Жарнаманың бүгінгі күні маңызы ерекше. Оның қажеттілігін көпшілік жақсы біледі. Сондықтан жарнама жасаушылардың жұмысына сұраныс жоғары. Десе де, елімізде 1 шілдеден бастап шетелдік телеарналар жарнама көрсетуді тоқтатты. Арналардың эфир арқылы түрлі тауарды насихаттауына заңмен тыйым салынды.
Бүгінде елімізде хабар таратушы телеарналар аз емес. Кабельдік дейсіз бе, спутниктік арналар дейсіз, санынан жаңыласыз. Содан болар, күнделікті тұрмысты теледидарсыз елестету қиын. Қолы қалт еткенде үлкен-кіші көк жәшіктің алдынан табылады. Бірі жаңалықты естуге асықса, бірі сериал көруге ұмтылады. Әйтеуір теледидарсыз күн жоқ. 5-минут сайын көрсетілетін жарнамасы тағы бар. Ал жарнамада не жоқ дейсіз? Көрерменге тауардың да, тамақтың та түр-түрі ұсынылады. Бұған дейін отандық өнімдерімізден гөрі, шетелдік өнімдердің басым болғаны да рас. Кейбір шетелдік арналар сыра өндірісін жарнамалап келді. Ересектерге ғана емес, балалардың санасын жаулап алған шетелдік тәттілер, сүт өнімдері қаншама?! Әрине жұртшылық арасында жарнаманың ықпалы зор екеніне шүбә жоқ. Олай болса, жарнама мәселесінің өзекті болуы да заңдылық. Жаңа заң қаңтардан бастап күшіне енуі керек еді. Бірақ кабельдік операторлардың өтінішімен, дайындыққа жарты жыл уақыт берілді. Жалпы шетелдік арналар жаңа талапқа келісіпті. Негізінде шетелдік телекомпаниялар еркін жарнама тарату үшін заңды түрде келуі керек. Деректерге сүйенсек, елімізде кабельдік жүйе арқылы 150 телеарна жұмыс істейді. Оның 70 пайызы шетелдік көрінеді.
Шетелдік өнімдерге шектеу көпшіліктің арасында да әр алуан пікірін туғызды. Сырттан келетін тауарларды жарнамалағанша, отандық өнімге неге қолдау көрсетпейміз? Әзірге ұлттық арна «Қазақстан» мен жергілікті «Қазақстан – Шымкенттен» басқасы отандық өнімді жарнамалап жатқан жоқ.
Шымкент қаласы бойынша, 75 мың субьекті тіркелсе, оның 70 пайызы мемлекеттік бағдарлама бойынша кәсібін дөңгелетіп отыр. Қазір тұтынушылар арасында «Шымкент құс», «Дәмді ет», «Сайрам сүт» кәсіпорындарының өнімдері жоғары сұранысқа ие. Елімізде де экологиялық жағынан таза өнімдер тұтынушылардың көңілінен шығады. Дегенмен сырттан келетін тағам өнімдеріне халықтың қызығушылығы жоғары. Дүкен сөрелеріндегі кейбір ресейлік тауарлардың мерзімі өтіп кеткен. Қауіпсіздік сертификаты жоқ, тексеруден өтпеген. Соған қарамастан шетелден ағылған өнімдерге шектеу болмай тұр.
– «Бизнестің жол картасы – 2020» бағдарламасы бойынша кәсіпкерлеріміз мемлекеттік көмек-қолдау алды. Олардың шығарылған кез келген өнімі шетелдік тауарлардан кем түспейді. Өкінішке қарай, сапалы жарнамасыз өнім мен қызметті ілгері жылжыту қиын. Ал жарнама жасауға жұмысын енді бастаған компанияларға қымбатқа түседі. Кәсіпорын табысқа жету үшін өнім сапасына беруі керек. Тұтынушының сұранысын, бағаның қолжетімділігін естен шығармағаны дұрыс, – дейді Шымкент қалалық кәсіпкерлік бөлімінің бас маманы Қарлығаш Шукен.
ШЕТЕЛДIК ӨНIМДЕР ШЕКТЕЛЕДI
Жарнамаға шектеу Instagram мен Facebooк-ке де жетті. Салықшылар әлеуметтік желінің мемлекеттік кіріске кедергі келтіріп жатқанын айтады. Тіпті, мамандар мұндай жолмен сауда жасауды контрабандалық саудамен теңестіру керек деген бастама көтермекші. Мемлекеттік кірістер комитетінің хабарлауынша, әлеуметтік желідегі жарнамалардың дені жалған екен. Тіпті Facebooк пен Instagram арқылы тауар алушыларға чек те, кепіл құжат та берілмейтін көрінеді. Мұндай жолмен сауда жасайтындар қазынаға салық төлемейді. Қазір арнайы құралған топ әлеуметтік желідегі жарнама мәселесін тексеруге кірісті. Таяуда оған салық төлеу міндеті жүктеледі немесе мүлдем шектеу қойылады.
Жарнамаға сауаттылық керек
Соңғы уақытта жергілікті кәсіпорындардың өнімдері БАҚ арқылы кеңінен насихаттала бастады. Бірнеше рет отандық өнімдердің жәрмеңкесі де ұйымдастырылған болатын. Нәтижесінде тұтынушылар арасында кәсіпкерлеріміздің өнімдеріне қызығушылық артып, қолданушылар қатары көбейе бастады. Жуырда аймақтағы кәсіпкерлік палатасының ұйымдастыруымен көрме өтеді. Кәсіпкерлер өз өнімдерін халыққа ұсынуға, кәсібін әрі қарай жүргізуге мүмкіндік алады. Ал көрме шығыны мен жарнама билбордтарының ақысы тегін болады. Жеңімпаз кәсіпорындар номинациялармен марапатталып, республикалық байқауға жолдама алмақ.
– Біздің мақсатымыз – отандық өнімді қолдау. Насихаттап қана қоймай, сұраныс аясын кеңейту. Өкінішке қарай, өңірде өндірілетін тауарларды көпшілік біле бермейді. Бізде шығарыла ма деп таңғалып сұрап жатады. Негізінде өнімдерімізге сұраныс өте жоғары, – дейді облыстық кәсіпкерлер палатасының директоры Асқар Әбубәкіров.
Отандық өнім ғана емес, тұрмыста қолданылатын бұйымдар да қолданысқа ие бола бастады. Тек жарнамасының адзығы ғана болмаса. Елімізде нарықта қандай тауарды сату қажеттігін анықтайтын орталық қажет-ақ. Өнімдеріміз қайтсе өтімді болады? Жарнаманың мүмкіндігін әбден бағамдау қажет секілді. Өйткені әлі күнге өндіруші мен тұтынушы арасында байланыс жоқ. Халық көбірек тұтынатын тауар сапалы, төмен бағада болуы керек.
