Шымкент келбеті

Қыркүйек айының екінші жексенбісі – Отбасы күні.. Қазақ ұрпағымен мақтанады, мәңгі жасайды. Үлгілі отбасының қашанда тірегі әке, жылу таратар ана екені сөзсіз. Сондай жандардың бірі, жүрген өмір жолы өнеге, еңбегі зор – Шалхарбековтер отбасы.

Бүгінде отағасы Әбдірахман мен отанасы Ұлбосын 3 ұл, 2 қыз тәрбиелеп, 19 немере сүйіп отыр. 40 жылдан астам олар бір шаңырақтың астында тату-тәтті ғұмыр кешуде. Үлгілі шаңырақ өзгелерге өнеге. Еңбексүйгіштігінің арқасында ерлі-зайыптылар мақтаулы маман, өнегелі ата-ана атанды. Әсіресе, Ұлбосын Уалханқызының еңбегі ерен. Өмірдің сынақ сәттерінен сүрінбей өтіп, халық үшін қалтқысыз қызмет етіп келеді. 

– Менің басымдағы қиындықтар отбасылық өмірден басталды. Үлкен отбасына келін болып түстім. Жолдасым 10 баланың үлкені болды. Қалған бауырлары жас. Мен қаланың қызы болсам да, үй жұмысына үйреніп кеттім. Қолымнан келмейді демедім. Кейін еншімізді алып бөлек шықтық. Өз қолымызбен үй салып, балалы-шағалы болдық. Оларды өсіріп жүріп, жұмыс істедім. Сырттай пединститутты бітірдім, – дейді Ұлбосын апа. 

Қазір мерейлі отбасының 5 перзенті бір-бір әулет. Отбасының тұңғышы Ақберді Қазақ Мыс компаниясының президентінің орынбасары болып қызмет атқарады. Екінші ұлдары Абілғазы ірі кәсіпкер, үшінші ұлы Серғазы құрылыс саласындағы білікті маман. Қыздары Жанерке бес баланың анасы, аяулы жар. Ал Назерке Астана қаласындағы жоғары оқу орындарының бірінде проректор болып абыройлы қызмет етеді. Бүгінде отағасы Әбдірахман Шалхарбек қаржы бақылау департаментінен ревизор болып демалысқа шыққан. Ал Ұлбосын Уалханқызы зейнеткер болса да, ғұмырын бала тәрбиесіне арнап келеді. Қазіргі таңда «Ақзия А» ЖШС-нің директоры болып еңбек етеді. 

– «Отан – отбасынан басталады» дейміз. Біздің де отбасы шағын мемлекет. Мен жолдасымды шаңырақтың президенті деп ойлаймын. Елбасы мемлекет билігінің, адам құқықтарының қандай кепілі болса, Әбдірахман да отбасымның кепілі. Мен оның шығарған қаулылары мен тапсырмаларын балаларға жеткізіп отыратын үкімет басшысымын, – деп әзілдейді Ұлбосын апа. Ұлғатты ұстаз, абзал ана жас аналарға көп балалы болудан қорықпау керектігін, алды өскенде кішкентайына қарап, қолғанат болатынын айтады. 

Үйдің ырысы, шаңырағының шаттығы болған Ұлбосын Уалханқызынан жастардың үйренері көп. Отбасындағы ерекше сыйластық, жас буынға ой саларлық тағылымдары, ғибраты мол әңгімелері отбасыларына үлгі боларлықтай. Ұрпақтар сабақтастығын жалғаған, мерейі тасыған Шалхарбековтер отбасына қандай мақтау айтса да жарасады.

Еңбекші ауданында «Таза қала» акциясына 64 көпқабатты үй мен 12 көше қатысуда. Аталған байқау Шымкентте алғаш рет өтіп отырған жоқ. Осы аптада арнайы комиссия алдын ала үміткерлермен танысу үшін Еңбекші ауданының мен көшелерін аралады.

Ұйымдастырушылар байқауға біраздан бері қатысып жүрген тұрғындардың көршілеріне аула мен қаланы көркейтуге үлес қосуға шақырды.
Осы орайда бір кездері Шымкентте жалғыз гүл дүкені болғаны еске түседі. Әйнек қабырғалы бір қабатты ғимарат сөрелері қауашақтағы тірі гүлдерге толып тұратын. Сол жерден көшет, тұқымдарын сатып алуға болатын. Дүкен орталық саябаққа кіреберісте орналасқан, ешкімге кедергісі жоқ еді. Алайда, кейін бұзылып кетті. Содан бері қала аумағы бес-алты есе кеңейді. Қазір Шымкентте «Садовод» сауда нүктесі бар. Бірақ онда негізінен көкөніс көшеттері, тыңайтқыштары мен тұқымдары ғана сатылады. Қаладағы гүл дүкендерінде тек қымбат шоқ гүлдер саудаланады. Ал тұрғындар гүл тұқымдары мен көшеттерін қайдан алу керектігін білмей қиналады. Жалпы, мұндай дүкендер бізде, Оңтүстікте әр бұрышта болуы тиіс.

Комиссия мүшелері осы жолы Ақсу және Түркістан көшелеріндегі жер үйлердің де жағдайымен танысты. Алғашқы аялдама Ақсу көшесіндегі №53 үй болды.

– Өткен жылы біз бірінші орын алдық. Арнайы комиссия қаланың шағынаудандары, абаттандырылған көшелердің ішінен үздігін анықтау үшін көшелерді бірнеше рет аралап көрді. Осы көктемде біз тағы да үйіміздің алдындағы гүлзарға көптеп гүл отырғыздық. Мұнда астра, георгиния, канна, петушка, хризантема сияқты небір гүлдер жайқалып тұр. Жыл өткен сайын қаламыз көркейіп, жайнап келеді, – дейді көше тұрғыны Ілияс Тойшиев.
Екінші нысан Түркістан көшесіндегі №202 үй болды.

– Айналамыздың әдемі болғанын бәріміз де қалаймыз. Біз үйіміздің маңына гүлдер егіп қана қоймаймыз, қалаған адамдарға көшеттер таратамыз. Сондықтан көшеміз құлпыра түсуде. Әкімдікке қолдауы үшін алғыс білдіремін. Өткен жылы екінші орын иелендік. Бірақ бұл маңызды емес. Бастысы – айналамыздың таза әрі әдемі болғаны. Көршілерімізде де, бізде де гүл жетерлік. Өйткені біз гүл сұрыптарын бір-бірімізбен алмасамыз. Шаһарымыз жыл өткен сайын жайнап келеді. Еңбекші ауданы әкімдігінің қызметкерлері де тазалық шараларына белсене қатысады, сол үшін де оларға рахмет. Бұл жастар үшін де үлгі. Байқауға қала тұрғындары барынша көбірек қатысса деген тілегім бар. Сол кезде өз үйіміз бұдан бетер өзгеріп сала береді, – дейді №202 үй тұрғыны Зухра Қасымова.
Комиссия мүшелері Сайрамдағы «Базарқақпа» шағынауданының Е.Жүсіпов көшесіне де ат басын тіреді.

– Бұл жерде 35 жылдан бері тұрамыз. Көршілер бір-бірін жақсы таниды, құрметтейді. 15 жыл болды, көше комитетіне жетекшілік жасаймын. Бәріміз тату-тәтті тұрамыз, ай сайын жиын өткіземіз. Мәселелерді бірлесіп шешеміз. Байқауға бірінші рет қатысудамыз, өйткені қалаға қосылғанымызға көп болған жоқ. Әркім өз күшімен үйі маңындағы гүлзарларды күтіп-баптайды. Ешкім көршісінен қалғысы келмейді, сондықтан да көшеге көрік бітеді, – дейді көше комитетінің жетекшісі Райымқұл Мәуленқұлов.

Осы күні комиссия мүшелері 12-шағынаудандағы көпқабатты №231 үйге барды.

– Бәрін өзіміз егіп, өзіміз өсіреміз. Аула тазалығы үнемі назарымызда. Есесіне тұрғындар кешке саябаққа барғандай демалады, серуендейді, – дейді көпқабатты үй комитетінің жетекшісі Надежда Пьянкова.

Еңбекші ауданы әкімдігінің мәліметіне сүйенсек, аудан бойынша «Таза қала» байқауына қатысуға 64 көпқабатты үй мен 12 көше тұрғындары өтініш білдірген.

– Жеке секторда және шағынаудандарда тұрғындар аумақ тазалығымен белсенділікпен айналысады. Осы ретте жастардың, студенттер мен оқушылардың, балалардың атсалысуы бізді қуантты. Мемлекет басшысы

Нұрсұлтан Назарбаев Шымкент республикадағы үшінші қалаға айналатынын және тұрғындарының саны миллионға жетуі тиіс екенін айтқан еді. Сонымен қатар қала таза, әдемі әрі жасыл болып қалуы керек. Байқау қорытындысы қыркүйек айында қала күні қарсаңында шығады. Үздіктерге сыйлықтар табысталады, – дейді аудан әкімдігі коммуналдық бөлімінің бас маманы Пернебек Айтжанов.

Жыл өткен сайын «Таза қала» акциясына қатысушылар көбейіп келеді. Мысалы, байқауға 2014 жылы 198 өтініш берілсе, 2015 жылы 262 үміткер ниет білдірген.

Шымкент қаласының ауқымы жыл өткен сайын кеңейіп, халық саны артып келеді. Миллиондардың мекеніне айналу мүмкіндігі жоғары мегаполисте жолаушылар тасымалы да жоғары деңгейде болуы керек. Ал қоғамдық көліктің қызметі кондуктордың мәдениетімен өлшенетіні рас. Осы орайда Green bus Company» ЖШС-нің 74, 84 бағыттарында болып, жұмысымен танысып қайтқан едік.

Шымкенттік «Green bus Company» ЖШС-нің жұмысы таңғы 6-да басталады. Ал 7.30-да бағыт бойынша жүретін көліктерге жолаушылар лық толады. Бізді компания автоколоннасының басшысы Әбдібек Архабайұлы алып жүрді. Алдымен №74 маршуртқа отырдық. Таңертеңгі уақыт болғандықтан, салонда жолаушылар көп. Қоғамдық көлік тізгінінде – Таңат Мұсаев. Компания ашылғалы жүргізуші болып қызмет етеді. Автобусты жақсы жүргізеді екен. Өзгелердей жылдамдықты арттырып, көліктермен жарыспайды.
– Қала аумағы үлкейіп келеді. Сонымен бірге жолдағы қозғалыс та көбейді. Тәжірибесіз жүргізушіні кептеліс кезінде бірден танисың, – дейді ол.
«Green Bus Company» компаниясының 74 бағытқа қатынайтын қоғамдық көлігіне жолаушылар көп мінеді. Бүгінде компанияда 300 жүргізуші мен 300 кондуктор жұмыс істейді. Кондукторға қойылатын ең басты талап – халыққа мәдениетті қызмет көрсету. Сондықтан бір де бір шағым басшылардың назарынан тыс қалмайды.

74 автобус тоқтағанымен адам саны азаяр емес. Ал жолаушылардың мінездері тіптен қызық. 10 адамның біреуі кондукторға ескерту айтуға дайын тұрады. Ал кондуктор Мадина Әлімханова сабырлы көрінді. Бұл салада 10 жылдан астам тәжірибесі бар.
Дегенмен кондуктор болу оңай емес. Олар күн ұясынан шықпастан автобусқа мінгеннен кеш қарайғанша түспейді. Сырт көзге олардың қызметі жеңіл көрінгенімен, жауапкершілігі ауыр.
– Алғашқыда адамдардың алуан түрлі мінездеріне бойымды үйрете алмай, қатты қиналдым. Әр күн сайын кондукторлық қызметімді қоямын деп, ертеңіне жұмысқа шығып кетемін. Кейде абайсызда ауыр сөздер естіп қаламын. Ондай сәттерде үндемеймін. Себебі, жұмыстың оңайы жоқ. Қоғамдық көлікте аялдамаларды ұмытып қалатын қариялар, қаланы жақсы білмейтін адамдар көп кездеседі. Оларды діттеген жеріне жеткізу – біздің міндетіміз. Қазіргі автобустар өте ыңғайлы, тұрғындар көңілінен шығуда. Жаңа көліктің жайлылығы жұмысқа деген ынта-жігерді арттырады, – дейді Мадина Әлімханова.
Бізбен бірге қоғамдық көлікке мінген Арман есімді қонақтың пікірі таңғалдырды.
– Мен мұнда іссапармен жиі келемін. Астанада жұмыс істеймін. Өткен жолы Шымкентке АҚШ-тан келген әріптестеріммен баруға жол түсті. Шымкент оларға өзінің тазалығымен, заманауи көркімен және халқының қонақжайлылығымен ұнады, – дейді қонақ жігіт.

– Компанияның кез келген жұмысшысы өз ұсыныстарын білдіре алады. Компания жетекшісі Бақыт Бертаев бізді әрдайым қолдап отырады. Мұнда ескірген орындықтар мен терезе жапқыштарын көрмейсіз.

Неге екені белгісіз, көптеген қалалықтар билетті ұнатпайды. Жол ақысын төлеп, «Ой, керек емес, қажеті жоқ» дейді. Ал бірақ компания автоколоннасының басшысы Әбдібек Үкібаев: «Жолаушылар билет алуы тиіс және осыған бейімделе беруі керек. Келешекте автобустарға электронды билет алу жүйесі енгізіледі. Билет тексерушілердің орнына ревизорлар болады. Бұл жүйе жолаушылар ағынын анықтайды және көлеңкелі жайттарды болдырмайды, – дейді ол.
Бұл, әрине, керемет! Бұл кәсіп иесінің мейірімділігі, кеңпейілділігі шымкенттіктерге ғана тән мінез екеніне шүбә келтірмейсіз.
74 бағыттағы автобус күніне қаланы 10 рет айналып шығады. Жүру кестесі бойынша 48 аялдамаға тоқтайды. Біздің барлық аялдаманы қамтып жүруге уақытымыз аз болғандықтан, 84 автобусқа ауыстық.
Бұл бағытта түс мезгілі таяп қалғандықтан адамдар қатары аз болмады. Кондуктор Елмұрат ұзын бойлы келген біртоға жігіт екен. Біз сырттай оның қызметін бақыладық.

Бүгінде қала ішінде компанияның 200 автобусы жұмыс істейді. Жаңа жылға дейін 150 жаңа қоғамдық көлік алу жоспарда бар. Оларды қалада жаңадан салынған шағынаудандарға жөнелтпекпіз.

Түсінгеніміз, көлік ішіндегі ахуал кондукторға байланысты екен. Кей автобустың үйлестірушілері өзінен-өзі ашуланып, дөрекі сөйлеп жататынын көпшілік жақсы біледі. Тіпті біреулер билетті өздері сұрап алып жатады. Ал
Елмұрат Назармухаммедов тек жолақысын ғана жинамайды. Қолындағы билетті де үлестіріп, автобустағы жағдайды да назарға ұстайды. Ол кезекті аялдама келгенде екі тілде бірдей хабарлап, қарт кісілерге орын ұсынуға да үлгеріп жатқанына риза болдық.
– Кондуктордың жұмысы – жолаушыларға билет сату. Бірақ таң атпай сағат 5-те тұру, әрқилы мінезді адамдармен жұмыс істеу – оңай емес. Күйбең тіршілікте өз-өзімді ұмытпауға тырысам. Кейде қарияларда жол ақысын төлеуге ақшасы болмай қалады. Мұндайда тегін жүруіне рұқсат беремін, – дейді ол.
Арасында киімін киіп, билет таратып көрдік. Күнделікті қоғамдық көлікке міну бір бөлек, ал жолаушыларға қызмет көрсету мүлдем бөлек екен.
Автобус жүріп келе жатқан Тәуке хан даңғылы жолы тақтайдай тегіс. Бірақ жақын арада болған жөндеу жұмыстарының салдарынан автобус бірер минуттай тоқтап тұрады. Осы уақытты пайдаланып Әбдібек Архабайұлы компания туралы баяндады.
– Бүгінде қала ішінде компанияның 200 автобусы жұмыс істейді. Жаңа жылға дейін 150 жаңа автобус алу жоспарда бар. Оларды қалада жаңадан салынған шағынаудандарға жөнелтпекпіз. Ол жақта жолаушы тасымалы – өзекті мәселелердің бірі.

Бір сөзбен айтқанда, компания жолаушылардың бар жағдайын жасаған. Кейде жолаушылар автобуста бағалы заттарын, сөмкесін, құжаттарын, азық-түліктерін ұмытып тастап кеткен жағдайлар кездеседі. Олар жоғалтқан заттарын автопарктен тауып, қуанып жатады. Бұл да автопарктің беделін арттырады – дейді Әбдібек.
Біздің жұмыс күніміз де аяқталды. Жүргізуші мен кондуктор жұмысының оңай емес екеніне көз жеткіздік. Олар өздерінің білікті маман екендерін тағы да бір дәлелдеді. Күні бойы тыным тапқан жоқ. Ал кешке қарай жолаушылардың саны күрт көбейеді. Бұл сәт кондуктор үшін жұмыстың қызған шағы. Біз Green bus Company» ЖШС-нің қызметкерлерінің арқасында уақыт құнының алтыннан да қымбат екенін сезіндік.

Қыркүйектің 21-23 аралығына жоспарланған шараны облыстық мәдениет басқармасы мен «Оңтүстікфильм» КММ ұйымдастырып отыр. Байқауға 16-35 жас аралығындағы кәсіби кинорежиссерлер, операторлар мен аниматорлар қатысады. Бүгінге дейін қатысушы жастар 20 фильм ұсынған.

Ұйымдастырушылардың айтуынша, «Алтын сақа» кинофестиваліне ұсынылатын шығармалар патриотты тақырыпта, ұлттық рухты көтеретін, дүниетанымды кеңейтетін, тәрбиелік мәні бар фильмдер болуы тиіс. Фильмдердің үздігін анықтайтын қазылар құрамында белгілі тележүргізуші Ләйлә Сұлтанқызы мен киносыншы Райхан Дәрменқызы бар. Кинофестиваль жеңімпаздары 23 қыркүйекте анықталмақ.