаланған Ы.Алтынсарин атындағы №65 мектеп-гимназиясы ел Тәуелсіздігімен бірге биыл 25 жылдық мерейтойын атап өтуде. Сол кезеңде жаңа тұрпатты мектеп аталған мекеме 1993 жылы көркем-эстетикалық кешенді лицей-мектебі,1996 жылы гуманитарлық-эстетикалық гимназия-мектебі дәрежесін иеленіпті. 2009 жылдан бері аталмыш білім ұясы мектеп-гимназия деңгейінде аталады.
Міне, содан бергі уақытта Шымкент қаласында 60-қа таяу мектеп ғимараты пайдалануға беріліпті. Биыл тағы жаңа оқу жылы қарсаңында 6 білім нысаны елдің игілігіне берілгелі отыр. Атап айтқанда, қала аумағына жаңа қосылған Тассай, Сайрам, Қаратөбе елдімекендерінде бой көтерген жалпы орта мектеп ғимараттары жаңадан қосылған маусымда оқушыларды қабылдауға толығымен дайын. Бұдан бөлек, 8 білім нысанында құрылыс жұмыстары жүргізілуде. Аталмыш мектеп ғимараттарының тапсыру мерзімі 2017 жылға белгіленген.
Шымкент қалалық білім бөлімінің мамандары жаңа оқу жылында 3 мектеп ғимаратында күрделі жөндеу жұмыстары қолға алынғанын жеткізді. Соның бірі Забадамдағы №13 мектепті жаңалауға бюджеттен 106 миллион теңге қаржы бөлініпті. Қазіргі таңда күрделі жөндеу жұмыстары түзілген кестеге сай жүргізілуде.

Айта кетейік, Забадам елдімекеніндегі №13 орта мектептің негізгі ғимараты 1964 жылы қаланған. Бүгінде тозығы жеткен оқу корпусының бірқатар бөлігі жаңаланып, сәулет-кескіні арта түсуде. Есік, терезе, еден, инженерлік коммуникация жүйесінің барлығы белгіленген мерзімде толығымен ауыстырылуы тиіс. Дегенмен, мұнда құрылыстың негізгі бөлігі аяқталған, қазір әрлеу жұмыстары жүргізілуде. Құрылысты «Шалқар құрылыс іnternational» мердігер мекемесі белгіленген кестеге сай атқарып келеді.

Мектеп формасы Шымкентте дайындалады

Биылғы жаңа оқу жылында бірыңғай мектеп формасын кию – ҚР Білім және ғылым министрлігі тарапынан талап етілуде. Бұл ретте, әрбір білім мекемесі ата-аналар комитетімен келісіп, белгілі бір мектеп формасын таңдау мүмкіндігіне ие. Бастысы, форма министрліктің талаптарына сай болуы тиіс. Қазіргі таңда қаладағы «Алтын» және «Гаухар» тігін цехтары мектеп формасын дайындаумен айналысуда.
Айта кетейік, орта білім беру ұйымдарында міндетті мектеп формасының үлгісі, түсі классикалық стильде, бірыңғай түс гаммасында жасалады. Яғни, түрлі түстердің санын үшеуден асырмай араластыруға рұқсат етіледі. Мектеп формасының түсі қалыпты және ашық емес түстерден таңдалады.

Бiлiм беру мазмұнын жаңарту – заман талабы

Жаңа жүйеге сәйкес, 1-сынып оқушылары жаңа оқу жылынан бастап, бес күндік оқу аптасына көшпек. Балалар үшін ата-анасының, отбасының тәрбиесі аса маңызды. Бес күндік оқу жүйесі балалардың сенбі, жексенбі күнгі демалыс уақытында ата-анасымен бірге болуына көп мүмкіндік береді. Сондай-ақ, балалардың шығармашылық қабілетін арттыруға, қосымша білім алуына, әсіресе, спортпен, өнермен айналысуына көбірек уақыт беріледі.
Білім беру бағдарламасының жаңартылуына байланысты 1 қыркүйектен бастап, 1-сынып оқушылары 1 маусымға дейін оқиды. Оқу мерзімінің ұзақтығы — 33 оқу аптасы. 1-сынып оқушылары сенбі күн есебінен 34 күн қосымша демалыс алады. Айта кетейік, Шымкент қаласында биыл 21 046 бүлдіршін алғаш рет мектеп табалдырығын аттамақ.
Биылғы жаңа оқу жылынан бастап 1-сынып оқушылары жаңа жүйе бойынша білім алады. Осылайша, 2020 жылға қарай кезең-кезеңімен барлық сыныптар бес күндік оқу аптасына көшетін болады. Сондай-ақ, 12 жылдық оқу бағдарламасы енгізіледі. Сарапшылардың айтуынша, бұл жүйе – әлемдік тәжірибенің озық үлгісі ретінде қарастырылуда.
Бүгінде Шымкент қаласында жалпы саны 127 орта білім беретін мектеп (оның 3-уі кешкі мектеп) болса, мектепке дейінгі тәрбие беретін 362 мекеме бар. Қала халқы санының едәуір өсімімен байланысты, биыл 42 балабақшы пайдалануға беріліпті. Нәтижесінде, мектепке дейінгі мекемелерде 50 мыңнан астам бүлдіршін қамтылып, жалпы көрсеткіш 82,4 пайызды құрап отыр.

Парламент Мәжілісінің депутаты Аманжан Жамалов Шымкент қаласында «Нұрлы жол» бағдарламасы аясында құрылыс жұмыстары аяқталған нысандарды аралады. М.Мәметова атындағы №66 жалпы орта мектеп пайдалануға берілсе, №91 жалпы орта мектептің құрылыс жұмыстары аяқталуға жақын. Пайдалануға берер алдындағы бақылауға «Нұр Отан» партиясы жанынан құрылған комиссия мүшелері, қалалық білім және құрылыс бөлімдерінің мамандары да түгел қатысты.

«Әлеуметтік инфрақұрылымды дамыту» комиссиясының төрағасы Ғ.Ахметбаев алдыңғы бақылауларда айтылған сын-ескертпелер ескерілгенін атап өтті.
Жаңа оқу жылы қарсаңында Сайрам және Тассай елдімекендерінде жоспарға сай 300 орындық екі мектеп пайдалануға беріледі. Осыған байланысты ҚР Парламент Мәжілісінің депутаты нысанның сапасына өз бағасын берді.
– Мектеп директорлары «Бұрынғы мектебімізге қарағанда бұл ғимарат кең әрі жайлы» деп көңілдері асып-тасып отыр. Дегенмен, шеберлік сыныптарын жабдықтау барысында балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету туралы ескерту жасалды. Баланың аты бала, қанша шебер болғанымен кейде қолындағы құрал-сайманын пайдалану кезінде ағаттық жіберуі мүмкін. Сабақ үстінде жарақат алған баланың ата-анасы шағымданса, білім саласының мамандары жауапты болмақ. Сондықтан мұндай жағдайларды болдырмаудың алдын осы бастан алу қажет, – деді А.Жамалов. Өз кезегінде тапсырыс беруші мекеме тарапынан қалалық білім бөлімінің өкілі жауап берді.
– Нысандарды қабылдап алу барысында және пайдалануға бергенге дейін айтылған ұсыныс, сын, ескертпенің барлығын дерлік ескереміз. Балалардың мейлінше терең әрі қауіпсіз жағдайда білім алуына өз тарапымыздан барынша үлес қосамыз, – деді, материалдық-техникалық базаны нығайту секторының меңгерушісі П.Асауов.

«Асар» шағынауданындағы №90 жалпы орта мектебінің 9 түлегі «Алтын белгіні» ақтап, қала мектептері арасында төсбелгіні көп иеленіп, көш бастады. Биыл бұл білім ордасынан 97 түлек қанат қақса, оның 76-сы Ұлттық Біріңғай тест тапсыруға ниет білдіріпті. Ал «Алтын белгіге» үміткер 11 оқушының 9-ы ата-ана мен ұстаздарының үмітін ақтап, қуанышқа кенелтті. Ал 2 түлек Үздік аттестат иегері.

– Мектебіміздің ашылғанына бар-жоғы төрт жыл болды. Осы аз ғана уақыттың ішінде білім, ғылым, өнер, спорт салаларында ауыз толтырып айтарлықтай нәтижелерге қол жеткізіп отырмыз. Біздің мектепте 1500-ден аса оқушы білім алады, оларға 100-ден астам ұстаз білім беруде. Биыл ҰБТ-да тоғыз түлегіміздің «Алтын белгіні» иемденуі – біз үшін үлкен жетістік, – дейді №90 жалпы орта мектебінің директоры Арман Орынбеков.

Жуырда ғана мектеп оқушылары қалалық 66-шы спартакиада да 124 мектептің арасынан жүлделі ІІ орынды иеленген болатын. Білім мен спортты серік еткен ұйымшыл ұжымға толағай табыстар тілейміз.

Айта кетейік, биыл қала мектептерін 7105 түлек тәмамдаған болса, оның 4780-і ҰБТ-ға қатысты.

ҰБТ-ның қорытындысы бойынша орташа көрсеткіш 82,61 балды құрап, шымкенттік түлектер кентаулықтардан кейін екінші орынға жайғасты. Ал төрт түлек, Х.Дулати атындағы №8 облыстық мамандандырылған үш тілде оқытатын мектеп-гимназиясының түлегі Абылай Кеңесбеков, №120 жалпы орта мектебінің түлегі Ерасыл Балтабай, Д.И.Менделеев атындағы №15 мектеп-лицейдің түлегі Ақтолқын Асан, үш тілде оқытатын №2 мамандандырылған мектеп-интернатының түлегі Мерей Тұрдиева ең жоғарғы 125 балдық көрсеткішке қол жеткізсе, 11 оқушы бір ғана сұрақтан қателесіп, 124 балл жинады.

Дiн мәселелерi жөнiндегi ғылыми-зерттеу және талдау орталығының директоры, филология ғылымдарының кандидаты Айнұр Әбдiрәсiлқызымен сұхбат

− Армысыз, Айнұр Әбдірәсілқызы! Таяуда жарияланған ҚР Білім және ғылым министрлігінің мектеп формасына қойылатын талаптары қоғамдық пікірге біршама қозғау салды. Мәселенің мән-жайын бірқатар мамандар айқындап беруге тырысты. Әрі сарапшы, әрі дін саласының маманы ретінде осы мәселеге түйінді көзқарасты Сізден естігіміз келеді...

– Мәселеге ешбір эмоциясыз, сарабдал сана көзімен қарасақ, ашығы сол – мектеп формасына қойылатын талаптарда ешқандай өзгеріс болған жоқ. Неге дейсіз бе?

Қазақстан Республикасының Білім туралы заңының сонау 2007 жылғы 27 шілдедегі мәтінінің 49-бабының 3-тармағында «Ата-аналар мен өзге де заңды өкілдер білім беру ұйымының жарғысында айқындалған қағидаларды орындауға міндетті» деп көрсетілген болатын. Ол қағидалардың бірі – орта мектептер жарғысындағы мектеп формасын сақтау еді. Осы міндеткерлікті тиянақтай түсу мақсатында 2011 жылғы 24 қазандағы №487-ІV Заңмен Білім туралы заңға толықтырулар енгізілді. Енді заңның 47-бабының 15-1-тармағында білім алушылар мен тәрбиеленушілердің міндеті ретінде: «Орта білім беру ұйымдарында білім алушылар білім беру саласындағы уәкілетті орган белгілеген, міндетті мектеп формасына қойылатын талаптарды сақтауға міндетті. Өзге білім беру ұйымдарында білім алушылар білім беру ұйымында белгіленген киім формасын сақтауға міндетті» деген ережелер атап тұрып енгізілді.

2015 жылдың 13 қарашасында мәселені одан әрі нықтай түсіп, Білім заңының 5-бабына білім беру саласындағы уәкілетті органның құзыреті ретінде «орта білім беру ұйымдары үшін міндетті мектеп формасына қойылатын талаптарды әзірлейді және бекітеді» (14-1) деген ереже қосылды. Оған қоса 49-бапта ата-аналар мен өзге де заңды өкілдердің балалардың оқу орнындағы сабаққа баруын қамтамасыз етуге, білім беру саласындағы уәкілетті орган белгілеген міндетті мектеп формасына қойылатын талаптарды орындауға, білім беру ұйымында белгіленген киім формасын сақтауға міндетті екендігі тайға таңба басқандай көрсетілді.
Сондықтан мектеп формасына қатысты қағидалардың арысы он жыл, берісі бес жыл білім жүйесінде кеңінен қолданылып келе жатқанын атап айтуымыз қажет. Білім және ғылым министрлігі бар болғаны сол ережелерді айқындай түсу мақсатында бөлек құжатқа біріктіріп, талаптар ретінде жүйелеп жариялады. Оны жаңа талап ретінде жатырқай қабылдаушылар шыққанда өз басым: «Осынша уақыттан бері базбір ата-аналар Білім туралы заңнан бейхабар болып немесе орындамай келген бе?» деп таң қалдым.

− Арандатушы секілді көрінсе де кезекті бір сауалды қойғым келіп отыр. Кезінде кейбір азаматтар мектепте хижабқа жол берілмеуін Конституцияға қайшылық ретінде бағалап жатты. Бұған не дейсіз?

– Арандатушы емес, алаңдатушы сауал бұл. Құқықтық сауаттылықтың қарапайым деңгейін игермегеніміздің көрінісі.
Құқықтық мәселелерді қозғағанда ауырдың үстімен, жеңілдің астымен жүретін психологиядан арылуымыз керек. Өзімізге керек нәрсені ғана көріп, керек еместі жылы тауып қойғаннан жағдай өзгермейді. Мәселеден қашу емес, оны шешу керек.
Басын ашып алатын бір мәселе – Ата Заңда «діни сенім бостандығы» деген ұғым жоқ. Ол «ар-ождан бостандығы» ұғымының аясында қамтылады.
Қазақстан Республикасы Конституциясының 22-бабына сәйкес «әркімнің ар-ождан бостандығына құқығы бар». Бірақ дәл осы бапта жазылғандай, «ар-ождан бостандығы құқығын жүзеге асыру жалпы адамдық және азаматтық құқықтар мен мемлекет алдындағы міндеттерге байланысты болмауға немесе оларды шектемеуге тиіс». Яғни сол бостандыққа қатысты құқықтық нормаларда оның шет-шегі де айқын көрсетілген. Кертартпа пікірлерге арбалған кей азаматтар осы екінші ережені көргісі келмейді.
Ата Заң ең басты құқықтық қағидаттарды айқындайды. Ал онда айтылған азаматтық құқықтар мен мемлекет алдындағы міндеттерді салалық заңдар белгілейді. Аталмыш құқықтар мен міндеттерге байланысты болатын немесе оларды шектеуі мүмкін қатынастар да сол салалық заңдарда көрсетіледі. Сондықтан конституциялық және өзге де заңнамалық нормаларға сүйене отырып Білім туралы заң да өз саласындағы тиісті құқықтық қатынастарды айқындады. Оның ішінде білім алушылардың мектеп формасын сақтау міндеттілігі де бар.
Дәл осы секілді Ата Заң аясында әзірленген ҚР «Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы» заңының 3-бабының 5-тармағында ешкімнің өз діни нанымдары себептері бойынша Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарында көзделген міндеттерін атқарудан бас тартуға құқығы жоқтығы атап көрсетілген.
Ал аталған заңның 3-бабының 8-тармағында ата-аналардың балаларды өз нанымдарына сәйкес тәрбиелеуіне мемлекеттің араласпайтыны айтылған. Бірақ осы нормада да ескерту ретінде: «мұндай тәрбиелеу баланың өмірі мен денсаулығына қатер төндірген, оның құқықтарына қысым жасаған және жауапкершілігін шектеген... жағдайларды қоспағанда» деген қағидаттың тұрғанын естен шығармау қажет. Бұл жерде де араласпау әрекетінің заңдық шектері айқын көрсетілген.
Сондықтан Білім туралы заңның білім мекемесінің ішкі тәртібін сақтау мақсатында мектеп формасына қойған талаптары азаматтардың ар-ождан бостандықтарын бұзбайды, керісінше олардың заңнамалық нормаларға кең түсінікпен, ашық азаматтық тұрғыдан қарауын міндеттейді.
Әрбір саналы азаматтың заң қағидалары ар-ождан бостандығын қамтамасыз етумен қатар мемлекет алдындағы міндеттер мен жауапкершіліктерді қоса жүктейтінін есте тұтқаны абзал. Қарапайым құқықтық сауаттылықтың шарты осындай.

– Бұл бір сәті түскен сауал мен көкейден шыққан жауап болды. Ендігі түйткіл: Хижаб кию мұсылмандықтың тікелей көрінісі болып санала ма? Неге бұл мәселені кейбір тұлғалар осы мағынада көтеруге тырысады?

– «Айта-айта Алтайды, Жамал апа қартайды» деген сөз көкейге оралады осындайда. Осындай сауалдың түбі бір қойылатынын біліп, атамыз қазақ талай-талай түйінді сөз айтып кетті ғой.
Дегенмен, алдымен ислам қағидаларына жүгінейік. Ислам шариғаты бойынша «Лә иләһә илла Аллаһ, Мухаммад расулаллаһ» деп иман келтірген, осы кәлиманы тілмен айтып, жүрегімен сенген адамның мұсылман екеніне шүбәлануға ешкімнің құқығы жоқ. Яғни иман келтіру – мұсылмандықтың негізгі шарты.
Қазақстан мұсылмандары үшін дәстүрлі болып табылатын ханафи мазхабының негізін салған Әбу Ханифа (Имам Ағзам): «Кім Алланы және одан түсірілгендерді тілмен де, жүрекпен де мойындаса, онда ол Алланың алдында да, адамдар үшін де мұсылман» деп жазады.
Енді хижаб мәселесіне келейік. Мұсылман әйелдердің орамал тағуы Құранда бұйырылғандықтан, ол парыз амал болып есептеледі. Парызды мойындамау – күпірлік, ол діннен шығуға алып барады. Ал орамалдың парыз екенін мойындаса, бірақ белгілі бір себептермен (біздің мысалымызда – мектеп формасын сақтау қажеттілігінен) таға алмаса, ол әйел немесе қыз бала мұсылмандықтан шыққан болып саналмайды. Яғни, жүрегінде иманы бар болса, орамал тақпаған әйелді «мұсылман емес, кәпір» деп ешкім айта алмайды. Керісінше, бұл жағдайда Мұхаммед пайғамбардың: «Кімде-кім бауырына: «Ей, кәпір!» десе, егер ол адам шынымен кәпір болмаса, онда айтқан адамның өзі кәпір болады» деген қатаң ескертуін есте ұстау орынды. Ислам шариғаты бойынша иман келтірген мұсылман адамды «кәпір» деп айыптауға болмайды.
Орамалдың парыз екеніне сену – иман мәселесі, ал оны тағу – амал мәселесі. Иман бөлек те, амал бөлек. Амал иманның бір бөлігі де, тікелей көрінісі де емес. Бұл жайында Әбу Ханифа Имам Ағзам былай деп жазады: «Алла Тағала иманды амалдардан артық етіп бекітті. Мүминдерді құлшылық етуге, зекет төлеуге, ораза тұтуға, қажылықты өтеуге ұмтылдыратын, Аллаға иман келтіруге шақыратын зекет, ораза немесе қажылық амалдары емес, керісінше, олардың имандары болып табылады. Бұл – осылай, өйткені олар алдымен иман келтірді, содан кейін амалдарды орындауға көшті. Аллаға деген сенім оларды діни парыздарды орындауға жұмылдырды, ал керісінше (болған жоқ, яғни) діни парыздар Аллаға деген иманды олардың жүректеріне қондырған жоқ».
Имам Ағзам әйелдердің белгілі бір жағдайларда Алла Тағаланың рұқсатымен намаз оқи алмайтынын – парыз амалды орындамайтынын айта келіп: «Егер иман мен амал бір десек, намаз оқымай жүрген кездерінде әйелді иманы жоқ деуге тура келер еді. Бірақ бұл олай емес, сондықтан иман мен амал бір емес» дейді. Осы қисынмен пайымдасақ, мұсылман ер адамдардың да парыз амалдарды орындай алмайтын кезі болады. Мысалы, сапарда жүргенде Рамазан айының парыз болған оразасын ұстай алмауы мүмкін, бірақ сол кезеңде парыз амалды орындамағаны үшін оны «иманы жоқ» деп ешкім айыптай алмайды.

– Мектеп жасындағы қыздар қатарында хижаб кигісі келетіндер саны қанша? Оған зерттеу жасалған ба?

– Өткен жылы біздің орталық еліміздің барлық аймақтарында зерделеу жұмыстарын жүргізіп, 11000-ға жуық адамды қамтыған 200-дей іс-шара өткізді. Шаралар барысында 2105 адамнан сауалнама алынды. Оның 459-ы мектеп оқушылары болатын.
Бір ерекшелігі, сауалнама алу кезінде да, фокус-топтық талдаулар барысында да оқушылардың еркін сөйлеуіне, ашық пікір білдіруіне мүмкіндік берілгеніне және сауалнамалардың анонимді түрде толтырылғанына қарамастан оқушылар тарапынан бірде-бір рет хижаб кию мәселесі көтерілмеді.
Бұл мәселе сауалнамаға қатысқан 305 жергілікті тұрғын тарапынан да көтерілген жоқ. Мәселеге тек фокус-топтық талдауға қатысқан 330 мұғалімнің бірнешеуі назар аударды, оның өзі «Мектепте хижаб кию мәселесі көтерілген жағдайда оған қандай заңдық негіздер бойынша жауап берген жөн?» деген алдын алу шараларына қатысты сауал болды.
Айтылғандардан аңғаратынымыздай, мектептегі орамал мәселесіне қатысты айтарлықтай қызығушылық үрдісі байқалмайды, сондықтан тұрғын халықтың осы мәселе толғандыратын бөлігінің пайыздық көрсеткішін анықтау мүмкіндігі жоққа тән. Бәлкім, бұл көрсеткіш 0,01 пайызды да құрамас. Ал, керісінше ел аумағындағы 8000-ға жуық мектептің басым бөлігінде хижабқа қатысты мәселе мүлде кездеспеген.
Бұл мәселені қоздырып, қоғамдық пікір туындап жатқан секілді етіп көрсетіп, санаулы адамдардың көмегімен қолдан пікірталас ұйымдастырып жататындар көп жағдайда заң талаптарын толық түсініп білмеген, діннің формалық жағына мән беріп, мазмұндық қырын назардан тыс қалдырған азаматтар немесе ішкі тұрақтылыққа сына қаққысы келетін мүдделі тұлғалар болып табылады.

– Мектеп жасындағы қыздардың хижаб киюі оның сыныптастарына, өзіне қалай әсер етеді?

– Ең күрделі мәселе де осы. Бәрінен бұрын бұл хижабты қыздың өзіне ауыр. Сыныптастарының оған тосырқай қарауы да, шеттетуі де мүмкін. Базбіреулерімен тіл табысар, кейбірімен қарым-қатынасы шектеліп қалары сөзсіз. Хижабты оқушының мұғалімдерімен, мектеп басшылығымен мәмілеге келуі де мүмкін болмайды. Өйткені, олар заңды негізде мектеп формасын сақтауды талап етеді. Ата-аналары ары тартады, ұстаздары бері тартады, екі оттың, сыныптастарын қоса алғанда үш оттың ортасында қыз бала қалады. Оқушылық өмірдің ең жақсы кезеңдері осылай сергелдеңмен өтеді.
Ал мұндай жағдайда баланың санасы қалай қалыптасарын ойлап көрдік пе? Ол екіге жарылмақ. Екі жағы да оңды емес.
Егер қыз бала ата-анасының ұстанымымен толық келіссе, өзін тура жолда жүрмін деп санайды, демек басқалардың бәрін адасқандар ретінде қабылдай бастайды. «Менікі ғана дұрыс, басқалардыкі жөн емес» деген астам әрі тұйық пікір қалыптасады жасөспірім қыздың бойында (Мұхаммед пайғамбардың: «Көкірегіңізде тарыдай менмендігіңіз болса, жұмаққа кірмейсіздер» деген хадисі еріксіз ойға оралып отыр). Дәл осы «менікі ғана дұрыс» деген пікір талай шетін көзқарасқа негіз болғанын да ұмытпайық. Ұстаздардың мектеп формасына қатысты талаптарынан құлағы жауыр болған қыздың зайырлы мемлекетке өкпесі қара қазандай тұлға болып жетілмесіне кім кепіл? Сол өкпе ертеңгі күні оны да осы ортаны тәрк етіп, Қазақстанды кәпірстанға балап, араб елдеріне хижра жасатпайтынына кепілдігіміз бар ма? Құдай бетін аулақ қылсын, ондай нәубеттің соңы айтпаса да белгілі...
Енді екінші жағына келейік. Егер қыз бала ата-анасының хижаб киюге қатысты ұстанымымен келіспесе, бірақ сыйлағандықтан немесе қорыққандықтан еріксіз олардың ырқына көнсе (ондай мысалдар да кездеседі), жасөспірім санасында отбасындағы түсініспеушілік пен жалғыздықтан туындайтын барлық психологиялық дерттер дамиды. Бала өзін отбасында бақытты сезініп өспесе, «Тайбурылдың қырық үш күн кемдігінің» орны толмайтыны секілді оның санасы ұдайы бақытсыздық пен жалғыздық сезімдеріне бейім болады. Бұған мектеп формасын сақтауды талап етуден туатын келіспеушіліктерді, қатар-құрбының қату көзқарасын тағы қосыңыз...

– Түйін сөзіңіз?

– «Өспейтін бала өнбейтін дауды қуады» дегізбей, болар елдің баласына тән басалқалы мінез танытайық. Кешегі жер дауы мен жесір дауына бүгін хижаб дауын қолдан қосып, буынсыз жерге пышақ ұрмайық. Қазақтың өзге дерті де аз емес. Жанашыр болсақ, соларды емдейік.
Мемлекетіміз мектептен тыс жерде орамал тұрмақ, бес парыздың ешбіріне тыйым салып отырған жоқ, керісінше барлық азаматтармен қатар мұсылмандардың сенім бостандығына барынша жағдай жасап отыр. Дін-қарындастарымыз сол ізгі заңдарды игілігіне тұтынсын. Сөйтсін де сондай мемлекетті нәсіп еткен Алла Тағалаға шүкіршілік танытып, бейбіт Отанына адал қызмет етсін. Өйткені, Мұхаммед пайғамбардың хадисінде айтылғандай: «Отанды сүю – иманнан».

Сұхбаттасқан
Самат МҰСА,
«Егемен Қазақстан»

Олардың бар арман-мақсаты – елін жаудан қорғайтын азамат атану, Қазақстан Қарулы күштерінің айбынды офицері болу. Осы мақсатта қандай қиындық кезіксе де төзуге бар. Қорғаныс саласы темірдей тәртіпті талап ететінін жанымен ұғынған. Бәрінің де кеудесінде намыс найзағайы ұшқындап тұр. Кеңес Одағының батыры Сабыр Рахымов атындағы Шымкент республикалық «Жас Ұлан» мектебінің бүгінгі тыныс-тіршілігімен танысқанымызда осындай ой келді.

Тәртiп пен талап күшейдi

Биыл әскери-мектеп интернаттың ашылғанына 32 жыл толады. Оқу орны ҚР Үкіметінің 2015 жылы 26 қыркүйектегі Қаулысымен ҚР Қорғаныс министрлігінің қарамағына өтті.
Мектеп өзгеріс, өркендеу жолында тұр: сабақтан тыс уақытта қосымша үйірмелер көбейген, биыл оқу бағдарламасына түрік тілін оқу енгізіліп отыр. Бұдан бөлек, мектепке тек 9-ы сыныпты бітірген мектеп оқушылары ғана қабылданады.
Мұның бәрі де алға қарай жылжудың, талап пен тәрбиенің қатаңдатылуында болса керек. Оқу орнының басшысы, полковник Ғазиз Төлеуішев осылай дейді. Былтыр қараша айынан бері басшылық қызметке тағайындалған ол бізге мұның негізгі себептерін түсіндіріп берді.
– ҚР Қорғаныс министрлігі қарамағына өтуіміздің ең бірінші маңызы – тәртіп күшеймек. Негізгі міндет – сабақ үлгерімін жақсарту, тәрбиелік маңызы зор іс-шараларды жоғары деңгейде өткізу. Мектепті бітірген ұландарымыз жоғары әскери оқу орындарына көптеп түсу керек. Бағдарламалар осы мақсатта қабылданып жатыр.
Мәселен, қазір киім кию үлгісі өзгерді. Тамақтандыру, басқа да жағдайлар одан әрі дами түседі. 7 сәуір күні мектебімізге облыс әкімі Бейбіт Атамқұлов мырза келді. Кездесуде жаңа оқу корпусы керектігі айтылды. Яғни, алдағы уақытта заманға сай жаңа әскери мектеп ғимаратын салу жоспарланып отыр. Қазір екі жақты келіссіздер жүргізілуде. Біз өз тарапымыздан қандай нысандар салыну керектігін айттық. Қаражат мәселесі шешілсе, құрылыс жұмыстары осы жылы басталып кетуі де мүмкін.

Оқушылардан жақсы оқу үлгерімін, тәртіпті талап ету үшін материалдық-техникалық база да дұрыс деңгейде болу керек. Қазіргі күні еңселі спорт залымыз жоқ. Үлкен мәжіліс залын салу қажеттілігі де туындап отыр. Жаңадан салынатын ғимараттың жоспарына бәрін енгіздік. Әзірге барға қанағат етіп, оқу-тәрбие жұмыстарын ойдағыдай атқарып келеміз. Жетістіктеріміз аз емес. Облыс көлемінде, республикалық іс-шаралардың бәріне қатысамыз. Әрқашан да шырайлы Шымкенттің атын әйгілеуге, елдің Туын биік ұстауға шәкірттерім әрдайым дайын! – дейді мектеп басшысы.

Өзгеру, өркендеу жолы

Сабақтан тыс уақытта үйірмелердің көбейгенін айттық. Қаңтар айынан бері 9 үйірме жұмысын бастапты. Болашақ офицерлер ағылшын тілінен бөлек, түрік тілін меңгеруге кіріскен. Әрине, қосымша сабаққа ең әуелі ынтасы зор, тіл үйренуге талаптылары қатысады.
Қазіргі күні 9, 10, 11 сыныптар бойынша барлығы 416 ұлан білім нәрімен сусындап жатыр. Оның 90 пайызы – жергілікті ұлт өкілдері. 38 мұғалім жұмыс істесе, оның 15-і – жоғары санатты. 

Оқыту қазақ және орыс тілдерінде қатар жүргізіледі. Жыл сайын мектепті 150 ұлан бітіріп шығады. 

Мектеп түлектерінің Ресей, Түркия, Беларусь еліндегі әскери оқу орындарында тәлім алып жатқандары баршылық.
Өңірлердің үлесін айта кетсек, мұнда негізінен Оңтүстік Қазақстан, Жамбыл, Қызылорда, Маңғыстау, Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Атырау облысынан келіп оқитындар көп. Алда насихат жұмыстары күшейе бермек.

«Отан қорғауға дайынмын!»

2003 жылы мектепке Кеңес Одағының батыры Сабыр Рахымовтың аты берілгенін көпшілік білер. Әйгілі батырдың даңқын асыру, мектебін мақтаныш ету шәкірттердің басты ұраны екенін байқадық. Мектептің тәрбие және идеология жұмыстары жөніндегі орынбасары қызметін уақытша атқарушы Сәкен Қолдасбекұлымен бірге шәкірттердің сабақтарына қатыстық. Әуелі физика пәні кабинетіне кірдік. Мұндағы оқушылардың бәрі техникалық пәндерді сүйіп оқитындар екен. Солардың бірі Қызылорда облысы, Байқоңыр қаласынан келген – Мадияр Қожаназаров. Арманы асқақ, мақсаты айқын. Бізге «Қазақстан Республикасының туын алып жүретін азамат болғым келеді» деп екпіндей сөйледі.

– Сабыр атамыз секілді, ел ді, жерді қорғайтын азамат болсам деймін. Отан үшін бәріне дайынмын. Мұнда тәртіп бірінші орында. Арманым – жоғары әскери оқу орнына түсіп, Отан қорғау. Қазір математиканы меңгеруге әрекет етіп жатырмыз. Жалпы, бізге техникалық пәндерді меңгерген дұрыс. Қазіргі заман талабы сондай. Сыныбымызда 25 шәкірт бар. Бәріміздің жоғары оқу орынында да бірге оқысақ деген үмітіміз бар, – дейді өзі.
Биыл мектепті бітіретін олар Қорғаныс министрлігіне қарайтын «Жас Ұлан» мектебінің 1-і түлектері болмақ. Қазір ұлттық бірыңғай тестілеуге қызу дайындық үстінде. Мадияр алдындағы барлық кедергілерден өтемін деген сенімде.
Қазақ тілі мен әдебиеті кабинетіне кіргенімізде 10 сынып оқушысы Шыңғысхан Төлеубай қолды сермей өлең оқып жатыр екен. Ол – Шымкент қаласындағы Маржан Тасова атындағы № 12 Дарын мектеп-интернатында оқыған. «Кішкентай кезімізде қолға қару алып ойнайтынбыз. Арманымыз мақсатқа айналды. Соған жету үшін тырысып келемін. Алдымен анам ұсыныс айтты. Одан кейін қызығып, мектеп туралы мәлімет жинай бастадым. Ақыры осында оқуға бел байладым. Ата-бабадан мирас болып келе жатқан жерімізді қорғауға келіп отырмын». Өлең жазатын қыры бар шәкірттің де басты мақсаты осы. Кейінгі кездері шет тілдерін үйренуге ден қойып жүргенін де білдік. Оның жоғары оқу орынына түскенде пайдасы тимек.

Мерекенi өз деңгейiнде атап өтпек

Мектеп басшылығы 7 мамыр – Отан қорғаушылар күні мен 9 мамыр – Жеңістің 71 жылдығы мерекесіне дайындықты сәуір айында-ақ бастап кеткен. Басшылар үшін де, оқушылар үшін де мерекелерді жоғары деңгейде атап өту маңызды.
Мектептің тәрбие және идеологиялық әскери патриоттық бөлімшесінің басшысы Жаңыл Басбақбаеваның айтуынша, балалар 25 сәуірден бастап қалалық іс-шаралардың бәріне қатысып келеді. Ардагерлерді құттықтап, құрметтеп жатыр. Екі айлық жоспар түзілген.
Кеше ғана оқушылар Ұлы Отан соғысы ардагерлері – Қорғанбай Елеуов, Абылай Қазыбаев, Алексей Зинченко және Владимир Савченконың үйіне барып, құттықтап қайтыпты. Мектеп кітапханасында соғыс ардагері Абылай Қазыбаевпен кездесу ұйымдастырылған.
Басшылар 7 мамыр күні «Түркістан» салтанат сарайында облыс әкімінің қатысуымен өтетін салтанатты жиынға 100 оқушыны қатыстыруды жоспарлап отыр. Бір ұлан құттықтау сөз сөйлемек.
Мектептің тәрбие жұмысының бағыты мен мақсаты да осындай іс-шаралар. Оқушылардың бойында патриотизмді қалыптастыру, мемлекеттік рәміздерді құрметтеуге, халық дәстүрін дәріптеуге, әлемдік және отандық мәдениет жетістіктерін оқып үйренуге, ҚР Конституциясын құрметтеуді үйрету – басым бағыттардың бірі.
– Мектебімізде екі жылдық патриоттық тәлім-тәрбие алған оқушы әрдайым Отан қорғауға дайын тұрады. Әскери жоғары оқу орнына түссе де, түспесе де. Біздің түлектер қай салада болса да абыройлы еңбек ететіне мен кәміл сендіре аламын. Денсаулығына байланысты өте алмай қалатындар бар. Түрлі жағдайлар болады ғой. Бірақ түлектеріміз ең әуелі тәрбиелі тұлға болып қалыптасады. Отан қорғауға әрқашан дайын! Ең негізгі мақсаты осы, – дейді Ғазиз Төлеуішев ең әуелі тәрбиеге көңіл бөлетініне айтып.
Біз осындай жағдайларды көкейге түйіп қайттық.