Шымкент келбеті

Шымкентте «Жастар практикасы» жобасы аясында жас мамандар прокуратура, полиция қызметкерлерімен бірлесіп қоғамдық тәртіпті сақтауға үлес қоспақ. Бұл туралы Еңбекші аудандық прокуратурасында өткен жиында айтылды.

Басқосуға облыс прокурорының орынбасары Әбіл Қожахметов, қала әкімінің орынбасары Қайрат Нұртай қатысты. Жиында белгілі болғандай, бүгінде Шымкенттегі құқық қорғау органдарынан 40 орынға сұраныс беріліп отыр. Жауапты сала өкілдері алдағы уақытта жас мамандарға қажеттілік арта түсетінін айтады. Тиісінше, қоғамдық көмекшілердің жалақысы да көбейетін болады. 

Пилоттық жоба аясында жолдама алған жас маманның жұмыс кестесін жұмыс беруші мекеме анықтайды. Қазірдің өзінде облыс бойынша 200-ден астам халық жасақшысы қоғамдық тәртіпті сақтауға жұмылдырылып отыр. Айта кетерлігі, «Жұмыспен қамту-2020» бағдарламасының «Қоғамдық жұмыс» жобасы азаматтардың жасы мен біліміне қарамайды. Тек зейнеткерлік жасына жетпеген болуы тиіс. 

Облыс прокурорының орынбасары Ә. Қожахметовтың мәліметінше, полиция бекеттеріне қоғамдық көмекшілер әлі де жетіспейді. Бұл ретте құқық қорғау саласына қосымша жұмыс күшін тарту бағдарлама қатысушыларын тұрақты жұмыспен қамтуға септігін тигізбек.

Биыл «Жастар практикасы» негізінде Шымкентте 1300-ден астам жас маманды жұмыспен қамту жоспарланған. Тиімділігі сол, қоғамдық тәртіпті нығайтуға атсалысқан жастардың болашақта осы салада жұмысын ары қарай тұрақты түрде жалғастыруға мүмкіндігі мол.

«Спорт залдарыңыз керемет екен. Енді осы маңайдағы тұрғындарды шақырып, жиі спорттық іс-шаралар өткізіп тұрыңыз. Сіздің колледжіңізді жастар, тұрғындар одан сайын жақсы көре түсер еді. Себебі, кеше жастардың кездесуінде болдым. «Спорт залдары жетіспейді» дейді. Ал мынадай спорт залды дұрыс пайдаланып, қарапайым тұрғындарға қолжетімді етейік». Таяуда инновациялық-технологиялық колледждің тыныс-тіршілігімен танысқан облыс әкімі Жансейіт Түймебаев оқу орнының басшысына осындай ұсыныс айтты. Рас, жастар саясатын жастарға жағдай жасау арқылы ғана дамыта аламыз. Енді осы ұсынысты қолдайтындар табылса құба-құп.

Облыс басшысының бұл ұсыныс-тілегі бүгін ғана айтылып тұрған жоқ. Халықтың 30 пайызын бұқаралық спортқа тарту мәселесінің көтерілгеніне біршама уақыт болды. Ендігі атқарылар шара – істің жүйесін тауып, жүзеге асыру. ҚР Парламенті Сенатының депутаты Дариға Назарбаева мектептердің спорт залдарын тұрғындардың шұғылдануына мүмкіндік беру жөнінде бірқатар ұсыныс жасаған еді. 

Мұндай бастамалар, әсіресе жастарға қажет. Біз – жастарына сенген елміз. Жас ұрпақтың болашағы үшін жүзеге асып жатқан жақсы бастамалар одан әрі де жалғаса бермек. Қазір науқандық іс-шараларды жалаулатып, дабыра еткеннен гөрі нақты іске көшетін кез. Ендігі кезекте жастар саясатын дамытуда жүйелі іс керек. Цифрларды самсатып, өз-өзімізді алдағаннан ешнәрсе ұтпайтынымыз анық. 

Осыдан екі ай бұрын қала әкімі Ғабидолла Әбдірахымов төрағалық еткен жиынға қатыстық. Басқосуда қаладағы жастар саясатын дамытуда атқарылып жатқан жұмыстар талқылаға салынды. Тиісті сала басшыларына бірқатар міндеттер жүктелген. Сол жиында Ғабидолла Рахматоллаұлы қаптаған цирфрлар емес, нақты жұмыс қажеттігін айтты. Жиын соңында қаладағы жастар саясатын дамытуда негізгі үш бағытқа назар аударуды тапсырды: Біріншіден, жастарға дұрыс білім берілуі тиіс. Екіншіден, жұмыспен қамтуды үйлестіріп, бос жұмыс орындарын ашуды және үшіншіден, спортпен жүйелі түрде шұғылдануға көңіл бөлу қажет.

Халқы миллионға жетеқабыл Шымкентте бұқаралық спорттың дамуында оң бетбұрыс бар. Жастардың бос уақытын тиімді өткізуі үшін де жағдайлар жасалуда. «Шымкентбайк» велостанциялар жүйелері іске қосылды. Бүгінде 42 велостанция жұмыс істеп тұр. Мәселелер уақыт сәтімен шешімін тауып жатыр: қаланың демалыс орындарында спорттық алаңдар орнатылып, фитнес орталықтары көбейді. Шымкент қалалық денешынықтыру және спорт бөлімінің мәліметі бойынша, бүгінде қаламызда 193 870 адам бұқаралық спортпен шұғылданады. Облыс орталығында жалпы 871 спорт нысаны тіркелген. 314 спорт алаңы, саябақта 15 спорттық тренажер, 11 спорт кешені, 8 бассейн, 124 мектепте спорт залдары жұмыс істейді.

Қаладағы жоғары оқу орындарының басым бөлігінде заманауи спорт залдары бар.

М. Әуезов атындағы ОҚМУ-дың өзінде бірқанша («Денсаулық», «Буревестник», т.б) спорт залдары студенттер игілігіне айналған. Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік педагогикалық институтында «Дәулет» спорт кешені жұмыс істейді. Мұнда осы күні көптеген бұқаралық іс-шаралар өтіп жатыр. 

Ал мектептердегі бүгінгі ахуал қандай? Спорт залдары қаншалықты қолжетімді? Бүгінде қала мектептерінің бәрінде спорт залдары баршылық. Оқушылардың жетістіктері де тәп-тәуір. Мәселен, Саттар Ерубаев атындағы № 24 мектеп-лицейдің тыныс-тіршілігімен танысып, көңіл қуантарлық жағдайларға куә болдық. 2010 жылы пайдалануға берілген мектептің спорт залдары заманауи үлгіде жабдықталған. Аулалары кең. Бүгінде мектеп оқушыларының 80 пайызға жуығы спорттық секциялармен қамтылған. Білім ошағының 5 футбол командасы бар. Шәкірттер Грузия, Түркиядағы аяқдоп бәсекелеріне қатысып, олжалы оралып жүр. Мектептің сыртында футбол мен баскетболға арналған екі стадионы бар. Директордың тәрбие жұмыстары жөніндегі орынбасары Жанар Нысанбаева жақсы жетістіктерді әңгімелеп берді. 

– Оқушылардың спортқа деген құлшынысы зор. Секциялар кешкі сағат 5-тен 8-ге дейін созылады. Спорт секцияларында шәкірттерімізді облыстық, қалалық спорт мектептерінен келетін арнайы бапкерлер жаттықтырады. Қазір балалардың әсіресе, каратэ-до, футбол, үлкен тенниске қызығушылығы артып келеді. Білсеңіз, кейде спорт залдарын көбейту қажеттігі де туындайды, – дейді ол. Сонымен бірге, Ж.Нысанбаева мектеп сыртындағы футбол алаңында осы маңдағы тұрғындар жаз бойы доп қуалайтынынан да құлағдар етті. Яғни, жаз мезгілінде спорт алаңдары бос тұрмайды. 

Әңгіме барысында директордың тәрбие ісі жөніндегі орынбасарының ұсынысын да тыңдадық. «Жалпы, балалардың көбісі суда жүзуге құмар. Сол себептен, мектеп жанынан бассейн ашылса тіпті ғанибет болар еді. Суда жүзудің денсаулыққа пайдасы көп. Әрі кез келген ата-ана балаларының спорттың бұл түріне қатысқанын құба-құп көретініне сенімдімін», – дейді Ж.Нысанбаева Бұл – өте орынды ұсыныс. Расында, білім мекемелерінде болсын, жалпы қала тұрғындары үшін бассейннің ашылғаны көптік етпес еді. Рио ойындарында Дмитрий Баландин су түбінен алтын теріп, әлемді таңырқатты емес пе?! Су спортында да қазақтың алар несібесі барына әлем жұрты куә болды. Мінекей, алдағы күні мектептердің спорт залдарын жаңғырту жұмыстары кезінде осы мәселеге де назар аударылса дейміз. 

Шымкент қалалық денешынықтыру және спорт бөлімінің алдында тұрған мәселенің бірі де осы – қала тұрғындарына спорт залдардың қолжетімділігін арттыру. Олар қала әкімдігіне мектептердің спорт залдарын осы аумақтағы тұрғындарға қолжетімді ету туралы ұсынысын да жеткізген болатын. Бұл мәселе уақыт сәтімен шешімін таппақ. 

Жастарға спорт залдарын қолжетімді ету, қала тұрғындарын бұқаралық спортқа тарту – жастар саясатын дамытудағы негізгі үш тетіктің бірі. Сондықтан, бұл мәселеге салғырт қарауға болмайды. Облыс және қала әкімдерінің ұсынысы әрбір спорт мекемелері, білім ошақтарының басшысын ойландыруы тиіс. Жастар саясатын жастарға жағдай жасау арқылы ғана дамыта алмақпыз.

Осы аптада білімді еңбекпен ұштастырған 25 жас «Үздік жастар» сыйлығының иегері атанды. Олардың қатарында дәрігер, ұстаз, спорт шебері мен өнерпаздар, БАҚ өкілдері, ауыл шаруашылығы саласының мамандары бар.

Мерекелік шарада жастарды қалалық ішкі саясат бөлімінің басшысы Қанат Қалыбеков арнайы құттықтады. 

– Біздің қала тұрғындарының 29 пайызын жастар құрайды. Биыл түрлі салалар бойынша жетістіктерге жеткен жастарға қала әкімінің премиясы алтыншы рет тапсырылып отыр. Ел ертеңі саналатын жастарға артылатын жауапкершіліктің жүгі салмақты. Біз сендерге сенеміз, – деді Қ. Қалыбеков. 

Марапатқа ие болғандар арасында елдің намысын қорғап, көк байрақты көкке көтеріп жүрген спортшыларымыз да бар. Соның бірі – 2016 жылы олимпиада ойындарының күміс жүлдегері Жазира Жаппарқұлова. Елдің үмітін арқалаған жастардың арасында «Қазақстан-Шымкент» телеарнасының редакторы Ақмарал Көпжасарова «Үздік жас қаламгер», «Айғақ» телеарнасының тілшісі Ұлдархан Уәлиханқызы «Үздік жастар айдары» номинациясы бойынша марапатталды. Сондай-ақ «Байдың балалары» көңілді тапқырлар командасы да үздік деп танылды. Марапат иелері «Үздік жастар» сыйлығы өздеріне артылған үлкен сенім, зор жауапкершілік деп біледі.

«Болашағы жарқын Оңтүстік жастары» атты өңірлік жастар форумына республикалық, облыстық жастар ұйымдары мен облыстағы белсенді жастар және БАҚ өкілдері, барлығы 400-ге жуық азамат қатысты.

Шараның ашылу салтанатында сөз алған өңір басшысы Жансейіт Түймебаев кез келген мемлекеттің дамуы мен экономикасының өсуі жастардың қатысуынсыз мүмкін еместігін айтып, болашағымыз жастардың қолында екенін жеткізді.

Облыстық жастар саясаты басқармасы ұйымдастырған форумда еліміздегі мемлекеттік жастар саясатының жүзеге асырылуы мен ауыл жастарын бизнеске тарту, жастар мен жасөспірімдер арасындағы қылмыс пен құқықбұзушылықтың алдын алу мәселелері қаралды.

Сонымен қатар, жылдың үздік сала мамандары облыс әкімінің алғыс хатымен марапатталып, үндеу жарияланды.

Бүгінде облыстағы жастар саны 800 мыңға жуық. Еске сала кетейік, осы жылдың 1 желтоқсан күні Астана қаласында республикалық жастар форумы өтеді. Оған өңірімізден 102 делегат барады.

Қазақ «Ел боламын десең, бесігіңді түзе» дегенді ерте заманда айтса да бұл мақал бүгінге дейін құндылығын жоғалтқан емес. Ендеше, тәрбие жұмыстары қандай болуы керек?
Әлемдік психология баланың әрбір сұрағына дер кезінде дұрыс жауап беруге кеңес береді. Оның сұрағын тыңдау арқылы ата-ана перзенті туралы барлық мәліметті білетін болады және тәрбиесін бақылауда ұстай алады екен. Ал уақытында ескермесе, оның соңы түрлі жайсыздықтарға ұласуы мүмкін. Бұл жайында «Жастар ресурстық орталығы» КММ-нің психологиялық көмек көрсету және дағдарыстың алдын алу бөлімінің басшысы Гүлжазира Пернебайдың сұхбатынан толығырақ біле аласыз.

– Гүлжазира Бақтыбайқызы, айтыңызшы, «бесікті қалай түзейміз»? Бала тәрбиесімен айналысудың қалыптасқан тәртібі бар ма?

– Балаға дұрыс тәрбие беру үшін үлкен қаражат шығындау маңызды емес. Бала көз ашқаннан нені естіп, нені көріп үйренсе, соның бәрі тәрбие болып санасына сіңеді. Егер балаңызға сырт көзбен қарап отырсаңыз, оны байқайсыз. Ойыншықтарына, достарына, бірге ойнайтын балаларға, тіпті ата-анасына өздерінен үйренген сөзді айтқанда, үлкендерше ескерту жасағанда күлетініміз бар ғой. Міне, олар басқа жақтан ештеңені алмайды, бәрін отбасы мүшелерінен үйренеді. Демек, «бала ғой, әлі кішкентай» деп қараған дұрыс емес. Оның жанында дауыс көтеріп сөйлесеңіз соны үйренеді, мәдениеттілік пен өнерге, еңбекқорлыққа құштар болсаңыз, сәби оны да сол күйінде өзіне көшіріп алады.

– Сонда бала тәрбиесінде материалдық жағдайдың рөлі болмағаны ма?

– Көптеген ата-ана «баламның жоғын түгендеп берсем, қатарынан кем болмай жүрсе болды» деп ойлайды. Бала тәрбиесіндегі үлкен қателік те осы тұста басталады. Себебі, ата-ана тынымсыз жұмыс істейді де, баланың материалдық жағдайын жасайды. Бірақ, ата-ана мен бала арасындағы қарым-қатынас біртіндеп алшақтай береді. Баланың қай кезде не ойлап жүргенінен, не сезінгенінен бейхабар қалады. Балалар да соған бейімделіп тұйықталады немесе өмірлік сұрақтарының жауабын өз бетінше іздеуге тырысады. Жауапты қайдан тапса, ол баланың сенімді серігіне айналады. Бала дос ретінде жақсы кеңесші, ақылшы таба алса бағының жанғаны. Ал ерте жастан ішімдікке, шылым шегуге әуестеніп, жыныстық қатынасқа бару, ұрлық, бұзақылық жасау, құмар ойындарға тәуелділік, түрлі діни ағымдарға еріп кету дұрыс бағыт сілтейтін ақылшының жоқтығынан орын алады. «Таяқтау оңай, тәрбиелеу қиын» демекші, бала қателікке бой алдырғаннан кейін оны жазалаудың қажеті жоқ. Баланы алдын ала қателіктерден сақтандырып, қауіптердің барын ескертіп өсіру қажет.

– Кейде «тәрбиесі қиын балалар» деп айшықтап, олармен арнайы жұмыс жүргізіліп жатады. Айтыңызшы, «тәрбиесі қиын» балалар болады ма?

– «Тәрбиесі қиын» дегенді көбі тіл табысу мүмкін емес, тыңдамайтын, әбден шектен шыққан деп түсінуі мүмкін. Бірақ, олардың тәрбиесін қиындататын өзіміз. Баланың жандүниесіне үңілу қажет. Оның не қалайтынын ішіндегі жанайқайын естігенде ғана түсінуге болады. Біздің орталықтың 1303 нөміріне хабарласқан жастардың көбі жан күйзелісін ата-анасымен бөліскісі келмейді.

– Неліктен?

– Сенбейді. Ата-анасы алдымен «көмектесемін» дейді, шынын білгеннен кейін жазалайды немесе әр жолы сол қателігін есіне салып отырады. «Өткендегің есіңде ме?» деген ескерту жасөспірімнің намысына тиеді. Содан кейін ол ата-анасына да сырын айтпауға бекінеді. Іштей білуге деген құштарлығы мен ешкімге сенбейтін сенімсіздігі арпалысып, соның салдарынан жасөспірім өз сезімдерін басқара алмай түрлі әрекетке барады. Ата-ананың көмегі аса қажет кезде әр жасаған қателігінен қынжылып, іштей алыстай береді. Ұл-қызының бойынан осы өзгерістерді байқаған ата-ана оның жандүниесіне үңіліп, адал дос бола білсе тәрбиесі қиындамайды.

– Гүлжазира Бақтыбайқызы, жаңа ғана 1303 нөміріне хабарласқан абоненттерді тілге тиек еттіңіз. Психологиялық көмекті қажет еткен жастарды көбіне қандай сұрақтар мазалайды?

– Бізге хабарласқан абоненттерді құпия сақтаймыз. Сондықтан кей жағдайларды ғана атап өтейін. 14 пен 29 жас аралығындағы күйзелісте жүрген жастар көбіне «өмір сүргім келмейді» дейді. Оның басты себебі, тұрмыстық өмірдің тауқыметінен шаршау. Яғни, материалдық жағдай емес. Отбасындағы берекесіздік кейбір ересектер үшін қалыпты, үйреншікті жағдай болғанымен бала психологиясында бұл басқаша көрініс алады. Үнемі ұрыс-керіс, жылау-сықтау, бір-бірінің намысына тию, қол көтеру... Өз машақатымен әуре болған ата-ананың балалары өзін көрермен сияқты сезінеді. Содан ол «өмір деген осындай екен, мұндай қызықсыз өмірді сүрудің қажеті жоқ» деп ойлайды. Егер ол үнемі әкесінің анасына қол көтергенін көріп өскен қыз бала болса «тұрмысқа шықпаймын» деген ой түйеді. Ал ата-анасынан бала тәрбиесіне қатысты ауыр сөздерді жиі естісе, мысалы «сенің қолыңнан түк келмейді! Сен мені шаршаттың! Маған ұқсамаған бұл бала, сен сияқты жаман» деп бір-бірімен ренжіскен ата-ананың әр сөзі балаға жайсыз әсер етеді. Өзін ата-анасына артық салмақ салғандай сезінеді. Суицид сол ата-анасын қиындықтан құтқаратын жол деп ойлауы да әбден мүмкін. Кейде олар болашақта балалы болудан бас тартатын ойларға да тоқтайды.

– Байқасаңыз, психологтың көмегін пайдалану біздің елде де жақсы қалыптасып келеді. Қазір күзеліске түскен жандар психологтың кеңесін алуға бейім. Бір әттеген-айы сіз басқарып отырған орталық тек 14-29 жас аралығындағыларға қызмет көрсетеді. Жас ерекшелігіне байланысты қиындықтар туындамайды ма? Мысалы, жасөспірім жастағы перзентімен қалай жұмыс істеуді білмей қажыған, жасы 30-дан асқан ата-ана бар жігерін жинап, сізден көмек сұрап келсе қалай болады? Бәлкім, сол ата-ананың өзіне көмек қажет болар?..

– Иә, ойланатын сұрақ екен. Өмірде ондай жағдайлар аз емес. Баланың тәрбиесінде алаңдайтындай мәселе болмаса да, жүйкесі жұқарып, кез келген нәрсеге мазасызданатын ересектерге де психологиялық көмек қажет болып жатады. Әйтсе де, мекеме облыстық жастар саясаты мәселелері жөніндегі басқармасының «Жастар ресурстық орталығы» КММ-не қарасты болғандықтан алғашында жастардың жағдайын жасау мақсатында ашылған. Бәлкім, бұл туралы кеңірек ойланып, ақылдасу қажет шығар...

– Орталық жұмыстары туралы айтып өтіңізші.

– Бүгінге дейін психологиялық көмек көрсету және дағдарыстың алдын алу бөлімінің мамандары ерте жүктіліктің және аутодиструктивті оқиғалардың алдын алу мақсатында «Неке және Отбасы» тақырыбында жастар мен жасөспірімдерге 10 рет сабақ өтті. Психологиялық мәселелері бойынша жүгінген 162 жасқа моральдық тұрғыда қолдау көрсетіп, дұрыс шешім қабылдауды ұғындырды. Жоғары оқу орындарында жастармен 54 кездесу, ал арнаулы орта оқу орындарында 73 семинар-тренингтер өткіздік. Сондай-ақ мектеп жасындағы жасөспірімдермен 67 кездесу ұйымдастырдық. Ал анонимді түрде 1303 call-орталық нөміріне 345 абонент хабарласып, психолог кеңесін алды. Сонымен қатар, облыстық наркологиялық диспансері және облыстық салауатты өмір салтын қалыптастыру орталығымен бірлесіп, «Зиянды әдеттің зардабы» атты 34 профилактикалық лекция өткіздік.

– Ата-аналарға айтарыңыз бар ма?

– Жасөспірімдермен жұмыс жасағанда олардың әңгімесінен байқағанымыз: бала шырылдап айқайлап тұрған сияқты да, ата-анасы жанында тұрса да оны естімейтіндей күйде. Сондықтан, ата-ананы балаларына көңіл бөліп, олардың әр сұрағына ойланып көруге шақырамын. Бар жұмысыңызды қойып, оның ішкі дауысын естуге тырысыңыз. Уақытылы әрі құнарлы тамақтандырумен ата-ана міндеті толық өтелмейді. Балалар үшін қарынның тоқтығынан көңілдің тоқтығы маңызды.

– Оқырман жастарға қандай кеңес бересіз?

– «Өмірде екі таңдау жасағанда қателеспеу керек, бірі – жар таңдауда, екіншісі – мамандық таңдауда» деп жатады. Осы кеңесті нақтылай түссем деймін. Бұл екі таңдаудың бірі материалдық, екіншісі моральдық жағдайыңызды қамтамасыз етеді екен. Жарың жақсы болмаса, отбасыңда береке, үйлесім болмайды. Оның соңы некенің бұзылуына да алып баруы ықтимал. Ал басқа нәрсеге қабілеті бола тұра «табысты» деп басқа мамандықты таңдаған адам, жұмысқа орналасу барысында түрлі қиындықтарға тап болуы әбден мүмкін. Сондықтан мамандықты бейімділігіңізге қарап, ал өмірлік жолдасыңызды әбден зерттеп, танып біліп таңдауға кеңес берер едім. Бір-бірінің мінез үйлесімділігіне мән беріп, «мынадай жағдайда мен былай жасасам, сен қайтер едің?» деген сұрақ төңірегінде кеңірек әңгімелесуі керек.

– Әңгімеңізге рахмет!

Жыл басында жарияланған Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің мектеп формасына қойылатын талаптары БАҚ беттерінде біршама уақыт әңгіме арқауына айналған-ды. Жаңа оқу жылы басталысымен осы тақырыптың қайта көтеріле бастағанына куә болып отырғандықтан, сарапшылық көзқарас пен араағайындық сөзімізді қоғам назарына қайта салуды жөн көрдік.

Мәселеге ешбір эмоциясыз, сарабдал сана көзімен қарасақ, ашығы сол – мектеп формасына қатысты биылғы талаптарда бұрынғыдан өзгеріс болған жоқ. Өйткені ҚР Білім туралы заңының сонау 2007 жылғы 27 шілдедегі мәтінінің 49-бабының 3-тармағында «Ата-аналар мен өзге де заңды өкілдер білім беру ұйымының жарғысында айқындалған қағидаларды орындауға міндетті» деп көрсетілген болатын. Ол қағидалардың бірі – орта мектептер жарғысындағы мектеп формасын сақтау еді. 

Осы міндеткерлікті тиянақтай түсу мақсатында 2011 жылғы 24 қазандағы № 487-ІV заңмен «Білім туралы» заңға толықтырулар енгізілді. Аталған заңның 47-бабының 15-1-тармағында білім алушылар мен тәрбиеленушілердің міндеті ретінде: «Орта білім беру ұйымдарында білім алушылар білім беру саласындағы уәкілетті орган белгілеген, міндетті мектеп формасына қойылатын талаптарды сақтауға міндетті» деген ереже енгізілді. 

Ал 2015 жылдың 13 қарашасында ҚР Білім заңының 5-бабына білім беру саласындағы уәкілетті органның құзыреті ретінде «орта білім беру ұйымдары үшін міндетті мектеп формасына қойылатын талаптарды әзірлейді және бекітеді» (14-1) деген ереже қосылды. Оған қоса 49-бапта ата-аналар мен өзге де заңды өкілдердің, балалардың оқу орнындағы сабаққа баруын қамтамасыз етуге, білім беру саласындағы уәкілетті орган белгілеген міндетті мектеп формасына қойылатын талаптарды орындауға, білім беру ұйымында белгіленген киім формасын сақтауға міндетті екендігі тайға таңба басқандай көрсетілді.

Сондықтан мектеп формасына қатысты қағидалардың арысы он жыл, берісі бес жыл білім жүйесінде кеңінен қолданылып келе жатқанын атап айтуымыз қажет. Білім және ғылым министрлігі бар болғаны сол ережелерді айқындай түсу мақсатында бөлек құжатқа біріктіріп, талаптар ретінде жүйелеп жариялады. 

Ал мектеп формасына қойылатын талаптар мәтінінде «діни атрибутиканың қолданылмауы» деген тіркестің қамтылуына келсек, «мектеп формасын сақтау» дегеннің өзі «басқа ешбір атрибутиканы қолданбау» дегенге саятыны белгілі. Және бұл тек діни атрибуттарға ғана емес, басқа да ерекшеліктерге тыйым салынатынын білдіреді. Мәселен, бала мектепке еркін киім үлгісімен, сәнді немесе спорттық киімдермен, жарқыраған әшекей бұйымдармен келе алмайды. Өйткені «форма» ұғымы соның бәрін реттейді. 

Ендігі бір назар аударатын мәселе – жекелеген діндар азаматтар мектепте хиджабқа жол берілмеуін Конституцияға қайшылық ретінде бағалайды. Біз мұны құқықтық сауаттылықтың қарапайым деңгейін игермегеніміздің көрінісі дер едік. 

Қазақстан Республикасы Конституциясының 22-бабына сәйкес «әркімнің ар-ождан бостандығына құқығы бар». Бірақ дәл осы бапта жазылғандай, «ар-ождан бостандығы құ-қығын жүзеге асыру жалпы адамдық және азаматтық құқықтар мен мемлекет алдындағы міндеттерге байланысты болмауға немесе оларды шектемеуге тиіс». Яғни, сол бостандыққа қатысты құқықтық нормаларда оның шет-шегі де айқын көрсетілген. 

Ата заң ең басты құқықтық қағидаттарды айқындайды. Ал онда айтылған азаматтық құқықтар мен мемлекет алдындағы міндеттерді салалық заңдар белгілейді. Аталмыш құқықтар мен міндеттерге байланысты болатын немесе оларды шектеуі мүмкін қатынастар да сол салалық заңдарда көрсетіледі. Сондықтан конституциялық және өзге де заңнамалық нормаларға сүйене отырып, «Білім туралы» заң да өз саласындағы тиісті құқықтық қатынастарды айқындады. Оның ішінде білім алушылардың мектеп формасын сақтау міндеттілігі де бар. 

Дәл осы секілді Ата заң аясында әзірленген ҚР «Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы» заңының 3-бабының 5-тармағында ешкімнің өз діни нанымдары себептері бойынша Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарында көзделген міндеттерін атқарудан бас тартуға құқығы жоқтығы атап көрсетілген.

Ал аталған заңның 3-бабының 8-тармағында ата-аналардың балаларды өз на-нымдарына сәйкес тәрбиелеуіне мемлекеттің араласпайтыны айтылған. Бірақ осы нормада да ескерту ретінде: «мұндай тәрбиелеу баланың өмірі мен денсаулығына қатер төндірген, оның құқықтарына қысым жасаған және жауапкершілігін шектеген... жағдайларды қоспағанда» деген қағидаттың тұрғанын естен шығармау қажет. Бұл жерде де араласпау әрекетінің заңдық шектері айқын көрсетілген.

Сондықтан «Білім туралы» заңның білім мекемесінің ішкі тәртібін сақтау мақсатында мектеп формасына қойған талаптары азаматтардың ар-ождан бостандықтарын бұзбайды, керісінше, олардың заңнамалық нормаларға кең түсінікпен, ашық азаматтық тұрғыдан қарауын міндеттейді. Әрбір саналы азаматтың заң қағидалары ар-ождан бостандығын қамтамасыз етумен қатар, мемлекет алдындағы міндеттер мен жауапкершіліктерді қоса жүктейтінін есте тұтқаны абзал. 

Мектепте хиджабқа рұқсат етілмеуіне наразы кейбір азаматтар хиджаб киюді мұ-сылмандықтың тікелей көрінісі ретінде түсіндіруге тырысады. Бірақ ислам шариғаты бо-йынша мұсылмандықтың негізгі шарты – иман келтіру. «Лә иләһә илла Аллаһ, Мухаммад расулаллаһ» деп иман келтірген, осы кәлиманы тілмен айтып, жүрегімен сенген адамның мұсылман екеніне шүбәлануға ешкімнің құқығы жоқ. Қазақстан мұсылмандары үшін дәстүрлі болып табылатын ханафи мәзһабының негізін салған Әбу Ханифа (Имам Ағзам): «Кім Алланы және одан түсірілгендерді тілмен де, жүрекпен де мойындаса, онда ол Алланың алдында да, адамдар үшін де мұсылман» деп жазады. 

Хиджаб мәселесіне ойыссақ, мұсылман әйелдердің орамал тағуы Құранда бұйырылғандықтан, ол парыз амал болып есептеледі. Парызды мойындамау – күпірлік, ол діннен шығуға алып барады. Ал орамалдың парыз екенін мойындаса, бірақ белгілі бір себептермен (біздің мысалымызда – мектеп формасын сақтау қажеттілігінен) таға алмаса, ол әйел немесе қыз бала мұсылмандықтан шыққан болып саналмайды. Яғни, жүрегінде иманы бар болса, орамал тақпаған әйелді «мұсылман емес, кәпір» деп ешкім айта алмайды. Керісінше, бұл жағдайда Мұхаммед пайғамбардың: «Кімде-кім бауырына: «Ей, кәпір!» десе, егер ол адам шынымен кәпір болмаса, онда айтқан адамның өзі кәпір болады» деген қатаң ескертуін есте ұстау орынды. Ислам шариғаты бойынша иман келтірген мұсылман адамды «кәпір» деп айыптауға болмайды. 

Орамалдың парыз екеніне сену – иман мәселесі, ал оны тағу – амал мәселесі. Иман бөлек те, амал бөлек. Амал иманның бір бөлігі де, тікелей көрінісі де емес. Бұл жайында Әбу Ханифа Имам Ағзам былай деп жазады: «Алла Тағала иманды амалдардан артық етіп бекітті. Мүминдерді құлшылық етуге, зекет төлеуге, ораза тұтуға, қажылықты өтеуге ұмтылдыратын, Аллаға иман келтіруге шақыратын зекет, ораза немесе қажылық амалдары емес, керісінше, олардың имандары. Бұл – осылай, өйткені олар алдымен иман келтірді, содан кейін амалдарды орындауға көшті. Аллаға деген сенім оларды діни парыздарды орындауға жұмылдырды, ал керісінше (болған жоқ, яғни), діни парыздар Аллаға деген иманды олардың жүректеріне қондырған жоқ». 

Имам Ағзам әйелдердің белгілі бір жағдайларда Алла Тағаланың рұқсатымен намаз оқи алмайтынын – парыз амалды орындамайтынын айта келіп: «Егер иман мен амал бір десек, намаз оқымай жүрген кездерінде әйелді иманы жоқ деуге тура келер еді. Бірақ бұл олай емес, сондықтан иман мен амал бір емес» дейді.

Егер орамал мұсылмандықтың басты көрінісі болса, иманды жүректен бір сәт те өшіруге болмайтыны секілді, орамалды бір сәт те шешуге рұқсат берілмес еді. Бірақ ислам шариғатында олай емес – балиғатқа толған қыз бала мен әйел адам жақын туыстарының көзінше (ер адам болса да) орамалсыз, тұмшаланбай жүре алады. Бұл туралы талай дәлел-дәйектер келтіруге болады, бірақ қысқарта айтсақ – иман орамалмен бірге алынып-салынып тұратын заттық дүние емес. 

Мұхаммед пайғамбардың өз хадисінде: «Мұсылман дегеніміз – қолымен және ті-лімен мұсылманға залал келтірмеген адам» деген. «Алла Тағала сіздердің сырт көрініс-теріңізге қарамайды, жүректеріңіз бен амалдарыңызға назар салады» деген хадис те бар. Сондықтан мұсылмандықты тек формамен байланыстыруға әуестену жөн емес. 

Исламның шынайы рухын терең сезінген кешегі қазақ «иманды» деп жүрегінде берік сенімі бар, терең адамгершілік қасиетке ие, ізгі мінез-құлықты жанды айтқан. Аталарымыз қашанда жүректегі иманды басты орынға қойған, «Сырт тазасы не керек, Тазарт әуел ішіңді» деп риякерліктен тыйған. «Сыртқа қасиет бітпейді, Алла Тағала қарайтұғын қалыбыңа (жүрегіңе), боямасыз ықыласыңа бітеді» деген Абай ақын да осы қисынмен пайымдаған. «Мұсылманшылық кімде жоқ, Тілде бар да, ділде жоқ» деп назаланған Әбубәкір Кердері қазақтың болмысына біткен жүректегі иманын жоқтады. Иман мен исламды ажыратып қарамаған қазақ өз танымын осылай өрнектеген болатын.

Өткен жылы біздің орталық еліміздің барлық аймақтарында зерделеу жұмыстарын жүргізіп, 11000-ға жуық адамды қамтыған 200-дей іс-шара өткізді. Шаралар барысында 2105 адамнан сауалнама алынды. Оның 459-ы мектеп оқушылары болатын. Бір ерекшелігі, сауалнама алу кезінде де, фокус-топтық талдаулар барысында да оқушылардың еркін сөйлеуіне, ашық пікір білдіруіне мүмкіндік берілгеніне және сауалнамалардың анонимді түрде толтырылғанына қарамастан, оқушылар тарапынан бірде-бір рет хиджаб кию мәселесі көтерілмеді.

Сөз соңында мына мәселелерге назар аударуды жөн санар едік. Зайырлы мемлекет заңнамалары белгілі бір діни бірлестіктің мақсатын емес, тұтас азаматтық қоғамның мүддесін көздей отырып жасалады. Заң талаптары мен тыйымдары барлық дін өкілдеріне ортақ. Яғни, мектептегі зайырлылыққа қатысты ұстанымдар тек ислам дініне ғана емес, басқа діндерге де тікелей қатысты. Мектеп формасына байланысты талаптар хиджаб киюді ғана емес, өзге де діндер элементтерін пайдалануды шектейді. Өйткені кез келген атрибутика, символ, элемент белгілі бір дәрежеде өзі қатысты болып табылатын сенімді насихаттауды білдіреді. Барлық діндердің заң алдындағы теңдігін қамтамасыз ететіндіктен зайырлылық қағидаттары жеке бір дінді ерекшелеуге жол бермейді.

Екіншіден, барлық дін өкілдерінің ортақ заң талаптарына бағынуын талап ету көп конфессиялы еліміздегі ішкі тұрақтылықты сақтаудың бірден-бір тетігі. Дінаралық қақ-тығыстардың орын алмауына мемлекет азаматтары да мүдделі болып, оған заң нор-маларын сақтау арқылы үлес қосуы тиіс. 

Үшіншіден, осы аталғандардың барлығы заң талабы, мемлекет басшысының шешімі. Ал ислам шариғаты тұрғысынан алғанда, заңға және басшыға мойынсыну міндетті. Оларға қарсы шығу исламда бүлік шығарушылық ретінде айыпталады. Құранның «Бақара» сүресінде «Бүлік шығару – кісі өлтіруден де ауыр күнә» деген аят бар. Бұл мұсылман үмбетінің зайырлы заңнамаға да құрметпен қарауын міндеттейді.

Қазақстан Республикасында діни сенім бостандығы қамтамасыз етілген. Өзге дін өкілдерімен қатар мұсылман азаматтар да бес парызын өтеп, діни құлшылықтарын кедергісіз жүзеге асыруда. Ал мектеп қабырғасында хиджабқа рұқсат берілмеуі білім мекемесінің ішкі тәртібін зайырлылық қағидаттарына сай сақтау мақсатында ғана жасалады. Мектептен тыс орындарда бұл мәселеге қатысты ешқандай тыйымдар көзделмеген. Сондықтан мектептегі хиджаб мәселесін көтеруші азаматтар сенім бостандығына мүмкіндік беретін заңға және басшыға бағынудың әрі азаматтық міндет, әрі мұсылмандық парыз екенін түсінгені жөн.

Айнұр ӘБДІРӘСІЛҚЫЗЫ,
ҚР Дін істері және азаматтық қоғам министрлігі
Дін істері комитеті Дін мәселелері жөніндегі
ғылыми-зерттеу және талдау орталығының директоры

Шымкентте жас суретшілердің көрмесі өтті. Қылқалам өнеріне жаңадан қадам басқан жас дарындардың туындылары Ел Тәуелсіздігінің 25 жылдығына арналды.

Бейнелеу өнері музейінде өткен шара өңірімізде жас суретшілердің шығармашылығын қолдау мақсатында ұйымдастырылды. Тәуелсіздік, Отан, туған жер тақырыптарындағы шығармалар көрермен назарына ұсынылды. Ал туындылар тың тақырыптарды қамтыды. Тамашалаушыларға ой салып, эстетикалық сезім сыйлады. Сондай-ақ, көрме арқылы жас суретшілер тәжірибе алмасып, шығармашылықтарын шыңдауға мүмкіндік алды. Іріктелген еңбектер Астанада өтетін «Шабыт» халықаралық байқауына қатысады. Облыстық жас суретшілер шығармашылық бірлестігінің төрағасы Берік Бейісбековтің айтуынша, "Шабыт" байқауына қатысушыларға облыстық мәдениет басқармасы демеушілік жасайды.

Шымкентте футболдан жасөспірімдер арасында Қазақстан Республикасы Президентінің Кубогы халықаралық турнирі жалауын көтерді. Дәстүрлі сайыс биыл Тәуелсіздіктің 25 жылдығына арналып отыр. Қатысушы құрамалардың арасында Албания, Әзірбайжан, Иран, Қырғызстан, Ресей, Тәжікстан командалары бар.

Бұл – күнгей өңірде жалғасып жатқан тұңғыш бәсеке. Ең алғаш 2008 жылы Алматы қаласында бастау алғаны көпшілікке мәлім. Соңғы алты жыл бойы Астанада ұйымдастырылып келді. Қазақстан футбол федерациясы басшылары биылғы турнирді Оңтүстікте өткізуді ұйғарыпты. 

Жарыстың салтанатты ашылу рәсіміне облыс әкімінің орынбасары Ұласбек Сәдібеков қатысып, құттықтау сөзін арнады. Тамаша бастаманы көтерген Қазақстан футбол федерациясының басшыларына алғысын айтты. 

8 тамыз күні басталған тартысты ойындар 12 тамызға дейін жалғасады. Електік сындар «Тассай» шағынауданындағы «БИІК» стадионында өтіп жатыр. Соңғы шешуші матч 12 тамыз күні Қажымұқан атындағы Орталық стадионда өтеді деп жоспарланған.
Айта кетейік, жарыстың жүлде қоры да қомақты. Бірінші орын иегеріне 7 мың, екінші орынға 5 мың АҚШ доллары беріледі. Үшінші орын иегеріне берілер сый – 3 мың АҚШ доллары.

«Бала – көңілдің гүлі, көздің нұры» дейді халқымыз. Әр ата-ана күндіз-түні өмірге әкелген ұл-қызының тілеуін тілейді. Оларға бар жақсылықты көрсету үшін шаршағанын ескермей жұмыс істейді. «Перзентімнің көйлегі көк, қарны тоқ болсын» деп жүріп, тіпті сол балаларына арнайы уақыт бөліп сырласуды ұмыт қалдыратындары да аз емес. Балаға аз көңіл бөлудің, санасына достық сәулесін түсіре алмаудың салдарынан перзентімен қарым-қатынасы алшақтап кеткенін кеш байқау – ата-ананың басты қателігі.

Мұндайда ересек жасына ауыса бастаған балалардың мінезінде аздап ауытқушылықтар, өзгерістер орын алады. Осы аралықта қамқорлықтан алыстап қалған рухани әлсіз қыз балалар арасында ерте жүктіліктің орын алуы, ұл баланың түрлі қылмыстарға бой ұруы немесе жастар, жасөспірімдер қатарында суицидтің белең алуы, өз бетінше мәселені шешуге тырысқан, батылдығын дәлелдегісі келген әрекеттердің соңы бұзақылыққа, ұрлыққа апарып соғуы ықтимал. Біз – жастар арасындағы келеңсіз жағдайлардың, оларға қатысты орын алатын түрлі сипаттағы заң бұзушылықтадың алдын алуға қоғам болып қалай көмектесе аламыз?
ҚР Конституциясы 1-бабының 1-тармағында: Қазақстан Республикасының «ең қымбат қазынасы – адам және адамның өмірі» екені тайға таңба басқандай анық жазылған. Ендеше, сол көп адамның біразы жастар екенін ескерсек, оларды қорғауға мемлекетіміз де мүдделі екенін түсінеміз.
Бүгінгі таңда облыста 14-29 жас аралығындағы жастардың саны 767 993-ке жеткен. Оның 390 529-ы ер балалар болса, 377 464-і қыз бала. Осы жастардың әрқайсысы өз өмірінде жауабын біле алмайтын сұрақтармен бетпе-бет кездесіп жатқаны түсінікті. Ортаға қалыптасып үлгерген ересектер үшін оңай болып көрінетін кез келген мәселе енді ғана бұғанасы қатайып келе жатқан жастарға жұмбақ болып, сенделтіп жіберуі де ғажап емес. Бұл мәселеге заң саласының мамандары да жауапкершілікпен қарады. Облыстық Прокуратураның «Заңдылықты, құқықтық тәртіпті және қылмысқа қарсы күресті қамтамасыз ету жөніндегі» Үйлестіру кеңесінде жастар мәселесі қаралып, психологиялық көмек көрсету қажеттігін қамтамасыз ету туралы шешім қабылданды. Облыс әкімдігі тарапынан қаржылай қолдау тапқан шешім бүгінде өз жұмысын бастап үлгерді.

Жастар саясаты мәселелері жөніндегі басқармасының «Жастар ресурстық орталығынан» ашылған «Психологиялық көмек көрсету және дағдарыстың алдын алу» бөлімі 14-29 жас аралығындағы жастар үшін қызмет көрсетеді. Онда әзірге 1 бөлім басшысы және 4 психолог кеңесшілер жұмыс атқаруда. Сонымен қатар, бөлімде қиын жағдайда қалған жасөспірімдер мен жастар тегін және орталықтандырылған сымтетік 1303 нөмірі (Call-центр) арқылы психолог кеңесін пайдалана алады.
– Осыдан біраз жыл бұрын «психолог» маманы біздің менталитетке таныс емес еді. Шоши қарайтын. Қазір керісінше, психолог кеңесіне жүгінетіндер көбейді. Бұл бізді қуантады. Психолог ретінде біз ешкімге «былай жаса» деп кеңес бермейміз. Сұрақ қоя отырып, қай жерде қателік жібергенін немесе қателесуі мүмкін екенін түсінуге мүмкіндік жасаймыз, – дейді «Психологиялық көмек көрсету және дағдарыстың алдын алу» бөлімінің басшысы Гүлжазира Бақтыбаева.
Бұл бөлімнің қоғамда алатын маңызы зор. Көптеген жастар кәмелеттік жасқа толатын кезде, өтпелі кезеңдерде психологиялық көмекке зәру болып жатады. Өйткені, ересек өмірге қадам басқаннан кейін өздерінің ойларын, қадамдарын, кей жағдайда ағайын-туыстарына, отбасы мүшелеріне, мұғаліміне айтуға қысылады, ыңғайын таба алмайды. Сондайда оларға ішіндегі шерін тарқататын психологиялық орталықтар, мамандар заман талабын қанағаттандыра алатын бірден-бір мүмкіндік. Көмек ақысыз көрсетіледі және қызмет анонимді түрде жүргізіледі.
Екі айдан бері «Психологиялық көмек көрсету және дағдарыстың алдын алу» бөлімі жастар мен жасөспірімдер арасындағы ерте жүктіліктің және аутодиструктивті оқиғалардың алдын алу мақсатында 10 жоғары және арнаулы оқу орындарында студенттермен 12 кездесу, 24 семинар-тренинг өткізді. «Неке және отбасы» тақырыбы аясында сабақ ұйымдастырылып, жас жұбайларға отбасы құндылықтары жайлы айтылды. 38 жасқа жеке психологиялық мәселелерін шешуге көмек көрсету үшін түрлі іс-шаралар жүргізілді. Сонымен қатар, облыстық наркологиялық диспансері және облыстық салауатты өмір салтын қалыптастыру орталығымен бірлесіп «Зиянды әдеттің зардабы» атты 12 профилактикалық лекция оқылды. 14-29 жас аралығындағы 98 жас анонимді түрде, яғни өзін таныстыруды талап етпеген жағдайда психологиялық кеңес алды.

Болат ЖАНАБІЛ,
ОҚО Жастар саясаты мәселелері жөніндегі басқарма басшысы:

Бөлiмдердi көбейтудi жоспарлаудамыз

– Психологиялық орталықтың бір артықшылығы – жастардың ересек өмірге дұрыс бейімделуіне ат салысады. Көбіне бой түзеп, ер жете бастаған ұл-қыз ата-анасынан сұрай алмайтын сұрақтар төңірегінде ақпаратты сыртқы ортадан қабылдайды. Ғаламтордағы қисынды-қисынсыз мәліметтерге сенеді, соның салдарынан түрлі келеңсіздіктер орын алады. Ер балалардың біразы ерте жастан ауру жұқтырып алады да, соның салдарынан кейінгі ересек өмірде белсіздікке ұшырап жатады. Қыз балалар да көп жағдайда шалыс басқан қадамын ата-анасынан жасырады. Қайда барарын, кімге ақтарыларын білмейді. Қорқады. Күйзеліске ұшырайды. Тереңге бойламай өзіне және өзгелерге қиянат жасауға мәжбүр болады. Қиындықтан шығудың жолын өз бетінше іздейді. Ол жолдың бірі – заңсыз әрекет жасауға итермелесе, екінші әрі дұрыс жолы – психолог кеңесіне жүгіну.
Жастар арасындағы жағдайды «қылмыс» емес, «қателік» деген дұрысырақ. Көп жағдайда жастар қателікке бой алдырса, жанындағы жора-жолдастары қажетті ақыл-кеңесті бере алмайды. Сондайда 1303 Call-центр нөміріне хабарласқаны жөн. Өзін таныстырмай-ақ, «мен осы қадамды дұрыс жасадым ба?», «енді қайтемін?» деген сұрақтарын психолог маманға қоя алады.
Күйзеліске ұшырап, психологиялық ауытқудың алдында тұрған жастардың емі ақылы түрде тым қымбатқа түседі. Бір сеанстың өзі 10-20 мың теңге аралығында және ондай сеансты кемінде он рет қабылдауы қажет. Сол шығынды қалтасы көтермейтін ата-ана перзентінің мүшкіл халіне еріксіз мойынсұнады. Алайда, біздің психолог мамандар дәл осы бағытта ақысыз қызмет көрсетеді.
Бөлімнің материалдық-техникалық базасын қалыптастыру, психолог мамандарының біліктілігін арттыру, қаржылық қолдау көрсету жұмыстарын жалғастыра береміз. Сондай-ақ, биыл алғаш рет қолға алынған «Психологиялық көмек көрсету және дағдарыстың алдын алу» бөлімінің қажет болса қала аумағында кабинеттерін көбейтеміз. Аудандарда ашу жоспары да алдағы уақытта жүзеге асатын болады.

Серікбай ТӨЛЕПБЕРГЕНОВ,
ОҚО Кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық сотының төрағасы:

Жастарымыз жаман әдеттен аулақ болсын

– Алдыңғы жылы тәжірибе алу мақсатында Германияда іссапарда болдым. Олар балалармен жұмыс жасауға бөлек мемлекеттік бағдарлама құрады екен. Арнайы бекітілген бағдарлама бойынша жұмыс істейді.
Кәмелетке толмаған балалардың қатысуымен орын алатын заң бұзушылықтарды болдырмау мақсатында біздің елде де түрлі жұмыстар жүргізілуде. Қазіргі уақытта балаларды қылмыс жасаудан қорғау немесе жауапқа тартылғаннан кейінгі олардың қалыпты өмірге бейімделуге көмектесу үшін кездесулер ұйымдастырамыз. Мұндай жиындарға Біріккен Ұлттар Ұйымының Балалар Қоры демеушілік көрсетіп келеді. Сондай кездесулерде және кәмелетке толмағандардың сот процестерінде психолог мамандарының көмегін пайдаланамыз. Балалармен жұмыс жасауда психологтың көмегі өте қажет.
Соңғы 6 айдың көрсеткішіне сүйенсек, кәмелет жасқа толмаған балалар ісін «тонау» фактісі бастап тұр. Одан кейін «ұрлық», «бұзақылық» кезек алған. Заңда «қылмыс» деген аты суық болғанымен бұл балалардың ойламай жасаған қадамынан орын алатын қателіктер. Мысалы, ұялы телефон тартып алу, подъезде қалған велосипедті ұрлау, топ-топ болып төбелесу. Бірақ, арыз жазылып, заң бойынша қаралған соң бұл «қылмыс» деп аталады. Балаға жастайынан «қылмыскер» деген ат таңылмауы үшін олармен жұмыс жасау керек. Психолог мамандардың бұл жердегі рөлі зор.

 

 

Исақ АСАНОВ,
Шымкент қалалық білім бөлімінің бас маманы:

Ата-аналарға қырағылық керек

– Дәл қазір оқушылардың бәрі демалыста жүр. Бассейн, лагерь, түрлі демалыс аймақтарына кеткен ұл-қыздардың ең берісі кешкі салқында саябақтарда, аулада серуен құрады. Осылай көңіл көтерудің соңы ата-аналар тарапынан бақылаусыз қалса, балалар сезімге ерік береді. Демалыс кездерінде әр ата-ана балаларына қамқорлық танытып, ақылын айтып, сырласуға уақыты болмаса осы психологиялық орталықтың көмегін пайдалануға кеңес бергені дұрыс. Кей ата-ана «менің балам психологқа бармайды! Ол – ауру емес!» деп шамданып қалады. Психолог кеңесі тек науқастар үшін емес.
Біздің мекеме бөлім психологтарына тәртібі қиын немесе көңіл бөлуге мұқтаж 100 баланың тізімін берді. Қазір соның 26-сы психолог қабылдауында болды, қалғаны қыркүйек айынан жыл соңына дейін сеансқа қатысады.

Орталық саябақта «Есірткісіз болашақ» акциясы өтті. Облыстық прокуратура және облыстық жастар саясаты мәселелері жөніндегі басқармасы ұйымдастырған шараның мақсаты – жастар арасында салауатты өмір салтын қалыптастыру, спорт және шығармашылық жағынан талантты жастарды кеңінен насихаттау.

Бүгінгі таңда нашақорлық қоғамдағы өзекті мәселенің бірі екені белгілі. Есірткі бизнесіне қарсы белсенді күрес жүргізуіне қарамастан жасөспірімдер арасында есірткіге тәуелділік артып отырғаны жасырын емес.
Акция «Есірткіге жол жоқ! Біз – жастар, спортты және салауатты өмір салтын таңдаймыз» ұранымен бастау алды. Шарада 13 Легион», 6506 әскери бөлімінің «Жас Бүркіт», «Роллеры» вело, Хип-хоп брэйк дэнс клубтарының қатысуымен би жарыстары ұйымдастырылды. Шараға қатысушылар сыйлықтармен марапатталып, оларға алғыс хаттар табыс етілді.