Шымкент келбеті

Жыл басынан бері Шымкентте мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан 35 мыңнан аса адам жалпы сомасы 6,9 млрд теңге көлемінде төлем алды. Бұл туралы мемлекеттік әлеуеметтік сақтандыру қорының басқарушы директоры Нұрсұлу Кемел Шымкентте өткен семинар-кеңесте мәлімдеді.

Астанадағы Конгресс-орталықта «Нұр Отан» партиясы бастауыш ұйымдарының алғашқы республикалық форумы өтті. Ауқымды жиынға еліміздің әр өңірінен 600-ден астам делегат қатысты. Олардың арасында бастауыш партия ұйымдары мен филиалдарының басшылары және белсенді мүшелері бар.

Шымкентте күні ертең алғаш рет қалалық үкіметтік емес ұйымдарының «Азаматтық қоғам және мемлекет: Диалог. Әріптестік. Сенім» форумы өткелі тұр. Бұл – қаладағы үкіметтік емес ұйымдар тарихындағы үлкен іс-шара.

«Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясының Шымкенттегі филиалында «Жұлдыздардың ХҚО-дағы бір күні» атты республикалық акция өтті. Онда отандық эстрада жұлдыздары мен танымал спортшылар халыққа қызмет көрсетті.

Жол кептелісін болдырмаудың бір әдісі – оң жақ өткелдер. Биыл Шымкенттегі бес жол қиылысында бес оң жақ өткел салынады. Олар: Шаяхметов - Арғынбеков, Бәйтереков – Арғынбеков, Желтоқсан – Момышұлы, Рысқұлбеков – Іляев және Өтегенов – Арғынбеков көшелерінің қиылыстары. Бұл жұмыстар аяқталған соң оңға бұрылатын автокөлік иелері бағдаршамның жасыл түсін күтпестен қозғалысты жалғастыра алады.

2018 жылдың басында Шымкенттегі «3-Энергоорталық» АҚ жетекшілігінде акционер ауысты. Шаһардағы басты жылу шығаратын мекеме халықаралық Eurasian Resources Group (ERG) компаниясының бір бөлігіне айналған соң не өзгерді? Бұл туралы «3-Энергоорталық» АҚ бас директоры Жақып Хайрушев әңгімелейді.

Экономикадан жаңғыруға дейін

– Біздің алдымызға бірнеше нақты тапсырма қойылды. Олар – жылу қазандығын барынша қуаттылығымен жұмыс істеуге дайындау, электр станцияларының экономикалық жағдайын тұрақтандыру, өндірісті жаңғырту және жаңа әлеуметтік саясатты енгізу, – дейді Жақып
Ғалиұлы. – Негізі, Еуразиялық Топ (ERG) секілді ірі компанияның коммуналды электр станциясын басқаруға алып, онда инвестиция жұмылдыруы бірегей жаңалық деуге болады. Жалпы, 3-жылу энерго орталығы тек коммуналды шаруашылық қана емес, ауқымды энергетика. Жетекшілеріміздің жаңа әлеуметтік саясаты ұжымға жағымды өзгерістер алып келді. Жаңа басшылық әлеуметтік мәселелерді шешуді басты ұжымдық мақсат етіп алды. 30 жылдан бері алғаш рет 3-жылу энерго орталығында еңбек ұжымын әлеуметтік қолдаудағы ең ірі жобалардың бірі жүзеге асырылуда.

Басты көрсеткіш – әлеуметтік жағдай

Бүгінде 3-ЖЭО-ның станциясында 650-ге жуық адам жұмыс істейді. Жаңа жетекшілердің әлеуметтік бастамалары жұмысшылардың барлығына қатысты.
– 2018 жылдың мамыр айынан біз өндірістік мамандардың жалақысын орта есеппен 20 пайызға көтердік, – деп жалғастырды сөзін Ж.Хайрушев. – Айта кетейік, ол үшін жылудың тарифін қымбаттатпай, ішкі мүмкіндіктерді пайдаландық. Сонымен қатар жұмысшыларымызға он үшінші жалақы қарастырылған. Зауыт асханасындағы бағаны 650 теңгеден 250 теңгеге дейін (инженер-техниктер үшін – 500 теңге) төмендеттік, ас мәзірін жаңаладық. Енді асханадан тамақтанатындар саны едәуір көбейді.
Кәсіпорын жұмысшылары үшін жағымды жаңалықтың бірі – жұмысқа апаратын қызметтік автобустың ақысын да мекеме төлейді. Персоналдарды оқыту үрдісі де жаңа белеске көтерілген. ERG компаниясының өкілдері өндірістік жұмысшылар ешқандай қысқартуға ұшырамайды деп отыр. Керісінше, ішкі әлеуетті ұлғайтып, жұмысшылар сапалы оқытылмақ. Еңбек қауіпсіздігін сақтау, жұмысқа қолайлы жағдай жасауға баса назар аударылуда. Кәсіпорында еңбек күзетінің заманауи басқару жүйесі енгізілген. Жаңа ережелердің сақталуына бөлім басшылары тікелей жауапты. Салауатты өмір салтына да көп көңіл бөлініп, кәсіпорын жұмысшылары ERG спартакиадасына қатысты. Олардың алдағы уақытта футбол ойнауы үшін алаң жалға алынған. Енді жетекшілер жеке шынықтыру-сауықтыру кешенін ұйымдастыруды жоспарлап отыр.
– Біз жас мамандарға жетекшілік ету тәжірибесін қайтадан қолға алмақпыз, – дейді Жақып Ғалиұлы. – Оны жүзеге асыру регламенті бекітіліп те қойды. Себебі, бізге жас мамандар келеді, оларды іс-тәжірибеде үйрету керек. Мысалы, мен Алматыдағы энергия институтын аяқтап, Екібастұз ГРЕС-1 мекемесіне келгенімде жетекшім жұмыстағы әр түйткілді үйретіп, мамандығыма деген құштарлықты қалыптастырды.

Инвестициялық бағдарлама

Ж.Хайрушевтың айтуынша, ERG компаниясында өндірісті жаңғыртуға арналған инвестициялық бағдарлама жасалып, нақтыланған.
– Биыл осы бағдарламаны жүзеге асыруға 1 млрд теңгеден астам қаржы қаралған, – дейді бас директор. – Қазір біз сатып алып жатқан кейбір құрылғылар станцияда бұрын алынбаған немесе 20 жылдан бері ауыстырылмаған. Осылайша жұмысшылардың еңбекке деген құлшынысын арттырамыз деп ойлаймыз. Ал келесі жылға инвестициялық бағдарлама аясында жаңғыртуға биылғыдан да көп қаржы бөлу қарастырылған. Тек құрал-жабдықтар сатып алып қана қоймай, ғимарат пен тұрмыстық жайларды жөндеу жоспарда бар. Ал қазір Шымкенттегі 3-ЖЭО-на арналған 10 жылдық инвестициялық бағдарламаны жасауға кірістік.
Көпшілікті кәсіпорынның жұмысы тұрақталған соң ішкі нарыққа электр энергиясын жеткізу көлемі арта ма деген сұрақ қызықтырады. Біздің электр станциямыздың нақты қуаттылығы – 160 МВТ. Әдетте, қыстың қақаған аязында станция осы көрсеткішпен жұмыс істейді. Одан ары мөлшерге техникалық мүмкіндік жоқ. Қазіргі таңда қуаттылығы 480 МВТ болатын жаңа газтурбина қондырғысын салу мүмкіндігі қаралуда. Техникалық жағдай қарастырылып жатыр. Егер бұл жоба жүзеге асса қуатылығы 3 есе артады. Бұл бізге не береді? Жаңа газ-турбиналы қондырғыны іске қосу арқылы біз өңіріміздегі энергия тапшылығы мәселесін шешіп, Шымкенттің қажеттілігін 100% жабар едік.

Тариф туралы

Станцияның тарифтері мемлекет тарапынан бекітілген: электр энергиясына – Энергетика министрлігі, ал жылуға – монополияға қарсы орган.
– Әзірге жылу-энерго орталығы жылу энергиясының тарифін көтеруді қарастырып отырған жоқ, – дейді Ж.Хайрушев. – Жылу өндірісі шығын әкеліп жатқанына қарамастан біз жылудың бағасы – әлеуметтік мәселе екенін түсінеміз. Біз қалаға жылуды монополияға қарсы орган бізге 5 жыл мерзімге – 2021 жылға дейін бекітіп берген тарифпен береміз. Бұл баға тек 3-ЖЭО-ның отыны – газдың бағасы көтерілген жағдайда ғана қайта қаралуы мүмкін.
Ал сол газды жеткізуші – «ҚазТрансГаз» компаниясы мен біздің арамызда қазір ешқандай түсініспеушілік жоқ. Біз олармен іскерлік, әріптестік қатынас орнаттық, туындаған мәселелер келісіммен шешілуде. Жылу-энерго орталықтың алдында қарызы бар «ҚуатЖылуОрталығы» мекемесімен де келісіммен жұмыс істеп жатырмыз. Олардың жағдайын түсінеміз: тұрғындармен жұмыс істеу – оңай емес. Тұтынушыдан жылудың ақысын дер кезінде жинап алу – Қазақстандағы барлық жылу желілерінің проблемасы.

Экологиялық ахуал қандай?

Бас директордың айтуынша, жақын болашақта станция газбен жұмыс істейді. Көмірге өту әзірге жоспарланбаған. Негізі көмір жағылғанда одан шығатын түтінді залалсыздандыруға көп қаржы бөлінетін технологиялар бар. Мамандардың айтуынша, қазіргі технологиялар арқылы сол зиянды қалдықтарды тазалауды өте жоғары деңгейде жүзеге асыруға болады. Бірақ, көмір жағуға ауысу мәселесі талқыланған емес. Газ берушілермен бірге жұмыс істеп, тіпті, жекеменшік газ бөлу станциясын салуға қаржы бөлу де жоспарлануда. Ал бұл – аз ақша емес.

Қысқа дайындық

– Шымкенттің әр тұрғынын қысқы аяздағы жылу беруге дайындық мәселесі толғындыратыны жасырын емес, - дейді бас директор. – Бүгінгі таңдағы дайындық жұмыстарының барысы алдағы қыста жылу және жарық беруде күрделі мәселе туындамайды деп сенуге мүмкіндік береді. Бұған қоса қалада жергілікті 6 қазандық бар. Олардың барлығы жұмыс істеп тұр. Әзірге бұл қазандықтар біздің қарауымызда, дегенмен, оларды «ҚуатЖылуОрталығы» мекемесіне беру бойынша жұмыс атқарылуда.
Негізі, қаладағы барлық жылу желісі «ҚуатЖылуОрталығы» мекемесінің қарауында. Мазутқа келсек, бұл мәселе бойынша Шымкент қаласының әкімдігіне хат жолдадық. Тәртіп бойынша мазутты жергілікті атқарушы орган орталықтандырылған әдіспен сатып алады. Біз өзімізге қажет мөлшерде тапсырыс бердік. Бұған қоса 3-ЖЭО станциясы мен мұнай өңдеу зауыты арасында тікелей мазут құбыры бар. Оны да қолдануға болады. Қалай болғанда да барлық мәселе бойынша қалалық әкімдікпен бірге жұмыс істеудеміз. Әкімдік барлық мәселеде көмектесуде.

Бет қатталып жатқанда

Шымкент қаласында жылу жылдағы жоспардан ерте беріле бастайды. Қазіргі таңда «3-энерго орталық» АҚ жүйелерді сумен толтыруда. 12 қазаннан бастап су температурасы көтеріледі дейді мамандар.
15 қазаннан бастап барлық бюджеттік ұйымдарға жылу беріледі. Ал 20 қазаннан бастап көпқабатты үйлерге жулы қосылады.
Еске сала кетейік, ережеге сәйкес Шымкентте жылу беру маусымы орташа тәуліктік температура үш күн бойы +8 градустан төмен болған кезде басталады. Алдағы күндері сынап бағанасы +21 градусқа дейін көтеріледі деп күтілсе де қала әкімдігі барлық бюджеттік ұйымдарға, әсіресе ауруханаларға, мектептер мен балабақшаларға жылу беруге шешім қабылдап отыр.
Синоптиктердің болжамынша, Шымкентте ауа температурасы жексенбі, 14 қазан күні ғана төмендейді деп күтілуде.

Өңірімізде туризм, оның ішінде экологиялық туризм дамып келеді. Ақсу-Жабағылы мен Қаратау қорықтары, Сайрам-Өгем ұлттық паркі және Сырдария-Түркістан өңірлік табиғи паркі сияқты орындарға қыдырушылар мол келіп жүр. Жергілікті билік өкілдері де туризмді дамытуға арналған іс-шараларды атқаруда.

Соның бірі – жуырда Сайрам-Өгем тауларының үш шыңына қазақтың үш биінің есімі берілді. «Бұл – біздің таулар!» фестивалі Елбасының «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында өтті. Қарағанды, Ақтөбе, Түркістан облыстары мен Шымкент қаласынан жиналған 15 альпинист үш шыңның басына билердің есімі жазылған тақтайша орнатты. Бұрын Студенттер шыңы (3750 м) деп аталған шың енді Әйтеке би шыңы деп аталса, Кергелі узловая (3787 м) шыңына Қазыбек бидің есімі берілді. Ал Рощина (3860 м) шыңы енді Төле би шыңы деп аталады.
Табиғатқа қызығушылардың саны жыл санап артып келе жатқаны қуантады, әрине. Дегенмен, өңірімізде туризм саласында әлі де болса мықтай түсетін тұстар жеткілікті. Олар насихаттау жұмыстарынан бастап ұйымдастыру, сервистік қызметпен жалғасып, ең соңы демалушының мәдениетімен аяқталады. Соның ішінде туризмнің соңғы уақытта жақсы дамып келе жатқан экотуризм саласына тоқталсақ.

Демалысты ұйымдастыру мен қызмет көрсету белгілі бір жауапты тұлғалардың міндеті делік. Ал туристің, қыдырушының мәдениеті ше? Экологиялық сауаты? Ол енді әр адамның өзіне байланысты. Жүріп өткен жолың мен демалған жеріңде қоқыс қалдырмай, бүлдірмей кету ешқандай білімді қажет етпесе керек.
– Табиғат аясында көп жүремін. Сонда адамдардың салақтығына, демалған жеріне қоқыс шашып кететініне қарным ашады. Табиғат біздің ортақ үйіміз емес пе? Ал адам өз үйінде таза отырады ғой?! – сұхбаттасым Ғани Назарбектің даусынан ашыну білініп-ақ тұр. – Рас, соңғы кездері БАҚ беттеріндегі тәртіпке үндеген роликтер арқылы жағдай біршама дұрысталды. Дегенмен, экологиялық сауат қай кезде де бірінші орында тұруы тиіс.
Оңтүстіктің табиғаты үшін шыр-пыры шығып жүрген Ғани Назарбектің «экологиялық сауат» сөзін кеш бойы жиі қайталуының өзіндік себебі бар. Туризм саласына келмей тұрып жерлесіміз орманшы болып істеген. 2011-2016 жылдары Сайрам-Өгем табиғи паркінде қызмет атқарған Ғани экологиялық сауаттың тұмса табиғатты сақтап қалудағы маңызын күн сайын сезініп те, көріп те жүрді. Қазір «Arsha travel» туристік фирмасының директоры. Басшы болғанда офисте отырмайды, қыдырушыларды өзі бастап, табиғат аясына алып шығады.
– Осыдан бір ай бұрын 5 жігіт болып Сайрам-Өгемнің маржаны – Мақпал көлге барып келдік. Жолға 2 тәулік толық кетті, - деді Ғани. – Жалпы, Мақпал көлге барып-келу оңай емес. Едәуір қаржы мен дайындықты қажет етеді. Бес адамдық тобымызға 75 мың теңгеден қаржы жұмсалды. Оның ішінде қаладан шыққан бастап, қайтып жеткенше толық шығынымыз бар.
Туризмнен бөлек Ғани экологиялық мәселелер, табиғат пен тарихи-мәдени ескерткіштерді қорғау секілді бірер жобамен айналысып жатқанын айтты. Соның бірі – Созақтағы петроглифтерді қорғау. Ғани қазір сол петроглифтерді белгісіз біреулер арнайы құралмен кесіп алып кетіп жатқанын ашына айтты. «Тастың бетін 5 см қалыңдықта кесіп алып кетіп жатқанына қарағанда қалталы азаматтар мен коллекция жинаушыларға қажет болуы мүмкін деген күдігін айтты. Себебі, жастар бүлдіретін болса тастардың бетін сызып кете беретін еді. Ондайды көріп те жүрміз» дейді жерлесіміз.
– Созақтағы петроглифтер негізінен мемлекеттің қорғауында. Бірақ, ашық аспан астында жатқандықтан, қараусыз жатыр деуге болады. Ескі қалашықтың аумағына да кіру тегін. Енді осы мәселені жауапты мамандар қолға алып, көне тарихымыздың көзіндей ескерткіштеріміз қорғалса. Осындай сәтте Мақпал көлдің алыста, баруы қиын жерде жатқаны да бір жағынан дұрыс па деп қаламын. Себебі, кез келген адам баратын жерде болғанда көлдің айналасы әлдеқашан ластанып, жол бойы баклажкалар мен целлофан қалталар шашылып жатар ма еді, кім білсін... Ал қазір ол жаққа адам аз барады. Жоғарыда айтқандай, жол алыс әрі оңай емес.
Ғанидің бұл уәжімен келіспеске лаж жоқ. Себебі, қала маңындағы демалыс орындары, ашық табиғат аясына бара қалсаң, өкінішке қарай, алдыңнан шығатын көрініс – осы. Мұны экологиялық туризмге құмар тағы бір жерлесіміз, әуесқой фотограф Дана Мадалиева да қоштайды.
– Сайрам-Өгем болсын, Ақсу-Жабағылы болсын, Боралдай өңірі болсын – әр сапарымызда далада жатқан қоқысқа кезігеміз. Өте өкінішті, әрине. Қолымыздан келгенше қайтарда қоқыс ала кетеміз. Көбінесе пластик ыдыстар мен қаптамалар кезігеді, - дейді Дана.
Дана әр сапарында табиғатты, қоршаған ортаны міндетті түрде фотоға түсіреді. Әлеуметтік желідегі аккаунты сондай суреттерге толы. Бірақ, кәсіби фотограф емес. Туризмге де қатысы жоқ кәсіппен шұғылданады. Дегенмен, табиғатқа қызығушылығы бір сәтке дамыл тапқан емес.
– Өзіміздің арамызда құрған «Шымтау» деген тобымыз бар. Коммерциялық емес. Бұған дейін табиғат аясына шыққысы келгендер талай рет ақы төлеп, ертіп баруымды ұсынды. Дегенмен, бас тартып келемін. Себебі, тауда жүру – оңай іс емес. Асқан жауапкершілік қажет. Ал біздің адамдар қия тас, жартас немес таудың шетіне барып, селфиге түскісі келеді. Қауіпсіздікті үнемі ұмыта береді. Сол үшін гид болу асқан жауапкершілікті талап етеді. Ал біздің топтағы достарымыз туризмнің қағидаларын білетін жандар, - дейді Дана. – Табиғат аясында демалушылардың тағы бір бұлжымас қағидасы – айналаңа залал келтірмеу. Оған қоқыс қалдырмай жинап кету, жануарларды өлтірмеу, тал-өсімдіктерді бүлдірмеу жатады. Қуанышқа орай, мен қоқысты тазалау үшін арнайы табиғат аясына барып-қайтатын жерлестерімізді танимын. Міне, табиғатқа жанашырлық деп соны айтады. Әр демалушы немесе турист сол экологиялық сауатты меңгерсе екен.
Экологиялық сауат – Ғани Назарбекті толғандыратын жайттың бірі де бірегейі. Орманшы қызметін қалдырып, еркін «жүзуге» кеткен жігіт қазір туризмге қатысты ауқымды жобаны қолға алған. Өзі секілді табиғат жанашырларымен бірге жуырда сол жобаны көпшілікке таныстырмақ. Сонымен қатар оқушыларды, жастарды табиғатқа қызығушылыққа, экологиялық сауатқа үйреткісі келеді.
– Себебі, қаламыз мегаполис атанып, урбанизация үрдісі қарқын алған. Ол, әрине, жақсы. Дегенмен, шаһар көшелеріне, алаңдарына егілетін талдар мен гүлдердің қалай жерсінуі, тез жетіліп кетуі аса маңызды. Сол үшін басқа жақтан жеткізілген көшеттердің біздің ыстық климатқа үйреніп кетуін қадағалау керек. Жастар, жастар ғана емес, жерлестеріміз қала аумағында құстың қанша түрі өмір сүретіні секілді мәселелерді білсе дейміз. Міне, экологиялық сауат осыдан басталады. Себебі, табиғат – біздің ортақ үйіміз!

Мемлекет басшысы Н.Назарбаевтың 19 маусымдағы жарлығымен Шымкент қаласына республикалық қала статусы берілгені белгілі. Содан бастап Шымкенттің құрылымдық басқаруына өзгерістер енгізіле бастады. Сондай өзгерістердің бірі – қала аумағында тұратын азаматтардың көлік құралдарына 17 санды мемлекеттік тіркеу нөмірі беріле бастағалы бір айға жуықтады. Халық арасында «Автоцон» аталып кеткен мамандандырылған халыққа қызмет көрсету орталығындағы жаңалық мұнымен бітпейді. Адам аяғы үзілмейтін мекеменің тыныс-тіршілігімен танысу үшін орталыққа барып, бөлім басшысы Дәулет Дүйсенбековпен тілдесіп қайттық.

Мамандандырылған халыққа қызмет көрсету орталығы Шымкенттегі Достық шағынауданында орналасқан. Бұл орталық 2016 жылдың соңында салтанатты түрде ашылған болатын. Халқы тығыз орналасқан өңір үшін көлік иелері мен жүргізушілеріне арнайы қызмет көрсететін орталықтың ашылуы қуанышты жағдай болғаны рас. Себебі, ішкі істер департаментінің автокөлікке қатысты қызмет көрсететін тіркеу-емтихан бөлімінің жұмысы қауырт болатын. Мысалы, облыс көлемінде сол жылы 500 мыңнан астам көлік болса, 11 айда 52 мың адам жүргізуші куәлігін алған. Мамандандырылған орталық осындай үлкен көлемдегі жұмысты жеңілдету үшін ашылды.
Бұл сөзімізге дәлел керек те емес, таңертеңгі сағат 08:40, ал халыққа қызмет көрсету орталығының алды лық толған адам. Күннің сенбі екені де маңызды емес (орталық сенбі күні де жұмыс істейтінін қала тұрғындары біледі). Барлығы тірлігін ертерек аяқтап кеткісі келеді. Міне, сағат тұп-тура 9-да есік ашылды, жұмыс қызып сала берді.

Барлығы тұрғындар үшін

Мамандандырылған орталыққа келушілер бұған дейін де көп болған, енді тіпті арта түсті. Себебі, көлікті рәсімдеу жеңілдей түсті. Биылғы мамыр айынан бастап ішкі істер министрлігі автокөлікті тіркеу кезіндегі салыстыру қызметін алып тастады. Енді көлікті есептен шығару немесе тіркеу кезінде нөмірлік агрегатты тексертудің қажеті жоқ. Мұндай талап тек көлікті алғашқы рет тіркегенде қойылады.
– Біздің орталыққа келген тұрғындар бұған дейін алдымен көлігін орталық жанындағы ангардан өткізіп алатын. Ол жерде криминалды полиция қызметкерлері көліктің қаңқасындағы нөмірін тексеріп, өздеріндегі мәліметпен салыстырады. Яғни, қандай да бір қылмысқа қатысы бар-жоғын, іздеуде жүрмегенін анықтайды, – дейді Шымкент қалалық мамандандырылған халыққа қызмет көрсету орталығының бөлім басшысы Дәулет Дүйсенбеков. – Содан кейін офицерлер көлікке қатысты барлық мәліметті базаға енгізіп, әкімшілік айыппұлдар секілді төлемдерді тексеріп болған соң барып көлік иесі бізге келетін. Орталықтың қызметкерлері көлікке қатысты қандай да бір берешектің бар-жоғын анықтап, бар болса, иесі осы жерде төлейтін еді. Ал биылғы жаңалықтың бірі – көлікті осы тексеру алынып тасталды. Енді криминалист мамандар тек Қазақстан аумағына алғаш рет шетелден жеткізілген көліктерді ғана тексереді. Енді тұрғындар бірден келушінің талонын алып, мамандандырылған орталықтың қызметкерлеріне келеді. Автокөлік пен оның иесіне қатысты барлық мәлімет қазір «Азаматтарға арналған үкімет» порталына енгізілген. Сол арқылы тексереміз. Әрине, бір келушіге қызмет көрсету үшін уақыт бұрынғыға қарағанда көбірек жұмсалатын болды. Дегенмен, көлік иелерінің бұрынғыдай далада, ангар алдында кезек күтпейтінін ескерсек, бұл әлдеқайда тиімді.
Электронды үкімет порталындағы бұл жаңалық Мемлекет басшысы Н.Назарбаевтың «Цифрлық Қазақстан» мақсатты бағдарламасы аясында жүзеге асырылуда. Президент қағазбастылықты азайтып, мемлекеттік қызметке соны үрдістерді енгізуді әрдайым айтып келеді. Осылайша жаңашылдықтың пайдасын қарапайым көлік иелері де көруде. Уақыт үнемделгені жаһандық дәуірдегі мегаполис тұрғыны үшін пайда емей немене? Яғни, егер азаматтың электрондық-цифрлық қолтаңбасы болса, мамандандырылған халыққа қызмет көрсету орталығы немесе ІІМ тіркеу-емтихан бөлімшелеріне бармай-ақ, автокөліктерін электрондық үкімет порталында рәсімдей алады.
«Ведомствоаралық комиссияның аясында біз мемлекеттік қызметтерді оңтайландыру жұмыстарын жүргізудеміз. Автокөліктерді тіркеу қызметіне деген сұраныс қарқынды түрде өсіп келе жатқандықтан, біз бұл қызметті электрондық нұсқаға ауыстыру туралы ұсыныс жасадық. Бұл жаңашылдық қызмет алушылардың уақытын үнемдеп қана қоймай, сондай-ақ мамандандырылған ХҚО-дағы жүктемені азайтуға мүмкіндік береді. Мәселен, біздің корпорация арқылы биылғы бес айда автокөлікті тіркеу және қайта тіркеу бойынша 745 592 қызмет көрсетілді» деген-ді «Азаматтарға арналған үкімет» басқармасының төрағасы Абылайхан Оспанов.
– Қызметті онлайн алу үшін egov.kz порталында авторизациядан өтіп, сатылатын көлік жайлы ақпаратты енгізіп, айыппұлдар мен салық төлемдерін, техникалық жағдайын тексеруге сұраныс жолдау керек. Егер қарыздары болса, электрондық портал арқылы өтеуге болады. Мұнан кейін автокөлікті сатып алушы азамат электрондық үкімет порталындағы жеке кабинеті арқылы сатушы қалдырған өтініммен танысып, айыппұлдарды тексергеннен кейін нөмір белгісіне, көлік құралын тіркеуге және тіркеу туралы куәлікке төлем жасай алады. Сатып алушы өзінің ЭЦҚ-мен смарт-келісімді растаған соң мамандандырылған ХҚО-ға нөмір белгісін алып кету үшін ғана келеді. Сондай-ақ нөмірді үйге жеткізу қызметіне де тапсырыс беруге болады, – дейді бөлім басшысы.
Электронды үкімет порталындағы тағы бір жаңалық – енді жүргізуші куәліктерін мамандандырылған ХҚО-ға бармай-ақ, кез келген уақытта электрондық үкімет порталы арқылы ауыстыруға болады. Ол әдіс оңай әрі жылдам. еgov.kz порталына кіріп, электрондық өтінішті толтырып, электрондық цифрлық қолтаңбамен растау қажет. Өтінішпен қоса фотосурет және қойған қолының скан-суреті де жолданады. Жеке кабинетке құжаттың дайын болғандығы туралы хабарлама келген соң (мобильді азаматтар базасына тіркелген жағдайда хабарлама SMS түрінде келеді) мамандандырылған ХҚО-ға барып, дайын куәлікті алып кетуге болады. Ол үшін ескі куәлікті, жеке басыңызды куәландыратын құжатты, өтініш пен баж салығын төлеу туралы электронды чекті ұсыну қажет. Жүргізуші куәлігінің баж салығы бұрынғыдай 1,25 АЕК, яғни 3 006,25 теңгені құрайды.
– Сондай-ақ, жүргізуші куәлігінің мерзімі өткенге дейін ауыстыру немесе жоғалтып алған жағдайда медициналық тексерістен өтудің және психиатр, наркологтан анықтама әкелудің қажеті жоқ. Ал азаматтың ЭЦҚ-сы болса, жүргізуші куәлігін электрондық үкімет порталы арқылы онлайн тәртіпте ауыстыруға болады. Ал психиатрлық және наркологиялық диспансерден анықтама, 083-нысандағы медициналық анықтаманы жүргізуші куәлігінің жарамдылық мерзімі өтіп кеткендер ғана алады, – дейді Дәулет Дүйсенбеков.
Айта кетсек, «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясының баспасөз қызметінің мәліметі бойынша жүргізуші куәлігін онлайн тәртіпте ауыстыру қызметін биыл жыл басынан бері 2 мыңға жуық адам пайдаланған. Бұл, әрине, бүкіл көлік иелерімен салыстырғанда аса көп емес. Себебі, онлайн-қызметке халық толық үйреніп кеткен жоқ. Көбісі әлі де болса құжатты өз қолымен өткізіп, қызметкерден өзі алғанды дұрыс көретіні жасырын емес.

13-тен – 17-ге

Шымкент қаласы аумағында тұратын азаматтардың көлік құралдарына «17» санды мемлекеттік тіркеу нөмірі беріле бастағанын жоғарыда айттық. Бұл – Шымкенттің республикалық дәрежедегі қала атанып, еліміздің 17-өңіріне айналғанымен байланысты.
– Бұрынғы «13» санды мемлекеттік тіркеу нөмірі әлі де берілуде. Ондай нөмірлер Түркістан облысы аудандарының тұрғындарына, яғни, көлік иелеріне беріледі. Ал Шымкент қаласындағы Әл Фараби, Еңбекші, Абай және Қаратау аудандарының, Сайрам ауданынан қала аумағына өткен азаматтардың көліктеріне 17-сериалы жаңа нөмірлер берілуде, – деп жалғады сөзін Дәулет Дүйсенбеков. – Біздің орталыққа келген азаматтың жеке сәйкестендіру нөмірін қызметкерлеріміз мәліметтер қорына енгізген кезде азаматтың қай мекенжайға тіркелгені, тұрғылықты мекенжайы шығады. Осылайша көлік иесіне қай сериалы мемлекеттік тіркеу нөмірі берілетінін база өзі «таңдайды».
Көлігіне «әдемі» немесе есте жақсы сақталатын нөмір алғысы келетін азаматтарға жағымды жаңалық бар. Қазір олар базадағы барлық болмаса да біраз нөмірлердің арасынан таңдай алады.
– Бізден мемлекеттік қызмет алушы азаматтар бұрын нөмір таңдай алмайтын. Ал қазір ішкі істер департаментінің тіркеу-емтихан бөлімінің қызметкерлері нөмірлерді арнайы базаға енгізген соң, біздің орталықтың қызметкерлері көлік иесінен құжаттар қабылдағаннан кейін мемлекеттік тіркеу нөмірі берілер кезде келушінің алдындағы қосалқы мониторға базадағы нөмірлер көрсетіледі. Соның арасынан өзі таңдау жасай алады. Арасында өзінің туған жылына сәйкес келетін нөмірлер бар, «зеркальный» нөмірлер бар. Ал 4-5 адам бір нөмірді таңдап қалған жағдайда кім бірінші монитордан таңдап үлгерді, сол азаматқа рәсімделеді, – деді бөлім басшысы.
«Шымкентте 17-сериалы нөмірлер беріле бастады» деген жаңалық шыққалы бірқатар тұрғындар хабарласып, ескі нөмірлерін ауыстыру міндетті ме деп сұраған. Бөлім басшысы ондай сауалдарға «Жаңа нөмірлерге ауысу міндетті емес» деп жауап берді.
...Ал осы тұста Қазақстандағы көлік иелері арасында VIP-нөмірлерге деген сұраныс арта түскен. 2018 жылдың соңғы 6 айында тұрғындар жалпы сомасы 2 миллиард теңге «крутой» нөмірлер сатып алған. «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясының ресми өкілі Мұрат Жұманбай өзінің әлеуметтік желідегі парақшасында «Жарты жылда қазақстандықтар жоғары сұраныстағы 7778 нөмірді 1 913 267 539 теңгеге сатып алды» деп хабарлады. Оның сөзінше, сатылған осы нөмірлер саны өткен жылғы тиісті мерзіммен салыстырғанда 3 еседен аса көп. Мысалы, 2017 жылы 587 406 055 теңгеге 1574 «әдемі» нөмір сатылған. Оңтүстіктің тұрғындары VIP-нөмірлерді көп сатып алғандардың алғашқы үштігінде келеді.

...Сегізінші бағыт. «Бір терезе» қағидаты бойынша бизнеске мемлекеттік қолдау көрсету үдерістерін цифрландыруды қамтамасыз ету қажет. Мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерінің интеграциясы «бір өтініш» қағидаты бойынша жекелеген мемлекеттік қызмет көрсетуден кешенді қызмет көрсетуге көшуге мүмкіндік береді... Цифрлық және басқа да инновациялық шешімдерді әзірлеушілердің өз экожүйесін дамытуы аса маңызды мәселеге айналып келеді. 2018 жылы «цифрлық дәуір» өнеркәсібін қалыптастыруға арналған индустрияландырудың үшінші бесжылдығын әзірлеуге кірісу керек.(Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына «Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» атты Жолдауынан)