Шымкент келбеті

ЖАЯУ ЖҮРГІНШІЛЕР ӨТКЕЛІНДЕ ЖОЛ АПАТЫ НЕГЕ КӨБЕЙДІ?

«Жан-жағыңа мұқият қарайсың да, үшке дейін санап өте шығасың. Не аман қаласың, немесе...». Шымкенттіктер жаяу жол жүргіншілеріне арналған жолақтан өту үшін осылай жасайтынын айтып, әлеуметтік желілерде әзілге айналдыруда. Бірақ бұл күлетін нәрсе емес. Жол – жауапсыздықты кешірмейді. Бұған қалада болған жол-көлік апаттары дәлел. Сондықтан, ереже сақтап, жолдың қарама-қарсы бетіне тек тиісті жерден ғана өткеніміз құба-құп. Ал көлік жүргізушілері «шумахерліктен» арылса игі.

«ТОҚТА ЖОЛДАС, БҰЗБА КӨШЕ ТӘРТIБIН!..»

Шымкентте көлік саны күн санап көбейіп отыр. Соңғы мәлімет бойынша, 285 мың автокөлік ресми түрде тіркеліпті. Темір тұлпарды тізгіндеп, өзін жолдың «қожайыны» сезінгендер де жоқ емес. Олардың арасында жол ережесін біле тұра бағынбайтыны, жүргізуші куәлігін «сынақсыз» алғандары қаншама? Осыдан болар, жаяу жүргіншілерге арналған жолақта соңғы уақытта жол апаттарының саны күрт артып отыр. Қайғылы оқиғалардың орын алуына жаяу жүргіншілердің де қатысы бар. Мәселен, олар арнайы белгіленбеген жерлерден өтіп, жол апатына себепші болады. Өкінішке қарай, адам шығыны да тіркелуде. Қазір жастардың дені көшеде плеер тыңдап, құлаққап кию сәнге айналған. Әнді бар даусына қойып, тіпті белгі берген көліктің дауысын да естімей, өмірімен қош айтысқан қаншама оқиғаларды естіп жүрміз.

Қаланың кез келген жерінде жаяу жүргіншілер жолағынан өткен адамдарды көріп, біраз нәрсені байқауға болады. Бірі – сенімді өтсе, енді бірі – алақ-жұлақ етіп, не өтерін, не өтпесін білмейді. Келесісі көлік нөпірінің азайғанын күтіп әлек. Осындай сәтті көлік жүргізушілері өз пайдасына ұтымды пайдаланады. Кейбір көлік жүргізушілерінің асыққаны сонша, жолаққа жақындағанда тежегішті әрең басып тоқтайды. Қала тұрғыны Жанар Қосанова жаяу жүргіншілерге арналған жолақтан күн сайын өткендіктен, ол үшін үйреншікті жағдай.
– Мен неге қорқып өтуім керек? Бұл – жаяу жүргіншілер үшін арнайы белгіленген жол. Сондықтан да, бұл жерде ережені көлік жүргізушілері сақтауы тиіс, – дейді Ж.Қосанова.
Қалалықтармен сұхбаттасқан кезде, олардың басым бөлігі жаяу жүргіншілерге арналған жолақтан абайлап өтуге тырысатынын жасырмады. Әсіресе, жас балалармен өткенде мұқият әрі сақ болатындарын алға тартты.
Бірнеше жылдық тәжірибесі бар көлік жүргізушісі Әбдіманап Үкібаев жаяу жүргіншілер жолағына жақындаған сәтте абай болу қажеттігін ескертеді. Жолақтан өтіп келе жатқан адамды байқамай қалу қаупі басымырақ. Сондықтан, жолаққа жақындаған сәтте-ақ, тоқтаған ләзім. Тіпті қарсы бетке өтетін адамдар байқалмаса да, көліктің жүріс жылдамдығын баяулатқан абзал.

КIМ КIНӘЛI?

Биыл жыл басынан бері жаяу жүргіншілер жолында 551 жол апаты тіркелген. Соның салдарынан, 77 адам қаза болса, 508-і жарақаттанған. Ал өткен жылдың сәйкес мерзімінде 598 жол апаты тіркеліп, 73 адам қаза болған. Оның 558-і түрлі жарақаттармен дәрігер көмегіне жүгінген. Бұдан шығатын қорытынды – биыл жол-көлік оқиғасы азайғанымен, қаза болғандар саны артқан екен. Өкінішке қарай, жаяу жүргіншілер жолағында көлік жүргізушілерінің жауапсыздығынан бір емес, бірнеше адамның өмірін жалмаған оқиғалар аз емес. Соның бірі биыл мамыр айының басында тіркелді. Арғынбеков көшесінде 1974 жылы туған қала тұрғыны Нұрлан Мейірбеков өзінің «Toyota Land Cruiser 100» маркалы көлігімен жаяу жүргіншілер жолымен өтіп келе жатқан бір отбасының мүшелерін қағып кетті. Жол апатының салдарынан 12 жасар қыз оқиға орнында ажал құшты. Ал 6 жастағы ер бала облыстық балалар ауруханасының жан сақтау бөлімінде есін жимаған күйі көз жұмды. Анасы жан сақтау бөліміне жеткізілген. Көзінің қарасы мен ағындай, мәпелеп өсіріп отырған ата-ананың ұл-қызынан бір-ақ күнде ажырап, аңырап қалуы жүрекке ауыр тиеді.
Жол апатына көп жағдайда көлік жүргізушілері кінәлі. Мұны ішкі істер органы қызметкерлерінің берген мәліметтері растайды. ОҚО ІІД жергілікті полиция қызметі бастығының орынбасары, полиция полковнигі Н.Әбдірамановтың айтуынша, биыл жыл басынан бері темір тұлпарды тізгіндегендердің кінәсінен 1300 жол апаты орын алған. Бір ғана оқиға жаяу жүргіншілердің себебінен тіркеліпті. Өткен жылы да осы уақытта 1300 жол апаты көлік жүргізушілерінің жауапсыздығы салдарынан орын алған. Ал жаяу жүргіншілердің қатысуымен 8 оқиға тіркелген.

ЖАСАНДЫ ЖОЛ КЕДЕРГIЛЕРI ҚАЙДА ҚОЙЫЛАДЫ?

Қала аумағында 116 көше бойында 320 жаяу жүргінші жолақтары бар. ОҚО ІІД Әкімшілік полиция басқармасының бастығы, полиция полковнигі Нұрғали Исаховтың айтуынша, әлі де жаяу жүргіншілер жолақтарын орнату қажет.
– Бүгінгі таңда 200-ден астам көшеге орта жөндеу жұмыстары жүргізілген. Бірақ жаяу жүргіншілер жолақтары орнатылмады. Бұл мәселе бойынша ОҚО ІІД Әкімшілік полиция тарапынан қала әкімдігі мен Шымкент қалалық жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөліміне ұсыныстар жолданды. Ал жаяу жүргіншілер жолағы жоқ жерлерде жасанды жол кедергілері бар. Мәселен, 145 мектептің 87-нің аумағына кедергілер қойылды. Жасанды жол кедергілерін қоюдың тәртібі бар. Яғни, балабақшалар мен мектептердің маңына және жол қозғалысы үшін қауіпті деген жерлерге орнатылады, – дейді Н.Исахов.

599 ЖАЯУ ЖҮРГIНШIГЕ АЙЫППҰЛ САЛЫНДЫ

Жаяу жүргіншілер жолында жол апатын азайту мақсатында жуырда ғана қалада «Назар аударыңыз, жаяу жүргінші» атты шұғыл іс-шара қорытындыланды. Жеті күнге созылған шара барысында 599 жаяу жүргіншіге айыппұл салынды. Жалпы 5216 жол қозғалысы ережесін бұзу жайттары анықталып, көше қиылысынан өткен кезде ережеге бағынбаған 298 көлік жүргізушісі де айыппұл төледі. Ал 36-сы көлікті мас күйінде басқарғаны үшін жүргізуші куәлігінен айырылды. Тәртіп сақшылары осындай іс-шараларды қала аумағында жиі өткізеді. Жыл басынан бері «Қауіпсіз қала», «Қауіпсіз жол» және «Абайлаңыз, жаяу жүргінші» секілді 15 түрлі іс-шара ұйымдастырылыпты.
Жол жүру ережесін сақтамаған азаматтарға Қазақстан Республикасының ӘҚБтК-не сәйкес айыппұл қарастырылған. ОҚО ІІД Әкімшілік практика бөлімінің бастығы А.Сүйерқұловтың мәліметінше, жаяу жүргіншілер жолынан өтпей, жолды кесіп өтетін азаматтарға 5 айлық есептік көрсеткіш айыппұл салынады. Бұл – 10 мың 605 теңге. Ал жаяу жүргіншілерді жаяу жүргіншілер өткелінен өткізбеген жүргізушілер ҚР ӘҚБтК 600 бабына сәйкес, 10 АЕК мөлшерінде 21 мың 210 теңге айыппұл төлейді. Ал салынған айыппұл 7 жұмыс күні ішінде төленсе, оның жартысын өтеуге мүмкіндік бар.

ЖАЯУ ЖҮРГIНШIЛЕРДI «ОЯТАТЫН» ЖОЛАҚТАР

Сәуір айының соңына қарай, Шымкент көшелерінде жаяу жүргіншілердің назарын аударатын ерекше жолақ пайда болды. Қызылды-жасылды диодті шамдар әзірге Тәуке хан мен Д. Қонаев даңғылының қиылысындағы тұрғындар көп жүретін жаяу жүргіншілер жолына орналастырылған. Қызылды-жасылды жолақтар бағдаршамның түсіне сәйкес белгі беріп тұрады. Яғни, жаяу жүргінші жолдан өтуге болатынын немесе болмайтынын төменге қарап-ақ біле алады. Заманауи қондырғы елімізде алғаш рет қолданысқа еніп отыр. «Оятатын» жолақтар – қала тұрғындарының қауіпсіздігін сақтау мақсатында қолға алынған қанатқақты жоба. Бұл әсіресе телефонға үңілгендер үшін тиімді. Мұндай жаңалықты жергілікті кәсіпкерлер туған қаласына тарту ретінде ұсынып отыр. Шамдарға 2 миллионға жуық қаржы жұмсалыпты.
Полиция қызметкерлерінің мәліметінше, жол апатының кез келген түрі жол ережесін білмегендіктен, оған бағынбағандықтан және тым асығыс болғандықтан жасалады екен. Олай болса асықпайық! Өмірімізді бағалай білейік.

Қазір қалада аялдамалар ретке келтіріліп жатыр. Осыдан екі күн бұрын күнделікті мінетін аялдаманың орнынан алынып тасталғанына куә болдық. Қазір тозығы жеткендерін жаңарту, орналасу орнын зерделеу сынды жұмыстар қолға ала бастаған. Тиісті сала мамандары жыл соңына дейін қалада 40 жаңа аялдама орнатуды жоспарлап отыр. Аялдамалар ретке келтірілуде. Көліктер де жаңартылып, қалаға сән беріп тұр. Ал енді қызмет көрсету сапасы қандай?

БИЫЛ 40 ЖАҢА АЯЛДАМА ОРНАТЫЛАДЫ

Шымкент қалалық тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық бөлімінің маманы Бауыржан Шырынбаев бұл бағытта атқарар жұмыс барысын баяндап берді. Қазір жөндеу жұмыстары жүріп жатыр. Сұрықсыз тұрғандар мен қала көркіне сай келмейтіндердің орнына жаңасы қойылады.
– Тозығы жеткен аялдамаларды жаңартудан бөлек, бір-біріне жақын орналасқандарын қайта зерделеуге мәжбүрміз. «Дархан» базарының маңындағы аялдаманың орнын ауыстырудағы мақсатымыз сол. Арасы тым жақын болғандықтан жол-көлік оқиғасы жиілеп кетті. Оған көлік кептелісін қосыңыз. Биыл аялдамаларды жаңартуға, қажет жерлерге қою мақсатында бюджеттен 35 млн теңге бөлінді. Қаланың орталық бөліміне, шалғайдағы шағынаудандарға да қойылуы қажет. Осы қаржыға 40 аялдама орнату керектігін анықтадық. Жыл соңына дейін бәрін орнатып бітеміз, – дейді Б. Шырынбаев.

Аялдамаларды орнатудың да өз реті, тәртібі бар. Қаланың кей көшелеріне жаңадан қойылғандары тым шағын деген сын-ескертпелердің айтылғаны рас. Мысалы, Тұрар Рысқұлов көшесінен Д. Қонаев даңғылына кіре берістегі жаңа аялдама көзге шағындау көрініп тұр. Сөйтсек, ол қазіргі стандартқа сәйкес іске асқан жоба екен. Әлбетте, қаланың орталық, халық көп шоғырланатын жерлеріне үлкен аялдамалар қажет. Ал адам аз орындарға шағын әрі жинақы тұрақтар қойылуы тиіс. Талап-ереже осындай.
Бүгінде қаланың қай жерлеріне аялдама қою қажеттігі туындап тұр? Маманның айтуынша, Тәшенов және Иляев көшесі қиылысына,
Қазыбек би көшесіне қажет. Оған қоса, Ленгір тас жолы бойындағы автожолдың аялдамалары да әбден тозығы жеткен. Кеңес одағы кезінен қалғандар әліге дейін қолданылып келді. Бұдан бөлек, Таскен елдімекенінің Орталық көшесіне төрт аялдама қою да жоспарда.
Күн сайын автобуспен жүріп байқағанымыз көп аялдамалардың атаулары жазылмаған. Бұл мәселені де маманның өзіне қойдық. «Аттары жазылмағандары – ертерек орнатылғандары. Қазір соңғы қойылып жатқандарға бірден аттары жазылуда. Бәрінің де маңдайшасы бар, алдағы уақытта бәрінің де атауы жазылады. Мұны Шымкент қаласының жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімімімен бірлесе іске асырамыз. Солар бізге ұсыныс беруі керек», – дейді Бауыржан Шырынбаев.
Қынжылтатыны, кімнің де болса аялдамалардағы жабайы жарнамаға бірден көзі түседі. Нағыз афиша орнына айналғандай. Қай аялдамаға қарасақ та, бәрінде осы жағдай. Негізінен, мұның бәрі заңсыз ілінген жарнамалар. Пысықайлар түнде келіп іліп кететін көрінеді. Артынша тазалыққа жауапты мамандар ретке келтіруге әрекеттенеді. Бір апта өтпей, тағы сол жағдайға түскеніне куә боласыз. Қазіргі жағдайда мұның бәрін бақылау мүмкін болмай тұр. Негізі – бұл іспен тәртіп сақшылары тікелей айналысады.
Келешекте жаңадан орнатылған аялдамаларға монитор қою да жоспарланып отырғанынан құлағдар болдық. Онда әр автобустың бағыттары көрсетіліп тұрады. Автобустардың келу уақыттары да назарда тұрмақ.

«БIР-БIРIМЕН ЖАРЫСЫП, ҚҰТЫҢДЫ ҚАШЫРАДЫ»

Бүгін де сол көрініс, сол олқылыққа куә болдық. «135» бағыттағы автобусқа мінген едік. Кондуктор жігіт «Гүлжан, Технологический, Байтұрсынова, Гарант, Қонаева...» деп сайрай жөнелді. Қысылып-қымтырылу деген жоқ. Оған ескертіп жатқан ешкімді байқамадық. Үлкендер жағы да тым-тырыс. Мемлекеттік тілге деген құрметсіздігінен бөлек, қазақтың белгілі ағартушы ғалымының әруағын қорлағанын біле ме екен деген ой келді. Мұны әр аялдама сайын қайталайтынын байқап жүрміз.
Күнде кешке 8-ден аса қоғамдық көлікпен үйіне қайтатын қала тұрғыны Үсен Байтұрсынов жүргізушілерге, кондукторларға деген ренішін жайып салды. 53 жастағы қала тұрғынының пікірін мұқият тыңдадық. Өзі 14-ші бағытты күтіп отыр. Таскен елдімекенінде тұрады екен.
«Мәдениет жағы ақсап тұрғаны рас. Бізде жүргізушілердің бәрі «ұшқыш» қой. Ішінде адам бар демейді. Бір-бірімен жарысып, құтыңды қашырады. Адамға деген құрмет қайда?! Түзелетін сыңай байқатқандай болады. Бірақ, әлі де кемшін жағы көп. Тәртіп болса дейсің. Алаңғасарланып айдауларынан адамдарды қағып өтіп жатыр. Одан кейін, кондукторлар дәл түбіңнен айқайлай жөнеледі. Тәртіп пен мәдениетке бет бұратын кез келді емес пе?!» 18 шағынауданда шаштаразшы болып жұмыс істейтін жігіт ағасы осындай базынасын айтты.

«ҚОҒАМ БОЛЫП КҮРЕСУIМIЗ КЕРЕК»

Рас, жолаушыларды тасымалдау қызметі сапасын жақсарту – өзекті мәселе. Жуырда өткен қалалық қоғамдық кеңесте де бұл мәселе жөнінде сөз болды. Қалалық ардагерлер кеңесінің төрағасы, қоғамдық кеңестің мүшесі Исамуддин Рысбай қоғамдық тасымалдау қызметіне арнайы бағдарлама қажет дегенді айтқан. Бұл мәселе бойынша да қоғам болып, жұдырықтай жұмыла кіріскен жөн секілді. Мәселені шешуде жұмыстар атқарылып жатыр. Шымкент қаласының жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі мәселені кезең-кезеңімен шешпек.
– Көлік компаниясының басшыларын шақырып, осы мәселені атап көрсеттік. Қазақ тілінде атау, ономастикалық заңдылықпен бекітілген атауымен айту жөнінде талап қойдық. Оның алдында да айтып жатырмыз. Көп жағдайда орындалмай қалатыны рас. Әйтпесе, кондукторлардың бәрі де осы жердің азаматы, жер-су атауларының бәрін біледі. Бірақ селқостық танытады. Дегенмен, олардың көбісі тұрақты жұмыс істемейді. Енді үйрене бастағанда ауысып кетеді. Бұл жағдаймен қоғам болып күресуіміз керек сияқты. Мысалы, ақсақалдарымыз бөлімге келіп, жүргізушілеріңді жөнге салыңдар дейді. Ал өзіңіз ескерттіңіз бе десек, үндемейді, – дейді көлік және коммуникация секторының меңгерушісі Наурыз Сүгірәлиев.
Әрине, ауызды қу шөппен сүртуге болмас. Қазір көліктер жаңарған. Кондукторлар бірыңғай формаға ауысты. Тек, осы мәселелерді түзеу қалып тұр. Дұрыс атау талап етіліп жатыр. Негізінен, келешекте аялдамалардың аты автоматтандырылған, дауыс зорайтқышпен хабарлау жүйесіне көшірілмек. Қазірдің өзінде бір-екі бағытта бұл жүйе тәжірибе жүзінде енгізілді де. Әзірге, біздің жолдар ол жүйеге сай емес.

КӨЛIКТЕРIН 20 ПАЙЫЗҒА ЖАҢАРТАДЫ

Талдау жұмыстары көрсеткендей, қалада жолаушылар ағыны сағат 8.30-дан кейін азаяды. Жетіде жұмыстан шыққан адам сегіз жарымға дейін үйіне жетеді. Ал көліктер тоғыз, тоғыз жарымда жұмысты аяқтайды. Заңға сәйкес, кез келген қоғамдық көлік бір айлық жоспарды 70 пайызға орындаса, ол жақсы деп есептелінеді. Өйткені, техниканың аты техника: сынады, бұзылады.
Бүгінде бөлім мамандары кешкі рейдтерді ұдайы өткізеді. Қазір 84, 74 бағыттағы автобустар түнгі онға дейін жүреді. Өйткені, жолаушылар ағыны сол кезде бәсеңдейді. Бұрынғымен салыстырғанда көліктер жақсы жүріп жатқанын айта кеткен жөн.
Межелі жерге жеткізбей, орта жолда тастап кететіндер немесе «алдыңғыға ауысыңыздаршы» деп қиыла өтінетіндер әліге дейін кездесетіні де рас. Олар – белгіленген графиктен өз уақытынан озып немесе қалып қоятындар. Дегенмен, олардың әрекеті заңға қайшы. Адамдарға қолайсыздық әкеліп, ашу-ызасын тудырады.
Наурыз Сүгірәлиев бұл мәселе бойынша арнайы уатсап желісі көп олқылықтың бетін ашқанынан құлағдар етті. Қалалық әкімдіктің жанынан ашылғалы бері бейпіл сөйлейтін жүргізушілердің де қатары азайған. Темекі шегу оқиғалары да төмендепті. Мұндай оқиғаларға жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі нақты шара қолданып, полицияға да шағым түсірген. Бұл жағынан халық белсенділік танытып та жүр. Сіз де осындай жағдайға куә болсаңыз, әлгі уатсап нөміріне жазып жіберсеңіз, оларға шара қолданылады.
Жолақысы көтерілді, енді соған сай қызмет сапасы да жоғарыласа деген талап-тілек көпшілікте. Тарифті көтерудің басты себебінің бірі – көлік компанияларына көліктерін жаңартуға мүмкіндік беру. Мәселен, 2012 жылы шілде айында жол ақысы көтеріліп еді, 2014 жылы 150-160-қа жуық автобус келді. Одан кейін «Грин бас» компаниясы 200 көлік әкелді.
Жылдың аяғына дейін, тасымалдаушылар көліктерінің 20 пайызын жаңарту керек. Талап та зор. Көлік компанияларының мұны іске асыруға мүмкіндіктері де бар.

Таяу болашақта Оңтүстік тұрғындары шалғай аудандарға әуе жолы арқылы қатынауы мүмкін. Бұл жайында ОҚО әкімінің орынбасары С.Тұяқбаевтың канадалық «Викинг ЭЙР» компаниясының өкілдерімен өткен кездесуде сөз болды.

Шымкентке келген сапарында компания өкілдері «Twin otter 400» ұшағының таныстырылымын өткізді. Қонақтар таныстыру рәсімінде заманауи әрі сапалы ұшақтың 19 орынға лайықталғанын, сондай-ақ, әуе кемесінің тек жолаушыларды тасымалдап қана қоймай, жүк тасымалымен де айналысатынын жеткізді. Айта кетерлігі, ұшақтың құны 7 млн АҚШ долларына бағаланған. Көп салалы ұшақтың су бетіне, тіпті асфальт төселмеген қара жерге де қонуға мүмкіндігі бар.
ОҚО әкімі баспасөз қызметінің мәлімдеуінше, біздің ел мен канадалық компания арасындағы келіссөздер жақсы нәтиже берсе, осы ұшақтардың алғашқы бағыты Шардара болмақ. Одан кейінгі бағыттар Мақтарал мен Созақ аудандары болуы мүмкін.
«Викинг Эйр» компаниясы өкілінің айтуынша, олар біздің елімізбен жұмыс жасауды көптен бері жоспарлап келген екен. Сонымен бірге, Қазақстанның экономикалық әлеуеті азаматтық авиация тұрғысынан өте жоғары деп есептейді.

Шымкент қаласында жолдарды күрделі, орташа және ағымдағы жөндеуден өткізу жұмыстары қарқынды жүзеге асып жатыр. Сонымен қатар, аяқжолдар салынып, қалалықтардың игілігіне берілуде. Биылдың өзінде 96 көшеге орташа жөндеу жоспарланып, қазіргі таңда құрылыс қыза түскен. Осы ретте Шымкент қаласының жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі басшысының орынбасары Асылбек Баймырзаевпен сұхбаттасқан едік.

ЖОЛДАРДЫ КЕҢЕЙТУ – КЕЗЕК КҮТТIРМЕЙТIН МIНДЕТ

– Асылбек Қашқынбайұлы, бүгінгі таңда Шымкент қаласында жол құрылысына байланысты қандай жұмыстар атқарылуда?
– Жыл сайын жол құрылысына қатысты жоспарлар саны артып отыр. Бір жылда жол салсақ, келесі жылы көшелерді, ішкі орам жолдарын ағымдағы жөндеуден өткізу секілді жұмыстар рет-ретімен атқарылып жатыр. Мәселен, биыл Шымкент қаласында көлік кептелісін болдырмау және жол қауіпсіздігін қаматамасыз ету үшін жолдарды кеңейтіп, жаяу жүргіншілер жолын салудамыз. Бұл ретте облыстық және жергілікті бюджеттен 86,6 шақырымды құрайтын 96 көшеге орташа жөндеу жұмыстарын жүргізу үшін 1 миллиард 935 миллион 127 мың теңге бөлінді. Сонымен қатар, 41 көшеге 43,5 шақырымды құрайтын аяқжолдарды салуға 580 миллион 700 мың теңге қарастырылған. Қазіргі таңда 44 көшеде орташа жөндеу және 6 көшеде аяқжол салу жұмыстары аяқталуға жақын қалды. Қала көшелерін ағымдағы жөндеуден өткізу үшін жергілікті бюджеттен 250 миллион теңге бөлініп, қаланың 4 ауданында да осы жұмыстар рет-ретімен жүзеге асып жатыр. Мәселен, жолдардағы ойықтар тегістеліп, шұңқырлар жабылып, қайта қалпына келтірілді. Ол ақпан айында басталып, республикалық маңызы бар деп танылған «Қазығұрт» шағынауданынан бастап, «Бекжан» базарының маңынан жалғасып, Қарабұлаққа дейінгі жол жөндеуден өтті. Оны «Лидер-НК» ЖШС атқарды. Сондай-ақ, Самара-Ташкент бағытындағы жолдың республикалық маңызы бар жол болатын. Қазір ол қала меншігіне өтіп, оның 31 шақырымына ағымдағы жөндеу жұмыстары жүргізілді. Айта кету керек, жөнделгенге дейін ол көшенің жағдайы мүлдем нашар еді.
– Қалада аяқжол мәселесі біртіндеп шешіліп келеді. Осы ретте сіздердің тараптарыңыздан қандай жұмыстар жүргізілуде?
– Қайнарбұлақ саяжайында ұзындығы 1,5 шақырымға аяқжол салу жұмыстарын бастадық. Ол саяжайдағы №83 мектептің жанынан өтеді. Оқушылардың да жүріп-тұруына ығайлы әрі қауіпсіз болмақ. Сондай-ақ, Қайнарбұлақтағы Дружба, Строительная, Фабричный, Транспортная, Медиков, Заводская деген көшелерде де орташа жөндеу жұмыстары жүруде. Сонымен қатар, Скамейка, Автомобилист және Металлург көшелерінде жөндеу жүргізу үшін мемлекеттік сатып алу конкурсының қорытындысы шығып, оны «Север-ЮгУниверсал» ЖШС жүргізетін болды.
– Кез келген жұмыстардың ең алдымен қаланың ішінен басталатыны түсінікті. Ал Шымкенттің шет жағында орналасқан шағынаудандардың жол мәселесі қалай шешілуде?
– 2015 жылы қайта құру жұмыстары басталған 7 көшені және Қапал батыр көшесіндегі теміржол үстіндегі өткелді аяқтауға 6 миллиард 100 миллион 512 мың теңге қаралды. Аталған нысандар өткен жылдан өтпелі болып есептеледі. №1 бағыттағы автожолдардағы көшелер құрылысын жалғастыруға биылға 300 миллион теңге бөлінді. Сонымен қатар, үш шағынауданның 13 көшесіндегі қайта құру жұмыстарын аяқтау үшін 665 миллион 377 миллион теңге қосымша қаржы беріліп отыр. Атап айтар болсақ, Оңтүстік индустриалды аймақтан Сайрам тұрғын алабына шығатын жолдың аралығы жөнделеді. «Достық-2», «Бозарық», «Академгородок», «Ақжайық», «Қайтпас», «Тараз», «Солтүстік-Шығыс», «Жайлау», «Ақниет», «Жиделі» шағынаудандарында күрделі жөндеу жұмыстары басталды. Сондай-ақ, 14 шағынауданның 59 көшесіне күрделі жөндеу мен асфальттауға 2 миллиард 100 миллион 500 мың теңге бөлінді.

ЖАҢА КӨПIР КӨЛIК КЕПТЕЛIСIНЕН ҚҰТҚАРАДЫ

– Қапал батыр көшесіндегі теміржол үсті өткелі қашан аяқталады?
– Ол өткелдің қайта жөндеу құрылысы 2014 жылы тамыз айында басталған. Қалалықтар мен олардың қонақтарына біраз ыңғайсыздық тудырып отырғаны рас. Биыл қараша айында аяқталып, пайдалануға беріледі деп жоспарлап отырмыз. Көпірдің жалпы ұзындығы 170 метрді құрайды. Ал ені бұрын 9 метр болған. Яғни, өткел 22 метрге кеңейіп отыр. Оның жанынан тағы бір өткел салу арқылы жолдың ені ұлғайды. Бұрын тар болғандықтан, көлік кептелісі көп болатын. Құрылысты «Береке-А» ЖШС жүргізуде.
– «Қайтпас-1» шағын-ауданындағы Қ.Төлеметов көшесінің кеңейтіліп әрі жөнделіп жатқанына биыл екінші жыл болды. Жергілікті тұрғындардың жүріп-тұруына едәуір қолайсыздық туғызғанымен, жаңа жолдың игілігін көретін күн алыс емес секілді. Жол құрылысы қашан аяқталады?
– Қ.Төлеметов көшесіндегі құрылыс жұмыстары өткен жылы күзде басталды. Оны жүзеге асыру барысы үш кезеңге бөлінген. Оның алғашқысы – 6,3 шақырымды құрап, биыл тапсырылды. Бүгінгі таңда екінші және үшінші кезеңдері қарқынды жүруде. Жыл соңында пайдалануға беріледі деп отырмыз. Құрылыс белгіленген жұмыс кестесіне сай жүзеге асуда. Бұрын жолдың жүріс бөлігі 6-7 метрді құраса, ал қазіргі кезде 15 метр. Екі жақтама жол төрт жолақтан тұрады. Яғни, жол жаңарып қана қоймай, кеңейді. Көлік сыйымдылығы да артады. Қалаға кіреберіс жол болғандықтан, бұрынғыдай қиындық туғызбайды деп ойлаймыз. Сосын онда аяқжолдар, ирригация, жарық шамдар болмаған. Қосымша аялдамалар да салынбақ. Жолды қайта құрудан өткізу арқылы, осындай мәселелер де өз шешімін табуда.
Қ.Төлеметов пен Жібек жолы көшесі арқылы аудандардан келетін көлік нөпірі көп болғандықтан, оларды кеңейту – басты мақсат. Жібек жолы көшесін жөндеу өткен жылы басталды. Ол 8 шақырымды құрайды. Онда да жол кеңейіп, оның ені 15 метрді құрайтын болады. Бұл жерде де аяқжолдар мәселесі өзекті болатын. Кәсіпкерлер жаяу жүргіншілер өтетін жолды жауып, кәсібін дөңгелеткен. Қазір бұл мәселе оңды шешімін тауып отыр.
– Қалаға аудандардан 114 елдімекен қосылған. Десе де, олардың әрқайсысының өзекті мәселелері бар. Ең бастысы – жол екені түсінікті. Ол елдімекендерді қандай жаңалықтар күтіп тұр?
– Қалаға қосылған елдімекендердің мәселесін шешу үшін уақыт керек. Ол бірден шешілетін жұмыс емес. Дегенмен, ол жерлерде де қарқынды жұмыстар басталып кетті. Мәселен, әлеуметтік нысандарға апаратын аяқ жолдар салу, жолдарды орташа және ағымдағы жөндеуден өткізу секілді жұмыстар қолға алынған. Мәселен, Сайрам, Өтеміс шағынаудандарында орташа жөндеу жүріп жатыр. Алдағы уақытта да шағынаудан мәртебесін алған елдімекендердің жағдайын жасау мақсатында жұмыс істейтін боламыз.
Жол салу жұмыстарында отандық өнімдерді пайдаланамыз
– Қазір қанша мердігер компаниямен келісім-шарт жасадыңыздар? Олардың арасында міндеттелген нысан құрылысын дер кезінде аяқтамай немесе жұмыс кестесінен ауытқып, «қара тізімге» енгендері бар ма?
– Бүгінгі таңда ондай жағдайлар орын алған жоқ. Өткен жылы да ешқандай кемшіліксіз тиісті жұмыстарды атқарып шықты. Біз 15-тен аса компаниямен жұмыс істейміз. Жобаға сәйкес, өз жұмыстарын атқарып жатыр. Олардың жұмысын апта сайын қалалық сәулет және қала құрылысы бөлімі тарапынан тексеріледі. Құрылыс сапасы әрдайым бақылауда. Осы ретте тәжірибесі мол бірнеше мердігер компаниялардың атап өткім келіп отыр. Мәселен, «Береке-А» корпорациясы, «Түркістанжолсервис», «Әлемтрансжол», «Отаустрой» ЖШС-і секілді компаниялар жол салу саласына машықтанған және құрылыс нормалары мен ережелеріне сай жұмыс істейтін мекемелердің бірі.
– Соңғы кезде отандық өндірушілер қолдауға ие болуда. Жол салуда өзімізде шығарылған құрылыс материалдарының үлесі қанша?
– Жол құрылысында қолданылатын құрылыс материалдардың барлығы да отандық өнім. Асфальт, қиыршық тас, битум облысымызда өндіреді. Битуммен «Газпромнефть» мекемесі қамтып отыр. Мен атап өткен «Түркістанжолсервис», «Береке-А» корпорациясы, «Отаустрой», «Ситистрой», «Достықспецстрой» ЖШС-рі шикізат өндіріп, оны құрылыста қолданады. ОҚО-да 10-нан астам асфальт зауыты бар. «Шымкентдорстрой» мекемесінің де өз асфальт зауыты жұмыс істейді. Шикізат және материалдық техникалық база жағынан жақсы жасақталған.
– Келесі жылы қандай жұмыстар жүзеге асады?
– 2017 жылға жасаған жоспарымыз көп. Қазірдің өзінде олардың жобалық-сметалық құжаттары жасалған. Егер қолдау тауып, бюджеттен қаржы бөлінсе іске кірісеміз. Жоспарға сәйкес, бұл мақсатта «Ақжайық», «Самал-3», «Қатынкөпір», «Тассай», «Азат» және «Достық-2» шағынаудандарының көшелері қайта құрудан өтеді.
– Әңгімеңізге рахмет!

Сұхбаттасқан
Эльмира МЫҚТЫБАЕВА

Шымкенттегі Тәуке хан даңғылында (Б.Момышұлыдан Тәшенов көшесіне дейін) орташа жол жөндеу жұмыстары жүргізілуде. Қазір жол бойындағы бұзылған арықтарды ауыстыру және жолдың жабындысын жону жұмыстары атқарылуда. Шілденің 21-25 күндері аралығында жолдың бірінші қабатының асфальт-бетон жабындысын төсеу көзделіп отыр.

Сонымен қатар, аталған даңғыл бойындағы 6 автобус аялдамаларының орындарын ауыстыру, жиек тастарын орнату және жаяу жүргіншілер жолдарына пандустар салу жоспарланған. Мердігер мекеме осы жұмыстарды толығымен аяқтаса, 1 қарашаға дейін Тәуке хан даңғылын түгелдей қолданысқа беретін болады.

Шымкенттегі Сайрам, Ш.Уәлиханов, С.Тұрысов, Т.Рысқұлов, Ә.Жангельдин және Бейбітшілік көшелеріндегі аяқжолдар қайта жөнделеді. Бүгінгі таңда Сайрам және Рысқұлов көшелерінде мердігер деп танылған «Оңтүстікғимарат» ЖШС-ның жұмысшылары іске кіріскен. Олар құрылысты 4 айдың ішінде аяқтауды жоспарлап отыр. Бұл жұмыстар үшін қалалық бюджеттен 120 миллион 197 мың теңге бөлінген.

Құрылысшылар жаздың аптап ыстығына қарамастан, өздеріне міндеттелген көшелердегі аяқжолдарды жөндеуде. Мәселен, Т.Рысқұлов көшесінде 4700 шаршы метр, ал Сайрам көшесінде 3465 шаршы метр аяқжол салу тапсырылған. «Оңтүстікғимарат» ЖШС-нің жауапты маманы С.Егембердиевтің айтуынша, жол жақтауы қойылып, плиткалар төселеді. 

Өткен жылы қаланың орталық көшелерінде 12 мың 940 шаршы метр аяқ жолдар жөндеуден өтіп, пайдалануға берілген. Атап айтқанда, Республика, Тәукехан, Іляев, Республика, Бейбітшілік, Желтоқсан, Б.Момышұлы және Қ.Рысқұлбеков көшелерінде аяқжолдар жаңартылды. Қалалық коммуналдық шаруашылық бөлімінің бас маманы Әлімжан Құрманов қалаға көршілес аудандардан қосылған елдімекендердің бірқатарында аяқжолдар мәселесі өзекті болып отырғанын айтты. Осыған орай, қала мәртебесіне ие болған шағынаудандарда аяқжолдарды салу және жаңарту жұмыстары жоспарланған. Сондай-ақ, Қонаев, Желтоқсан, Астана, Бәйтерек және Қазыбек би көшелерінде веложолдар салынбақ.

Шымкенттегі Жібек жолы көшесінің бойында құрылыс жұмыстары қарқын алған. Бұрын бұл көшеде көліктер екі бағытта ғана қозғалатын. Енді құрылыс жұмыстары бітсе, төрт жолақты жол салынып, қызмет көрсетпек.

Қалалық жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімінің басшысы Қуатжан Жұматаевтың мәлімдеуінше, Жібек жолы көшесін қайта құру жұмыстары 2017 жылы аяқталады деп жоспарлануда.
– 2012-2013 жылдары Жібек жолы көшесінің жобасы дайындалып, 2015 төрт жолақты құрылыс жұмыстары басталды. Жол құрылысына қазынадан 2 миллард 500 миллион теңге қаржы бөлінген болатын. Оның 130 миллионы былтыр игерілсе, биылғы жылға 1 миллиард, 850 миллион теңге қарастырылған. Бүгінгі күнге дейін оның 550 миллионы игерілді, – дейді Қ. Жұматаев.
Мердігер компания – «Корпорация Береке – А» ЖШС-і. Айта кетейік, Жібек жолы көшесі Пазиков көшесінен Таскен елдімекеніне дейін ұзындығы 8 шақырымды құрайды.

Шымкентте «Шымкент Bus» жаңа транспорт компаниясы құрылуда. Нәтижесінде, қаланың шалғай елдімекендеріне қоғамдық көлік қызметі жүйелі түрде қатынайтын болады. Осы мақсатта қала әкімдігі мен «Green Bus» ЖШС мекемесі арасында екіжақты меморандум жасалды.

Алдымен жергілікті БАҚ өкілдері үшін брифинг ұйымдастырып, аталмыш шараның маңыздылығын жеткізген Шымкент қаласы әкімінің орынбасары Нұралхан Көшеров және «Green Bus» ЖШС мекемесінің басшысы Бақыт Бектаев өзара әріптестік туралы келісімге қол қойды.

«Шымкент қаласының 2020 жылдарға дейінгі әлеуметтік және экономикалық даму Тұжырымдамасында» Астана, Алматы қалаларының үлгісінде коммуналдық автопарк ашу қажеттігі айтылған болатын. Ендігі жерде бұл қызметті қала әкімдігі мен «Green Bus» ЖШС мекемесі бірлесе қолға алатын болды. Яғни, ондағы қызметтің 49 пайызы қала әкімдігінің, 51 пайыз үлесі «Green Bus» ЖШС мекемесіне тиесілі болмақ.

– Ең бастысы, муниципальді автопарк қызметін іске қосу – қаланың экологиялық ахуалын жақсартуға айтарлықтай оң ықпалын тигізбек. Мұндағы арнайы конкурс арқылы жаңа бағытқа қойылған қоғамдық жолаушы тасымалдаушы автобустар метан газымен қозғалатын болады. Сондай-ақ, мүмкіндігі шектеулі азаматтар үшін де арнайы жабдықталған автобустарды бағытқа қою жоспарлануда, – деп атап өтті Нұралхан Оралбайұлы.

Жобаның алғашқы кезеңі аясында жыл соңына дейін 10 бағыт бойынша 150 автобус пайдалануға берілетін болады. Нәтижесінде, Бас жоспарға сәйкес, қалаға жаңа қосылған елдімекен тұрғындары қоғамдық жолаушылар көлігімен жүйелі түрде қатынай алады. Жобаның алғашқы кезеңінде мұндай мүмкіндікке ие болатын елдімекендер қатарында «Жаңаталап», «Текесу», «Қайнарбұлақ», тағы басқалар бар.

Айта кетейік, Шымкент қаласында қазіргі таңда жолаушылар тасымалдау саласында 30 көлік компаниясы 78 бағытта, 1145 кестемен қызмет көрсетуде. Облыс орталығында тұрғындарға қоғамдық қызмет көрсететін 29 мекеме жұмыс істейді. Күн сайын орта есеппен алғанда осы қызмет түрі арқылы 400 мыңнан астам жолаушы тасымалданады. Қоғамдық көлік қызметінің 90 пайызы автоматтандырылған жүйемен жабдықталған. Яғни, олардың қай жерде, қай уақытпен кетіп бара жатқанын арнайы GPS қондырғылары арқылы бақылап отыруға болады.

Оңтүстікте газ тапшылығына қатысты мәселе шешіліп, көлемі артпақ. Бұл туралы ОҚО Аймақтық коммуникациялар қызметінде өткен брифингте облыстық энергетика және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық басқармасының газбен қамтамасыз ету бөлімінің басшысы Нұралхан Шәріпов мәлімдеді.

Облыста автокөліктердің үнемді, экологиялық таза отынға өтуі қарқынды болғандықтан, газ тапшылығы да едәуір сезіледі. Өңірімізде 13 мың 888 автокөлік сығымдалған газбен жүреді. Бұл тек ресми тіркелгендері ғана. Ал көлігіне газ қондырғысын орнатқандардың техникалық төлқұжатын заңды рәсімдемегендер қатары да аз емес екен. Осының салдарынан аймақтағы бекеттерде газ тапшылығы туындап отыр.

Н.Шәріповтың айтуынша, өткен айда облысқа 6 300 тонна көлемінде газ берілсе, шілде айына қажеттілік 6 500 тоннаны құраған. Қазіргі кезде облыс әкімдігі тарапынан қосымша 2 мың тонна сұйытылған мұнайға өтінім берілген. Оның 500 тоннасы министрлік тарапынан қолдау тауып отыр.

Кез келген мегаорталықтың транспорттық жүйесінің ең басты мақсаты – қауіпсіздікті қамтамасыз ету. Осыған орай, қала әкімі Ғабидолла Әбдіраxымов Әл-Фараби алаңы мен жаңа әкімшілік іскерлік орталығында 12 шақырымдық велосипедпен жүруге арналған арнайы веложол жасауды тапсырды.

Құрылыс жұмыстарының алғашқы кезеңі аясында Б.Момышұлы, Желтоқсан көшелері мен Д.Қонаев гүлзары және Т.Назарбеков, С.Бәйтереков, Астана даңғылындағы велосипед қолданушыларға кез болған кедергілерді жою жұмыстары жүргізілуде.

Жобаның екінші кезеңі аясында веложол Ордабасы алаңы және Қазыбек би көшесі, сонымен қатар, Желтоқсан көшесі мен Д.Қонаев гүлзары аралығында жалғасын табатын болады. Жылдың соңына дейін аталған бағыттар бойынша арнайы веложол белгілері, велосипедке арналған орындар салу жоспарланған. Бұл қатарда Сайрам, Ш. Уәлиxанов, Т.Рысқұлов, Тұрысов көшелеріндегі аяқжолдарда велосипед жолы салынады.