Шымкент келбеті

«Құтыдағы» қайырымдылық.   

Бүгінде қаладағы адам көп шоғырланатын жерлерде науқас балалардың еміне қайырымдылық үшін қаражат жинап жүрген жеткіншектерге жиі байқап жүрген боларсыздар. Қолдарындағы шағын қорапшаның сыртында науқас бала мен оның диагнозы жайлы мәлімет жазылған. Осы орайда «Олар расында да қайырымды іс жасап жүр ме?» деген сауал туындайтыны бар. Өздерін әртүрлі қайырымдылық қорынанбыз деп таныстыратын жеткіншектердің сөзінің қаншалықты рас екенін анықтау үшін зерттеу жүргізіп көрдік.

Жеткіншектер айтқан қордың бірі - «Дүние түріктерінің руханияты» қоғамдық қорының ашылғанына көп бола қойған жоқ. Қайырымдылық үшін қаражатты қорға мүше болған 60-қа жуық жас жеткіншек осылайша көшеде жүріп, жинап берген екен.
– Жарымжан балғындарды тәрбиелеп отырған ата-аналардың жүзіне қуаныш сыйлау мақсатында осы қорды құрдық. Бүгінге дейін төрт балғынның емі үшін белгілі мөлшерде қаржы жинап бердік, - дейді қор төрағасының кеңесшісі Ғани
Шотаев. - Біз көмектесіп жатқандардың дені - әлеуметтік жағдайы төмен отбасылар. Осыған да назар аударамыз. Көмектесуді сұраған адамдардың жағдайын арнайы комиссия зерттейді. Құрамында педиатр-дәрігер де бар. Расында да қаржылай көмек қажет екеніне көз жеткізсек, дереу кезекке қоямыз. Бізде көмек кезегін күту ұзаққа созылмайды. Ары кетсе 10 күн ішінде қаражат жиналады. Оны жинауға атсалысып жатқан жеткіншектерге алғысым шексіз. Бізде жұмыс істейтін ұл-қыздар сол балаларға көмектесіп қана қоймай, жазғы демалыс күндері өздерін-өздері жұмыспен қамтып отыр. Яғни, күнделікті жинаған қаржысының 30 пайызы өздеріне қызмет ақы ретінде төленеді. Арасында шын мәнінде көмек қолын созғысы келіп, ақысыз істейтіндері де бар. Мектеп жасындағы балаларды жұмысқа ата-аналарының нотариалды сенімхаты арқылы ғана қабылдаймыз.
Қор өкілінің айтуынша, балалар қаласа аптасына 3 рет немесе 2 рет жұмысқа шығады. Бүгінде 60 бала жұмыс істеуде көрінеді. Жиналған ақшаны олар күнде әкеліп тапсырады. Қорда сол қаржының есебін жүргізіп отыратын есепші, заңгер және менеджер бар. Қор қызметкерлері алдағы уақытта бұл жұмысқа өзге өңірдің жомарт азаматтарын жұмылдыруға ниет білдіріп отыр.

Көңілі жарымға бұл да бір демеу

«Дүние түріктерінің руханияты» қоғамдық қорынан көмек алған, туылғалы бері балалардың сал ауруы диагнозы қойылған 6 жасар Тоғжанның анасы Гүлнар Муфтиевамен тілдестік.
– Өзім жалғыз басты анамын, 6 балам бар. Тоғжан – кенже қызым. Осы қызым ауру болып туғанда күйеуім «алты қыз туғаның аздай, енді мынау ауру ғой. Өмір бойы бір науқастың бетіне қарап отыра алмаймын. Жаңа өмір бастағым келеді» деп, алты қызыммен тастап кетті. Баспанам жоқ, пәтер жалдап тұрамын. Үйде қызыма қарап, уақтылы дәрі-дәрмегін беремін. Жұмыстан қол үзгеніме біраз жыл болды. Күнделікті ас-ауқатпен пәтер ақысын төлеуге, дәрі-дәрмек сатып алуға артық қаражатым жоқ. Амалдың жоғынан 100 мың теңге сұрап, «Дүние түріктерінің руханияты» қоғамдық қорына бардым. Қор қызметкерлері үйіме келіп, менің тұрмыс-тіршілігіммен танысты. Жағдайыма өзім сұраған қаржының жетпейтінін есептеп, 300 мың теңге берді. Мұндай қайырымдылық жасағанына көңілім марқайып қалды. Қор өкілдері алдағы уақытта да көмектесетінін айтты, - дейді Тоғжанның анасы.

«Көмек көрсетуде жасқа бөлмейміз»

Біз осы орайда көшеде науқас баланың емі үшін ақша жинап жүрген тағы бір қордың жұмысымен таныстық. «Алтын ұя» деп аталатын бұл қайырымдылық қорының да ашылғанына көп болмаған. Бүгінде 6 жеткіншек қаржы жинайтын қайырымдылық қоры осы ауқытқа дейін жезқазғандық 10 айлық сәби Қанат Азиза Алмасқызының еміне қаржы жинап келеді. Қор төрағасының орынбасары Нүркен Өтегеновтың айтуынша, мұндай қайырымдылық істі бастау ойы ауруханаға барғанда келген екен.
– Ауруханаға барғанымда денсаулығы нашар, әлеуметтік жағдайы төмен адамдарды көрдім, содан оларға көмек қолын созуды ұйғардым, - дейді Нүркен Мұқанұлы. - Бірақ өзімде жеткілікті қаржы болмағандықтан, досым Айдос Мейрамов (қазір қордың төрағасы – ред.) екеуміз ақылдаса келіп, осы қайырымдылық қордың негізін қаладық. Бүгінде 6 бала жұмыс істеуде. Жұмысқа 14 жастан асқан жеткіншектерді ата-аналардың нотариалды сенімхаты арқылы қабылдаймыз. Күнделікті жиналған қаржының 30 пайызын балалардың өзіне төлейміз. Бүгінге дейін 130 мың теңгені Азиза қызымыздың есеп-шотына салып жібердік. Он айлық сәби тумасынан бауыр циррозы ауырады. Әкесі донор болмақ. Жалпы, көмек көрсетуде үлкен-кіші деп бөлмейміз. Қолдан келгенше зәру адамның бәріне қол ұшын беруге тырысамыз.
Осы орайда көшеде қайырымдылыққа қаржы жинап жүрген жеткіншектердің әрекетіне жауапты мекемелер қалай қарайды? Біз
Шымкент қалалық білім бөліміне хабарласып, еріктілер жайлы пікірін сұрадық.
– Аталған жағдайды зерделеу барысында ауыр науқасқа шалдыққан балаларға және мұқтаж жандарға қол ұшын беретін, қызмет көрсетуді ерікті негізде жүзеге асыратын қайырымдылық қорлар ҚР әділет министрлігінде тіркелген қоғамдық ұйым болса, қордың қызметі мен көмекке мұқтаж тұлғалардың тиісті құжаттарын жинақтау және келісім шарт түзу арқылы жүргізіліп, ата-аналарының рұқсатымен жүзеге асырылып жатқаны анықталды. Егер мұндай қорда балалардың жұмысы арнайы келісім-шартпен жүзеге асатын болса, ол заңға қайшы емес,- деді қалалық білім бөлімі басшысының орынбасары Айгүл
Текебаева.

Жастарға қайырымды  болуды үйрету керек

Ақша табудың мұндай «жолына» дініміз қалай қарайтынын анықтау үшін облыстық орталық мешіт бас имамының орынбасары Мұхамеджан Естеміровтің пікірін тыңдадық.
– Шымкент жақында республика деңгейіндегі миллионды қала атанды. Бұл дегеніміз - бұдан былай қалада туризм әлеуеті артады. Әлемнің түкпір-түкпірінен қонақтар келе бастайды. Мегополиске келген қонақ қолында құты ұстап, науқас балалар үшін қайыр сұрап жүрген жеткіншектерді көрсе, «қайыршылар қаласы» деген атқа қалмас па екенбіз?! Осындай мәселелерді тиісті органдар жіті бақыласа екен деймін, - дейді дін өкілі. - Бұл біздің қазақы болмысымыз бен тәрбиемізге жат қылық. Дұрыс, баланы жастайынан нан табуға үйрету керек. Бірақ қайыршылық жолымен емес, білім алып, еңбектенуді ұқтыру қажет.

«Бұл - нағыз бизнес дер едім»

– Бүгін құты көтеріп, ақша жинап жүрген балалар ертең осы жолды тұрақты кәсіп етіп алмасына кім кепіл? Балаларды қайыр сұрауға емес, қайырымдылық жасауға үйретуіміз керек, - деп жалғады сөзін Мұхамеджан Естеміров. - Көшеде балаларға құты көтергізіп қойған қайырымдылық қорлары жайлы айтар болсам, ол нағыз бизнес дер ем. Жиналған қаржының белгілі мөлшерін жинаушы балаға төлеп, одан қалса қалған қызметкерлерін де сол ақшаның есебінен қаржыландырып, одан қалғанын ғана мұқтаж жандарға үлестірмесіне кім кепіл? Мұндайды қайырымдылық деп айта алмаймын.
Имамның айтуынша, науқас балалардың емі мен үй-күйі жоқ жандарға көмек қолын созуда мешіттер де қалыс қалып жатқан жоқ. Биылдың өзінде мешіт тарапынан 6 500 отбасыға қайырымдылық жасалыпты. Оның ішінде шетелде және еліміздегі озық техикамен жарақталғанклиникаларда ем алатын науқас балалар да бар. Ал зекет қорына жиналған қаржының қайда жұмсалғаны жайлы әр тоқсан сайын халыққа есеп беріп отырамыз дейді.
– Қайыр жасағысы келген азаматтар балалардың қолына қорапша ұстатып, көшеге шығарғанша, мешітке берсін. Біріншіден сауап болса, екіншіден, баласына үлкен тәрбие болады. Мешіттің де беделі артып, көмек сұрап келген жандарға бірге көмектесер едік, - дейді Мұхамеджан Естеміров.

Шымкент аграрлық колледжі - өңіріміздегі тарихы терең қара шаңырақтың бірі. Ауыл шаруашылығы саласының мамандарын дайындайтын бірден бір белді оқу орны.

Бүгінгі таңда колледж қабырғасында студенттер 12 мамандық бойынша білім алып келеді. Білім ордасының педагогикалық құрамы, материалдық базасы жақсы жасақталған.

Студенттер дуалЬды жүйеМЕН білім алуда

Жуырда колледж жатақханасында жылдар бойы бос жатқан бөлмелер жөнделіп, заманауи үлгідегі фитнес залы мен әр түрлі үйірмелер орналастырылды. Мұндай үйірмелердің жатақханаға орналастыруы да тегін емес. Бұл студенттер сабақтан кейін бос уақытын үнемді пайдалануға, тысқа шықпай-ақ бір ғимараттың ішінде әр түрлі үйірмелерге қатысып, денсаулығын шынықтыра алуы мен басқа да өнер түрлерін үйренуіне мүмкіндік.
– Колледжге директор болып тағайындалар алдында мен бұл оқу орнына не бере аламын деп сұрақ қойдым және өзіме жоспар жасадым. Барлық жұмысты жаңа технологиялармен байланыстырып, замануи бәсекеге қабілеттілікті арттыру мақсатында жаңа талап-тілектермен келдім, - деп бастады сөзін колледж директоры Гауһар Алпыспаева. - Бұл тұрғыдан бірқатар іс атқарылуда. Соның бірі - дуальды оқыту жүйесін енгізіп жатырмыз. Яғни, студент 40 пайыз теориялық білімді колледжде алса, қалған 60 пайызын өнеркәсіп орындарының заманауи техникасы арқылы үйренеді. Мәселен, өндірістік техникалар жыл сайын жаңаланып келеді. Студенттер колледжде жоқ техникалармен жұмыс істеуді өндіріс базасында үйреніп, оқуды бітірген соң сол өндіріс орнына дайын кадр болып жетіледі. Осы орайда «Ордабасы құс» компаниясымен келісім-шарт жасастық. Алдағы уақытта тағы бірнеше өндіріс орнымен келісім-шарт жасауды жоспарлап отырмыз.

Кәсіппен бірге кәсіпкерлікті де үйретеді

Шымкент аграрлық колледжінде стартап жобаларды қолдау мақсатында бизнес инкубатор ашылған. Жастарды кәсіпкерлікке үйретудің, бизнестің әліппесі ретінде 2018 жылдың қаңтарынан жұмысын бастады. Студенттерге кәсіппен бірге кәсіпкерлікті де үйрететін «STARTUP» мектебінің ашылуына ОҚО кәсіпкерлер палатасының директоры Асқар Әбубәкіров, «Бал текстиль» ЖШС атқарушы директоры Огуз Дуру мұрындық болды. Мектептің мақсаты - кәсіпкерлік негіздерін үйрету. Аптасына үш рет палатаның бизнес-жаттықтырушылары мен белгілі кәсіпкерлер келіп сабақ өтеді. Оқушылар бизнес-жоспардың жасалу жолдарын, қаржылық сауаттылық, кәсіп ашу тетіктерін меңгеретін болады. Әр оқушы сабақтан тыс уақытта дәріске қатыса алады. Қазірдің өзінде мектепке жазылып, қызығушылық танытып отырған 30 оқушы бар.
- Бұл мектеп жұмысын жас кәсіпкерлердің дамуына және тәжірибешіл жастардың қалыптасуына бірден бір тиімді жоба ретінде қарастыруға болады. Жоба барысында студенттерге кәсіпкерлікте жетістікке жеткен жетекші кәсіпкерлермен, бизнесмен, менторлар және экономика саласындағы білікті мамандар тренинг өткізіп, өз тәжірибелерімен бөліседі,- деп түсіндірді экономикалық пәндердің мұғалімі Жанна Махатова.

Ешкі сүтінің емдік қасиеті көп

«STARTUP» бизнес мектебінде кәсіпкерлік білімін жетілдіріп отырған студенттің бірі Багажова Найля ешкі сүтінің құндылықтары жайлы өз бизнес-жобасын жасап шықты.
- Ешкі сүті ана сүтінің орнын алмастыратындай қасиеті бар, емдік-алдын алу мақсатында қолданылады. Ешкі - көбейгіш және тез өсіп-жетілетін ұсақ мал. Оның сүті мен жүнін қышқыл-сүт өнімдерін сататын шағын бизнес ұйымдарымен келісім-шарт жасасу арқылы, сондай-ақ газетке, әлеуметтік желілерге жарнама беру арқылы сатуға болады. Ешкі сүті – жоғарғы азықтық және биологиялық құндылығы бар ерекше тағам өнімі. Әсіресе, май түйіршіктері сиыр сүтіне қарағанда өте ұсақ болғандықтан адам ағзасына тез сіңетін болып шықты. Өзбекстанда ауруханалар мен перзентханаларды сүтпен қамту үшін арнайы сүтті ешкілер өсіріледі. Бүгінде жас балалардың сүйікті асына айналған йогурт ең алғаш ешкі сүтінен жасалған. Демек, ешкі сүтін өндіруді қолға алсақ, одан түрлі азық-түлік өнімін жасап шығаруға болады, - дейді студент.
Кәсіпкерлікті қолдап, шағын және орта бизнесті дамыту арқылы әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті елдердің қатарына енуге бет алған Қазақстан үшін кәсіпкерлікті дамыту мәселесі өзекті болып табылады. Директордың айтуынша, 2018 жылдың 1 қыркүйектен бастап «Бал текстиль» ЖШС атқарушы директоры Огуз Дуру Шымкент агро колледжінде студенттерге бизнестегі тәжірибесімен бөліспек ниетте дәріс оқымақ. Осылайша Гауһар Алпысбайқызы ветеринария, орман шаруашылығы, ландшафты дизайны, аспаз және т.б. мамандықтар бойынша кәсіптік білім алып жатқан студенттерге болашақта өзін-өзі жұмыспен қамтуда мүмкіндік мол деп сенеді.

Қазақстан-Өзбекстан

Таяуда Шымкент аграрлық колледжіне Өзбекстанның Сырдария облысы Малек агроөнеркәсіптік кәсіби колледжінің директоры бастаған делегация келді. Қазақстан Президенті Н.Назарбаевтың 2018 жылды Қазақстандағы Өзбекстан жылы деп жариялауына байланысты колледж Малек агроөнеркәсіптік кәсіби колледжімен 2018 жылдың 24 қаңтарында әріптестік меморандумға қол қойған. Осы мақсатта келген делегация республикадағы он базалық колледждердің құрамына енген, еліміздің индустриалды-инновациялық дамуына қажетті ауыл шаруашылығы салаларына заманауи жаңа технологияларды игерген, бәсекеге қабілетті кәсіби мамандарды дайындайтын оқу орнының тыныс-тіршілігімен, өндірістік базасымен танысты. Қонақтар теориялық білімді кәсіби практикамен ұштастыру мақсатында заманауи үлгідегі инновациялық техникалармен жабдықталған оқу-өндірістік базасындағы ауыл шаруашылығын механикаландыру және электрмен қамтамасыз ету мамандықтарына арналған зертханалармен, қарқынды бау, ауыспалы көкөніс алқабы, оқу-тәрбие үдерісімен танысып, тәжірибе алмасты.

Барлығымыз да мұғалімнің алдынан өттік. «Ұстазы жақсының ұстамы жақсы» дейді халық даналығы. Ұстаз біздің өмірге деген көзқарасымызды қалыптастырды, білімге деген құштарлығымызды арттырды. Мұғалім беделі біздер үшін асқар таудай еді. Ал қазір ше? Солай деп толық айта аламыз ба? Олай дейтініміз, соңғы жылдары педагогтың абырой-беделі мен мәртебесі жайында көп айтылып жүр. Осы орайда қаламыздағы Ә.Тәжібаев атындағы №47 мектеп-гимназиясының қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі Бибайша Бисетаевамен әңгімеміз ұзтаздардың бүгінгі мәртебесі жайында өрбіді.

- Жыл сайын білім саласында жаңалық болып, жаңа бағдарламалар еніп жатыр. Бұған әр мұғалім түрліше пікір айтады. Жалпы, өзіңіз жаңашылдыққа қалай қарайсыз?

- Білім саласы қаншама жылдан бері жаңа реформаларды бастан өткеріп жатыр. Менің айтарым - жаңа бағдарламалар дәл қазір білім саласына әбден керек! Жаңа заман ағымына, ғылым мен техниканы үйренуде жаңа бағдарламалар енгізіп отырмасақ, көштен қалып кетуіміз мүмкін. Әлемдік білім беру стандартына ілесіп отыруымыз қажет. Бүгінде мектепті бітірген түлек әлемдік университеттерге түсе алмайды. Себебі бізде 12 жылдық білім беру стандарты жоқ. Оқушының қолында 12 жылдық стандартта білім алған аттестаты болмаған соң оқуға қабылдамайды. Шетелде оқу үшін міндетті түрде еліміздегі ЖОО-ның 1-курсын тәмамдауы керек болады. Сондықтан әлемдік стандартқа ілесу үшін 12 жылдық білім беру енгізіліп жатқанына балаларымыз үшін қуанарлық жайт. Жалпы, бір жерде тоқтап қалағанды өзім ұнатпаймын.

– Білім мен тәрбие - егіз ұғым. Білімде жаһандық стандарттарға ілесіп жатырмыз. Енді оқушыға тәрбие беруде де жаңашылдық қажет пе, қалай ойлайсыз?

– Кеңестік дәуірде сол уақыттың саясаты бойынша ұлттық құндылықтарымызды ұмыттырып, құлдық санаға бет бұрғызып жіберді. Зиялылыларымызды жазықсыз жазалады. Дегенмен, ұтымды жеріміз – жаңашылдықты тез қабылдайтын халықпыз. Осы қасиетімізді орынды пайдалануымыз қажет. Бүгінде батысқа еліктеп барамыз, алайда батыстың ментелитеті мен болмысы бізге жат. Жапондарға еліктеу керек. Олардың рухани болмысы бізге жақын. Мәселен, жапондарда мынадай сөз бар екен: «Әлемнің бар жақсысын үйрен, бірақ ол жапонның жан-дүниесіне кері әсерін тигізбеу керек.» Баласына осылай тәрбие береді екен. Біз де баланы бүкіл әлемнің бар жақсысын, білім-ғылым, техникасын үйреніп, біздің ұлтымыздың жан-дүниесіне кері әсерін тигізбейтіндей етіп тәрбиелеуіміз қажет.

– Өмірден де білімнен де тәжірибесі мол ұстаз ретінде үш тілде оқыту үрдісіне не айтасыз?

– Елбасымыздың үш тілде оқытуды ұсынғаны қаншалықты дұрыс екенін шетелге шыққанда ғана білесіз. Неге біздің жастарымыз шет тілін жетік меңгеріп, әлемнің озық оқу орындарында білім алып, елімізде еңбек етпеске?
Қазақстанның дамуына атсалыспасқа? Неге біздің жастарымыз қалып қою керек? Болашағымыз жастар деп жатамыз, солар тіл білмей жаһандық технологияларды үйренбесе, біз қалай өркендейміз? Мәселен, ІХ ғасырда өмір сүрген ғұлама Әл-Фарабидің өзі де 72 тілді меңгеріп, Аристотельден кейінгі әлемнің екінші ұстазы болды ғой. Бірақ жапондар сияқты әуелі діңді мықтылап алуымыз керек.

– 32 жыл ұстаздық ету - бұл аз уақыт емес. Осынша жылда сіз түрлі кезеңдерден өттіңіз. Айтыңызшы, өзіңіз еңбек жолын бастаған жылдар мен қазіргі кезбен салыстырғанда мұғалім мәртебесінің айырмашылығы бар ма?

– 30-жылдары А.Байтұрсынов «Алты алаштың басы қосылса - төр мұғалімдікі» дейтін. Қырқыншы жылдары, расында да, мұғалімге кұрмет көрсетіп, тек төрден орын беретін. Бертін келе де өзіміз көшеде ағай-апайларымызды көре қалсақ, алдын кеспей, жол беруші едік. Бүгінде мұғалім мен оқушы қарама-қарсы келе жатса, кей оқушы ұстазға жол бермей, алдын кесіп өтеді. Осыншама беделі төмендеуіне не себеп десеңіз, өз ойымды айтып өтсем, қоғамдағы мораль туралы этикет өзгеріп кетті. Бұрын бала бірнәрсеге ұрынса әке-шешесі жауапқа тартылатын. Бүгінде баласының тәрбиесін ата-анасы мұғалімге жүктеп қойды. Тәрбиеге тек мектеп қана жауапты деген ұғым пайда болды. Мектепте білім тәрбиесі онсыз да оқытушы мойнында. Алайда ата-ана өз баласының отбасындағы тәрбиесін, жүріс-тұрысын қадағалап, қолына алмайынша ұстаздың мәртебесі көтерілмейді.
Екіншіден, мұғалім мамандығына кездейсоқ адамдар көп келіп жатыр. Тәуелсіздік алғаннан кейінгі жылдары мықты деген мамандардың көбі басқа салаға ауысып, мектепті тастап кетті. Сол кездері мұғалімдердің жалақысы төмендеп, мамандыққа деген қызығушылық та бәсеңдеп кетті. Мектепке кадр жетіспеушіліктен, кездейсоқ адам мектепке жұмысқа алына бастады. Қазіргі күнде де оқуда үздік, білімі бар оқушылар техникалық мамандықты таңдап, сыныптағы ең нашар оқитын оқушылар педагогикаға оқуға түседі. Мәселен, биылғы ҰБТ тапсыратын, жақсы оқитын жоғары сынып оқушысының бірінен қай саланы таңдайтынын сұрасаңыз, міндетті түрде техникалық мамандықты таңдайтынын айтады. Өйткені педагогикаға қызығушылық тым төмендеп кеткен. Тесттен ЖОО-на түсе алатындай балл жинай алмаған оқушылар амалдың жоғынан университеттердің ақылы педагогика факультетіне оқуға түсетіні жасырын емес. Мектебімізге практикасын өтеуге келген студенттерге қарап, ертеңгі ұрпақтың біліміне ішім ашиды, жылағым келеді... Сол үшін болашақ педагогтарды, мүмкін, мектеп жасынан іріктеп алу керек шығар? Мысалы, Оңтүстік Кореяда мектепте ең үздік оқитын балаларды педагогикаға іріктеп алады екен. ЖОО-да да І-ІІ курсты оқыған соң мектепке практикаға жіберіп, оның еңбегіне қарай мектеп іріктейді. Міне, осындай іріктеуден өткендерге ғана педагогикалық диплом беріледі. Бізде керісінше. Мектептен білім іргетасы мықты болып шықпаған баладан мықты педагог қайдан болсын?

– Латын әліпбиі туралы пікіріңіз қандай?

– 1926 жылға дейін М.Әуезов, А.Байтұрсынов және тағы да басқа жазушылардың төте жазумен жазған шығармаларын біз оқи алмай қалдық. Замануи білімнің жақсы жағы – жаһандануға бет бұрсақ, кемшілігі – болашақта латын әліпбиімен хат таныған ұрпақ кирилл әріптерімен жазылған кей кітаптардан қол үзіп қалуы мүмкін. Осы уақытқа дейін 90 жыл жинақталған дүниелерді, әдебиетті, өндірістегі барлық нәрсені кейінгі ұрпақ оқи алмай қала ма деп алаңдаймын.

– Мұғалімнің мәртебесін көтеру үшін не істемек керек?

– Біріншіден, бала тәрбиесіне алдымен ата-ана жауап беруі керек. Мәселен, отбасындағы кикілжіңдер мен жанжал баланың жүйке жүйесіне әсер етіп, өзіне қол жұмсамақ болып, дәрі ішіп қойса, ол үшін мұғалім мен мектеп жауап береді. Оқушылар сабақтан тыс көшеде ерегісіп, соңынан төбелесіп қалса, сынып жетекшісі ата-анадан жазбаша кешірім сұрайды. Қазір оқушы тәрбиесі мен қауіпсіздігінің 60 пайызына – мектеп, 20 пайызына – ата-ана, 20 пайызына қоғам жауапты болып қалған. Кей оқушылар сабақ үстінде маужырап ұйықтап отырады. Өйткені түнімен әлеуметтік желілерде отырады, компьютер көреді. Сондай оқушылардың әке-шешелеріне талай ескерттік, кешкі сағат оннан кейін баласының ұялы телефонын алып қоюды сұрадық. «Қайтем, мені тыңдамайды ғой» – дейді ата-анасы. Олар, тіпті, өз балаларымен қалай сөйлесуді білмей жатып өз міндеттерін мектепке жүктеп қояды.
Екіншіден, мына заманда қай салада қаржы көп болса, білімі жететіннің бәрі сол мамандықты таңдауда. Сондықтан мұғалімдердің жалақысын көтеру керек деп ойлаймын.

– Әңгімеңізге рақмет!

Сұхбаттасқан
Бибайша
Нұржанқызы

Оңтүстікте Елбасының «Болашаққа бағдар: Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында Астананың 20 жылдығы, Бәйдібек аудафнының 90 жылдығы және ақын Орынбай Тайманұлының 150 жылдығына орай республикалық аламан айтыс ұйымдастырылды.

Алдымен ақынның кесенесінде Құран бағышталып, Боралдай ауылдық округіндегі Қаратау мәдениет үйінде аламан айтыс басталды. Сахнадағы сайыста республикамыздың белді айтыскер ақындармен бірге Бәйдібек ауданының ақындары да сөз бен жыр додасына түсті. «Боралдайдың бозторғайы - Орынбай» деп аталған айтыста ақындар О.Тайманұлының өмір жолы мен өнерін, ұрпаққа қалдырған өнегелі істері жайлы жыр толғады.
Жамбылдың өзі «Тауқұдірет» деп атаған Орынбай ақын қазіргі Бәйдібек ауданының Боралдай ауылында 1867 жылы туып, 1946 жылы жасы сексенге қараған шағында өмірден өткен. Сөз өнерін серік етіп, халықтың талап-тілегін жырға қосып, ел құрметіне бөленген Орынбай Тайманов 12 жасынан «Ақын бала», «Боралдайдың бозторғайы» атанған. Жыр алыбы Жамбыл Жабаевтың ақынды ерекше дәріптегенін әдебиетшілер жазған. Бұған дейін О.Таймановтың «Жәнібек батыр», «Мырзашөл», «Заманхан» атты дастандары жарық көрген болатын. Енді ақынның 150 жылдығына орай өлеңдері, жыр-дастандары мен айтыстарынан құралған шығармалар жинағы жарық көріп, тұсауы кесілді.
Мерекелі жиында сөз алған белгілі қоғам қайраткері Оразкүл Асанқызы, жазушы Мархабат Байғұт ақынның өмірі жайлы өздері білген тың деректерімен бөлісіп, алдағы уақытта О.Таймановтың өмірі мен өнерін зерттеу жұмыстары жалғасын табатынын да тілге тиек етті. Ал Бәйдібек ауданы әкімі бір топ зиялы қауымға және осы шараға демеушілік жасаған кәсіпкерлерді «Орынбай Таймановтың 150 жылдығы» орденімен марапаттады.
Ал сөз сайысында Оразкүл Асанқызы төрағалық еткен қазылар алқасының қорытындысы бойынша ІІІ орын Рүстем Қайыртайға, ІІ орын Қажымұқан Абзаловқа бұйырды. І орынға Ринат Зайытов лайық деп табылса, айтыстың бас бәйгесіне тігілген «Лада» автокөлігін Бәйдібек ауданының тумасы Біржан Байтуов иемденді. Айтысқа қатысқан басқа ақындарға аудан әкімдігі тарапынан сертификат пен қаржылай сыйлық табыстады.

Еңбекші аудандық сотында өткен «дөңгелек үстел» отырысында электрондық қылмыстық істер бойынша туындайтын мәселелер талқыланды.

Аудандық соттың төрағасы Айдос Сұлтанов алдағы уақытта айыптау актісімен түсетін қылмыстық істерді тек электронды нұсқасы болған жағдайда ғана қабылдайтынын атап өтті. Бұл жобаны тоқтатпай одан әрі жалғастыру керек екенін де тілге тиек етті.

– Барлық істі электронды нұсқамен қабылдап отырсақ, ішкі істер органының тергеушілері тарапынан «Е-Қылмыстық іс» жобасы аясында өндірістегі қылмыстық істер бойынша түйткілді мәселелер азаяр еді. Жеке айыптау істері бойынша элекронды форматты барынша көбейту керек, – деді аудандық соттың төрағасы.

ОҚО сотының судьялары, аудандық ішкі істер бөлімдері мен прокуратура қызметкерлері, ОҚО адвокаттар алқасы өкілдері, медиаторлар және Еңбекші аудандық сотының судьялары қатысқан басқосуда іс жүргізу барысындағы туындаған түйткілді мәселелер талқыланып, алдағы уақытта істің қаралуын үйде отырып-ақ бақылауға болатын бағдарлама орнатылатыны айтылды.

Туризм әлемдік экономиканың ажырамас бөлігіне айналғаны қашан. Дүниежүзілік туристік ұйымның мәліметіне сүйенсек, қазіргі әлемдік туризм өнеркәсібінен түскен табыс мұнай экспорты мен мұнай өнімдері және автокөлік табысынан кейінгі 3-орында тұр екен. Бұл саланы дамыту арқылы жаңа жұмыс орындарын көптеп ашып, ұлттық табысын молайтып отырған елдер көп. Осы орайда елімізде, оның ішінде Оңтүстікте де қарқынды дамып отыр деп айта алмаймыз. Десек те, соңғы жылдары туризм саласын дамытуға деген талпыныс күшейіп келеді.

Батыс Тянь-Шань сілемдері мен Қазығұрт және Ордабасы тауларының етегіндегі тамаша табиғат аясында орналасқан Шымкент ежелден-ақ саяхатшылар мен ғалымдардың назарын өзіне аударған. Терең тарихы бар шырайлы Шымкент шаhарының табиғаты мен ауа райы адамдардың өмір сүруіне және саяхаттап келген туристерге де өте қолайлы.

Шымкент өмір сүруге қолайлы өңір болғандықтан, қаладағы халықтың саны да жыл сайын өсуде. Оған дәлел ретінде 1913 жылы Шымкентте 19 000 адам тұрса, биыл жыл басында қаладағы халық саны миллионға жуықтап, жүз жылда қала тұрғындарының саны 46 есеге өскен. Шаhар шекарасының аумағы да жылдан-жылға ұлғайып, халықтың тұрмысы да жақсарып келеді.

Сонымен, туған қаламыз жайлы бір ауыз сипаттап өтсек. Шаһарда бірнеше үлкен саябақ пен техносаябақ, Бәйдібек би ескерткіші маңындағы 42 гектар алқапта серуендеп, демалатын орындар мен тарихи саябақ, көптеген үлкен ойын-сауық орталықтары және арнайы «Көрме» орталығы бар. Сәулеті ерекше айрықша «Түркістан» салтанат сарайында концерттерді тамашалай аласыз. Көрнекті ғалым, мәдениет, спорт майталмандары мен халық батырларына, билерге, қоғам қайраткерлеріне арналған ескерткіштер орнатылған. Шымқалада 3 спорт кешені мен 7 стадион және 5 жүзу бассейні, 100-ге жуық спортзал жұмыс істейді.

Бір сөзбен айтқанда, ұлтымыздың ұйытқысы Оңтүстік Қазақстан облысының орталығы – Шымкент қаласы инфрақұрылымы жақсы дамыған Қазақстандағы үшінші қала саналады.

Шымкентте Қазақстандағы ең үлкен әрі теңдесі жоқ дендросаябақ бар. 1979 жылы іргесі қаланған саябақта бүгінде 600-ге жуық өсімдік түрі өседі және шағын көлінде аққу, қаздар жүзіп жүреді. Туристерді бұдан кейін зообақ күтеді. Онда мыңдаған аң-құс тіршілік етеді.Қала аумағында саяхат жасап жүрген меймандар бір сәтке жаңа «Жайлаукөл» демалыс саябағына аялдай алады. Осында орналасқан Орталық Азиядағы ең биік «Altyn eye» шолу әткеншегіне шыққан адам қаланы алақандағыдай анық көретін болады.

Шырайлы Шымкенттің басқа қалалардан тағы бір артықшылығы, мұнда ежелгі шығыс тағамдарын әзірлейтін дәмханалар мен тамақтандыру орындары көп-ақ. Қалада басқа еш жерде кездесе қоймайтын алуан түрлі тағамдар бар. Соның ішінде Шымқаланың әйгілі кәуаптары, тандыры мен самсасы, хош иісті палауы, нағыз шығыс дәстүріндегі шай Оңтүстікке келген қонақтың есінде сақталып қалары сөзсіз.

Бүгінгі шұғылалы шаһардың қадір-қасиетін танытатын аса көрікті Тәуелсіздік саябағы сыртқы сәулетімен ерекшеленеді. Ордабасы алаңындағы Жер-ана монументі мен Тәуелсіздік саябағын ұзындығы 104 метрлік көпір жалғап тұр. Қала тұрғындары бұл көпірді ескі тарих пен жаңа тарихты байланыстырып тұрған «Алтын көпір» деп те атап кеткен. Ал рәміздер алаңында орын тепкен биіктігі 25 метрлік найзалардың ортасында алып көк туымыз әуелете желбіреп тұр.

Шымкентте аялдай тұруға тағы бірнеше күні бар адамның қала маңындағы көрікті де тарихи жерлерді аралап шығуына болады. Бұдан екі жыл бұрын Шымкент қаласына Төлеби, Сайрам, Ордабасы аудандарынан 40-қа жуық елдімекен қосылған еді. Қазіргі уақытта сансыз баптардың мекені көне Сайрам мен қазақтың қасиетті Мәртөбесі және Ордабасы, Төлеби аудандарындағы табиғаты тамаша жерлер қаланың құрамына кірген. Қала аумағының кеңеюіне байланысты адамзаттың алтын бесігі, Нұқ пайғамбардың кемесі тоқтаған киелі Қазығұрт пен бар қазақтың басын біріктірген Ордабасы тауы Шымкентке жақындай түсті. Қалаға қарасты Ақтас ауылынан Қазығұрт тауына 15-20 минутта жетесіз, ал Көкбұлақ ауылынан қол созым жердегі Ордабасы биігіне жаяу шығуға болады.

Жалпы, Оңтүстік туризмі Шымкенттен басталады. Қала Оңтүстік Қазақстан облысының әкімшілік орталығы болғандықтан, аумақтың түкпір-түкпіріне апаратын барлық туристік бағыттар шаһардан бастау алады. Қалада мамандандырылған 20 арнайы фирмалар мен мекемелер туристік қызмет көрсетумен айналысады. Туристік бағыттар тарихи орындар мен экзотикалық аудандарға барып, аң-құс, балық аулау, тау туризмі және мәдени-архитектуралық ескерткіштерді таныстыру секілді салаларды қамтиды.

Шымкентке жақын аймақта орналасқан, табиғаты ғажайып Ақмешіт, Біркөлік демалыс аймақтары мен Сайрам-су шатқалындағы «Альтекс» спорт кешеніне, Бадам шатқалындағы «Қырыққыз» туристік базасына және табиғаттың қайталанбас інжу-маржандары, байырғы қорық - Ақсу-Жабағылы мен Сайрам-Өгем ұлттық паркіне лезде баруға болады. Тау етегінде демалуға барлық жағдай жасалған. Сонымен қатар көне Отырар қалашығы мен қасиетті Түркістанға тағзым етіп, тарихи орындарды аралап келуге болады.

«Шымкент – Қазақстандағы ежелгі шаҺарлардың бірі. Қаланың іргесі XI-XII ғасырларда Қытайға баратын сауда жолы үстінде қаланды» деген мәлімет бар. Дей тұрғанмен, соңғы 10 жыл көлемінде Шымкенттің тарихы тым тереңде жатқаны жөнінде және қаланың негізі бұдан да ертерек қаланғаны туралы белгілі археологтар мен тарихшы ғалымдар дәлелдер келтіруде.

...Шымкент - адам жаны ләззат алатын нағыз құтты мекен. Мұнда демалысқа немесе қонаққа келген адам қаланың сұлулығына көз тоймасы анық. Қаланың қақ ортасынан бастау алатын Қошқарата өзенінің жағалауында көріктендіру жұмыстары қолға алынып, жаңадан бой көтерген демалыс аймағы тұрғындар мен қонақтардың көп жиналып серуендейтін жайлы орындарының біріне айналды. Бұдан бөлек, Шымқаладағы тарихи-мәдени орындар мен жоғары дәрежедегі қонақ үйлер, заман талабына сай дәмханалар мен мейрамханалар, демалыс орындары туристер мен демалушыларға қызмет көрсетуге әзір. Бұған әрі көне, әрі жас Шымкент шаҺары тұрғындарының ақжарқын жүздері мен ақкөңіл пейілдерін және қонақжайлығын қосыңыз. Сонда сіздің іздеген жерұйық осы Шымқала боп шығатыны анық! Оның бәрін көру үшін Шымкентке келу керек.

Осы ретте Елбасымыздың «бұл қаланы шырайлы Шымкент деп атау абзал» деген сөзі ойға оралады. Қазақы қаймағы бұзылмаған қалың жұрт мекендеген Шымқалаға халықтың сүйіспеншілігінің осылай үйлесе өрілуі бар қазақтың арманын бір атауға сыйғызып тұрғандай...

«Қастеевтің» қабырғасынан шығады

Мемлекет басшысы өнер адамдарымен кездесуде «Қазақстандықтардың жас буынын адамгершілік рухта тәрбиелеуге бағытталған анимациялық фильмдер жасау маңызды» – деген болатын. Осыған орай соңғы жылдары Шымкентте балалар фильмдері мен мультфильмдер көбірек түсіріліп, сапасы да жақсарып келеді.

Осы орайда өңірімізде өнер мен білімді үйлестіре білген Ә. Қастеев атындағы ОҚО өнер және дизайн колледжінің анимация саласында орны бөлек. Бұл оқу орнының жастары аниматор мамандығын терең меңгеруде. Солардың бірі Дариға Еркінбек – колледждің «Анимация графика» мамандығының 4 курс студенті.

Дариға бала күнінен бейнелеу өнеріне қызыққанын айтады. Бертін келе Кентау қаласындағы мектепте көркем сурет үйірмесіне қатысып жүргенде анимация саласына әуестігі оянады. Оның бұл қызығушылығы Шымкенттегі Ә. Қастеев атындағы көркемсурет колледжіне жетелейді. Колледжде білікті ұстаздарынан анимацияның қыр-сырын игеріп, қазақы кейіпкерлер мен тәрбиелік мәні зор мультфильмдер жасауды мақсат етеді. Тынбай еңбектенудің нәтижесінде 2016 жылы Дариға «Алтын сақа» кинофестиваліне қатысып, ұстазы Рауан Мейірбековтің жетекшілігімен жасаған «Түлкі мен қырғауыл» мултфильмі І орынды иеленеді. 

2017 жылы Түркі елдерінің астанасы Түркістан қаласында да «Алтын сақа» халықаралық фестивалі ұйымдастырылып, Д. Еркінбек ұстазы Р. Мейірбековпен бірге «Арыстан мен тышқан» мультфильмімен қатысады.

Өнерлі қыз қазақ анимациясынан «Сақ» киностудиясынан шыққан «Қошқар мен теке» мультфильмін ұнататынын айтады және мұндай мультфильмдерді жасау асқан төзімділікті қажет ететінінен хабардар.

–«Қошқар мен теке» мультфильміндегі қошқардың момындығынан өмірдегі адамдардың сабырлы, байсалды мінезі айқындалып тұрады. Ал ешкіде шыдамсыз адамның болмысы бейнеленген. Жалпы мультфильм шығару сабырлылықты талап етеді. Мәселен, 1 секундтық көрініс үшін 24 сурет салу қажет. 10 минуттық мультфильмді жарыққа шығару үшін қанша сурет салу керек екенін ойлап көріңіз, – дейді кейіпкеріміз.

Ә.Қастеев колледжінде «Анимациялық графика» пәнінен сабақ беретін Рауан Мейірбеков бұл салаға тәлім-тәрбиелік, патриоттық және ұлттық тұрғыдан қарау керектігін айтып өтті.

– Анимация – бүгінгі таңда өте қажет өнер саласы. Бірінші кезекте өсіп келе жатқан жас ұрпақтың дүниетанымына, тәлім-тәрбиесіне, ұлттық сана-сезіміне тікелей қатысы бар. Осындай ерекшеліктерін ескере отырып, Ә.Қастаев атындағы ОҚО өнер және дизайн колледжі 2011 жылы алғаш рет анимация-мультипликатор мамандарын даярлауды қолға алды. Осы уақытқа дейін 19 маман колледж қабырғасынан білім алып шықты. Бүгінде колледжде тағы 10 оқушы анимация кәсібін игеруде. Түлектеріміз негізінен осы саладағы «Сақ» киностудиясында еңбек етсе, кейбір оқушыларымыз білімін жетілдіру үшін шет елдерде оқуын жалғастырып жатыр, – дейді ұстаз.

Өңірімізде көркем өнер және дизайн саласында білікті мамандарды тәрбиелеп отырған колледжде бүгінде дизайн, сәндік қолданбалы өнер және халықтық кәсіп, мүсіндеу және графика, театр декорациясы мамандықтары бойынша 539 оқушы білімін жетілдіруде.

Колледж директоры Дидар Айдарбековтың айтуынша, сабақтың басым бөлігі өнерден тұратындықтан, бір орында тоқтап қалмау аса маңызды.

– Өнерді дамытып отырса ғана биікке өрлейді. Сондықтан да колледжімізде бейнелеу өнерінің біліктілігін дамыту үшін жаңа мамандықтар ашып жатырмыз. Атап айтатын болсақ, анимациялық графика, мүсін және 2017-2018 оқу жылына «Суретші-безендіруші» мамандығы қосылды. Бұл мамандықты оқыту 2000 жылы тоқтап қалған еді. Бүгінде 18 оқушы осы салада өз білімін жетілдіруде. Алдағы уақытта архитектура мамандығын қосып оқытуды жоспарлап отырмыз, – дейді колледж директоры.

Осылайша бұл колледж өнер және дизайнның орта буын мамандарын дайындауға өз үлесін қосып келеді. Колледж оқытушылары мен студенттері Ресей, Қырғызстан, Өзбекстан, Түркия мемлекеттерінде өтетін әртүрлі деңгейдегі фестиваль, көрме, симпозиумдарға қатысып тұрады.