Шымкент келбеті

Санаулы күндерден кейін оқу жылы аяқталуға жақын. Қашықтан білім алған оқушылар үшін төртінші тоқсанда өзгеріс көп болды. Тіпті, мектеп бітіруші түлектер соңғы қоңырау сыңғырын ести алмаймыз ба деп қорыққан-ды. Ұлттық бірыңғай тестілеу тағы бар. Хош, коронавирусқа байланысты білім саласында қандай өзгерістер енгізілді?

Үшінші мегаполисте биыл 8470 түлек мектепті бітіргелі жатыр. Оның ішінде 6046-ы қазақ тілінде, 1545 оқушы орыс тілінде, ал қалған 879-ы өзбек тілінде аяқтайды.
Шымкент мектептеріндегі 6840 түлек ұлттық бірыңғай тестке қатысуға ниет білдірген.

– Өздеріңізге белгілі, оқушыларымыз биыл 4-тоқсанды қашықтан дәріс ала отырып аяқтайды. Яғни, 9(10) сыныптардың білім алушылары үшін қорытынды бітіру, ал 11(12) сыныптардың түлектері үшін мемлекеттік бітіру емтихандарын тапсырмай-ақ, жылдық баға қорытындысымен білімін аттестаттандыру енгізіліп отыр. Түлектер өздерінің он бір жыл білім алған алтын ұяларымен қоштасса, ұстаздар өздерінің сүйікті шәкірттерін үлкен өмірге қанаттандырады. Бұл сәт әрбір мектеп бітіруші түлекке тарихи оқиға. Енді алдымызда мектеп бітіру кештері және Ұлттық бірыңғай тестілеуге қатысу секілді жауапты шаралар тұр, – дейді Шымкент қаласы білім басқармасының басшысы Жанат Тәжиева.
Шаһардың бас ұстазының сөзінше, білім сынағын тапсыруға өтініш білдіргендер жалпы түлектердің 80,7 пайызын құрайды. Қалада ұлттық бірыңғай тестілеуді өткізуге жоғары оқу орындары жанынан 4 пункт белгіленіпті.
- Жоғары оқу орындарының базасында орналасқан тест өткізу пунктерінде барлық материалдық жабдықтар әзірленген. 5g үлгідегі тұншықтырғыш, металл іздегіш құрылғылары мен қоса әр аудитория талапқа сай дайындалған. Бейнебақылау орнатылады, түлектердің ата-аналры, туыстарына да арнайы орындар болады, – дейді Ж.Тәжиева.
Биыл ұлттық бірыңғай тестілеуде 11-сыныптың 4-тоқсанында өткен бағдарлама бойынша сауалдар болмайды. Өйткені, оқушылар бұл жылы карантин мен төтенше жағдайға байланысты соңғы тоқсанды қашықтан оқыды. Сондықтан осындай жеңілдік жасалып отыр. Алайда, тест тапсырудағы талап қатал. Егер оқушы білім сынағы кезінде ұялы телефон немесе түрлі көмекші құралдар пайдаланғаны дәлелденсе, жинаған ұпайы желге ұшады.
– Тестілеу маусымның 20-сы мен 5-шілде аралығында Шымкенттегі 4 пунктте өтеді. Білім сынағы дәстүрлі форматта ұйымдастырылады. Бірақ, санитарлық режим қатаң сақталуы тиіс. Түлектер бір-бірінен алшақ отыруы үшін бір мезетте аудиторияда болатын оқушылардың саны да шектеледі. Ал екі тоқсанды қашықтан оқыған оқушылар аттестат алу үшін мектепке баратын болды. Соңғы қоңырау 3-4 маусым күндері мектеп ауласында, ашық аспан астында мектеп бітіруші түлектердің ғана қатысуымен өтеді. Мұндай шараларға рұқсат беру эпидемиологиялық жағдайдың біршама жақсаруы нәтижесінде мүмкін болып отыр, – дейді Жанат Арысбекқызы.
Айтпақшы, «аста-төк дастархан, қызылды-жасылды киім-кешек, кортеж жасап, қыдыру секілді басы артық шығынға биыл жол жоқ», – дейді білім басқармасының басшысы.
Түлектерге білімін растайтын аттестат соңғы қоңырауда табыс етілмек. Ал оған түлектер тек мектеп формасымен келулері тиіс. Тәртіпке бас имегендерге қатаң шара көріледі. Айта кетейік, Ұлттық бірыңғай тестілеуді тапсырғанын растайтын сертификатты тек электорнды түрде ала алады.

Шәкәрім атамыз «Бұл ән – бұрынғы әннен өзгерек» дегендей, биылғы көктем бұрынғы көктемдерден өзгерек болып тұр. Қала көшелері бос қалып, адамдар үйлеріне қамалды. Иә, бұрын соңды болмаған әлемдегі ахуал көпшілікке оңай тимеді. Жас кәсіпкер Жансая Ержанова дүниежүзін шарлаған індет адамзатқа ортақ ой салғанын айтады.

Шымкент тұрғыны Жансая Ержанова елге оралғалы ерекше кәсіпті қолға алған. 27 жастағы бойжеткен құрамында қанты жоқ, табиғи өнімдерден ғана тұратын дәмді шоколадтарды дайындаумен айналысып жүр. Жас кәсіпкер бизнестің қыр-сырын шетелде үйренген.
– Университетті тәмамдаған жылы кәсіп бастауға бекіндім. Алғашқыда Қытайдан тауар алдырып, саттым. Автокөлік бизнесінде де өз бағымды сынап көрдім. Жарнама агенттігін енді қолға алғанымда шетелге оқуға грант жеңіп алып, бизнестен уақытша кеттім. Молдавия еліндегі белді университеттердің бірінде бизнес және әкімшілік мамандығы бойынша білім алдым. Дипломдық жұмысым шоколад бизнесі жайында болды. Оны жақсы деген бағаға қорғап шықтым, – дейді жас кәсіпкер.

Жансаяның бұл бизнесті таңдауы да бекер емес. Ол тәтті құмарлығының арқасында жарты жылда 20 келі артық салмақ жинаған. Кейін құрамында қант жоқ шоколадты іздеуге көшкен.
– Шетелде жүріп артық салмақ жинаймын деп мүлдем ойлаған емеспін. Тәттіден бас тарту да оңайға соқпады. Бір күні супермаркетте жүріп қантсыз жасалған шоколадқа көзім түсті. Бірақ бағасы қалтамды көтермеді. Айдың соңында студенттің қалтасында санаулы тиын ғана қалады ғой. Кейін үйге келген бойда ғаламтордан қант қоспай шоколад жасауды үйрене бастадым. Дайын рецептерге өз қалауым бойынша қоспалар қосып, жаңаша дәм беретін тәтті жасадым. Оны құрбыларым мақтап, жеп алды. Содан бастап шоколад жасауға қызығушылығым оянды. Ақшамды үнемдеп, Украинаның Одесса қаласында орналасқан Шоколад музейінде болдым. Ол жерде шоколад шеберханасында қосымша сабақ алдым. Менің сапарым одан әрі жалғаса түсті. Шоколадтың отаны Бельгия, әрі қарай Австрия, Франция, Чехия, Венгрия, Румыния, Германия елдеріне барып тәттілер жайында зерттеу жұмысын жасап қайтқаным бар, – дейді кейіпкеріміз.
Ол туған елге оралғанда осы бизнесті бастаудың тетіктерін қарастырған. Кәсіпкерді қолдауға арналған инновациялық идеялар байқауында жеңіске жетіп, қайтарымсыз грантқа ие болған.
– Біз табиғи таза өнімдерді қолдана отырып, жүз пайыз шоколад жасаймыз. Бүгінгі таңда авторлық 18 рецептіміз бар. Оның 60 пайызы қантсыз жасалады. Құрамында ешқандай химиялық қоспалар жоқ. Әрбір ингредиент адам денсаулығына пайдалы. Имунитетті көтеруге үлесін қосады. Қолдан жасалған шоколадтардың дәмі мүлде бөлек болады. Бұл шоколадтардың калориясы жоқ деп айтпаймын. Көбірек жеп қойсаңыз, әрине, салмақ қосасыз. Өйткені, оның құрамындағы кептірілген жемістер сияқты қоспалар да бар, - дейді Жансая.
Ең қызығы, рецептердің барлығын Жансаяның өзі ойлап тапқан. Әрине, бастапқыда бәрі ол ойлағандай болмай шыққан. Дегенмен уақыт өте келе тәжірибенің ықпалымен, дәмі тіл үйіретін тәттілер пайда бола бастапты.
Елдегі төтенше жағдайдан кейін жас кәсіпкер белді бекем буып, дағдарысқа қарамастан іске кірісуге әзір. Ал Жансая қазақтың қайсар қызы ғана емес, білікті экономист екенін көрсеткісі келеді.

Ол миллионды шаһарда тұрып, бірнеше істі қатар алып жүр. Бұл жолы SalemCoffee, Global Coffee кофеханалар желісінің негізін қалаушыларының бірі –
Данияр Мамирхановтың табыс хикаясын әңгімелейміз.

– Кофеханалар желісін құру қазіргі таңда өз кәсібін дамытамын деген жастар үшін таптырмас бизнес-идея. Алайда істі енді бастаған біз үш дос болып, осыдан төрт жыл бұрын тәуелкелге бел буып, алғашқы нүктені аштық. Басында бәрі қызық әрі қиын болып көрінді. Бертін келе тәжірибе жинақтай отырып, қаладағы кофеханаларды 19 кофе-барға жеткіздік. Еліміздің бірнеше өңірінде серіктестеріміз бар. Межеміз – әлемдік брнед атану, – дейді жас кәсіпкер.
Қалада кофе ішу мәдениетін қалыптастыруға үлес қосып жүрген Данияр шаһар көлемінде өткізілетін мерекелік іс-шаралар мен қоғамдық жұмыстарға белсене араласады. Өзбек этномәдени бірлестігінің мүшесі әрі қалалық жастар мәслихатының депутаты елдегі елеулі оқиғаларға да үн қосып келеді.
– Қазақстанның дамуы отандастарымыздың азаматтық ұстамына байланысты. Жастар мәслихаты құрылғалы қайырымдылық шаралар мен түрлі деңгейдегі жиындарға атсалысып келеміз. Заман талабы – жастардың жан-жақты болуы әрі жаңа технологияларды игеру болып табылады. Әр адамның санасында жетістікке жету жайлы ең үлкен үміттер мен алуан қорқыныштар шоғыры ұя салған. Кез-келген жетістіктің шыңын бағындырушының тарихына үңілсек, олардың асқақ арманды табанды мақсатпен ұштастыра отырып, тер төккенін байқаймыз. Оны байқау үшін бір ортада адамдармен біте қайнасып жүріп көз жеткізу керек, – дейді ол.
Қарамағында бірнеше этнос өкілдері жұмыс істейтін кофеханалар желісі ынтымақ пен бірліктің арқасында татулық символына айналған. Данияр қаланың барлық тұрғыны бейбітшілік пен келісім сақтауға, бір-біріне өзара құрмет көрсетуге және өзара келісім жасасуға өз үлесін қосып жатқанын айтты. Бауырлас елдің бірлігі бекем екенін тілге тиек еткен кәсіпкер 1 Мамыр – Қазақстан халқының бірлігі күнімен құттықтауды ұмытпады.
– Бірінші мамыр - бірліктің ерекше мерекесі. Ынтымақтастығы жарасқан елде тұрақтылық сақталып, болашақтың дамуы да баянды болмақ. Қазақстандық ұлтаралық татулық үлгісі де осыған негізделген. Түп-тамыры түркілерден тарайтын бауырлас қазақ пен өзбек ел болып, егемендік алғаннан бері де туысқандық, тату көршілік қатынастан айнымай келеді. Бүгінде әрбір қазақстандық этникасына қарамастан, өзін үлкен отбасының бір бөлігі сезінеді. «Байлық – байлық емес, бірлік – байлық» деген сөз бар. Еліміздегі 130-дан астам этнос өкілдерінің бірлігі жоғалмасын. Әлемді жаулаған жаман дертті де бірге жеңеміз,–дейді Д.Мамирханов.
Кәсібін ашып, тірлігін дөңгелетіп отырған Даниярдың берекелі ісі көпке үлгі. Елге еңбекқорлығымен танылып келе жатқан жастың талабына қарап таңданбасқа болмайды. .

Қазіргі нарықта былғарыдан жасалған кәдесыйларға сұраныс бар. Заманауи әмиян, белдік пен қолдорбаларды дәстүрлі оюмен өрнектеп, таза былғарыдан кәдесый жасайтындардың қатары да жыл санап көбейіп келеді. Бірі – қолөнермен ерте жастан айналысса, енді бірі – оны оңай меңгеріп кәсібін дөңгелетіп әкеткен. Былғарыдан бұйым жасап машықтанған кейіпкеріміз Ербол Жақыпұлы тиімді әрі пайдалы этнобизнеске қалай келгенін әңгімелеп берді.

Әр отбасында ұрпақтан ұрпаққа жалғасатын жақсы дәстүр болады. «Ат тұяғын тай басар» дегендей, «Кәсіп пен нәсіптің» бүгінгі кейіпкері Ербол Алмағамбет ерте жасынан еңбекке епті болып өскенін айтады.
– Қазір 6-курста оқимын. Мамандығым – жалпы медицина. Сабақтан қолым қалт еткенде ізденіп жүріп, бір жыл бұрын кәдесый жасауды қолға алдым. Жеке кәсіпкер болудың ең жақсы тұсы ешкімге тәуелді емессің, өз еркің өзіңде. Өзіңе өзің бисің, - дейді жас кәсіпкер.
Оның айтуынша, қазір интернет дүкен ашып отандық өнімді жарнамалауға да, саудалауға да болады. Таза қара мал терісін баптап, былғарыдан тапсырыс берушінің сұранысына қарай әмиян, белдік, сағат, қолдорбаларды жасайды. Ою-өрнекпен көмкерілген қолөнер бұйымына тіпті түрлі жазу да жазылады. Әуелде шырайлы шаһарда басталған кәсіп қазір Алматы қаласында жалғасып жатыр екен. Яғни, уақытша Алматыда жасалып, басқа қалаларға жеткізіледі.
Ербол ұлттық нақыштағы бұйымдарды нарыққа шығару, оған тұтынушылардың сұранысын арттыру оңай емес екенін айтады. Кез келген кәсібінің көркіне әр беретін ұлттық ою-өрнектер екенін жасырмай айтқан Ербол Алмағамбет алдынан қандай қиындықтар кездессе де, бұл кәсіптен бас тартпайтынын алға тартты.
– Бұйырса жалпы тәжірибелі дәрігер болу ойда бар. Бірақ «жігітке жеті өнер де аз» деген ұстанымда өмір сүремін. Бұл – кәсіп. Қаншама адам осы этнобизнестен пайда тауып отыр. Біз мемлекеттік бағдарламаларға қатысып көргеніміз жоқ. Бірақ мемлекет бізге не береді деп қол қусырып отырудан аулақпыз. Біреуге пайдамыз тисе қуанамыз, әрине.
Бүгінде ұлттық оюмен көмкерілген өнімдеріне тек Шымкентте ғана емес, өзге өңірлерде де сұраныс жоғары. Дегенмен, кәсіпкер саннан бұрын сапаға баса назар аударатынын және әрбір бұйымның дизайны, стилі ерекше болғанын қалайтынын айтады.
– Санға емес, сапаға жұмыс істейміз. Сұраныс көп екен деп, қаптатып өнім шығара бергім келмейді. Баппен, байыппен тұтынушыларға сапалы дүние ұсынғым келеді. Бұл мақсатымнан еш уақытта тайған емеспін, – деп түсіндірді жас кәсіпкер.
Мегаполисте Ерболдай қолы алтын, мамандығына адал, еңбекқор жігіттердің көптігі қуантады. Теріні кәдеге жаратып, кәсібін дөңгелете білген жас кәсіпкердің өнімдері алдағы бес-он жылдықта брендке айналары сөзсіз.

Елдегі төтенше жағдайға байланысты мектеп оқушылары төртінші тоқсанды қашықтан оқуына тура келіп отыр. Сәуірдің алғашқы күндері сынақ ретінде республика аумағындағы бірқатар мектеп оқушылары онлайн дәріс өтті.

Мұнан соң ата-аналар да онлайн жиналыс жасады. Бірақ интернет жылдамдығы төмендеп, платформаларға кіріп-шығу мұң болды. Нәтижесінде еліміздің бас ұстазы онлайн емес, қашықтан оқимыз деп мәлімдеді. Ал үшінші мегаполисте қашықтан оқыту қалай жүзеге асырылады?
Ақпараттық-коммуникациялық орталықта өткен баспасөз брифингінде шырайлы шаһарда 213 білім беру ұйымы қашықтан оқыту форматына көшетіні айтылды. Баспасөз жиынында Шымкент қаласы әкімінің орынбасары Алмасбек
Мамытбеков пен қалалық білім басқармасының басшысы Жанат Тәжиева елдегі пандемияға байланысты онлайн білім беру жүйесіне дайындықтары және атқарылып жатқан жұмыстар жөнінде жан-жақты баяндады.
Спикердің айтуынша, қаладағы мемлекеттік 147 және жекеменшік 25 орта білім беру ұйымы қашықтан оқыту жүйесіне дайын. 222 мың оқушы 6 сәуірде басталатын IV тоқсанда республикалық және жергілікті арналар мен интернет платформаларының көмегімен білім алады.
–Шымкент оқушылары үшін төртінші тоқсан ерекше форматта өтеді. Өйткені елдегі қалыптасқан жағдайға байланысты балалар қашықтан оқыту жүйесіне көшіп отыр. Миллионды қала оқушылары білім беру жүйесінің екі бағыты бойынша қамтылмақ. Оның бірі – - Интернет платформа. Екіншісі – Телараналар арқылы, бұл ең тиімді әрі оңай тәсіл, – деді қала әкімінің орынбасары Алмасбек Мамытбеков.
Ал қалалық білім басқармасының басшысы Ж.Тәжиева онлайн білім беру жүйесіне қатысты мәселелер толық шешімін табатынын айтты. Ата-анаға қиындық болмас үшін қалалық білім басқармасы арнайы балалардың тізімін жасап, үйінде компьютері жоқ көмекке мұқтаж балаларға мектептегі компьютерлерді жеткізіп, интернет желісін жалғатып беріпті. Мұқтаж отбасыларға оның ақысын да төлеп берген. Ол қаржы мектепке тартылған интернетке кететін шығын есебінен жабылған.
– Білім басқармасы 222 мыңнан астам оқушының материалдық жағдайын саралап, оларды бірнеше топқа бөлді. 30364 бала аз қамтамсыз етілген отбасыдан шыққан. Оның 17 мың 616-на компьютер қажеттілігі туындаған. Бұл мәселені шешу мақсатында қала мектептеріндегі 10 192 компьютер оқушыларға таратылып берілді. Ал, қалған 7424 балаға қажетті компьютер сатып алу үшін республикалық бюджеттен 2250,0 миллион теңге бөлінді. Ол қаржыға 9000 компьютер сатып алуға мемлекеттік сатып алу жұмыстары ұйымдастырылуда. Бұл жуық арада шешіледі, – деді басқарма басшысы.
Сала мамандарының хабарлауынша, 17 мыңнан астам ұстаз ерекше форматтағы оқыту жүйесіне тас түйін дайын отыр. Олар алдын ала әлеуметтік желілер мен мемлекеттік бағдарламаларды демалыс кезінде қарады. Жаңа оқу тоқсанына қатысты жоспарларын түзіп қойған. Әр пән мұғалімі соңғы тоқсанда оқытылуы қажет сабақтардың арнайы кестесін жасаған. Қашықтан оқыту жүйесі Қазақстан үшін таңсық емес. Алайда мектеп оқушылары жалпы бұндай жаппай қашықтан оқыту жүйесін бірінші рет қолданып отыр. Сондықтан қиындық болуы заңдылық. Ал қаладағы 26 мың 308 колледж студенті мен жоғары оқу орнындарының 106 мыңға жуық студенті 16 наурыздан бастап қашықтан оқыту форматында білім алуда.
– Ұстаздардың сабағын жазып үлгермеген бала телеарналар арқылы да сабақ оқуына мүмкіндігі бар. Республикалық «Балапан» және «Ел Арна» телеарналарында күнделікті сабақтар жүреді. Қазір үш мыңнан астам дәріс әзірленген. Ол сабақтар жергілікті «Айғақ», «Оңтүстік» және «Отырар» телеарналарынан берілетін болады. Жалпы бұл жүйе орта білім мекемелерінде алғаш рет қолданылып отыр. Сондықтан ұстаздарға артылған жауапкершілік үлкен. Дегенмен біз бар күшімізді саламыз, – деді білім басқармасының басшысы.
Баспасөз брифингінде жалақы мәселесі де шет қалған жоқ. Жауапты мамандар балабақшалар жұмысын тоқтатқанмен қызметкерлердің жалақылары толық төленетінін айтты.
– Қазіргі таңда қаламызда 75 386 бала болса, 521 балабақша бар. Олардың 82-сі мемлекеттік, 439 – жекеменшік. Төтенше жағдай режимін қамтамасыз ету жөніндегі Шымкент қалалық өңірлік комиссиясының шешімімен қаладағы барлық балабақша қызметінің уақытша тоқтатылған мерзімінде меншік түріне қарамастан мекеме қызметкерлерінің жалақылары толық көлемде сақталу туралы шешім қабылданды, – деді Ж.Арысбекқызы.
Ал мектеп ұстаздарының жалақысы қашықтан жұмыс істуіне қарамастан толық сақталмақ, дейді қаланың бас ұстазы. Жанат Арысбекқызы сонымен қатар, ата-аналар мен оқушыларды пандемия кезінде санитарлық және гигиеналық тазалықты сақтай отырып, үйде қалуға шақырды.

Биыл Ұлы жеңіске – 75 жыл. Отанын жанқиярлықпен қорғаған майдангерлердің ерлігін насихаттау мақсатында елімізде «Біз – жеңістің мұрагеріміз» тағзым эстафетасы ұйымдастырылуда.

Бастама аясында Шымкент гарнизоны даңқты панфиловшылар дивизиясының Жауынгерлік туының көшірмесін салтанатты түрде қабыл алды.

Даңқ аллеясына жиналғандар Мәңгілік алау кешеніне гүл шоқтарын қойып, бір минут үнсіздік жариялады. Жиын барысында ҚР Ұлттық ұланы Оңтүстік өңірлік қолбасшысының орынбасары, полковник Ниязтай Әлкешов пен Шымкент қаласы әкімінің орынбасары Нұрсадық Ергешбек, соғыс және еңбек ардагерлері сөз алды. Жиынға келген бір ғасырдың куәсі, соғыс ардагері Халел Атантаев құрмет көрсеткен көпшілікке шексіз ризашылығын білдірді.

Айта кетейік, тағзым эстафетасы 5 ақпан – 5 мамыр аралығында еліміздің барлық өңірінде жалғасады. Ол 2018 жылғы 28 қыркүйекте Душанбе қаласында өткен ТМД Мемлекет басшылары Кеңесінің шешімімен бекітілген Жеңістің 75 жылдығын мерекелеуге бағытталған негізгі іс-шаралар жоспары аясында өткізілуде.

Ал эстафетаның басты атрибуты саналатын даңқты панфиловшылар дивизиясының Жауынгерлік туының көшірмесін Қазақстан әскери-тарихи музейінің Алматы қаласындағы филиалы ұсынып отыр.