Шымкент келбеті

Елімізде қасиетті Құрбан айт мерекесі жоғары деңгейде атап өтілуде. Мешіттерде айт намазы оқылып, құрбандық малы шалынды. Облыстың барлық мешіттерінде мұсылмандық рәсімдер атқарылды.

Берекесі мен бірлігі мол мерекеге құрмет жоғары. Айттың алғашқы күні облыстық Орталық мешітке қала тұрғындары таңмен таласа жеткен. Мұндағы жиналған жамағатты облыс әкімі Б.Атамқұлов бастаған ел ағалары арнайы құттықтай келіпті. 

– Бұл қасиетті мереке бірлік пен ынтымақты, достық пен шаттықты насихаттайды. Құрбан айт мейрамы қанағат пен қайырымдылықты арттыратын мереке. Ата-баба дәстүрімен үндестігін тапқан айт мейрамы бүгінде мемлекеттік мереке дәрежесіне көтерілді. Елімізде бұл мерекені шат-шадыман көңіл күймен қарсы алу игі дәстүрге айналды. Сiздердi Құрбан айт мерекесiмен құттықтай отырып, мықты денсаулық, отбасыларыңызға амандық, бақ-береке тiлеймiн, – деді облыс әкімі. 

Бұдан кейін облыстың бас имамы Ахметжан Керімбек тағылымы мол насихат айтып, ҚМДБ-ның төрағасы Бас мүфти Ержан қажы Малғажыұлы хазреттің құттықтау хатын жиналған жамағатқа оқып берді. 

Құрбан айт намазынан кейін облыс әкімі Б. Атамқұлов өз атынан құрбандыққа мал шалды. Мешіт ауласына тігілген киіз үйлерде мәртебелі қонақтар мен жамағатқа мерекелік дастархан жайылды. 

Сондай-ақ, мешіт ауласында ұлттық ойын түрлерінен сайыстар ұйымдастырылды. Атап айтқанда кір тасын көтеру, арқан тарту, қол күрес сынды ойындар көпшіліктің қызығушылығын оятты. Жеңімпаздарға бағалы сый-сияпаттар берілді. 

ҚМДБ-ның ОҚО бойынша өкіл имамы Ахметжан Керімбектің айтуынша, аймақтағы 800-ге жуық мешітте бір мезгілде айт намазы оқылды. Бүгінде өңірдегі 1600-ден астам жамағат Құрбан айт мерекесін Меккеде қарсы алып отыр.

ТӘУЕЛСІЗДІКТІҢ 25 ЖЫЛДЫҒЫНА ОРАЙ 25 
БІЛІМ ШАҢЫРАҒЫ ПАЙДАЛАНУҒА БЕРІЛДІ

Көзді ашып-жұмғанша үш айлық жазғы демалыс та өте шықты. Қолдарына гүл алып, жүздері бал-бұл жанған оқушылар алтын ұяларына асықты.
Білім күні Оңтүстік Қазақстан облысында ел Тәуелсіздігінің 25 жылдығына орай 25 жаңа мектеп ғимараттары шәкірттерге есігін айқара ашты. Соның бірі – Шымкентте бой көтерген №54 жалпы орта мектебі. Облыс әкімі Бейбіт Атамқұлов пен қала әкімі Ғабидолла Әбдірахымов  ашылу салтанатына қатысып, жаңа мектептің лентасын қиды.

«Ынтымақ» шағынауданында орын тепкен бұл мектептің қабырғасы 50 жыл бұрын қаланған. Енді міне, жаңа оқу жылында оқушылар үшқабатты еңселі ғимараттың табалдырығынан аттады. Салтанатты рәсімде сөз алған облыс əкімі Бейбіт Атамқұлов мектеп ұжымына сәттілік тілеп, білім ошағының кілтін жаңа мектептің директоры Ұлған Мамешоваға тапсырды.

– Жаңа оқу жылымен барша шəкірттерді, ата-аналарды, ұстаздарды шын жүректен құттықтаймын. Бұл күн жаңа оқу жылында жаңа жетістіктер мен белестерге бастайтын күн. Биыл біздің өңірімізде 74 мыңнан астам бүлдіршін 1-сыныпқа барады. Бұл өткен жылмен салыстырғанда 4 мыңға жуық астам балаға артып отыр, – деді өңір басшысы.

Алғашқы қоңырау салтанатынан кейін облыс, қала басшылары алтын ұяның ішін аралап көрді.

Екі ауысымда 1300 шəкіртке арналған мектепте балалардың толыққанды білім алуына, салауатты өмір салтын қалыптастыруға барлық жағдай жасалған. Сондай-ақ, 56 бейнебақылау оқушылардың қауіпсіздігін, тәртібін қадағалайтын болады. 

Ал «Сайрам» тұрғын алабында салынған №111 М. Мәметова атындағы жалпы орта мектебінің ашылу салтанатына қала әкімі Ғабидолла Әбдірахымов қатысты. 1966 жылы салынған бұл мектепте соңғы жылдары оқушы саны артып, олар үш ауысымда білім алуға мәжбүр еді. Енді бұл мәселе шешімін тауып, жаңа оқу ордасы пайдалануға берілді. 300 балаға лайықталған мектепте 23 оқу сыныбы бар. Салтанатты ашылу рәсімінен кейін қала әкімі мектептің сынып бөлмелері, спортзал мен асханасын аралап көрді. 

– Қазір біз мектептің құрылысына ерекше назар аударып жатырмыз. Биылдан бастап, құрылыс жұмыстарына қажетті материалдарды, басқа керек-жарақтарды қатаң сүзгіден өткізіледі. Ал мына мектептің сапасын өте жақсы деп айтсақ болады, – деді Ғабидолла Әбдірахымов. 

Айта кетейік, жаңа білім ошағының физика, химия, мультимедиялық-лингафонды, компьютер кабинеттері соңғы үлгідегі құрал-жабдықтармен жарақтандырылған. Оқушылардың қолөнермен, тігін тігумен айналысуына, түрлі өнер үйірмелері мен спорттық шараларға қатысуына мүмкіндігі бар. 

– Мектебімізде 680 оқушы бар. Ал бірінші сыныптың табалдырығын 78 оқушы аттап отыр. «Нұрлы жол» бағдарламасы аясында республикалық бюджеттен 482 миллион 700 мың теңге қаржы бөлініп, бір жылға жетер-жетпес уақыт ішінде жаңа мектеп бой көтерді. Бұл жаңалық осы аумақтағы тұрғындарды шексіз қуанышқа бөлеп отыр, – дейді мектеп директоры Ахматвай Ниязов.

Айта кетейік, Білім күнінде өңірдегі 1022 мектепте алғашқы қоңырау сыңғыры естілді. Енді оларда 611 мыңнан астам оқушы білім нәрімен сусындайтын болады.

Шымкентте Қазақстан Республикасының Конституция күніне арналған «Айбары мықты – Ата заң» атты салтанатты іс-шара өтті. Оған облыс әкімі Бейбіт Атамқұлов, қала әкімі Ғабидолла Әбдірахымов, мәслихат депутаттары мен қала тұрғындары қатысты.

Салтанатты шара Ата заң туралы бейнероликтен басталды. Облыс халқын осы айтулы күнмен облыс басшысы арнайы құттықтады.

– Еліміздің Ата заңы – Конституция күнімен шын жүректен құттықтаймын. Халқымыздың сан ғасырлар бойғы асыл арманы орындалды. Осыдан 21 жыл бұрын әлемдік өркениеттің шыңына ұмтылған Қазақстан тарихи, тағдырлы шешім қабылдады. Жасампаз, жаңа дәуірге қадам басты. Сол күннен бастап Ата заң біздің бүкіл жарқын істеріміздің қайнар бастауына айналды. Конституциямыз жаңа дәуірдегі еліміздің қуатты мемлекетке айналуына кепіл болады деп сенемін, – деді облыс әкімі.

Сондай-ақ, өңір басшысы ел Тәуелсіздігіне 25 жыл толуына орай, облысымызда 25 мектеп, 25 спорт алаңшасы пайдалануға берілетінін, 25 елдімекен тұрғындары ауызсу, көгілдір отын, жарықпен қамтылатынын, 25 инвестициялық жоба жүзеге асырылатынын мәлімдеді. 

Салтанатты шарада Бейбіт Бәкірұлы өңірдің өсіп-өркендеуіне үлес қосқан әр саладағы үздік қызметкерлерді «Облысқа сіңірген еңбегі үшін» төсбелгісімен, облыс әкімінің Құрмет грамотасымен, Алғыс хатымен марапаттады. 

Шара соңы жергілікті өнерпаздар дайындаған мерекелік концертке ұласты.

Қымбатты шымкенттіктер мен қала қонақтары!

Сіздерді 30 тамыз – Конституция күнімен шын жүректен құттықтаймыз!

Бұл күн – еліміз үшін ең ұлық мерекелердің бірі. Конституцияны басшылыққа ала отырып, біз, мемлекеттігімізді нығайту жолында ауқымды істер атқарып, алдымызға айқын мақсат қойдық. Мемлекет басшысының жалпыұлттық «Мәңгілік Ел» идеясы, «Нұрлы Жол» Жаңа Экономикалық Саясаты және Бес институционалды реформасы – Ата Заңымыздың аясында жүзеге асатын жүйелі жобалар. 

Бүкіл мемлекеттік құрылымды айғақтайтын, елдіктің бастауы болып табылатын құжатқа 21 жыл толып отыр. Әрине, тарих ауқымымен айтқанда, бұл азғантай ғана мерзім. Десе де, дәл осындай алмағайып заманда Қазақстанның уақыт сынынан сүрінбей өтіп, өзінің заман талабына лайықтығын жан-жақты дәлелдеді. 

Бүгінде Конституцияның арқасында дүние жүзі мойындаған өркенді істерге, ғасырлық мәні бар орасан зор жетістіктерге қол жеткізіп отырмыз.

Ата Заң қабылданғаннан бергі жылдар ішінде Шымкенттің әлеуметтік, экономикалық, өндірістік дамуында тың серпілістер орын алды. Халық саны өсіп, еңбек өнімділігі артты. Қаламызда құқықтық қоғамдық пікір қалыптасты. 

Тағы бірнеше жылда біз миллионды қалаға айналмақпыз. Экономикалық белсенділік артып, жұмыссыздық деңгейі төмендеді. Бұның бәрі, Бас Құжатымыз – Ата Заң негізінде жүзеге асып жатқан игі істер.

Құрметті қала тұрғындары!

Конституция – тәуелсіз елдің қоғамдық қағидасын бекітті, демократияның дамуына үлес қосты, азаматтық бейбітшілік пен келісімді ұзартты. Елдегі ұлт пен ұлыстың бірлігін нығайтты.
Еліміздің басты заңының бергенінен әлі берері алда екендігіне сенім білдіре отырып, баршаңызға мықты денсаулық, отбасыларыңызға амандық, жаңа табыстар мен береке тілейміз!

 Ғ. ӘБДІРАХЫМОВ, 
Шымкент қаласының әкімі

 Н. БЕКНАЗАРОВ,
 Шымкент қаласы 
мәслихатының хатшысы

Алаш жұрты Астана күнін атап өтті. Сарырқаның төрінде бой көтерген ару қалаға – 18 жыл. Бас қала бүгінде тәуелсіз Қазақстанның беткеұстар брендіне айналып үлгерді. Еліміздің жеткен жетістігін, ұлы мұратын бәрі жайқалып өсіп келе жатқан жас қаламен байланыстырады. Астана күнін атап өтуді байтақ еліміздің түкпір түкпірінен жиналған тұрғындар ғана емес, шетелдіктер де әдетке айналдырған. Өйткені, Астана күнімен астасқан біраз фестивальдар дәстүрлі шараға айналған.

Астанадағы «Хан шатыр» маңына жиналған қалың жұрт «Көшпенділер өркениеті фестивалін» тамашалады. Жас шаһардың бүгінгі әсем сәулетін қызықтап, «Этноауылға» соғып, ежелгі өркениетке куә болды.

«Астана аспаны» фестивалі де дәстүрлі шараға айналған. Оған қатысуға жылда Бразилия, Испания, Германиядан әуесқойлар мен кәсіпқойлар жиналады. Өйткені, Сарыарқаның самал желі батпырауық ұшыруға өте қолайлы. Осы жерде қонақтар кішкентай астаналықтарға, қызықтаушыларға бар білгендерін үйретіп, мастер-класс өткізеді. Қызық көруге, алуан түрлі батпырауығын алып артынып-тартынып, өз қаражатына шетелден 60 адам келген. 

Қазақтың қастерлі дәмі қымыз баптауға келгенде арқа жұрты алдына жан салмайды. Ол да Орталықтың бір ерекшелігі. «Қымызмұрындық» – Астана күні аясында жылда өтетін дәстүрлі фестиваль. Омбы, Қырғыз елі, Саха Якутиядан келген қымызшыл қауым өз рецептілерімен бөліседі. 

Астана күніне арналған мерекелік шаралар дәстүрге сай 6 шілде күні қас қарайған шақта отшашумен қорытындыланады.
Жалпы Астана күні мерекесіне 60-қа жуық іс –шаралар өткізу жоспарланған. Қала тұрғындары мен қонақтары үшін түрлі бірегей шоу бағдарламалар, фестиваль, концерттер өткізу қарастырылған. Оның ішінде ҚР Тәуелсіздігінің 25 жылдығына орай ақындар айтысы, қазақ эстрадасы жұлдыздарының концерті «Снежный король» мұзды шоуы тағы басқа шаралар мерекелік бағдарламаға енгізілген.

Шымкентте «Жан жүрегім – Астана!» салтанатты шарасы өтті. Оған облыс әкімі Бейбіт Атамқұлов арнайы қатысып, тұрғындарды Астана күнімен құттықтады.
Мерекелік шара барысында концерттік қойылымдар көрсетілді. Бағдарлама аясында сахнаға Нұрсұлтан есімді 100 жасөспірім шығып, «Нұрсұлтан ата» әнін орындады.

Шымкентте журналист Ярослав Красиенконың «Мемлекет басшысы» атты деректі фильмі көпшіліктің назарына ұсынылды. Салтанатты шара барысында қала әкімі Ғабидолла Әбдірахымов қала тұрғындарын мерекемен құттықтады.

Жиын соңы жергілікті өнерпаздардың қатысуымен концерттік  бағдарламамен жалғасты.

Бүгін жер бетіндегі барлық мұсылман қауымы үшін ең қасиетті саналатын екі ұлық мерекенің бірі – Ораза айт мейрамының алғашқы күні. Бұл күні Алланың разылығы үшін бір ай бойы ауыз бекітіп, мұсылмандықтың бес парызының бірі саналатын Ораза шартын орындаған жандар ауыздарын ашады. Қасиетті Рамазан айынан кейін келетін осы ұлық мерекені әлемдегі бүкіл мұсылмандар айрықша қуанышпен, ерекше ілтипатпен атап өтеді.

Өйткені Рамазан – береке мен бірлік, бейбітшілік, игілік, кешірім, мейірім және қайырымдылықтың айы болса, үш күн бойы аталып өтілетін Ораза айт адамдардың жан дүниесін, сана-сезімін, көңілін қуанышқа бөлейтін, кірбіңнен тазалайтын ұлық мереке болып саналады. Рамазан айынан Рамазан айына амандықта, саулықта жеткізгені үшін Жаратқанға мадақтар айтылып, шейіт болған аруақтарға бағышталып құран оқылады. Ораза айт мерекесi шәууал айының бірінші күнi басталып, үш күнге созылады. Ол күнi ертерек тұрып, ғұсыл алып, хош иiс себіну – Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) сүйсiнiп жасайтын әдеттерiнен едi. Сол үшін бұл амалдар мұстахаб болып саналады. Себебi, айт күнінде көпшілік жұма намазына тән болып келетін Алланың нығметіне ие бола алады. Яғни, жұма күнi қандай амал сүннет болса, айт күнiнде де осыншалық сүннет жасалады. Айтқа байланысты тағы бір хадисте: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айт күнi мешiтке барған жолмен қайтпай, басқа жолмен қайтатын едi», – делiнген. Демек, айт – көпшiлiкпен дидарласып, кең ауқымда өткiзiлетiн мереке. Шариғат бойынша айт күндері қуанышты болу, жүзiмізден нұрлы шырай тарату – Алланың рахметi, пайғамбардың шапағаты, жәннәт және оның нығметтерiне үмiт арту белгiсi. Сондықтан мереке күндерi адамдарға мейiрiммен қарау амалдардың ең сауаптысы және абзалы, айт күнгi жүріс-тұрысымыз, киiнуiмiз, жүзiмiздiң шырайы – дұға iспеттес ғибадат болып табылады.

Әрбір мұсылман айт күндері мынадай амалдарға назар аударғаны абзал:

– Көп зікір айту, яғни Алла Тағаланы көбірек еске алу, нәпіл намаздарын, құран, діни әдебиеттерді оқу;
– Сауапты істермен айналысу;
– Ғұсыл құйыну, яғни көшеге, намазға тазаланып, дәретпен шығу;
– Жағымды иіс майлар себу;
– Жақсы және таза киім кию (мүмкіндігі болып жатса жаңа киімдер кию);
– Айт намазына барарда бір көшемен барып, қайтар жолды басқа көшемен қайту, яғни достарымыздың, бауырларымыздың, көршілеріміздің үйлеріне кіріп, айттап, мерекелеу;
– Айт намазына балаларды да қатыстыру;
– Айт күндері мүмкіндігінше азаматтардың бір-біріне сый-сияпаттар жасауы;
– Өмірден озған адамдардың үйлеріне барып, Құран бағыштау;
– Араздасушыларды татуластыру;
– Науқастардың көңілін сұрау, т.б.

Жалпы, бұл күндері ұдайы қуанышта болып, қолдан келген ізгі амалдарымызды жасау – сіз бен бізді Алла Тағаланың рахымына бөлейтін амалдар болып табылады.

Айта кетейік, айт мерекесі Рамазан айынан кейін келетін - Шәууәл айында атап өтіледі. Пайғамбарымыз (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) өз үмбеттерін Шәууәл айында да ораза тұтуға үндеп, оның сауабының молдығын айтқан. Хадисте: «Кімде-кім Рамазанды оразамен өткізіп, бұдан кейін шәууәл айында алты күн ораза ұстаса, жыл бойы ораза ұстағанмен бірдей», – деген. Шәууәл айының оразасын сол айдың ішінде кез-келген күні ұстауға болады. Оны қатарынан үзбей немесе күндерін үзіп-үзіп ұстауға болады. Бірақ айт өтісімен кезекпен толықтай ұстау – абзал.

Алла Тағала елімізге тыныштық, халқымызға бейбіт өмір, елімізді мекендеген түрлі ұлттар мен ұлыстардың өзара бірлігі мен ынтымақты болуын нәсіп етсін. Айт құтты болсын, ағайын!

Мұхамеджан ЕСТЕМІРОВ,
Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының
Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша өкіл
имам орынбасары

Арқа төсінде бой көтерген ару қала Астананың туған күні биыл 18-ші рет тойланып отыр. Осы жылдар ішінде сәулетті қалаға айналып, өзгелер қызыға да қызғана қарайтындай деңгейге жетті. Күллі қазақтың мақтанышына айналды. Түрлі салада қызмет етіп, қаланың қарыштап дамуына үлес қосып жүрген жандар Астана туралы ой-пікірлерімен бөліскен еді.

Шүкір ШАХАЙ,
ҚР Премьер-министрінің фотографы:

– Астана – Тәуелсіздігіміздің жемісі. Еліміздің әр азаматының жүрегіне келешекке деген сенім ұялатқан, арманға жетелеген құтты қала. Елбасы Н. Назарбаевтың елордасын Ақмолаға көшіру туралы идеясы жемісті жүзеге асып, бүгінде әлемге танылды. Экономикалық және саяси жаңғырулардың орталығына, халқымыздың мәдени өмірінің темір-қазығына айналды. Елордамызға арналған «Астана – Қазақстанның жүрегі», «Астана: Қас-қағым сәт», тағы басқа фотоальбомдарым жарық көрді. Әрбір фотосурет – ертеңгі тарих екенін ескерсек, тәуелсіздік жылдарымыздың тұтас шежіресін жасап, Астананың әрбір сәтін фототарихқа айналдырып жүргеніме өзімді бақытты санаймын.

Данияр ЕСЕН,
тележурналист:

– Астана қаласына 2001 жылы қоныс аудардым. Ол уақытта Астана болып енді қалыптасып жатқан кез еді. Келе салысымен «Қазақ радиосына» жұмысқа орналастым. Кейін «Астана» телеарнасына ауысып, арнаның бет-бейнесін қалыптастыруға үлес қостық. Бұл қала ерік-жігерімізді, сүйіспеншілігімізді бір арнаға тоғыстырып, алға батыл қадам бастырған қала. Осында отбасын құрдым, екі қызым дүниеге келді. Баспаналы болдым. Қазір өзге қалаға іссапармен кетсек, ауа райының қолайсыздығына, суықтығына қарамастан, Астананы сағынып, асыға оралатын болдым. Өйткені, Астана осы жылдар ішінде менің «өз үйім, өлең төсегіме» айналды.

Әсел ТЕМІРБОЛАТ,
қонақүй әкімгері:

– Астанаға 10 сынып оқып жүргенімде қыдырып келдім. Сосын жоғары оқу орнын тәмамдағаннан кейін осында жұмыс істеймін деп өзіме мақсат қойдым. Алдымен елордадағы «Алау» мұз сарайында жұмыс істедім, кейіннен қонақүй әкімгері болып ауыстым. Бізге шетелден қонақтар көп келеді. Аз ғана уақыттың ішінде осындай қаланың бой көтергеніне таңғалып, ризашылығын білдіріп кетеді. Астана – болашақтың қаласы. Гүлденіп, көркеюіне үлес қосамыз. Осы жерде ойға алған жоспарларым жүзеге асатынына, Астананың аты әлі де асқақтайтынына сенемін. Туған күніңмен, бас қала!

Әлімжан ӘЛІШЕР,
жас ақын:

– Алғаш рет Астанаға 2012 жылдың күзінде жол түсті. Халықаралық «Шабыт» фестиваліне қатысып, бақ сынау үшін келген болатынмын. Поэзия мерекесі жаңа серпін беріп, шабыттандырды. Былтыр Шымкенттегі М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетін аяқтағаннан соң, екінші мамандық алу үшін елордаға жол тарттым. Л. Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық университеті, журналистика факультетінің студенті атандым. Астана маған жаңа достар сыйлады. Мұнда әр тараптан асқақ арман жетегінде келген жастар көп. Олар мақсат-мұраттарына, қол созған армандарына жететініне сенімдімін. Өйткені, бұл қала – мүмкіндіктердің мекені, жаңашылдықты, ізденуді, еңбекті сүйетін қала.

Немiстiң ұлы ақындарының бiрi: «Архитектура – таспен жазылған құдіреттi музыка» деп айтпақшы, Астанадағы «Бәйтерек», «Салтанат сарайы», «Пирамида», «Хан шатыр» сияқты ғажайып ғимараттар адамзаттың биiк ой-толғамынан шыққан туындылар.

Астана – Бәйтеректен бастау алады. Ол – Астананың символы десек те, оның бойынан ұлтымыздың ұстынын көремiз. «Бәйтерек» пен «Мебиус лентасы» Еуразиялық бiрлiгiмiздi, жалпы, «Бәйтерек» монументi – жер, өмiр және көк аспанның үйлесiмiн бiлдiредi. Қос құрлықтың үн қатысуын айшықтайды. Бұл – Астананың бiрiншi анығы.

Даналықтың сыры – ел мұқтажын өзгелерден тереңдеу ойлап, оның қажеттiлiгiн айшылық жерден көре бiлуде жатыр. Астананың Сарыарқаның қақ жүрегiнде бой көтеруiнiң мәнi болашақ дамуымыздың көкжиегiн көрсетедi. Бұл шара геосаяси, стратегиялық жағынан да дұрыс саяси шешiмi болатын.

Құрылыс iстерi қай дәуiрде де сәулет өнерiне иек артқан. Сондықтан да оның араласпайтын саласы жоқ. Соңғы жылдары Бразилия қаласы сәулет өнерiне басыбайлы бағыныста болып, соның ықпалымен бой көтердi. Қаланың бас жоспарында көлiк мәселесi өте үлкен шеберлiкпен және уақыт талабына сай шешiмiн тапқан. Онда тоқтаусыз жүретiн машиналар жолдары бiрнеше деңгейде өтедi, жеңiл машина мен жүк машиналары жүретiн жолдар бөлек, автокөлiк тұратын орындар ыңғайлы жерге орналасқан, жаяу жүретiн адамдар үшiн де жол қауiпсiз. Астанада қазiр және болашақта жүргiзiлетiн жұмыстар осы талап биiгiнен көрiнетiнi анық.

Елбасының 1998 жылғы наурызда республикамыздың шығармашылық, ғылыми зиялы қауым өкiлдерiмен кездесуiнде айтқан сөзi қоғам өмiрiне үлкен серпiлiс әкелгенiн мойындағанымыз абзал. Президент өз сөзiнде: «Мыңдаған жылдар бойы ата-бабамыз мекен еткен қасиеттi қазақ жерiнiң бiр бөлiгiн – аяулы Сарыарқаны саяси саудаға салып, дархан даламызды дау-дамайға айналдырғысы келетiндер бар кезде, солтүстiктегi шұрайлы өңiрге суық көзiнiң сұғын қадайтындар бар кезде бiз мына жылы жерде, әсем қала Алматыда тыныш отыра алмас едiк» деген едi. Мемлекет басшысының осынау ой байламында үлкен көрегендiк жатқан болатын. Мұның өзi сол кездегi жат пиғылдылардың арам ойына бұғаулық салудағы бiрден-бiр тегершiк болатын.

Қала құрылысының салу мәдениетiнде болашақ шаһардың бой көтеретiн географиялық аумағы оның халық тұруға жайлылығы, қаланың басқа аумақтармен қарым-қатынас жасауға қолайлылығы ескерiледi. Бұл ретте, Астана жоғарыдағы барлық талаптарға жауап бере алады.

Ескi бiр аңыздарда көне грек елiнде қала салатын жерге байланысты мынадай бiр әпсана сақталыпты дейдi сәулет өнерiнiң профессоры Шота Уәлихан ағамыз.

«Ескендiр Зұлқарнайдың аты әлемге жайылып тұрған кезi болса керек. Динократ атты сәулетшi онымен тез арада кездескiсi келсе де, сәтi түспей қояды. Сәулетшi Ескендiрдiң шатырына жақындап барады. Өзi ұзын бойлы, көз тартарлықтай сұлу жiгiт болса керек, үстiндегi киiмiн шешiп тастап, денесiне жылтыратып май жағып, иығына арыстан терiсiн жамылып, қолына гүрзi алып, патшаға қарай ұмтылыпты. Диуаналау жiгiтке назар аударған Ескендiр оны шақырып алып, оның кiм екенiн сұрапты. «Мен, Македониядан келген сәулетшiмiн» деп бастапты сөзiн Динократ. «Сенiң даңқыңа сай жоба әкелдiм. Афон тауынан сенiң мүсiнiңдi қашамақ ойым бар. Сол қолыңның алақаныңа үлкен қала салмақшымын, ал оң қолыңда таудан құлаған бұлақтардың суы жиналатын үлкен кесе болады. Кеседегi суды кейiн теңiзге ағызамын» дептi. Тамаша жобаға таңғалған патша: «Құрылыс салынатын жердiң айналасында қала халқын астықпен қамтамасыз ететiндей егiстiк алқап бар ма екен?» деп сұрапты. «Ондай жер жоқ» деген жауап алғаннан соң, сәулетшiге: «Динократ, сенiң жобаңның көркемдiк шешiмiн жоғары бағалаймын және оған таңғалып тұрмын, бiрақ жаңа туған бала емшектен айырылса, күнi қараң болатыны сияқты, қала халқын аш ұстай алмаймыз, дәл мына жерге құрылыс салуға болмайды екен» дептi. Осы бiр аңызда шындық жатыр! Иә, аңызда да шындық бар. Бүгiнгi Астананың айналасы халықтың өз нәпақасын айыруға толық қауқары жетедi. Ол астықты өлке. Бұл – Астананың екiншi анығына саяды.

Қазақ елiнiң тарихында үш астанасы болды. ХХ ғасырдың еншiсiнде қалған астаналар көшi өз заманына қарай тиесiлi мiндеттерiн атқарды. Уақыт тұтқынында қалған ол қалалар әр кездерде түрлi атаулармен аттарын өзгертiп отырды. Ор өзенiнiң бойындағы алғашқы астанамыз – Орынбор аталса, орталықтың 1925 жылы Ақмешiтке көшуiне байланысты оның аты Қызылордаға өзгертiлдi. 1929 жылы астана Алматыға көшiрiлгенде оның аты көштен бiраз бұрын Верный атауынан өзгертiлген екен.

Астанасын да, оның бастапқы атын өзгерткен де жалғыз Қазақстан емес. 1868 жылы Жапонияның императоры Муцухито ел астанасын Киотодан Эдоға көшiрiп, кейiн ол атау Токио болып өзгертiлген. Норвегияның астанасы – Осло 1614 жылы түбiрiне дейiн жанып кеткен. Оның орнына салынған жаңа қаланың аты сол тұстағы монахтың құрметiне Кристания деп аталып, 1925 жылы Осло (орман iшiндегi алаңқай) деген атын қайтарып алыпты. Канада мемлекетiнiң астанасы – Оттава («үлкен өзен» дегендi бiлдiредi) ХIХ ғасырдың жиырмасыншы жылдары бой көтерген. Оның бұрынғы атауы Ридо каналын салушы, полковник Байтаунның атында болған. Финляндияның астанасы – Хельсинки қаласының аты картада 1917 жылы пайда болған. Ол – 1550 жылдан берi Гельсинчфорс деген атпен аталған. Сол секілді мұндай мысалдар өте көп кездеседі.

Патша үкiметi әйгiлi Қараөткелдi Ақмолаға өзгертсе, Кеңес үкiметi оның өз саясатына қарай Целиноград деп өзгертуге мәжбүр болған. Үшiншi рет қазақ елiнiң астанасының орналасқан жерiн және оның атын өзгертудi қазақ елiнiң өз байламына қалдыруы тәуелсiздiкпен бiрге келген үлкен сыбаға деп бiлген жөн. Ол қоғамда үлкен талас тудырған жоқ.
Жалпы, Астана атауы – парсы ұғымында босаға, табалдырық, салтанатты орданың қақпасы деген байыпты ұғымды бiлдiредi екен. Бұл – Астананың үшiншi анығы.

Ермек ЖҰМАХМЕТҰЛЫ,
Қазақстан Журналистер
одағының мүшесі