Шымкент келбеті

Мемлекет басшысының төрағалығымен «ЭКСПО-2017» халықаралық көрмесін өткізу мәселелері жөнінде кеңес өтті. Бұл туралы Президенттің баспасөз қызметі хабарлады.

Кеңеске Президент Әкімшілігінің басшысы Ә.Жақсыбеков, Президенттің көмекшісі – Қауіпсіздік кеңесінің хатшысы В.Жұмақанов, Бас прокурор Ж.Асанов, Мемлекеттік күзет қызметінің бастығы А.Күреңбеков, Қорғаныс министрі С.Жасұзақов, Ішкі істер министрі Қ.Қасымов, «Сырбар» сыртқы барлау қызметінің директоры Ғ.Байжанов, Астана қаласының әкімі Ә.Исекешев, «Астана ЭКСПО-2017» ҰК» АҚ басқарма төрағасы А.Есімов, Ұлттық қауіпсіздік комитеті төрағасының бірінші орынбасары С.Әбіш қатысты.

Басқосуда «ЭКСПО-2017» халықаралық көрмесін өткізудің жалпы тәртібі және оны өткізу кезінде елорда тұрғындары мен қонақтарының қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері қаралды.

Мемлекет басшысы алдағы іс-шараны дайындау және оны сапалы өткізу үшін ауқымды жұмыстар атқарылғанын атап өтті. 

– Біз көңіл толқытарлық сәтке – көрменің ашылуына таяп қалдық. Қазақстанның астанасына келетін қонақтар саны көп болады. Бүгінде «ЭКСПО-2017» көрмесіне 1,2 миллион билет сатылған екен. Бұл – біз күткендегіден әлдеқайда көп, – деді Мемлекет басшысы.

Нұрсұлтан Назарбаев әлемдегі жағдайдың тұрақсыз екенін ескере отырып, көрмені өткізу кезінде қонақтар мен ел азаматтарының қауіпсіздігін Астанада ғана емес, барлық өңірімізде де жоғары деңгейде қамтамасыз ету маңызды екенін атап өтті. Бұл үшін әр басшыға жеке жауапкершілік жүктеледі. 

Мемлекет басшысы кеңес қорытындысы бойынша бірқатар тапсырма берді.

Қазақстан Республикасы Рәміздерінің 25 жылдығына орай, облыс орталығында «Мәңгі желбіре, көк Туым!» мерекелік шарасы кеңінен аталып өтті.

Шара «25 жыл, 25 көше» мерекелік шеруімен бастау алып, қаладағы «Бәйдібек би» ескерткішінен қаладағы Т. Рысқұлов, Қазыбек би сынды негізгі 25 көше арқылы «Тәуелсіздік саябағына» дейін жалғасты. Шеруге 20 мотоциклші мен 30 велосипедші және тақырыпқа сай безендірілген 2 автобус, Мемлекеттік Ту ұстаған 30 спортшы қатысты. Бұл қатарды еңбек ардагерлері, қоғам қайраткерлері толықтырды.

Шеруге қатысушыларды «Тәуелсіздік» саябағының негізгі қақпасынан қарсы алған облыс әкімінің бірінші орынбасары Дархан Сатыбалды және Шымкент қаласының әкімі Ғабидолла Әбдірахымов өңір жұртшылығын мерекемен құттықтады.

– Елбасы белгілеп берген межелерге жетуде көк Тудың астына бір кісідей бірігіп, мемлекеттің даму бағытын қамтамасыз ету – баршамыздың парызымыз. Бұл ортақ мақсаттарға жетуіміздің негізі – елдегі тыныштық, қоғамдық келісім. Көк Туымыз әрқашан бейбіт аспанда желбіреп, Әнұранымыз жүректерге жігер беріп, Елтаңбамыз елдігімізді айғақтап, халқымыздың мәртебесі өсе берсін, – деді Дархан Амангелдіұлы. 

Мерекелік іс-шара «Тәуелсіздік тұғырым» сазды-хореографиялық композициясына ұласты. Композиция барысында жалынды жастардан құралған жалпы саны 100 адамдық топ заманауи сазды музыка ырғағымен флешмоб ұйымдастырып, рәміздер белгісі бар арнайы дайындалған шарларды ұшырды. Сондай-ақ, шара барысында «Суреттер сөйлейді» қолөнер шеберлері мен қылқалам өнер көрмесі келушілер назарына ұсынылып, шеберлер жас буынға сурет өнерінің сырын ашатын тренинг өткізсе, «Тәуелсіздік» саябағының ортасында орналасқан субұрқақ алаңында велосипедшілер патриоттық ән ырғағымен туды желбіретіп ұстау өнерін жалпы жұртқа паш етті.

Бұдан соң, саябақтағы Рәміздер алаңына орналасқан ту тұғыры қайта жаңғыртылып, ресми түрде көтеріліп, мемлекеттік Әнұран орындалды. Әскери үрмелі аспаптар оркестрінің сүйемелдеуімен орындалған хорға балабақша бүлдіршіндері, мектеп оқушылары, музыкалық колледж студенттері, әскери қызметкерлер, этно-мәдени орталықтардың өкілдері және ардагерлер қатысты.

Қазақ пен домбыра егіз ұғым. Содан болар, күйдің күмбіріне құлақ түрмейтін жан жоқ. Тамаша әуенде өзгеше бір әлем, өмір бар. Әдемілік пен сұлулықты сезінесің. Рухтанасың, қанаттанып, жігерленесің. Бүгінде төл өнерге сүбелі үлес қосып жүргендер аз емес. Солардың бірі – Нұрсәт Бейсеқожаев. Арманын күйден іздеген оның өнерге іңкәрлігі ерекше. Ол небәрі 3-4 сыныпта алғашқы күйін шығарады. Бірақ шығарма көңіл түкпірінде сақталады. Назарларыңызға Ш.Қалдаяқов атындағы облыстық филармонияның директоры Нұрсәт Бейсеқожаевпен болған сұхбатты ұсынамыз.

– Нұрсәт, өткен аптада Құрманғазы атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық халық аспаптары оркестрінің сүймелдеуімен шығармашылық кешіңізді бердіңіз. Жалпы осы кеш туралы айтып берсеңіз. Неге концерттің атауын «Нұрлы жол» деп атадыңыз?

– Шығармашылық кешке бір айға жуық дайындалдық. Концертте «Құрманғазы атындағы қазақ мемлекеттік академиялық халық аспаптар оркестірімен» бірге менің және інім Ғаламаттың жеке туындылары орындалды. Ал концерттің «Нұрлы жол» деп аталуының себебі бар. Менің «Нұрлы жол» атты күй-поэмам бар. Бұл шығарма, Тәуелсіздік алған жылдары Елбасымыздың табандылықпен еңбек еткен кезеңі мен еліміздің бастан кешкен ширек ғасырлық тарихын күй арқылы суреттейді.

– Кеш барысында қандай күйлер мен шығармалар орындалды? Жалпы күй қоржыныңызда қанша туынды бар?

– Шығармашылық концертімде тамаша туындыларымен қолдау көрсеткен Құрманғазы атындағы қазақ мемлекеттік академиялық халық аспаптар оркестріне және филармонияның қызметкерлеріне алғыс айтқым келеді. Бұл кешімізде оркестрдің орындауынан бөлек, інім Ғаламат Бейсеқожаевтың 10-ға жуық күйі орындалса, менің «Еңселі елім», «Өтеген батыр»,«Қарагер», «Нұрғали», «Үш Қоңыр», «Қосбасар», «Тарих толқынында», «Жігер», «Кішкентай», «Аңырақай шайқасы» сынды күй поэмаларым тыңдармандарға тарту етілді. Мұнан бөлек 40-тан астам күйім бар.

– Филармонияға басшылыққа келгеніңізге көп болған жоқ. Оңтүстікке келгенде қандай әсерде болдыңыз?

– Оңтүстiк – ежелден дарабоз күйші Сүгірмен танылған өңір. Мұнда шертпе күйдің негізі қаланған. Майлықожа, Мәделі жыраулардың өсиетін жырлаған жастар көп. Басқа аймақпен салыстырғанда облыс өнерімен, мәдениетімен көш ілгері тұр. Шымкенттіктер де алматылықтар сияқты өнерді жақсы көреді. Халықтың өнерге ықыласы жоғары. Ал Алматыда филармония деген ұғым басқаша. Филармония болсын, ұлттық оркестр, симфониялық және үрмелі аспаптар оркестрлері академиялық жанрды қамтиды. Мені қуантқаны, мұнда заманауи құрал жабдықтың бәрі бар. Ұжымдағы әншілердің де кәсіби деңгейі мықты. Көп дауыста ән орындау стилі жолға қойылған. Қандай іс-шара болсын әншілеріміз ортасында жүреді. Жетістігі де жетерлік. Облыстық әкімдіктің өнерге қолдауы ерекше. Мұндай қамқорлық өзге облыстарда жоқ.

– Танымал күйші болғаныңызбен, Оңтүстікте өзіңізді әлі білмейтін жұрт бар. Өзіңізді таныстырып өтсеңіз...

– Мен Алматы қаласында туып өстім. Бүгінгінің тілімен айтсам «асфальтта өскен» баламын. Бірақ жастық шағым ауылда өтті. Шымкентте жүріп, Алматыны емес, ауылды сағынамын. Ал ата-анамның музыкаға әуестігі жоқ. Әкем шаруа адамы. Бірақ өнерге деген іңкәрлік тегімізде бар. Ахмет Жұбанов Жетісу күй мектебінің атасына балаған Байсеркенің ұрпағымын. Сондықтан болар, алғашқы күйімді 3-4 сыныпта оқып жүргенімде жаздым. Бірақ үлкендерге көрсетуге ұялдым. Көңіл түкпірінде сақтадым. Ес кіріп, оң солымды тани бастағанда, анамның өмірден өтуі жаныма батты. Аяулы жанға деген сағыныш саз өнерінің сахнасына әкелді. Құрманғазы атындағы қазақ ұлттық консерваториясын композитор мамандығы бойынша аяқтадым. Құрманғазы атындағы ұлт аспаптары оркестрімен жұмыс істедім.

– Күйшілік дәстүріміздің бүгінгі деңгейі қалай?

– Қазақтың күйі – бабадан келе жатқан төл өнер. Рас, бір кездері үзіліп кете жаздады. Бірақ жоғалған жоқ. Әрбір аймақта төл өнердің ұлттық мектебі бар. Еуропалық классикалық музыканың дәуірі Бах, Бетховендер кезеңі 15-ғасырдан басталады. Ал Қорқыттың «Қоңыр» күйі – 7-8 ғасырлардың туындысы. Демек ұлттық өнеріміз өміршең. Қазақ күйлері экзотика емес, ғаламдық жауһарлардың қатарынан орын алса деп армандаймын. Ол үшін 70-ші жылдары Дәулеткерейдің «Құдаша думанын», Дайрабайдың «Дайрабайын» симфониялық оркестрге орындатқан Еркеғали Рахмадиевтің бастамасын жалғастыруымыз керек. Өкінішке қарай, төл өнеріміз күйдің насихаты аздау.

– Ақындар шабытты түннен іздейді. Ал күйшілер ше?

– Бізге де ақындардан кем түспейтін шабыт керек. Бірақ қай жерде келетіні белгісіз. Жол үстінде әдемі әуен құлағыңа келуі мүмкін. Кейде ойлауға да мұрша болмайтын сәттер болады. Ең алдымен адамның дарыны мен қабілетіне байланысты ғой. Біздің арғы аталарымыз өнерлі кісілер болған. Кейде шабыттан бөлек қан арқылы келген дарынды еңбекпен ұштастырып, шығарған күйлерім бар.

– Қазір домбырамен орындалатын күйлер эстрада жанрының сүйемелдеуімен орындалады. Мұны құптайсыз ба?

– Қоңыр домбырамен күй шығарып, тебіренте орындау біздің халыққа тән қасиет. Күй ноталардың жиынтығы емес қой. Техникаға басып, жүректі ұмытуға бола ма? Домбыра эстрадада дұрыс ашылмайды. Тарс-тұрс дауыстың табиғилығы болмайды. Әдемі, мөлдір сазды бере алмайды. Қазақ әндері мен иірімдеріне жететін дүние жоқ.

– Бізге белгілісі, күйдің де түрлері болады. Мысалға, шертпе, төкпе күй сынды. Сіздің жаныңызға қайсысы жақын?

– Мен үшін күй ерекше бір әлем. Оның қандай түрі болмасын бар болмысыммен сезінемін. Шертпе күй де, төкпе күй де жаныма жақын.

– Бүгінгі филармонияның тыныс-тіршілігі жөнінде не айтасыз?

– Биыл "ЭКСПО-2017" және "Түркістан – Түркі әлемінің мәдени астанасы" жылы екені мәлім. Осыған орай, Құрманғазы атындағы мемлекеттік академиялық халық-аспаптар оркестрінің директоры Нұрғиса Дауешовпен меморандумға қол қойдық. Жуырда Оңтүстік өңіріне Құрманғазы атындағы мемлекеттік академиялық халық-аспаптар оркестрі гастрольдік сапармен келді. Екі ұжымның басты мақсаты -оркестр мүшелерінің тәжірибесін жандандыру, ұлт аспаптар оркестрі арасындағы әріптестік байланысты арттыру. Сондай-ақ Құрманғазы атындағы Мемлекеттік академиялық халық - аспаптар оркестрі өнер тартуын рухани астана – Түркістан қаласынан бастады. Ал концерттің жалғасы облыстағы шалғай аудандарда өтті. Сондай-ақ филармония ЭКСПО көрмесіне барып, концерт беруді жоспарлап отыр. Дәстүрлі төл өнер қазақтығымыздың, тарихымыздың күретамыры ғой. Биыл филармонияның жанынан құрылған «Сүгір» атындағы қазақ-ұлт аспаптар оркестріне 15 жыл. Оркестр құрамында 45-ке жуық кәсіби музыкант бар. Мерейтой қарсаңында оркестр Батыс Қазақстан, Атырау, Орал қалаларына және Талдықорғанға барып, өнер көрсетеді. Сондай-ақ «Түркістан-Түркі әлемінің мәдени астанасы" аясында шілде айында Шымкент пен Түркістанда жыр-термешілердің қатысуымен «Ұлы Дала сазы» фестивалі өтеді.

– Көрерменнен тапшылық жоқ па?

– Алматыда 40-50 адамға концерт өткізе бересің. Ал Шымкентте олай емес. Филармонияның да өз тыңдармандары бар. Қандай іс-шара болсын бәрі ерекше өтеді. Өйткені талғамы жоғары тыңдарман нені тыңдау керек екенін жақсы біледі.

– Алда қандай жоспарларыңыз бар?

– Көңіл түпкіріндегі асқақ армандар қаншама?! Төл өнердің жолында жүргеніме өкінбеймін. Әйтсе де мансапты, жеке бастың қамын ойламаймын. Алдымен ұлттық өнерді насихаттасам деймін.

– Әңгімеңізге рахмет!

Сұхбаттасқан
Құттыбике НҰРҒАБЫЛ

«Экспо–2017» халықаралық көрмесінің басталуына 22 күн қалды. Әлем елдері көрмеге ұсынар жобаларын пысықтап жатыр. Сәуір айының соңында павильондарды тапсыру аяқталғаны мәлім. Кей елдердің қандай жобаларға басымдық беретінін де жаздық. Қазақ елінің павильонында қандай жобалар бар? Экспоның басты нысаны не? Бұл – көпшілікті қызықтырып отырған жағдай.

Экспоның басты нысаны

Таяуда Мемлекет басшысы Н.Назарбаев National Geographic телеарнасына берген сұхбатында «ЭКСПО-2017» халықаралық көрмесін өткізудің өзектілігі, сондай-ақ көрме жұмысы аяқталған соң оның нысандарын Елорда инфрақұрылымына пайдалануға қатысты сауалдарға жауап берген еді. Оған қоса, Елбасы «ЭКСПО»-ның басты нысаны туралы айтып өткен. 

– Біз шын мәнінде Елордамыздың жаңа ауданын салдық. Біз әу бастан «ЭКСПО»-дан кейін жұмсалған қаржы мен салынған нысанды қалай пайдаланатынымызды ойладық. Сондықтан «ЭКСПО»-дан кейін ең басты нысанда – біз мұнда халықаралық қаржы орталығы болады деп шештік. Онда жаңа технологиялық саябақ болады. Ондағы Шарды көрген боларсыздар, бұл диаметрі 80 метр, биіктігі 100 метрлік әлемдегі ең үлкен шары бар ғимарат болады. Шар сегіз қабатты. Әр қабат баламалы энергияның бір түрін көрсетеді. Мәселен, бірінші қабат – гидроэнергетика, екінші қабат – күн қуаты, үшінші қабат – жел қуаты, төртінші қабат – биоэнергетика, химиялық энергетика, – деп атап өтті ҚР Президенті.

Дүниежүзілік көрме – еліміздің энергетикалық қуаттылығын, баламалы қуат көздерін кеңінен насихаттауға зор мүмкіндік. Басталуына 3 аптаға жуық уақыт қалған көрмеде Қазақ елінің павильонында қандай жобалар таныстырылмақ? Осы орайда Астанадағы Орталық коммуникациялар қызметінде арнайы брифинг өтті. ҚР Энергетика министрлігі Жаңармалы энергия көздері департаментінің директоры Айнұр Соспанова көрмеге қойылатын жобалардан хабардар еткен. 

Бұл бағытта тұжырымдама әзірлеп, ғылыми-техникалық кеңес құрылған. Кеңес құрамына Қазақстанның жетекші ғалымдары кірді. Сондай-ақ, энергетика саласындағы үздік ғылыми-зерттеу жобалары іріктелген. 

– Қазіргі таңда ғалымдардың 28 жобасы бойынша 28 медиаконтент пен 11 макет дайындалып жатыр. Макеттер интерактивті, сондықтан көрмеге келгендер үшін қызықты болады деген үміттеміз. Сондай-ақ ғалымдардың ғылыми-техникалық экспозицияларынан бөлек, ең ірі жоба бойынша жеке экспозиция дайындап жатқан жайымыз бар. Бұл – «Тоқамақ» жобасы. Қазір ол Курчатов қаласында әзірленіп жатыр, – деді департамент директоры БАҚ өкілдеріне берген сұхбатында. 

Сонымен қоса, Қазақстанның интерактивті картасы да дайындалып жатыр. Онда еліміздің өңірлерінде жүзеге асырылып жатқан инвестициялық және инновациялық жобалар орналастырылады. Техникалық шешім жағынан картаның өзі интерактивті әрі қызықты болады. Көрмеге келгендер өз өңірінде жасыл экономика, энергетика, тұрақты даму бағытында жүзеге асырылып жатқан жобаларды тамашалай алады. Мемлекеттік саясат, Мемлекет басшысының бастамалары да қазақстандық павильонда таныстырылады. 

«ЭКСПО»-ның алғашқы күндері қандай шарамен басталатынын айта кетсек. Яғни, маусымның 11 мен 14 аралығында VIII халықаралық форум мен министрлер конференциясы өтеді. Оны KAZENERGY қауымдастығы ҚР Үкіметінің бастамасымен және БҰҰ 5 аймақтық комиссиясымен бірлесіп өткізеді. Министрлер конференциясына 50-ден аса мемлекеттің ресми өкілдері қатысады деп жоспарланған. Оның ішінде 20-ға жуық энергетика министрлері мен вице-министрлер, сондай-ақ халықаралық ұйымдардың 10 басшысы бар. Министрлер конференциясын ҚР Премьер-министрі Бақытжан Сағынтаев ашып бермек.

Оңтүстіктен 150 мың адам барады

Жалпы, ОҚО-дан «ЭКСПО»-ға 150 мың адам барады. Олардың 4 мыңға жуығы − мектеп оқушылары. Сондай-ақ, мүмкіндігі шектеулі және зейнеткерлік жасындағы азаматтарды апару жоспарланып отыр. Өңірдегі әлеуметтік аз қамтылған отбасылардың балалары мен оқуда озат, қоғамдық жұмыстарға белсене қатысқан және білімі мен өнегелі тәрбиесі үшін оқушыларға мемлекет пен демеушілер есебінен жолдама беріледі. Облыс әкімі Жансейіт Түймебаев Шымкенттегі «Оқушылар сарайында» халықаралық көрмеге баратын оқушылармен арнайы кездесіп, олардың дайындаған көрмесі мен концерттік бағдарламасын тамашалады. 

Тағы бір елеулі оқиға – «ЭКСПО – 2017» мотокеруені Оңтүстіктен бастау алады. Таяуда ОҚО Аймақтық коммуникациялар қызметінде «Астана ЭКСПО – 2017» мотокеруенін ұйымдастыру және өткізу мәселелері бойынша баспасөз конференциясы ұйымдастырылды. «ОҚО мотоциклшілер федерациясының» президенті Рүстем Базарбеков өз бастамалары туралы баяндады. 

29 мамырда облыс басшылығынан еліміздің көк байрағын салтанатты түрде алып, 10 мотоциклші жолға шығады. Мотошеру Түркістан шаһары арқылы Қызылорда облысына жетіп, республиканың 10 облысын – ОҚО, СҚО, БҚО, Қызылорда, Жамбыл, Қарағанды, Ақмола, Ақтөбе, Қостанай облыстары мен Астана қалаларын аралайды. 

Бұған дейін Шымкент көшелерінде байкерлердің өнерін тамашалаған едік. Автошабандоздар кезекті маусымның ашылуын «ЭКСПО-2017» халықаралық көрмесіне арнады. Қала көшелерін аралап, сондай-ақ №3 жетім балалар үйіне барып, қайырымдылық шарасына қатысқаны мәлім. Мінекей, Оңтүстіктің байкершілері тағы бір тың бастаманы қолға алып отыр.

«Астана ЭКСПО-2017» ҰК» АҚ басқарма төрағасы Ахметжан Есімов халықаралық көрменің миллионыншы билетін сатып алушы ОҚО тұрғыны Қайрат Мамаевты марапаттады. Компания басшысы оңтүстікқазақтандық азаматқа естелікке телефон сыйлап, бір жылға трафигі бар wifi роутері мен нөмірді тарту етті.

Сондай-ақ миллионыншы билетті сатып алған Қайрат Мамаевпен баспасөз мәжілісі өтті. Әңгіме барысында ол көрмеге отбасымен келетінін жеткізді.
– EXPO халықаралық көрмесі күнделікті шараның бірі емес. Оны өткізуге ынталы елдер көп. Сондықтан халықаралық көрменің Астанада өткізілетіні еліміз үшін үлкен жетістік, зор мақтаныш. Біз де отбасымызбен көрмеге келуді ұйғарып, 4 билет сатып алдық. Миллионыншы билеттің иесі болғаныма қатты қуандым, – дейді Қайрат Мамаев.

Шымкентте «Отбасы – бақыт мекені» атты облыстық форум өтті. Форумның әдістемелік көрмесінде қаладағы бірнеше мектеп оқушыларының Күн энергиясының тиімділігін арттыруға байланысты ғылыми жұмыстары қойылды. Атап айтар болсақ, «Энергетикалық кешен», «Робот көлік», «Жел электр станциясының моделі», «Шатыр арқылы жылу алатын үй», «Кедергілерді сезетін робот машина», «Қашықтықтан суғаратын құрал», «Күн батареясы арқылы жүретін тасбақа, «Ультрадыбысты сенсорлы робот», «Қашықтықтан басқарылатын машина», «Массаж жасаушы» іспетті жобалар оқушылардың өз қолымен жасалған.

Өңірімізде тұңғыш рет ұйымдастырылып отырған жиынға 700-ге жуық адам қатысты. Оңтүстік Қазақстан облыстық білім басқармасы басшысының міндетін атқарушы Раушан Ергашева бала тәрбиесінде отбасының алатын орнына тоқталды.

– Өмірлік тәжірибе дәлелдеп отырғанындай, баланың тұлға болып қалыптасуына тікелей ықпал ететін фактор – ата-ана. Отбасы балаға рухани ұлттық дәстүрлерді үйрететін бір мектеп. «Бала ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі» демекші, бала әке-шешесінен көргенін айнытпай қайталап, бойына сіңіреді. Жаһандық даму үдерісіне негізделген ұлттық құндылықтардан алыстап, әлемдік мәдени үрдіске ұмтылған тұста, өкінішке қарай, бала тәрбиесін біршама босаңсытып алдық. Біз ұлттық өрлеуді өмірінің өзегі еткен халықпыз. Сондықтан бүгінгі басты мақсатымыз ұрпақ тәрбесі болуға тиіс, – деді Раушан Естілеусқызы. 

Жиында сөз алған «Нұр Отан» партиясы ОҚО филиалының ұйымдастыру-бақылау жұмысы бөлімінің меңгерушісі Есімхан Бертаев та отбасы тәрбиесіне қатысты ойын ортаға салды.

– Отбасы тәрбиесі – бұл жалпы тәрбиенің басты бөлігі. «Қарағайға қарап тал өсер, отбасыға қарап бала өсер». Ата-ананың бір-біріне деген қарым-қатынасына қарап өсетіндігі, келген қонақты қалай сыйлайтыны, тіпті, қалай тамақтанатыны туралы ұсақ-түйекке дейін бала тәрбиесіне әсер етеді. Баланы ұрып-соғып, қателескен жерінде қатаң жазалап тәрбиелеудің қажеті жоқ. Ақылмен мысал келтіре отырып түсіндіру керек. Баланы адамгершілікке, ұқыптылыққа, әдептілікке, жауапкершілікке сөзбен жеткізе отырып тәрбиелеу қажет. Қай заманда болмасын адамзат баласы жас ұрпақ тәрбиесіне зор мән беріп келген. Тәрбиенің мақсаты – пәнді керемет оқитын оқушыны емес, адамды тәрбиелеу, – деді Есімхан Қалмаханұлы. 

Бұдан кейін сөз алған ОҚО прокуратурасы ұйымдастыру-бақылау жұмысы бөлімінің меңгерушісі Бекжан Балқыбеков күн тәртібіндегі күйіп тұрған мәселеге байланысты жасөспірім тәрбиесіне кері әсер ететін бірнеше фактор келтірді. 

– Балаға дұрыс тәрбие беру үшін бірнеше кері әсер ететін жәйттар бар: отбасындағы жанжал мен орынсыз дау-дамайлар бала психикасына кері әсер етеді. Отбасындағы түсініспеушілік баланың бойында эмоциялық жайсыздықтар тудырады. Алғашқыда баланың адаптациялық қабілеттері төмендейді. Үлгерімі нашарлайды, қызығушылық деңгейі бәсеңдейді, көңіл-күйі орнықсыз, ашуланшақ болады. Күйзелістен өзін қоғамның толыққанды мүшесі сезінбейді. Өйткені, әлі есейіп үлгерген жоқ. Жасөспірімдер көп жағдайда мәселені терең түсіне алмай, күйзелісте болады. Олардың бойында құндылықтар жүйесі әлсірейді. Қолайсыз отбасы, ауыр психологиялық климат, ата-аналар арасындағы ұрыс-керістер, алкоголизмге ұрыну, ата-аналарынан айрылу, жасөспірімнің өз бетімен кетуі, үлкендер тарапынан қамқорлыққа ие болмау, қоршаған ортаның күлкісіне қалу, үлкендер тарапынан оның кез келген әрекетін сынға алу, нәтижелерімен қанағатсыздану, достарының жоқ болуы, топтан алшақтану, оқуда үлгерімі төмендеу, үлкендермен қарым-қатынасының нашарлауы, осының барлығы отбасындағы тәрбиеге байланысты орын алады, – деді. 

Облыстық ата-аналар кеңесінің төрағасы Әнуарбек Бейсе де бұл тақырыпқа байланысты біршама тың деректер келтірді. Мәселені арыдан қозғады. 

– Мектеп жасындағы қыздардың жүктілік фактілерінен де адам шошиды. Республика бойынша 800-ге жуық жасөспірім қыз ерте жүкті болса, соның 18-і – біздің Шымкентте. Ана сүті аузынан кетпей жатып, өз-өзіне қол жұмсау фактілері де жыл сайын артуда. Нақты деректерге сүйенетін болсақ, 2015 жылы – 90, 2016 жылы – 89 жасөспірім өзіне-өзі қол жұмсаған. Осыдан 20 жыл бұрын мұндай жағдайды естісек, таңғалар едік. Қазір қалыпты жағдай ретінде қарайтын болдық, – деп Әнуарбек Қабылбекұлы барлық келеңсіздіктер ата-ана тәрбиесінің аздығынан орын алып жатқанына тоқталды. – Мектепте оқушы жарты-ақ күн болады. Сосын мектеп жиналысына ата-аналардың 60 пайыздайы қатыспайды. Бала тәрбиесіне немқарайлы қарайтын ата-аналарды әкімшілік жауапкершілікке тартса, сосын мектептерде ата-аналар комитеті отыратын бір кабинет берілсе, – деді ол. 

Жиынның қорытынды бөлігінде мынадай ұсыныстар айтылды: аудандық, қалалық білім бөлімдері тарапынан ата-аналар форумын өткізу, ата-аналар кеңесінің жұмысын жетілдіру, бала тәрбиесіндегі ата-аналардың жауапкершілігін, сауаттылығын арттыру мақсатында әрбір мектептің базасында қоғамдық негізде жұмыс атқаратын «Отбасы орталығын» ашу, білім беру ұйымдарында оқушылардың бос уақытын тиімді өткізуді ұйымдастыру, үйірме жұмыстарын жетілдіру.

Форумнан түйген ойымыз, «Мәңгілік елдің» ұланын тәрбиелеуге сіз бен біз, жалпы қоғам ыждаһаттылықпен, аса бір нәзіктікпен іс-әрекетке көшуіміздің қажеттілігі туындап тұр. Ол іс-әрекет әрбір ата-ананың баласының өміріне жауапкершілігі мен уақыт бөле білуінен бастау алады.

«Экспо – 2017» көрмесінің басталуына екі айдан аз уақыт қалды. Павильондардың бәрі де қатысушы елдерге тапсырылғанын өткен нөмірімізде жазған едік. Енді сәуір айының соңына дейін әр ел өздеріне тиесілі павильондарды безендіріп, көрмеге дайындаулары шарт. Әлем елдерінің назары – Астанада.  Қатысушы елдер көрмеге келушілерді қалай таңғалдырмақ? «Экспоға» дайындық барысы туралы не дейді?

СӘУІРДЕ ДАЙЫНДЫҚ ЖҰМЫСТАРЫ АЯҚТАЛАДЫ

«Астана ЭКСПО-2017» Ұлттық компаниясы Коммерциялық департаменті директорының орынбасары Илья Оразақов 115 мемлекеттің павильондардағы дайындық жұмыстары сәуір айының соңына дейін жүргізілетінін атап өткен еді. Наурыздың соңында барлық ел өз павильондарын алды. Енді әр мемлекет өздеріне тиесілі павильондарын жабдықтау, тиісті құрылыс жұмыстарын жүргізеді. 

– Көрмеге қойылатын жобалардың мазмұнына мән беріліп жатыр. Әрбір мемлекет келген қонақтарды өздерінің инновациялық өнімдерімен, мәдениетімен, шоуларымен таңғалдыратын болады. Жобаларды іріктеп алу бойынша нақты талаптар бар. Кейбір елдерге көрменің тақырыбы аясында қойылатын жобалар бойынша жұмысты одан әрі жалғастыру қажеттігін айтты. Мемлекеттер әлемдегі барлық энергия көзі бойынша өз жобаларын ұсынады. Ол – су, жел, жер, күн және т.б. энергиялар, – деген еді И. Оразақов БАҚ өкілдеріне берген сұхбатында. 

Бүгінде әр ел өз павильондарын таныстыруды бастап кетті. Таяуда ғана Шанхайда ҚХР ұлттық павильоны мен брендтерін таныстыруға арналған баспасөз жиыны өтті. «Болашақ энергиясы жасыл Жібек жолы» тақырыбымен қытай павильоны көпшілікті қызықтырып отырғаны белгілі. 

Сондай-ақ, Лондонда «ЭКСПО-2017» көрмесіндегі британдық павильон көпшілікке таныстырылды. Оған Біріккен Корольдіктің сауда және инвестиция жөніндегі мемлекеттік министрі Грег Хэндс, Ұлыбританияның ЭКСПО-2017 көрмесіндегі ұлттық комиссары Чарльз Хендри, ҚР Елшісі Ерлан Ыдырысов қатысқан. Ұлыбритания павильоны Астанада 10 маусым күні ашылады деп жоспарланған. Ұлыбритания павильоны қазақтың киіз үйі үлгісінде дайындалыпты. Жобаның негізгі тақырыбы – «Біз – Энергиямыз» деп аталады. Жалпы аумағы – 1,100 шаршы метр. Яғни, көрмедегі ең ірі нысандардың бірі. Онда келушілер болашақ энергияны өндіру және қолдану саласында «графен» атты бірегей материалды таныстыру шараларына куә болмақ. Павильонның ортасында келушілерді озық компьютерлік технологиялар арқылы жасалған, шолу бұрышы 360 градус құрайтын ғаламның бірегей көрінісі жобасы орналасқан. Павильонның шарықтау шыңы графен. Яғни, ол энергияны өндіру мен қолданудың әдісін түбегейлі өзгерте алатын болашақтың материалы. Дизайн авторы – әйгілі британдық архитектор Асиф Хан.

«ЭНЕРГИЯ – ӘЛЕМДІ ӨЗГЕРТУГЕ ҚУАТТЫ»

Қазір Еуроодақтағы жел энергетикасының көшбасшылары – Германия, Франция және Нидерланды. Мәселен, аталған елдерде өткен жылы жел энергиясынан 12, 5 мың гигаватт қуат өндірілді. Германия «Экспо-2017» көрмесіне де осындай жобаларын ұсынбақ. Неміс мамандары көрмеге келген қонақтарды немен таңғалдырмақ? Жаңа технологиялар бойынша әлемде көш бастаған олар көрмеде инновациялық технологиялардың жаңа хай-тек жобаларын көрсетеді. Германия павильонының аумағы да 1 мың шаршы метрден асады. «Өндірілген энергияны үнемдеу және сақтау» деп аталатын павильонда 4 бөлімнен тұратын стенд немістердің баламалы қуат көздерін қалай пайдаланатыны туралы кеңірек баяндайды. Сонымен бірге, жұртшылық назарына озық үлгідегі отандық электромобильдер ұсынылады. 

– Ең бірінші біз «Германияда өндірілген» брендімен шығатын баламалы қуат саласындағы дүниелерді таныстырамыз. Көрмеміз «болашақ қаласы» үлгісімен салынған. Яғни, біздің озық технологияларды енгізу арқылы Астананы одан әрі гүлдендіре алатын ұсыныстарымыз бар. Біздің негізгі ұранымыз: «Энергия – әлемді өзгертуге қуатты». Біз өз тәжірибемізбен бөлісе отырып, басқа елдердің де жобаларын көргіміз келеді. Павильонға келген әрбір адам жаңғыртылатын қуат көзі туралы жаңа ақпарат алып, оны өз үйінде қолдана білуі керек, – дейді EXPO-2017 көрмесіндегі Германия павильонының директоры Бэттина Бохынек.

«ЕЛ ТҰРҒЫНДАРЫНЫҢ ҚУАНЫШЫНА АЙНАЛМАҚ»

Жуырда АҚШ-тың «Inparkmagazine.com» сайты Қазақ елінің бұл маңызды іс-шараға қызу дайынтықта екенін атап өтіпті. «Дүниежүзілік көрме жақында көпшілікке есігін айқара ашады. Бүгінде қатысушылар әлемдік деңгейде соңғы дайындық кезеңдерін жүргізуде. «Экспо-2017» ел тұрғындарының қуанышына айналмақ және ұзақ уақыт елдің есінде сақталмақ. Көрмеде халықаралық қатысушылар үшін жаңа мүмкіндіктер, ұмытылмас әсер сыйлары анық. Шамамен айта кетсек, көрмеде күн сайынғы келушілердің орташа саны – 55 301 адамға жетпек, ал ең көп келуішелр шамамен 110 602 мыңға жетеді», деп жазады әлгі сайт. 

Осылайша, дүниежүзілік көрменің дайындық шаралары шарықтау шегіне жетіп келеді. Үш ай аралықта көрмені 5 млн-ға жуық адам тамашалайтыны жоспарланып отыр. Жалпы, бүгінге дейін халықаралық көрменің 670 мыңнан астам билеті сатылған. Оның 13%-ы шетелдік қонақтарға тиесілі. Бүгінде көрме билеттерін сататын кассалар еліміздің барлық өңірінде ашылып, жұмыс істеп жатыр. Алда көрменің билеттері теміржол билеттерімен бірге еліміздің барлық облысындағы 220 кассада сатылады.

Елімізді әлемге танытар «ЭКСПО-2017» көрмесінің басталуына 64 күн қалды. «Тойдың болғанынан боладысы қызық» дегендей, қазір дайындықтың соңғы шаралары қыза түскен. Бүгінде көрмеге қатысуға ниет білдірген 115 мемлекеттің бәріне өз павильондары тапсырылды. Соның ішінде Қытай елінің даярлығы көпшіліктің қызығушылығын тудырып тұр. Аумағы ең үлкен павильон осы елдікі.

Павильондардың жалпы аумағы – 78 мың шаршы метр

Елбасының биылғы Жолдауындағы негізгі бірінші басымдықта жаңа индустриялар қалыптастырудың маңызды шарты инновацияны қолдау және оларды өндіріске тезірек енгізу екендігі айтылған-тын. 

– Үкіметке ЭКСПО-2017 нысандарының бірінің базасында IT-стартаптар халықаралық технопаркін құруды тапсырамын. Ол әлемнің барлық елінен кәсіпкерлер мен инвесторлар тартудың платформасы болуға тиіс. Бұл үшін тиісті инфрақұрылым және салық жеңілдіктерін, оңайлатылған виза мен еңбек режимін қоса алғанда, қолайлы жағдай керек, – деген еді Елбасы өз Жолдауында. 

Таяуда «Астана ЭКСПО-2017» ҰК» АҚ Халықаралық қатысушылармен байланыс департаментінің директоры Илья Оразақов атқарылып жатқан жұмыстарды баян еткен-ді. Оның айтуынша, наурыз айының соңында барлық павильондар тапсырылды. 

«Кей мемлекеттер өздерінің павильоны үшін электр қуатын көбейтуді сұрайды. Сондай-ақ, кейбір елдер өз аумағына күрделі конструкцияларды қоюға өтініш айтып жатыр. Қауіпсіздікті сақтау мақсатында бұл талаптар қанағаттандырылған жоқ», – деді ол БАҚ өкілдеріне берген сұхбатында. 

Компанияның ресми сайтының жазуынша, бүгінгі таңда, 115 мемлекет пен 20 халықаралық ұйым көрмеге қатысатындығын растады. Бұл – көрме өткізу тарихындағы үздік көрсеткіштердің бірі. 

Көрмеге қатысушы мемлекеттерге тиесілі павильондардың аумағы 78 мың шаршы метрге жуықтайды. Барлық алаңда құрылыс жұмыстары қызу жүргізілуде. Жалпы көрмеде халықаралық 52 жеке және 6 біріктірілген павильон болмақ. Соңғыларының бірі болып Қытай және Аустрия еліне өз павильондары берілді. Әзірге, ең ірі павильон да Қытай мемлекетіне тиесілі. Яғни, олардың павильонының аумағы 2 қабатты қосқанда 2 мың шаршы метрге жетеді. Қытайлық әріптестер көрмеде «Болашақ энергиясы, Жасыл жібек жолы» тақырыбы аясында энергетика саласындағы инновациялық технологияларды көпшілік назарына ұсынбақ.

Қытай халықаралық сауда палатасының директоры, Ұлттық павильон конструктивті тобынының басшысы Дже Джие «Біз негізінен Қытайдың жасыл энергетикада жеткен жетістіктерін, баламалы энергетика саласындағы инновациялық технологияларды көрсететін боламыз. Бүгінде ең ірі 10 компания осы салада жұмыс істеп жатыр. Ал «ЭКСПО-2017» көрмесіне 25 қаланың кәсіпкерін шақырдық» деді журналистермен жүздесуінде. 

Ал Аустрия мемлекетінің көрмеге ұсынар жобасы «Ақыл, жүрек, денедегі күш» деп аталады. Қазақстандағы Аустрия елшісі Герхард Сайлердің мәлімдеуінше, павильонның құны – 5 млн еуро, аумағы 900 шаршы метр. Жұмыстар көрмеге дейін толық аяқталмақ.

Өңірден 100 ерікті іріктелді

Облыс әкімі Жансейіт Түймебаев халықаралық мамандандырылған көрмеге қатысушы ерікті жастармен кездесті. Өңірімізде арнайы іріктеуден 100 ерікті сәтті өткен. Облыстық Жастар саясаты мәселелері жөніндегі басқарма басшысының міндетін атқарушы 

Мұхтар Сейітжаппаровтың айтуынша, олардың білімі әрі қарай шыңдала бермек. Мәселен, арнайы мамандар Қазақстан тарихы, ағылшын тілі, Қазақстанның экономикалық-әлеуметтік саласы аясында бір ай көлемінде 80 сағат семинар-тренинг өткізеді. Оның нәтижесі бойынша облыстағы 6 аудан, қаладағы тарихи киелі жерлерге саяхат жасалып, ерікті жастарға арнайы логотипі бар бейсболка, футболка, мойынорағыш және сырткиімдер таратылады.

Жансейіт Қансейітұлы ерікті жастардың бұл жұмыстары еліміз үшін өте маңызды екеніне тоқталып, шетелдік қонақтарға тиісті деңгейде қызмет ету қажеттігін айтты.

Қазақстан – туристерді қызықтырар елдің бірі

Қазақ – қонақжай халық. Ендігі ретте осынау меймандостығымыз бен кеңпейілдігіміз, қонақжайлылығымыздың да сыналар сәті жақын. Көрменің басталуына да екі айдан астам уақыт қалды. 10-маусым мен 10-қыркүйек аралығында өтетін «ЭКСПО» халықаралық көрмесі кезінде елімізде тақырыптық және мәдени-сауықтық 4 мың іс-шара ұйымдастырылмақ. Көрмені үш айдың көлемінде 5 млн адам тамашалауға мүмкіндік бар. 

Еліміз үшін мына бір жағдайды айта кетсек. Қазақстан биыл туристерді қызықтырар 52 елдің қатарына еніп отыр. 4 қаңтар күні АҚШ-тың белгілі «The New York Times» басылымы 2017 жылы туристерге баруға ұсынылатын 52 мемлекеттің тізімін ұсынған еді. Онда Қазақ елі 26-шы орынға жайғасқан. 

Әрине, бұл тізімге енуімізге биыл ЭКСПО Халықаралық көрмесінің өтуі ықпал етіп отыр. Беделді басылым елорданың «World Expo 2017» көрмесін өткізетінін атап өткен.

Биыл Астанада 10 маусым мен 10 қыркүйек аралығында әлем назарын өзіне аударған ЭКСПО-2017 көрмесі өтеді. Оған 115 ел, 18 халықаралық ұйым және бас-аяғы 5 миллионнан астам адам қатысады.

93 күн ішінде 3 мыңнан астам шара ұйымдастырылады. Әнші Димаш Құдайбергеновтың, сондай-ақ әлемдік деңгейдегі жұлдыздардың концерті, кәсіпқой боксшы Геннадий Головкиннің жекпе-жегі, «Цирк Дю Солей» қойылымдары, шоулар мен карнавалдар және тағы басқа да қызықты ойын-сауық кештері болады деп күтілуде. 

Қазір облысымыздың түкпір-түкпірлеріне ЭКСПО-2017 көрмесінің билеттері сатылуда. Шымкент қаласының кәсіпкерлік бөлімі туроператор «Sky Way Travel» ЖШС-і Астана «ЭКСПО-2017» халықаралық мамандандырылған көрмесінің ресми серіктесі ретінде көрменің билеттерін таратушы болып танылған. Осыған орай, аталған компания өкілдерінің қатысуымен Шымкеттегі «Достық» қонақүйінде таныстырылымы өтті. 

– Шымкенттік тұрғындар билетті beStar.kz сайты арқылы ала алады. Билет екі күнге арналған. Олардың бағалары да әртүрлі, 6000, 25 000 және 26 000 теңгеден. 6000 теңгелік билет тек көрме алаңына бір күнге кіру үшін ғана. 25 000 теңгелік пакетке көрмеге кіру, көрмеге дейінгі трансфер, үш мезгіл тамақ және қонақүй кіреді. Ал 26 000 теңгелік пакет 50 адамнан астам оқушыларға арналған. Оған көрмеге кіру билеті, көрмеге дейінгі трансфер, жатақхана (хостел), үш мезгіл тамақ, шолу экскурсиясы кіреді. Балаларды алып жүретін жетекшілер компания есебінен тегін жүре алады, – дейді «Sky Way Travel» туроператорының өкілі Мөлдір Ахметова.

Облыс әкімі Жансейіт Түймебаев биыл Астанада ұйымдастырылатын «ЭКСПО-2017» халықаралық мамандандырылған көрмесіне қатысушы ерікті жастармен кездесті.

Көрмеге өңірімізден арнайы іріктеуден сәтті өткен 100 ерікті қатысады. Жиында көрмеге дайындық барысы туралы баяндама жасаған облыстық Жастар саясаты мәселелері жөніндегі басқарма басшысының міндетін атқарушы Мұхтар Сейітжаппаров халықаралық шара басталғанға дейін еріктілердің сан түрлі білімін шыңдап, пысықтау жұмыстары жүргізілетінін айтты. Атап айтқанда, арнайы мамандар Қазақстан тарихы, ағылшын тілі, Қазақстанның экономикалық-әлеуметтік саласы аясында бір ай көлемінде 80 сағат семинар-тренинг өткізеді.

Жиында шара кезінде облысымызға келетін шетелдік туристерді күтіп алып, өңірмен таныстыру мақсатында да аймақтың барлық аудандарында еріктілер жасағы құрылып, осы жылдың ақпан-мамыр айлары аралығында Шымкент қаласы мен облыстың туристік-мәдени кешендерінде («Rixos Khadisha» қонақүйі, «Шымкент Плаза» ойын-сауық орталығы, Арыстан баб және Қ.А.Яссауи кесенесі және т.б.) ерікті жастар ЭКСПО-2017 халықаралық мамандандырылған көрмесі туралы ақпараттың халыққа кеңінен насихатталатыны айтылды. Бұдан бөлек, отырыста ерікті жастардың жетекшісі Ботагөз Ізтілеуова дайындық барысы туралы баяндап, кезігіп жатқан өзекті мәселелерге тоқталды. Ал бірқатар волонтерлар шет тілдерінде өз ойларын жеткізіп, аймақ басшысымен пікірлесті. 

Жиынды қорытындылаған Жансейіт Қансейітұлы ерікті жастардың бұл жұмыстары еліміз үшін өте маңызды екеніне тоқталып, шетелдік қонақтарға тиісті деңгейде қызмет ету қажеттігін айтты. Еске сала кетсек, биылғы 10 маусым мен 10 қыркүйек аралығында өтетін шарада шетелден келген қонақтарға гид-экскурсоводтық қызмет көрсетуге 3 мыңдай ерікті жұмылдырылмақ. Олардың 1500-і Астана қаласынан болса, 100-і ОҚО-дан, ал қалғандары басқа өңірлерден.