Шымкент келбеті

Шымкентте айыппұл салынған көліктер тұратын 3 ақылы айып тұрағы бар. Солардың бірі – «ЛТД Тұрмыс» ЖШС-не қарасты айып тұрағынан 16 шілдеге қараған түні өрт шықты.

Төтенше жағдай болған сәтте айып тұрағында 45 көлік тұрған еді. Олардың барлығы жанып кетті.
«Өртенген көліктердің шығынын кім төлейді?» деген сұрағымызға айып тұрағының басшысы Абзал Әбдіқадыров жауап берді. Оның айтуынша, жанып кеткен 45 көліктің 35-і ақылы тұраққа жою үшін жеткізілген, ал қалған 10 көліктің алтауының тұраққа қойылған уақыты 3 жылдан асып кетіпті.
– Көліктер тым ескі болғандықтан болар, оларды иелері осы күнге дейін іздеп келген жоқ. Тағы 4 көлік жуырда ғана тұраққа қойылды. Олардың шығынын біздің мекеме өтейтін болады, – деді айып тұрағының басшысы.
Жалпы, Шымкенттегі ақылы айып тұрақтарына күніне 40-тан астам көлік жеткізіледі. Қалалық ішкі істер департаментінің әкімшілік полиция бөлімінің басшысы Серік Толыбаевтың айтуынша, олардың арасында жүріп тұрған да, бұзылған да көліктер бар.
– Қалада иелеріне айыппұл салынған көліктерді орналастыратын 3 айып тұрағы бар. Оның бірі – Бәйдібек би – Төлеметов көшелерінің қиылысында, екіншісі «Су ресурстары-Маркетинг» ЖШС жанында, үшіншісі – «ЛТД Тұрмыс» ЖШС-не қарасты айып тұрағы. Біздің қызметкерлер көлік жүргізушілерінің ережені бұзуына байланысты күніне 400-ге жуық әкімшілік хаттама толтырады. Сол көліктердің 40-тан астамы айып тұрағына жөнелтіледі. Көшеде көлікті дұрыс қоймағандардың 10-15-і эвакуатор арқылы жеткізілсе, айып тұрағына апаратын тағы 10-15 көліктің иелері мас күйде рөлге отырған немесе жүргізуші куәлігі жоқтар. Жол-көлік оқиғасына байланысты айып тұрағына тоғытылатын көліктер де жоқ емес. Тағы 4-5 көлік сот орындаушылардың борышкерлердің мүлкін бұғаттауына байланысты айып тұрағына жеткізіледі, – дейді полиция подполковнигі.

Полиция подполковнигінің айтуынша, көрсеткіштер бұдан төмендейтін немесе 2 есеге артатын күндер де болады. «Алайда, азаматтардың көпшілігі көлігін ақылы тұрақта ұзақ қалдырмайды. Салынған айыппұлды төлеп, 1-2 күнде шығарып алуға тырысады. Себебі, айып тұрағындағы әр күнге ақы төленеді. Әйтсе де осында жатып, айыппұлының көлемі өз құнынан асып кеткен көліктердің тағдыры тек сот шешімі шыққаннан кейін мәлім болады» дейді полиция қызметкері. Яғни, көлік иесі темір тұлпарынан бас тартқан жағдайда айып тұрағының шығыны сот шешіміне сәйкес өндіріледі. Сондай-ақ, тиісті көлемдегі айыппұл мөлшері бюджетке аударылуы тиіс.

Айта кетейік, айып тұрағынан шыққан өртті сөндіруге 76 өрт сөндіруші, 17 техника қатысты. Тілсіз жау сағат 02:13-те оқшауланып, сағат 03:05-те толық сөндірілді. Өртенген аумақ 294 шаршы метрді құрады. Айып тұрағының жанында орналасқан жиhаз цехының шатырын да жалын шарпыған. Абырой болғанда өрттен адамдар зардап шеккен жоқ. Тұрақта шикі мұнай қалдығы құйылған 20 тонналық «Камаз» жүк көлігі болған екен. Қалалық ТЖБ қызметкерлерінің берген мәліметіне сүйенсек, өрт сол «КамАЗ» көлігінен шығып, кейін жанындағы жеңіл көліктерге тараған. Өрттің нақты шығу себептері қосымша анықталатын болады.
Қазіргі таңда бұл оқиға ҚР қылмыстық кодекстің 202-бабы (бөтеннің мүлкін қасақана жою немесе бүлдіру) бойынша сотқа дейінгі тергеп-тексерудің бірыңғай тізіліміне тіркелді. Облыстық ішкі істер департаментінің өкілдері осылай деп хабарлады. Сараптамалар тағайындалып, сотқа дейінгі тергеп-тексеру амалдары жалғасуда.

Шымкенттің шырайын арттыруға бүгінде жауапты мекемелер ғана емес, әрбір қала тұрғыны ықыласты. Қалада 156 орталық көше, 8 саябақ, 32 гүлзар, 46 ескерткіш бар. Жайдары жаз кешінде олардың қайсыбірін саяласаң да салқын, таза, жасыл желек пен қызылды-жасыл гүлге оранып жатыр.

Шымкент қаласының тұрғын үй коммуналды-шаруашылық бөлімінің басшысы Нұрлан Бектұрсыновтың айтуынша, бүгінде бұрынғыдай көше шамдарын сындырып кету, көгалды таптау, гүлді жұлу оқиғалары едәуір азайған. Керісінше, қала тұрғындары көріктендіру жұмыстарына бір-бірімен жарыса атсалысуға тырысады. Өз ауласы мен көшесін гүлдендіріп, «Таза қала» байқауына қатысып жатқаны қаншама?! 2018 жылы қаланың саялы орындарын Бекет батыр көшесіндегі гүлзар мен «Астана» аллеясы және Қошқар ата өзенінің абаттанған жағалауы толықтырды.
– Қаланың тазалығына «ЛТД Тұрмыс», «СМД-Құрылыс», «Бәйтерек-ЛБ», «Югдорсервис» ЖШС мердігер мекемелері жауапты. Қазір күн ыстық, жаз маусымында атқарылатын жұмыстың негізгісі – көшелерді жуу, қала аумағындағы гүл, ағаш сынды жасыл желекті күтіп ұстау, суару жұмыстары кестеге сай атқарылуда. Бұл шаруалар көбіне кешкі және түнгі уақыттарда атқарылады, – дейді Нұрлан Қарабалаұлы.
Бұдан өзге қаладағы 1 146 аялдаманың бірқатары жекеменшікке берілгенімен, басым бөлігі мемлекет меншігінде. Оларды күтіп-ұстау жұмыстары – ТҮКШ бөлімінің құзырында. Қоғамға жайлы әрі ыңғайлы болу талабына жекеменшік аялдамалар да сай болуы тиіс. Осы талап негізінде алдағы уақытта бірқатар жұмыстар қолға алынбақ. Талапты орындамаған жағдайда аялдама мемлекет меншігіне өтеді.
«Шатқал» бағдарламасы аясында қолға алынған «Самал» саябағында көгалдандыру жұмыстарына 2018 жылы қала тұрғындары жаппай қатысты. Бүгінде ондағы мыңдаған түп ағашты күтіп, баптау жұмыстары қолға алынған.
– «Шымсая», «Юнус Эмре», «Депутаттар» және «Нұр Отан» шатқалдары қала аумағына қарасты. Қазір мұнда жер асты су ұңғымаларын қазу, саябақтарды қоршау жұмыстары жүргізілуде. Әкімшілік-іскерлік орталығындағы «Юнус Эмре» саябағының жобалық-сметалық құжаттары дайын. Келер жылы бұл шатқалда қызу құрылыс жұмыстары жүргізу жоспары бар, – дейді бөлім басшысы.
Шымқаланың аумағындағы санитарлық тазалық жұмыстары мазараттарда да жүргізіледі. Олардың саны 65 болса, 44-ін тазалап, күтіп ұстауға ТҮКШ бөлімі жауапты. Ал 2014 жылы қала аумағына енген тағы 21 қорымның құжаттары заңдастырылған соң олар да аталған мекеме қарамағына өтеді.

Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың Жарлығымен шілденің бірінші жексенбісі Ұлттық домбыра күні болып белгіленді. «Нағыз қазақ – қазақ емес, нағыз қазақ – домбыра» дейтін халық үшін бұл мерекелі де, берекелі күн болды. Осылайша әр қазақтың жүрегін тербететін ұлттық аспап күні биыл 1 шілде күні аталып өтті.

Флешмоб

Шымкент қаласының әкімдігі ұйымдастырған дендрологиялық саябақтағы мерекелік шараға шаһар тұрғындары мол жиналды. Оларды домбыра ұстаған мыңға жуық мектеп оқушысы қарсы алды. Бір мезетте бірнеше композицияны орындаған домбырашы мың бала әп сәтте денросаябақ аспанын күмбірлеген күйге толтырды.
– Мемлекеттік дәрежеде ұлттық домбыра күнін атап өту сондай бір керемет әсер қалдырды. Домбыра – біздің брендіміз. Дәл осындай қуанышты күн қарсаңында домбыраға ынтық мың балаға дирижерлық жасағаныма қуаныштымын, – дейді Дүйсентай Сатылғанұлы.
Бұл флешмобтан кейін серуендеушілер саябақ ішіндегі түрлі көріністі тамашалады. Көзге алдымен ұлттық киім киініп, саябақтың әр тұсында домбыраның қоңыр үніне ілесе ән салған қыз-жігіттер түседі.

Халықтың көңілінен шыққан мереке

Ән шырқаған топтардың бірі «Оқушылар сарайының» үйірме жетекшілері екен. Директорының орынбасары Ислам Көпжасаров «қаладағы ауқымды іс-шараның бәріне қатысамыз. Алайда дәл бүгінгідей табиғат аясында отырып, ешқандай сценарийсіз, көңілің қалаған әнді домбыраның қоңыр үніне ілесіп шырқағанға не жетсін?» десе, №2 балалар саз мектебінің директор Ләззат Алтынғалиқызы дендросаябаққа жиналған халықтың көптігіне қуанды.
– Астананың 20 жылдығын атап өту қарсаңында бұл бір есте қалатын сондай жақсы, игілікті бастама болды. Флешмобқа біздің домбырашы оқушыларымыз да қатысты. Жалпы, №2 балалар саз мектебінің ұлт аспаптары бөлімінде 421 бала дәріс алады, – дейді директор.
Бұл күні дендросаябақта қолөнер шеберлері Қожабек Сәдібеков пен Дастан Шаметов ұлттық музыкалық аспапты жасаудан шеберлік сағатын өткізді. Шеберлерді қаумалаған көпшілік домбыраның түр-түрімен танысып, қолына алып шерткенімен қоймай, делебесі қозып, 1-2 ән мен күйді тартып салды. 
Бұдан әрі үлкен сахнаға барар жолға жағалай суретшілер жайғасыпты. Олар айтулы күннен алған әсерін бояумен жеткізуге тырысқан. Ағаштар бағына келген көпшілік «1 шілде домбыра күні» деп жазылған үлкен сахнадан шымкенттік өнерпаздардың концерттік бағдарламасын тамашалады. Ал қаланың бірқатар кітапханалардында мерекелік шара аясында рухани бағыттағы түрлі басқосулар ұйымдастырылды.

Жайлаукөл кешінде...

Алғаш рет тойланған ұлттық домбыра күніне арналған мерекелік шараның бірі Жайлау көл саябағында жалғасты. Кешкілік уақытта демалуға жиналған миллионды қала тұрғындары мен шаһар қонақтарына әдет-ғұрып және салт-дәстүр орталығы «Домбыра-думан» деп аталатын керемет кеш сыйлады.
Ұлттық нақышта киінген әжелер мен өнерпаздар күмбірлеген аспаптың үнімен әп-сәтте қалың көрермен жинады. Ән мен күйдің үйлесімінен бұқара ләззат алса, жас ақындар айтысы мен термешілердің өнеріне арқасы қозып сала берді.
Бұл кеште өнерін ортаға салып, көрерменге тамаша кеш сыйлағандардың қатарында адуынды айтыскер ақын Нұрлан Есенқұлов, Айбол Жолдықожаев, «Тассай сазы» әжелер тобы, «Салтанат» домбырашылар ансамблі болды. Сонымен қатар орталықтың қызметкерлері де ұлттық аспабымыздың құлағында ойнаудан қалыс қалмады. Екі сағатқа ұласқан көңілді кеште суырлып шығып өз өнерімен жұртты баурап алған балақайларды да атап өткен жөн.
Кеш соңында ұлттық аспабымыз мен төл өнеріміздің өрісін кеңейтіп, атадан қалған асыл мұраны көпке дәріптеп жүрген өнерпаздар мен кешке атсалысқан орталық қызметкерлері Алғыс хатпен марапатталды.

Ақмарал МОЛДИЯРҚЫЗЫ
Азамат ЖАППАР

Елімізде ауқымды өзгерістер орын алуда. Бұған дейін 16 өңірі бар Қазақстанда тағы бір мегаполис пайда болды. Бұдан былай Шымкент – республикалық маңызы бар Алматы мен Астанадан кейінгі үшінші қала, 17-ші өңір!

1 154 пәтер пайдалануға беріледі

Шымкент тарихындағы жаңа кезеңді бастамас бұрын қазіргі тыныс-тіршілігіне көз тастайықшы, биыл 20 жылдығын атап өткелі отырған Астананың жетістігін қайталай аламыз ба?
Әрине, ол уақыт еншісінде. Ал біз қала келбетін қалыптастыратын негізгі саланың бүгінгі жай-күйіне тоқталайық. Миллионды қалада бүгінде ауқымды екі құрылыс алаңы бар. Оның бірі – әкімшілік-іскерлік орталығы болса, екіншісі – Shymkent-city жобасы. Қалалық құрылыс бөлімінің басшысы
Әбілсейіт Рабаевтың айтуынша, Шымкентте көп қабатты 60 тұрғын үй салынуда.

– Жалпы ауданы 208 202,9 шаршы метрді құрайтын құрылыс алаңында 3 556 пәтер орналасады. Тарқатып айтсақ, көпқабатты 60 тұрғын үйдің 27-сі әкімшілік-іскерлік орталығынан бой көтеруде. Оның 20-сы кредиттік, 7-і арендалық (коммуналдық) бағытта беріледі. Ал 31-і
Тұран шағынауданында. Оның да 20-сы несиелік, ал 11-і арендалық бағытта беріледі, – дейді бөлім басшысы. Сондай-ақ, қаланың Гагарин көшесінде №112 және Ақназар хан көшесінде №62 5 қабатты 2 үйдің құрылысы басталған. 2019 жылға өтпелі құрылыс нысанында 70 пәтер болады.
2018 жылы шаһарда 1 154 пәтерлі 21 үйдің құрылысы аяқталады. Оның 9-ы кредиттік, 12-сі арендалық (коммуналдық) бағытта берілмек. 39 үй 2019 жылға өтпелі.

Сапаға кім жауапты?

Тұрғын үй құрылысына қосымша инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымды жеткізу де Шымкент қалалық құрылыс бөліміне жүктелген. Жергілікті атқарушы орган – ӘІО, Тұран шағынаудандарындағы құрылысы аяқталған нысандарды газбен, электр қуаты, байланыспен қамту жүйелерінің сыртқы жұмыстарын атқарып, жылумен қамтамасыз ететін модульдік қазандық құрылыстарын жүргізеді. Ал сапа жағына құрылыс нысандарының паспортында көрсетілетін техбақылау (технадзор) мамандары жауапты. Себебі, бұл мамандар дәл осы қызметті атқару мақсатында мемлекеттік стандарттаудан өтеді. Сертификат алады.
– Құрылыс саласының мамандары «Қандай инновация енгіземіз?», «Құрылыс сапасын түбегейлі қалай жаңартамыз?» деген сұрақтар төңірегінде бірауық ойлануы керек. Жаңа мүмкіндіктер жайлы ой қорыту үшін қызметкерлердің бос уақыты болғаны абзал, – деген бөлім басшысы техбайқау қызметіне тоқталды.
Оның айтуынша, құрылыс саласында сапаны қадағалау жұмыстары үш деңгейде атқарылады. Оның біріншісі – құрылысшылар. Олар құрылыс заттарынан әлдеқайда «сапалы» болуы тиіс. Мердігер нағыз мамандарды жұмысқа тартпаса, кейін олқылықтың орнын жөнге келтіру үшін 2-3 есе артық шығынға батады. Кепілдеме мерзімі 5 жыл болса, мердігер 5 жыл бойы сол сапасыз салынған нысанның төңірегінде ғана қызмет етеді. Екінші, құрылыс заттары. Құрылыс заттарын тиісті орнына жобада бекітілгендей дәл қолдану шарт. Ал үшіншісі, техникалық сапа, оны техбайқау инженерлері жүргізеді.
– Құрылыс бөлімі – тапсырыс беруші. Біз техбайқаудан өткен нысанды «сапасыз» деп мін таға алмаймыз. Себебі, мердігерден жұмысты қабылдау кезінде техбайқау жүргізетін инженер мамандар құрылыс сапасын ҚР Заңдары негізінде құптайды. Оны қарапайым жұрт біле бермеген соң тапсырыс берушіге шағымданады. Бөлім сол кемшіліктерді түзету үшін мердігер мекемемен 5 жыл кепілдік мерзімі аяқталғанша әуре болады. Егер техбайқау саласының мамандары өз ісінің жауапкершілігін сезініп, талап қоя білсе, мердігер де шикілікке жол бермейді. Ал біздің мамандар құрылыс саласындағы басқа да ауқымды шаруаларға бас қатырып, ізденіс арттырған болар еді. Біз «кемшіліктерді кепілдік мерзімінде қалыпқа келтіреміз» деген түсініктен арылуымыз қажет, – дейді Ә. Рабаев.

4 қабатты мектептер салынады

Жыл сайын бірнеше жаңа мектеп пайдалануға берілгенімен, халық саны да күн санап артуда. Сонымен қатар, заман талабына сай интеллектуалды оқыту жүйесі мен сапалы әрі жан-жақты білім беру бүгінгі күннің басты талабына айналды. Демек, білім нысандарын сол бағдарламаға сай жасақтау қажет. Қосымша үйірмелерді және әр баланың еркін ізденіс жасауына толық мүмкіндік жаратуды ескерсек, жаңа мектепке деген сұраныс жуық арада өзектілігін жоғалтпасы анық. Бұл мәсәленің шешімін қалай табамыз?
Құрылыс саласының мамандары бұл сұрақ төңірегінде де ой қозғады.
– Қазір құрылыс нормаларына өзгерістер енгізілуде. Қалада жерге деген сұраныс өте жоғары. Сондықтан, бос әрі тиімді жер телімін табу қажет болады. Мәселен, 1200 орындық мектепке 3 гектар жер қарастыру керек. Әр мектепке жер бөліп, оны заңдастырып, құрылысты жобалау, қаражат бөлу кезең-кезеңмен атқарылатын жұмыстар. Осы орайда құрылыс саласының мамандары бұрынғы жобаға біршама өзгеріс енгізу арқылы жүктемені жеңілдетуге болатынына көз жеткізді. Бұған дейін тек 3 қабатты мектеп салынса, ендігі жобалық-сметалық құжаттарды 4 қабатты ғимараттарға арнап жасамақпыз. Бұл жаңалық осы жылдың көктемінде қолдау тапты, – деп, Әбілсейіт Байсейітұлы жағымды жаңалығымен бөлісті.
Бөлім басшысы мұндай жобаны қолға алғанда Шымкенттің сейсмикалық ахуалы да ескерілетінін атап өтті. Қазіргі таңда Шымқала аумағында 12 мектеп пен 1 балабақша салынуда. Оның 5-і биыл пайдалануға беріледі. Атап айтсақ, Таскен тұрғын алабында №103 орта мектеп жанынан 600 орындық, ал Сайрамдағы №112 мен Қарабастаудағы №99 орта мектептердің жанынан 300 орындық қосымша жаңа ғимарат салынуда. Бозарық шағынауданында 900 орындық жаңа мектеп қыркүйек айына дейін пайдалануға беріледі деп жоспарланған. Сондай-ақ, №76 орта мектептің іргесінен бой көтеретін жаңа оқу блогы мен асхана, шеберхана, спортзал құрылысы да биыл аяқталады.
Жалпы, 13 нысанның 1-іне ұлттық қордан, 4-іне республиалық, 7-іне облыстық, тағы 1-іне қалалық бюджет есебінен қаржы қаралған. Сонымен бірге, тағы 4 жаңа білім нысандарының ЖСҚ-сы дайын, 9-ы бойынша жобалау жұмыстары жалғасуда.

Цифрлы құрылыс, ұтымды жүйе

Жасыратыны жоқ, бұған дейінгі құрылыс барысы Кеңес одағының инженерлік-техникалық шешімдеріне сүйене отырып жүргізілген. Демек, қаншама жаңа нысан бой көтергенімен, құрылыс саласында елеулі өзгеріс орын алмаған. Мамандар шаһарда биік әрі зәулім ғимараттар тұрғызу үшін еурокодтарды енгізу қажеттігін алға тартып отыр.
Сәуір айынан бері жаңа жобаны жандандыру мақсатында қалалық құрылыс бөлімінің жанынан техникалық кеңес құрылды. Ә.Рабаевтың мәлімдеуінше, кеңес құрамында ең үздік сәулетші, жобалаушылар, тәжірибелі инженерлер, өңірге еңбегі сіңген құрылысшылармен қатар жас мамандар бар.
– Жас мамандар соңғы жаңалықтар негізінде білім алуда. Сондықтан, олардың практикасы аз болғанымен, теориялық білімі мен жаңашыл идеялары бар. Міне, соны назарға алуымыз қажет, – деген бөлім басшысы кеңседегі қызмет барысын да бір шолып өтті. – Біздің халық жер көлемі жағынан ұлы державалардан кейінгі орынға жайғасқанымен, халық саны 18 миллион ғана. Осы аз ғана азаматымыздың әрқайсысының бойындағы тек өзіне тән ерекше қабілетті көріп, оны қоғам дамуына, ел игілігіне пайдалана білуіміз керек.
Шымкент қалалық құрылыс саласының мамандары ғаламтор мүмкіндіктерін тиімді пайдалануды қолданысқа енгізіп үлгеріпті. Бұл мекеме «пятиминутка», «планерка» атаулы жиындарды өткізбейді.
– Біз цифрлы Қазақстанды құру үшін санамызды жаңғыртып, Кеңес дәуіріндегі жүйеден арылуымыз қажет. Елбасы саясатына негізделген басты мақсатым – осы бөлімдегі 23 қызметкермен онлайн режимде байланыс жасау. Қазір біз «мобильді кеңседе» жұмыс істейміз, – деген бөлім басшысы қолына планшетін алды.
Ұжымдық менеджмент «канбан» жүйесінде жүзеге асады екен. Өте қызықты әрі тиімді жүйе. Әр сектордың жұмысы кезең-кезеңімен бөлек орналасқан. Мәселен құрылыс жұмыстары жер өңдеу, іргетасын қалау, қабырғасын көтеру, шатырын жабу болып бөлінген. Мұнда барлық мәліметтер сақтаулы. Кім, қалай, қашан жұмыс жасағаны дәйектермен анық көрсетілген. Құжаттар да осындай назардан өтіп, соңғы кезеңге дейін жалғаса береді. Орындалуына қарай басшы немесе жауапты маман жұмысты келесі деңгейге электронды түрде ауыстырып отырады.
– Жиналыс жасайтын сәтте мамандардың бірі құрылыс басында, бірі кеңседе, енді бірі түрлі жағдаймен үйінде, тағы басқа жақтарда болуы ықтимал. Ал жиналысты виртуалды түрде жасау арқылы әріптестер белгілі бір мәселені талқылап, шешімін табуға, ұсыныс айтуға және есеп беруге, жоспар құруға түгел қатыса алады. Мұндай жағдайда қызметкерлер мысын басатын аурадан арылып, ойын да еркін жеткізе алады. Есесіне, жиналысқа кешігіп немесе қалыс қалған адам болмайды. Жақсы емес пе? Кей жиналыстардан қойындәптерді шимайлап, сурет салып қайтатынымыз бар ғой – деп күлді Әбілсейіт Байсейітұлы.
Үшінші мегаполистің құрылыс саласында ауқымды өзгерістерді қолға алу тәжірибемен қатар ғылыми жаңалықтарды білуді, меңгеруді де қажет етеді. Ә.Рабаев мамандарына тиісті деңгейде білімін жетілдіру үшін бар жағдайды жасауға ниетті екенін жасырмады.
Айта кетейік, республикалық маңызы бар Шымшаһардағы бөлім басшысымен қызықты әрі заманауи үлгіде өрбіген сұхбатта біз де тізе бүгіп отырмадық. Қойындәптерге де ештеңе түртпедік. Қабырғаны жағалай орнатылған тақтадағы мәліметтерді жүре әңгімелеген басшының сөзі сұхбаттасушысын жалықтырмады. Мегаполиске тән, тіпті еуропалық бағыттағы жаңашыл сұхбат өзге сала қызметкерлеріне де үлгі боларлықтай әсерлі өтті.

Банк династиясының негізін қалаушы ағылшын Натан Ротшильд бұдан 2 ғасыр бұрын «Ақпараттың қожайыны кім болса, әлемді сол билейді» деп еді. Уақыт өткен сайын бұл сөздің құны артып келеді. Оның үстіне бүгінгідей цифрлық жүйесі дамыған қоғамда ақпараттың алар орны орасан.

Қазіргі таңда ақпараттық салада қызмет етуге жаны құмар, жаңашыл жастар да аз емес. Мектеп жасынан-ақ «Кім болғың келеді?» деген сұраққа кідірмей «журналист» деп жауап беретін жастар оқуға түсерде сүйікті Шымқаласынан алысқа кеткісі келмейді. Ал Шымкентте журналист мамандарды дайындайтын факультет жоқ. Есесіне, Түркістан облыстық «Жастар ресурстық орталығының» қолдауымен «Zhas MEDIA» жас журналистер жобасы қолға алынды.
– Біздің мекеме 14-29 жас аралығындағы жастармен жұмыс жасау кезінде олардың түрлі қызығушылықтарын қанағаттандыруды, қолдауды басты назарға алады. Бұған дейін жастардың ұсынысымен ашылған «Шаңырақ» жас отбасылар мектебі мен «Көшбасшылар» мектебінің қатарын «Zhas MEDIA» жас журналистер мектебі толықтырды. Енді Шымкент қаласының және Түркістан облысының жастары өз қызығушылығын осы мектептің сабақтарына қатысып, дамыта алады, – дейді орталық басшысы Береке Дүйсебеков.
2017 жылдың күзінде ашылған мектепке бүгінге дейін 700-ге жуық жас мүше болып, 300-ден астам 40 сағаттық дәрісті толық аяқтап, сертификат алды. «Zhas MEDIA» жобасының алғашқы түлегі Бақдәулет Нұрмат – тіл маманы.
– Журналистикаға мектеп жасынан әуеспін. Бірақ, «Қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығы бойынша жоғары білім алдым. Сол біліміммен бағымды ақпарат айдынында сынап көргім келген. «Іздегенге сұраған» демекші, дәл осы тұста «Жастар ресурстық орталығы» жаңа жобаны қолға алды. Біздің топта әртүрлі жастағы 15 қыз-жігіт белгілі тележүргізуші Санди Сұлтан мен «Еуразия» арнасының журналисі Гүлназ Ауданбаевадан 4 күн бойы дәріс алдық. Маған камера алдында сөйлеу, сұхбат алу, сюжет дайындау және мақала, эссе жазу бойынша айтылған сабақтар ұнады. Өзіме қажетін көкейіме түйіп алдым, – дейді мектептің алғашқы сертификатын алған жас маман.
Шымкентте алғаш рет қолдау тапқан жоба аясында Түркістан облыстық жастар ресурстық орталығының басшысы Береке
Дүйсебеков «SS LAB» телелабораториясының құрылтайшысы, тележүргізуші Санди Сұлтанмен меморандум түзген. «Zhas MEDIA» жас журналистер мектебі Шымкент қаласында ғана емес, Түркістан облысына қарасты әр аудан жастарымен де жұмыс жасайды. Жақында ғана жоба жетекшілері Кентау жастарына ақпараттық саланың қыр-сырын үйретіп қайтты.
Бұл жобаның жүзеге асу кезеңі 3-ке бөлінеді. І кезеңде аудан, қалаларда журналистика саласына қызығушылығы бар 1 500 жасты оқыту барысында ынтасы жоғары 150 жас іріктеледі. ІІ кезеңде осы іріктеуден өткен 150 жас медиа форумға қатысады. Оған белсенді қатысқан 50 жас келесі кезеңге өтеді. ІІІ кезеңге өткен 50 жас республикалық және жергілікті БАҚ-та іс-тәжірибеден өтеді. Нәтижесінде өз қабілетін жан-жақты көрсетіп, журналистикаға жаны құмар 5 жас маман осы салада қызметке орналасуға мүмкіндік алады.
Дегенмен, Жастар ресурстық орталығының қызметкері Айгүл Әлішердің айтуынша, қазылар алқасына 5 адамды іріктеу қиынға соғуда. Өйткені, жобаға қатысушылар арасында мектеп жасынан-ақ журналистика жолында еңбек етіп жүргендер бар.
– Жобаға қатысушы жастардың көбі Шымкент қаласында. Осыған байланысты жақында орталық тарапынан шымкенттік жастар үшін «Қазақстан» телеарнасының журналисті
Руслан Жылқыбай, «Айқын» газетінің оңтүстік өңірлері бойынша тілшісі Нұршат Төкен мен фото-тілші Мақсат Шағырбаев, ONinfo.kz сайтының редакторы, блогер Дастан Башировтардың қатысуымен семинар-тренинг ұйымдастырдық. Спикерлер журналистика саласындағы тәжірибесімен бөлісіп, газеттер мен интернет ресурстарында мақала жазу тәртібі, фотожурналистика, әлеуметтік желіні тиімді пайдаланудың жолдары мен тұлғалық иммидж қалыптастыру, ақпараттық қауіпсіздік, блог жүргізу бағыттары бойынша тәжірибелерімен бөлісті, – дейді орталық қызметкері.
Ендеше, Жастар ресурстық орталығы 14-29 жас аралығындағы «журналист боламын» деген әр жасты «Zhas MEDIA» жас журналистер мектебіне шақырады. Талапты жасқа орталық есігі таңғы 9-дан кешкі 7-ге дейін ашық.

Халық мемлекет дамуының ең маңызды дерегі. Халық саны көбейген сайын ол ортада қажеттілік те артады. Оны қамтамасыз ету мақсатында түрлі қызмет түрі пайда болады. Яғни, елді өркендетудің негізгі себебі – демографиялық саясат. Осы саясаттың нәтижесінде Оңтүстік өңірінде үлкен бір мегаполис пайда болды.
Республиканың үшінші мегаполисі – Шымкент қаласы.

Көпбалалы аудан

Осы орайда қала халқының миллионға жетуіне, адам санының тұрақты өсуіне ең әуелі көпбалалы, ардақты аналарымыздың үлесі зор екенін ерекше атап өту қажет-ақ. Шымкенттің 18 жасқа дейінгі 4-5 баласы бар аналарының саны бүгінде 22 мыңнан асқан. Ал жасы 18-ден асқан 4-5 баласы бар отбасы саны одан әлдеқайда көп.
Шымкент қалалық жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімінің сектор меңгерушісі Ұлдана Абытханқызының айтуынша, шаһарда тағы 533 Батыр ана бар. 2 198 «Алтын алқалы» және 5 925 «Күміс алқалы» ана, 829 І-ІІ дәрежелі «Ана Даңқы» орденімен марапатталғандарды қоса есептегенде үшінші мегаполистің алтын құрсақты аналардың жалпы саны 31 983-ті құрайды.
Ал осы түрлі әлеуметтік төлемдер тағайындалған көпбалалы 31 983 ананы аудандарға бөліп тарқатсақ, ең көбі Абай ауданында тұрады екен. Ал Әл-Фарабиден – 5 114, Еңбекшіден – 7 469, Қаратау ауданынан – 8 460 алтын құрсақты ана тіркелген.
Абай ауданы әкімінің орынбасары Гүлсара Сәрсенбайқызы жыл басынан бері көпбалалы аналарға 24 алтын, 81 күміс алқа табыс етілгенін айтты.
– Бүгінде ауданымызда 1 266 «Алтын алқалы», 2006 «Күміс алқалы» ана бар. Олардың 75%-ы жастар екенін атап өту маңызды. Қазір көпшілік отбасы 2 немесе 3 баламен шектеліп қалып жүргенде, еліміздің демографиясына үлес қосып, көпбалалы болудан, оларды өсіріп, жақсы тәрбие беруді қорқыныш деп білмейтін жас отбасылардың көптігі қуантады. Тағы бір айта кетерлігі, осыдан 1 жыл бұрын «күміс» алғандардың бірқатары биыл «Алтын алқа» белгісіне ие болды. Демек, келер жылы «Күміс алқалы» 2006 алтын құрсақты аналарымыз бұл көрсеткішті тағы біраз арттырары сөзсіз, – дейді әкім орынбасары.

Манатты өсірген марапат

Абай ауданындағы 10 мыңнан астам көпбалалы ананың бірі Манат Бименоваға хабарласқанда, өзін облыс әкімі Жансейіт Түймебаев құттықтағанын естідік.
– Алтын, күміс алқаны бала жасынан асқанда береді ғой. Мен 2016 жылдың сәуірінде «Күміс алқа» алғанмын. «Алтынды» 2018 жылдың 1 наурызы күні қаладағы ауқымды іс-шарада облыстың әкімі тапсырды. Мұндай құттықтаудан кейін балалардың көптігіне бір ғана отбасы емес, бүтін бір аймақ қуанатынын түсіндім. Сондай елдің қуанышына тамшыдай болса да үлес қосуға себепші бола алғаныма қуандым. Кеудемді мақтаныш кернеді, – дейді Манат Төлепбергенқызы.
Иә, сол күнгі іс-шараға қатысып, өңір басшысының «Алтын алқа» алғалы отырған аналардың суретін көріп, "Шынымен 7 баланың анасы ма? Ұқсамайды ғой» деген оймен құжаттарын қайтадан өзім тексеріп шықтым» дегені есімде қалыпты. Қызық. Сол күні Манаттан сұхбаттасу үшін телефон нөмірін алуға мүмкіндік болмап еді. Көпбалалы ана тақырыбына кейіпкер іздегенде Ынтымақ шағынауданына іздеп келгеніміз сол Манат болады деп кім ойлаған?!
Манат отағасы Болат Бөгенбаев екеуі де жоғары білім алған, бүгінде шағын кәсіпкерлікпен айналысады.
– Балалардың тәрбиесінен босаған кезде азын-аулақ сауда-саттықпен айналысамын. Бұрын жолдасым Болат та сауда ісіне көмектесетін. Қазір құрылыс саласында жеке кәсіпкер ретінде бір отбасыны асырауға жететін нәпақасын тауып жүр, – дейді алтын құрсақты ана.
Бөгенбаевтар шаңырағының тұңғышы – Ақниет Болатқызы биыл М.Әуезов атындағы ОҚМУ-дың «Ақпараттық жүйе» мамандығы бойынша 2 курсын тәмәмдапты. Ал інісі Қасиетхан – колледж студенті. Әсетхан, Әлихан, Мұхаммеджан, Ахметжан есімді бес ұлдан кейін Ақниетке серік болар Тоғжан есімді тағы бір қыз туды. Манаттың кенжесі жақында 2 жасқа толады.
– Бала бағу, оған ең жақсы тәрбие беру, әр перзентке жеке өзіне ыңғайлы жағдай жасау, көңіл бөлу – ананың негізгі шаруасы. Көпшілік «балаға дұрыс тәрбие беру үшін үлкен төзім мен сабыр керек» дейді ғой. Менің ойымша, төзім мен сабырдың қажеті жоқ. Аналық махаббат болса, әйел адам баласының әр қылығына сүйсіне отырып, оған жақсы тәрбие беруді өзіне мәртебе санайды, – дейді Манат Төлепбергенқызы.
Шынында да Манаттың көңіл-күйі ерекше. Жанында әңгімелесіп отырған адамын баурап ала жөнеледі. Пейілі кең, қонақжай келіннің жұбайы Болат та көпбалалы отбасында өскен екен.
– Биыл ата-енемнің отасқанына 50 жыл толды. Маған 21 жыл анамдай болып, ақылын айтып, өнеге болған енем де 9 перзенттің анасы. Біз үлкен отбасымыз. Осылай көпшілікке үйренгеннен болар, «баламыз көп» деп есептемейміз. Әрқайсысының өз орны бар, көзімізден таса болса, алаңдап іздейтін аналарымның әдеті бізде де әбден қалыптасты, – дейді көп балалы ана.

Айсұлудың әр қызы бір гүл сияқты

Жақында ғана «Алтын алқалы» аналардың тізімін алып, он шақты нөмірге телефон шалдық. Оның екеуі жауап берді. Бірі – Манат, екіншісі – Айсұлу.
1982 жылғы келіншектің 7 қызы бар. Бірінің соңынан бірі еріп, өсіп келе жатқан 7 қызы 7 түрлі гүл сияқты. Қыздардың үлкені Қалдарбек Айдана 2006 жылы туған, биыл 7 сыныпқа өтіпті. Сіңлісі Зарина екеуі мектептің үздік оқушылары. Зерек. Пән олимпиадаларынан қалмайтынын анасы мақтанышпен атап өтті.
– «Тегімізді жалғайтын бір ұл керек» деп жүріп, қыздарды жетеуге жеткізіп, алтын құрсақты ана атанып отырмын. Бәлкім, бұл да жаратқанның нығметі шығар. Ұлды-қызды болып жатсақ, 4-5 баламен шектеліп қалар ма едік, кім білсін?! – дейді Айсұлу күліп.
Айсұлу Рахымжанқызының үшінші қызы егіз – Қалдыбек Айман-Шолпан. Ұлжалғас, Хадиша, Нұрбақыттар үшін ата-әжесінен артық ешкім жоқ. Әкесі Әмірханның да, анасы Айсұлудың да қызы емес, жетеуі де – «әжесінің қызы»! Таң атқаннан кеш қарайғанша немерелерімен шүйіркелесіп, уақыт өткізетін ата-әжесі де сондай балажан. Рабиға әжей де «Күміс алқа» алып, келіні Айсұлуға үлгі бола алыпты.
– Ата-енемнің отасқанына 37 жыл болса, Әмірханмен отасқанымызға 13-14 жыл толып жатыр. Ата-енеммен бірге тұрамын. Балаларды сол кісілер бағып-қағып қарағаннан болар, біз аса қиналғанымыз жоқ. Сондықтан тағы да перзентті болудан қашпаймыз, – деп күлді Айсұлу.
Әрине, «жақсы ниет – бүтін ырыс». 7 қыздың әкесі Әмірхан Бөрібасов құрылысты кәсіп етсе, анасы Айсұлу Бөрібасова Абай ауданында қоғамдық жұмыспен айналысады.
Ал біз көп балалы болу бақыты бар қазаққа жұғысты болсын деп тіледік.

Біршама уақыттан бері талқыға түскен Шымкент қорғасын зауытының мұржасы мен теміржол бойындағы өткел тақырыбына соңғы нүкте қойылды.

Кеңес дәуірінде Шымкенттің ең ірі үш өндіріс орны – фосфор, шина жасау және қорғасын зауыты болса, бүгінде аталған зауыт орындарынан тек зиянды қалдықтардың үйіндісін көресіз. Әсіресе, Шымкент қорғасын зауытынан металл іздеген жергілікті тұрғындар таудай өндіріс орнын үлкен үйіндіге айналдырған. 30-жылдары бүкіл КСРО көлемінде құйылған қорғасынның 70 пайызын өндірген зауыттың қазіргі таңда қалқайып үш мұржасы ғана қалған. Күнкөрістің қамы деп, нәпақа іздегендер биіктігі 210-205 метрлік мұржаны да «кеміріп», апатты жағдайға жеткізіпті. Ендігі қирағалы тұрған алып мұнара құласа, сол маңда 2-3 балдық, аумақтық жер сілкінісі болуы әбден мүмкін дейді мамандар.Дегенмен, қауіп мұнымен шектелмейді. 1987 жылы Шымкент қорғасын зауытының қызметкерлері үшін теміржолдың үстінен өткел салынып, пайдалануға берілген. 30 жылдық тарихы бар бұл өткелдің де қазір әбден тозығы жеткен. Қорғасын зауытындағы мұржа құласа, аумақтық жер сілкінісіне бұл өткелдің де шыдас бермейтіні анық. Мәскеу – Алматы бағытындағы жолаушылар пойызы өтіп бара жатқанда қираса не болмақ? Ал ондағы жоғары вольтты электр желілері үзілсе, не істей алмақпыз?
Қауіптің алдын алу қажет! «Қазақстан теміржолы» Ұлттық компаниясы өкілдерінің дабыл қағуына орай төтенше жағдай жарияланды. Мұндағы жағдайға байланысты мұржа мен өткелдің өздігінен құлап, адам өміріне қауіп төндіруін күтпей-ақ сақтық шаралары қолға алынды. Әуелі теміржол бойындағы өткел алынды.
– Қауіпті нысандарды бұзу жұмыстары үлкен әзірлікті қажет ететін. Сондықтан Шымкент қаласының әкімдігі «Қазақстан теміржолы» Ұлттық компаниясы және басқа да коммуналды мекемелермен бірлесіп, демонтаждау жұмыстарын бастады. Алдын ала дайындыққа сәйкес ҚТЖ басшылары техникалық демеушілік жасап, көтергіш крандары мен 50-ге жуық қызметкерін бұзу жұмысына жұмылдырды. Сонымен қатар теміржол қозғалысына жауапты мамандар 6 сағатқа созылатын жұмысқа орай теміржол кестесінен бос уақыт ұйымдастырып берді, – дейді Шымкент қаласы әкімінің орынбасары Б.Жанбосынов.
Өткелді демонтаждау жұмысына «Қуатжылуорталық» МҚК 20-дан астам маман бөлсе, облыстық төтенше жағдайлар департаментінен 10 құтқарушы қатысты. Алдымен жоғары вольтты электр желісі қауіпсіздендірілді. Содан кейінгі 2 сағат уақытта көпірдің теміржол үстіндегі 2 белтемірі мен өткелдің тіректері бөлшектелмеген күйде алынды. Айта кетейік, бұл материалдар қоқысқа тасталмайды. Олардың әлі де болса жарамды екенін ескерген қалалық әкімдік мамандары болашақта қажетті құрылыс алаңында пайдалану мақсатында резервке алды.
Осымен бұзу жұмыстарының негізгі бөлігі аяқталған еді. Соңғы сағаттар электр желілерін қайта іске қосуға жұмсалды. Өйткені, өткелдің екі шетіндегі баспалдақтарын қауіпсіз түрде бұзуға пойыз қозғалысы кедергі келтірмейді. Қауіпті болдырмау мақсатындағы жұмыстар сәтті аяқталды. Енді Шымкент қорғасын зауытының мұржаларын құлату жұмысы алдағы уақыттың еншісінде. Әзірге апатты жағдайда тұрған 1 мұржаға төтенше жағдай жарияланбақ. Тағы 2 мұржаның «тағдырын» мамандар зерделеу барысында анықтайтын болады.

Балаларды қорғау күніне орай жер-жерде қайырымдылық шаралары мен мерекелік кештер өтті. Шымкентте де ұйымдастырылған сондай шараның біріне «Vekum & Nika» компаниялар тобы демеушілік жасады дейді Қаратау ауданы әкімдігінің өкілдері.

–1 маусым – халықаралық балаларды қорғау мерекесі қасиетті Рамазанның қайырлы күні – жұмаға тура келіпті. Осы орайда Қайтпас-2 шағынауданының тұрғыны, қаратаулық кәсіпкер Әлішер Шындықұлы 40-қа жуық балаға керемет көңіл-күй сыйлады. Арасында әлеуметтік аз қамтылған санаттағы отбасы балалары, жартылай жетім және мүмкіндігі шектеулі қаракөздеріміз бар, – дейді аудан әкімінің орынбасары.
Медицина саласында қызмет етіп, жеке кәсібін бастағанына небәрі бір жыл толған Ә.Есмағанбетовтың бұл демеушілік етіп отырған алғашқы қайырымдылық шарасы екен.
– Кеңсеміз Достық шағынауданында орналасқан. Күнде жұмысқа барарда тар көшелерде ойнап жүрген балаларды кездестірсем, міндетті түрде «қай бала» екенін сұраймын. Бірі анасыз, бірі әкесіз өсіп жатқан бүлдіршіндердің барын естігенде жүрегім сыздап қоятын. Ал мүмкіндігі шектеулі балалардың өз ортасы болмайтыны, араласып, сырласатын ортаның жоғынан өзіне дос таба алмайтыны тағы бар. Осы жағдайдың бәрін ойымда тоқып, қайырымдылық жайын жоспарлап жүрдім. Ұжымдағы жұмысшылардың бірінен осындай шараны ұйымдастыратын Сайдынгүл Асан ханым жайлы естіп, үйіне іздеп бардым, – дейді Әлішер Шындықұлы.
Кәсіпкер қоғамдық жұмыстарға белсене араласып жүрген Достық шағынауданының тұрғыны Сайдынгүл Асаннан қайырымдылыққа мұқтаж 30-40 баланың тізімін жасап беруді өтінеді.
– Біздің шағынауданда қандай да бір жақсылық орын алатын болса, ол үшін қуана қызмет етуге дайынмын. Кәсіпкер ниетін білгенде-ақ дереу ата-аналармен тілдесіп, 40-қа жуық баланың тізімін жинап, ұсындым. Бұған дейін қалалық мәслихаттың депутаты Ғ.Ахметбаев осылай қол ұшын беріп, ұл балаларды сүндетке отырғызып, Құран оқытуға демеушілік жасайтын. Әлішер де жас та болса имандылығын танытты, – дейді Достық шағынауданының тұрғыны.
Балалар төл мерекесінде дастархандағы бал татыған түрлі тағамнан дәм татып, концерттік бағдарламаны тамашалады. Өнер адамдарымен көңіл көтеріп, түрлі ойын-сауыққа қатысты. Іс-шара соңында балаларға сый-сыяпат жасаған кәсіпкер қайырымдылық акцияның басқа да түрлерін қарастырып жүргенін айтты.
– Қаланың шеткі аудандарында балалардың көңіл көтеретін орындары жоқтың қасы. Осы орайда Қаратау ауданы әкімінің орынбасары Марат Әбдіжамитұлына ұсынысымды айттым. Егер Достықтан жер телімі бөлінсе, осы шағынауданның балаларына арнап спорт алаңын салып берсем деймін. Сырты қоршалған, бір жағында футбол, екінші бір жағы волейболға, үшінші бөлігі түрлі жаттығу жасауға арналған алаңқай болса, балаларға пайдасы тиер еді, – дейді Ә.Есмағанбетов.
Дәрігер-кәсіпкер әкімдік өкілінен аудандағы мүгедектерге арналған қоларбаға мұқтаждар санын сұрап, болашақта ол бағытта да демеушілік жасауға ықылас танытты.