Шымкент келбеті

Өңірімізде бұдан былай аудандар мен моноқалалар да мәдениет, руханият, білім, әлеуметтік-экономикалық және өндірістік салада өзара байланыс жасап, тәжірибе алмасатын болады. Мұндай жобаны бірінші болып қолға алған – Шымкент қаласы Абай ауданының әкімдігі. Мемлекет басшысының болашаққа жасаған бағдарына әрі бас қаламыз Астананың 20 жылдығына орай Кентау қаласында «Мәдениет – ұлттық рухымыз» атты Абай ауданының күндері өтті.

Шымкенттен барған қонақтарды қалалық ардагерлер кеңесінің төрағасы Исахан Жұмабаев бастаған кентаулықтар қаланың кіреберіс қақпасынан қазақы дәстүрмен күтіп алды. Ақ кимешек киген әжелер ән-жырдан шашу шашып, ақсақалдар батамен қарсы алған соң сары бауырсақтан дәм татып, қымыз ішіп шөлін басқан жолаушылар қаланың орталық алаңына бет түзеді.
Бұл күні Кентауда Абай ауданының күндеріне орай бірқатар іс-шаралар ұйымдастырылды. «Жастар ресурстық орталығы» ғимаратында екі жақтың ардагерлері, имамдар, зиялы қауым өкілдері кездесіп, жастардың тәрбиесі, елдің дамуы, ұлттық құндылықтарды дәріптеу, имандылық жайында іргелі тақырыптарды ортаға салды. Сондай-ақ, ауданның ардагер, имам және педагогтарынан құралған үш команда кентаулықтармен футболдан жолдастық кездесу өткізді. Кентау қалалық дене шынықтыру және спорт бөлімінің басшысы
Қ.Мұсабаевтың айтуынша, бұған қоса тоғызқұмалақ, шахмат, теннис және арқан тарту сынды 5 түрлі сайыс өтті.
Бұл күні Ш.Қалдаяқов атындағы мәдениет сарайында Абай аудандық «Әжелер алқасы», Шымкенттен келген жастар кентаулық көрерменді өнерімен сусындатты.

МЕМОРАНДУМ

Шымкент қаласының 33 шағынауданы мен елдімекені қарайтын Абай ауданында бүгінде халық саны 325 мыңнан асады. Ауданда 33 мектеп, 29 мемлекеттік және 91 жекеменшік балабақша жұмыс істейді. 3 жоғарғы оқу орны, 6 колледж бар.
– Елбасымыз
Нұрсұлтан Әбішұлының «Болашаққа бағдар: Рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласы аясында көптеген бастамалар қолға алынды. Сондай маңызды жобалардың бірі – Абай ауданының
Кентау қаласымен тікелей байланыс орнатуы. Республикалық 27 моноқаланың тізіміне енген Кентау қаласын таңдауымыз да тегін емес, – дейді Абай ауданының әкімі А.Татыбаев – Бұл қаланың тыныс-тіршілігі Абай ауданына ұқсас. Көпқабатты тұрғын үйлер мен елдімекендегі жекеменшік үйлердің коммуналдық жағдайы, бүгінге дейінгі біткен іс бар, жоспарланғаны және әлі де көңіл бөлуді қажет ететін жұмыстардың көбі ұқсас. Мұнда да біздегідей кәріз жүйесі, жылу, оны сығымдау шаруасына байланысты мәселе көтеріліп, инфрақұрылымды дамыту жұмыстары кезең-кезеңімен қолға алынып жатады. Бізге коммуналдық салада, білім беру, өндірісті, өнеркәсіпті дамыту бағытында тәжірибе алмасу қажет. Ұқсас мәселелер туындағанда екі жақтың тәжірибесін негізге ала отырып, келеңсіздіктерді жойып, жақсы іскерлік қарым-қатынас жасаймыз деген мақсатымыз бар.
Кентау қаласының әкімі Әбдібақыт Тілләбайұлы «Халық саны жағынан Абай ауданынан үш есе аз болғанымызбен жұмыс жүйесі бір бағытта» деп нақтылай түсті. Аудан әкімі өндіріс пен өнеркәсіпті қайта қолға алуға қызығушылық білдірсе, Кентау қаласының әкімі туризмді дамыту, жылыжай өнімдерін өсіру барысында тәжірибе алмасуға ықылас танытты. Халық қызметшілері осы бағытта бірігіп жұмыс жасау мақсатында өзара ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойды.
Шымкенттен барған іскер топты Кентау қаласының әкімі Ә.Мақұлбаев 60 жылдық тарихы бар Кентау трансформатор зауытына бастап барды. «Alageum electric» АҚ-на қарасты зауытта 1 300 адам 3 ауысыммен жұмыс істейді. Ал зауыт өндірісінің 40%-ы шетелге экспортталады. Зауыт басшысы Х.Қожабаевтың айтуынша, трансформатордың басым бөлігін Ресей алса, тағы бірқатары Орталық Азия, Ауғанстан, Әзірбайжан, Оңтүстік Кавказ, Иран елдеріне экспортталады.
– Биыл Шымкент қаласының Тассай шағынауданында да «Alageum electric» АҚ-ның «Asia Trafo» зауыты іске қосылады. Жалпы құны 50 млн АҚШ долларына бағаланған өндіріс орнының 1 жылдық қуаттылығы 250 дана трансформатор өндіруге жетеді. Сондай-ақ, 400 адам жаңа жұмыс орнымен қамтылатын болады, – деді Хайрулла Байділләұлы.

ЖӘРМЕҢКЕ

Шымшаһардан келген жәрмеңке керуені Кентаудағы «Ынтымақ» алаңына орналасты. Абай аудандық 10 кәсіпкер тарапынан 500 келі көкөніс, 2 тонна кептірілген жемістер, 300 келі бал өнімдері және 500 келі ет-шұжық өнімдері жеткізілген. Шымкент қаласының ауыл шаруашылығы және ветеринария бөлімінің басшысы Ғани Құрманбай сүт пен құс өнімдеріне сұраныстың жоғары екенін айтады.
– «Шымкент құс» ЖШС әкелген 15 600 құс, 70 қорап жұмыртқа түгел сатылды. Сондай-ақ, «Айкан» ЖШС-нің сүт өнімдері мен «Пионер» ЖШС печеньесіне, жылыжай өнімдеріне де сұраныс жоғары екен. Ұн өнімдері, жалпы, жәрмеңкедегі бүгін сатылған барлық азық-түлік нарықтағы бағадан 20% арзан ұсынылды, – дейді маман.

КӨРМЕ

– Бүгінгі шараның бізге берері – білім саласындағы жетістіктерімізді еселейтін озық тәжірибелердің көрмесі, – дейді Кентау қалалық білім бөлімінің басшысы Әділ Арыстай. – Біздің қалада өндіріс орындары көп және ЭКСПО-2017 көрмесіндегі жаңалықтарды дамыту барысында ізденіс арттыру – басты мақсатымыз. Шымкент қалалық «Жол-көлік» колледжі ұсынған «Күн энергиясы» жобасы – біздің колледж студенттеріне қажет дүние. Ал Ә.Қастеев атындағы Оңтүстік Қазақстан өнер және дизайн колледжі алып келген ертедегі батырларымыздың киім үлгілері, тері бұйымдарынан жасалған дулыға, торсық, құрал-сайман, аттың ер-тұрманы әр қазақты қызықтыратыны анық.
Көрмеде Абай ауданына қарасты Шымкент қаласының №36 «Еркеназ» бөбекжай-балабақшасы алдыңғы қатарлы әдістемелік оқу құралдарын көрсетті.
– Біз мектепке дейінгі мекеменің балаларды тәрбиелейтін жоғары технологиялық әдіс-тәсілін алып келдік. Мұнда қазіргі заман талабына сәйкес бүкіл әлемге бетбұрыс жасатқан «Монтессори» педагогоикасы, Жүнісбеков, Зайцев әдісі, «Дьенеш» блоктары, «Воскович геоконт» технологиясы бар, – дейді балабақша меңгерушісі Зина Жүнісбекқызы.
Ал көпшілікті қызықтырғаны – барлық пәндер бойынша бала танымын арттыратын фетрадан жасалған жапсырма кітаптар. Бұл кітаптар арқылы бүлдіршіндер түстерді ажыратып, табиғатты таниды. Әріптерді тез есте сақтап, ағылшын тілін оңай жаттатуға арналған әдістемелік құрал саусақ моторикасын жақсы дамытады.
№65 мектеп-гимназиясы ұсынған киізден жасалған, күмістен құйылған, шиден тоқылған қолөнер бұйымдары көздің жауын алады. Мектеп басшысы Қатира Қырғызбайқызының айтуынша, бұл мектепте қолөнерге баулитын 8 үйірме бар. Әр үйірменің жетекшісі оқушылармен жеке жұмыс жасайды.
Білім саласында бұған дейін де зор көрсеткіштерге қол жеткізіп жүрген кентаулықтар көрмедегі бірқатар дүниені тәжірибесіне түртіп алды. Жуырда Шымкенттегі Абай ауданында өтетін
Кентау күндерінде олар да білім саласындағы озық тәжірибелерімен бөлісетінін айтты.

Биылғы көктем Шымкентте шулы бір оқиғамен басталғанын білеміз. 188 адам (оның көбі мектеп жасындағы балалар) көше бойындағы сүт өнімінен дайындалатын балмұздақтан уланды.

Шаһар басшысы Нұрлан Сауранбаев осы жағдайға байланысты балалар тамақтануы мүмкін барлық сауда нүктелері мен асханаларды қатаң бақылауға алуды тапсырды. Қала әкімінің тапсырмасына сәйкес мектеп асханалары да назарға алынды. Қалалық қоғамдық кеңес мүшелері және жергілікті «Нұр Отан» фракциясының өкілдері мектеп асханаларындағы санитарлық талаптарының сақталуына мониторинг жүргізуді қолға алған-ды.
– Оқу жылының соңына дейін қаладағы білім ошақтарының асханасын көзбен көріп, кем-кетігін анықтап, келесі жаңа оқу жылы басталғанша сол кемшіліктерді жою бағытында мектеп басшыларымен бірге жұмыс істейтін боламыз, – дейді қоғамдық кеңес төрағасы М.Битеміров.
Жұмысшы топ алдымен Пушкин атындағы №1 мектеп-гимназиясының асханасын көріп, «Мониторинг барысында көш бастап тұр, тазалығы үлгі алуға тұрарлық» деп таныды. Ал Жолдасбеков атындағы №9 лицей директоры Анар Аманқұлова қоғамдық кеңес құрамында жүрген қалалық мәслихат депутаттарына өз ұсынысын жеткізді.
– Мектеп асханасына байланысты бұған дейін де бірқатар мәселені алға тартып, хат жолдағанбыз. Мониторинг барысында сол ұсыныстарымызды назарға алып, қаражат бөлу жағын ескерерсіздер, – деді ол.
Қоғамдық кеңес мүшесі Б.Төлегенов бұл мәселеге мәслихат отырысында да қозғау салатынын айтты.
– Мониторинг барысында мектеп ауласынан тыста орналасқан сауда нүктелерінің де жағдайын назарға аламыз. Олардың қаншалықты заңды және санитарлық талаптарға сай жұмыс істейтінін анықтап, кемшілікті болдырмауға шақырамыз, – дейді Мұхтар Битеміров.
Қоғамдық кеңес келесі мониторингті қала аумағына енген елдімекендегі мектептерде жүргізуді ұйғарды.

1. Домбырадан – саксофонға
2. Миллион тұратын саз құралы
3. Саксофон оркестрі бола ма?

Cахнадағы қара көзілдірік киген жігіт саксофонды бірде сызылта үрлеп, бірде ойнақы әуенімен тыңдарманын елітіп әкетеді. Бұрын тек қымбат мейрамханаларда бой көрсететін Нұржан Баймахановты соңғы кездері қаладағы ауқымды іс-шаралардың сахнасынан жиі көреміз. Репертуарында 70-ке жуық әні бар өнерпаз саксофонда ойнауды қалай үйренді?

Әкеден қонған өнер

– Әкем Қожанәлі Баймаханов виолончельде ойнайды. Ордабасы ауданы, Темірлан елдімекеніндегі өнер мектебінде 35 жыл жұмыс істеді. Ән мен күйге сол мектепте оқып жүргенімде құмартып, әкемнен фортепианода ойнауды үйрендім. Сыныптастарым мектеп бітіріп кеткенде әкем мені тағы 5 жыл домбыра үйренуге алып қалды, – дейді Нұржан Қожанәліұлы.
«Әке көрген оқ жонар» демекші, жас өнерпаз да әке жолын мықтап ұстануға бекінеді. Нұржан әрі әке, әрі ұстаз бола білген Қожанәлі Аққошқарұлының кеңесін қалт жібермейді. Білімін шыңдай жүріп, әке оркестрінің құрамында өнер көрсетеді. Өнер сахнасына әу бастан-ақ салиқалы әріптестерімен шыққан ол талап пен дарынның аражігін ажырата біледі.
– Әкеммен бірге жүріп оркестрде ойнау, аудандық айтулы іс-шараларға қатысу маған зор абырой болатын. Өнер мектебін тәмамдаған соң Оңтүстік Қазақстан саз колледжіне оқуға түстім. Домбыраны таңдағанмын. Оқуға түсіп қойғаннан кейін қызық болды, – деген Нұржан сол күндерін есіне алғанда жүзі жадырап сала берді. – Әкем де сол колледждің түлегі. Ал облысқа белгілі саксофоншы Серік Аппазов – әкемнің досы. Менің оқуға түсуімнің құрметіне кешкі асқа бардық. Сол күні кешкісін Аппазовтың өнері жан-дүниемді баурап алды.
«Бұлақ көрсең, көзін аш» демекші, Қожанәлі Аққошқарұлы Нұржанның қызығушылығына бейжай қарамайды. Зор қолдау танытып, домбыраны таңдап, оқуға түсіп қойғанына қарамай, құжаттарын қайтып алады да, саксофон бөліміне тапсырады. «Саксофонға орын жоқ» деген жауапқа да тоқтамай, оқудың ақылы бөлімін таңдайды.
– Серік Аппазовпен бірге бұл салада Батырхан Шөкенов ағамыздың да ұстаздық еңбегі ерекше еді. Марқұм өмірден ерте қайтты ғой... – дегенде Нұржанның көңіл-күйінен атақты өнер жұлдызына деген зор құрмет пен сағыныштың ұшқыны анық байқалды. – Домбыраның пернесіндегі белгілі ноталарды теріп үйренуден саксофонның дыбысын шығару әлдеқайда қиынға соқты. Үрмелі аспаптың дыбысын шығарудың өзіне екі ай уақытым кетті.

1 миллионға алған саксофон

Нұржан саз колледжінің «Үрмелі аспаптар» мамандығын аяқтауға жақын қалғанда республикалық «Арай» байқауына қатысып, лауреат атанды. 2009 жылғы сол байқауда ерекше көзге түсіп, «Гүлдер» ансамблінің құрамында өнер көрсетуге ұсыныс алды. 2013 жылға дейін «Гүлдер» республикалық мемлекеттік-эстрадалық жастар ансамблінде жұмыс істейді. Гастрольдік сапарларға шығып жүріп, тәжірибе арттырады. Шетелдерді көреді.
– Нью-Йорк тұрғындарын джаз жанрымен, саксофонмен таң қалдыра алмайсың. Ән өнерінің классикалық дамуын біз, керісінше, олардан үйренеміз. Есесіне, шетелдіктерге сонау 1842 жылы Адольф Сакс ойлап тапқан музыкалық аспаппен «Саржайлау» атты қазақ әнін орындап беру керемет әсерлі болған. Олардың қошеметтеп, ризалығын танытқаны әлі есімде. Елбасымыз Н. Назарбаев бастаған қазақ делегациясының құрамында тағы бір жолы Иорданияға да сапарлатып барып, өнер көрсетіп қайттық, – деп жалғады сөзін Нұржан.
Бельгиялық шебер Адольф Сакс 1842 жылы жаңа үрмелі аспапты жасайды да, 1846 жылы авторлық құқығын алады. Үрмелі аспап шебердің құрметіне «Саксофон» деп аталды. Көптеген клапандары мен кларнетке тән мундштугы бар саксофонның альт, тенор, сопрано, баритон түрлері белгілі. Сакс оның түпнұсқасын Дефонтенель және басқа да кларнетті аспаптардан алған. Мыс, никель және мырыш, латунь немесе күміс қоспаларынан құйылғандықтан оның тембрі кларнет, гобой және виолончельдің қосылып шығарған үніндей жұмсақ естіледі.
– Мына саксофонды әкем маған 2007 жылы 1 миллион теңгеге алып берген, – деген өнерпаз үрмелі аспабына мақтанышпен бір қарап қойды. – Әлі күнге жанымнан тастамаймын.

Сезім мен саксофон

Өнерімен өрге жүзген жігіт 2013 жылы Сезім атты қызбен шаңырақ көтеріп, отбасын құрды.
– Үйленгеннен кейін «Гүлдер» ансамблінен жұмыстан шығып, туған жерге келдім. Шымкент – өз үйім. Отбасым осы қалада. Ағайын-туыстың ортасынан алыстамайсың. Сағынсаң, құшақ жайып қарсы алатын жақындарымның бәрі осында, – деп Нұржан отырған орнынан бір қозғалып қойды. Онысы «Өнердің қайнаған ортасынан алыстадым» деген ойдан гөрі «Барымды туған жеріме арнап келем» деген мақтанышқа, өзімсінуге ұқсады.
Нұржан Қожанәліұлы 10 жылдан астам уақыт саксофонда ойнағанымен, әлі де үйренетін тұстарының көптігін айтқанда, таңданғанымыз рас. «Әлі 4-октаваның ноталарын меңгеруім керек» демегенде, бұл өнердің соншалықты қиын екенін ұқпас та едік. Саксофоншы жігіттің репертуарындағы 70-ке жуық шығарманың 20-сын қазақ әндері құрайды. Одан өзге орыс халқының және ағылшын классиктері Джо Дассен, Стиви Уандер, Джо Сэмпл, Кэнни Джи, Элтон Джон, Шакатак тобы, Дэйв Круиздың шығармалары бар.
Бүгінде Нұржан Баймаханов Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік педагогикалық университетінің «Өнер» факультетінде студенттермен жұмыс істейді. Қазіргі таңда бұл факультетте бір ғана қыз саксофонды үйрену бағытында білім алып жүргенін ескерсек, үрмелі аспапты меңгерудің қиындығын тағы да ұққандай боламыз. Дегенмен, әуенді жан-дүниесімен сезіне білетін, есту, түйсіну қабілеті жоғары, әуезді әнге ғашық жандар саксофонды тез-ақ үйреніп алады екен. Саксофоншы Нұржан Баймаханов өнерін әр жұма күні кешкісін Garden Chalet ресторанының қонақтарына қызмет көрсету арқылы пысықтап жүр. Оған коммерциялық құпиясын ашуға қолқа салмасақ та тойы тарқамайтын Оңтүстіктің тойханаларына қаншалықты жақын екенін сұрап білдік.
– Саксофон ХІХ ғасырдың алғашқы жартысында еуропалықтардың рухани және симфониялық оркестрлерін сүйемелдеу үшін қызмет етті. Бертін келе джаз өнерінің бір түріне айналды. Оның көмегімен тек классикалық әндерді орындауға болады. Әлем классикасы. Ал біздің той әндері мүлде басқа. «Тойға барған емеспін» демеймін. Жанды дауыс, джаз, классикалық әндер мен саксофонды дұрыс көріп, тойын осы бағытта өткізетіндер де бар. Ондай шақырулардан бас тартпаймын. Ал негізінен қаламыздың маңызды іс-шараларына, ұжымдық мерекелік кештерге шақырады.
Әңгіме барысында саксофоншы жігіт бір кездері өнердің джаз жанрын қолдап, үлкен іс-шаралар ұйымдастырылғанын еске алды. «Сол жылдары бүтін бір оркестр жиналып қалған едік» деген
Нұржан болашақта осы бағытты қайта жандандыруға қызығушылығын жасырмады. Ал біз өнердің өрлеуіне тілектестік таныттық...

Бүгінгі алғашқы зияткерлік транш АҚШ, Ресей, Ұлыбритания, Франция және Швейцария сияқты алдыңғы қатарлы елдердің ең үздік ғылыми еңбектерін қамтиды. Бұл кітаптармен танысуға мүмкіндік алған жастарымыз көп емес...»

Нұрсұлтан НАЗАРБАЕВ

Жобаны жүзеге асыру үшін коммерциялық емес «Ұлттық аударма бюросы» құрылып, шығармашылық ұжым әлемнің ең үздік жоғары оқу орындарына белгілі 18 оқулықты қазақ тіліне аударып шықты. Енді қазақ жастары әлемге әйгілі кітаптарды туған жерінде, өз ана тілінде оқи алады.

Жуырда Елордада өткен тұсаукесер рәсімінде шығармашылық ұжым жарық көрген 18 кітапты ел Президентіне таныстырды. Оның 4-і философия, 3-і психология, 2-і социология, 2-і лингвистика бағытында жарық көрсе, қалған 7 кітап экономика, менеджмент, кәсіпкерлік, дінтану, антропология, инновация және медиа салаларына арналған.
– Ғылыми таным – заманауи ұлттың бәсекеге қабілетті болуының басты шарты. Жаңа оқулықтар білімнің нағыз энциклопедиясы болып саналады. Бүгінде оқу әдісі ғана емес, сондай-ақ оның мазмұны да маңызды, – деген Мемлекет басшысы әлемдік тәжірибеде мұндай кешенді бағдарламаның іске асырылуы сирек кездесетінін атап өтті.

Бес тапсырма

Жаңа оқулықты таныстыру жиынында Елбасы үштілділік қағидатын сақтап, бірнеше шетелдік оқулықты орыс тіліне де аудару мәселесін қарастыруды тапсырды. Сондай-ақ, Қазақстан Үкіметі мен Ұлттық аударма бюросына бірқатар нақты тапсырма берді:
1. 2018 жылға жоспарланған 30 кітаптың әрі қарай сапалы аударылуын және басылып шығуын қамтамасыз ету;
2. Бұл оқулықтарды білім беру үдерісіне тиімді түрде енгізу;
3. Ғылыми тәжірибеде қолданылатын барлық терминдерді жүйелендіріп, гуманитарлық және экономикалық лексиканың жаңа түсіндірме сөздігін шығару;
4. Оқулықтардың кітап түрінде басылуы және виртуалды университеттер тәжірибесі үшін онлайн білім беру ісін дамыту;
5. «100 жаңа оқулық» жобасы ғылыми аударма мектептерін, аударма саласында тәжірибенің, білімнің және кәсіби дағдыны жүйелі дамыту.

Латын қарпінде де қолжетімді болмақ

Таяуда ғана Шымкент қаласында өткен жастар саясаты жөніндегі кеңестің ХХІ көшпелі пленарлық отырысында студенттер бұл оқулықтарды қайдан, қалай табуға болатынын сұраған. ҚР Мәдениет және спорт министрі Арыстанбек Мұхамедиұлы «100 жаңа оқулық» жобасы аясында жарық көрген әр кітап 10 000 данамен басылып, алдағы уақытта жоғары оқу орындары мен кітапханаларда таратылады» деп жауап берген.
Оқулық тек кітап түрінде емес, электрондық онлайн нұсқада және видеотека форматында да қол жетімді болмақ. Сондай-ақ, шетелде тұратын қазақ жастары да латын қарпінде басылған нұсқасын оқи алады.

Редакция құрамы

«Ұлттық аударма бюросы» редакциялық алқасының төрағасы – Марат Тәжин. Оқулықтарды қазақ тіліне аудару жұмысына Қазақстанның алдыңғы қатарлы оқу орындары, белгілі ұстаздар, ғалымдар мен аудармашылар, жалпы саны 90-нан аса маман қатысуда. Олардың қатарында М.Жолдасбеков, Ж.Алтаев, С.Қасқабасов сынды тағы бірқатар профессорлар бар. Аталған жаңа оқулықтарды 2018-19 жаңа оқу жылынан бастап, жоғары білім беру жүйесіне енгізу жоспарлануда. Ал шығармашылық ұшым жоба барысында тағы 24 кітапты аудару жұмыстарына қызу кіріскен. Аударылған кітаптардың ішінен біреуіне тоқтала кетсек.

«Медиа этика»

Бұл кітаптың авторлары – Ли Энн Пек және Гай С. Рил. Ли Энн Пек – Грили қаласындағы Солтүстік Колорадо университеті Коммуникация мектебінің журналистика және медиа зерттеулер профессоры. Ағылшын журналистикасы және коммуникация курстарынан сабақ береді. UNC университетіне ұстаздық қызметке орналаспас бұрын Швейцарияның Лугано қаласындағы Франклин университетінде халықаралық коммуникациялар департаментінің ассистент профессоры болған. Ол өз зерттеулерінде студенттерге этикалық шешім қабылдаудың тиімді жолдарын көрсете алған. Ал Гай С. Рил – Оңтүстік Каролинаның Рок-Хилл қаласындағы Уинтроп университетінің бұқаралық коммуникация профессоры. Мемфис қаласындағы (Теннесси штаты) The Commercial Appeal басылымында тілші және редактор қызметтерін атқарған. Журналистикадағы проблемалар мен коммуникация тарихы туралы еңбектер жазған Рил журналистика және бұқаралық коммуникация бойынша дәріс береді.
Ақпараттық саланың үздіктері жазған туындыға жаңалықтар, қоғамдық қатынастар, жарнама саласының жас мамандары көрген қиындықтар арқау болған. Оқиғаны шынайы суреттей отырып, әрбір жағдайды кеңнен баяндап, оны жеңудің жолын жан-жақты ашып бере алған. Оқырманға «Мұндай жағдайда мен не істер едім?» деген ой салатын туынды бұқаралық ақпарат құралдары саласында кездесетін этикалық мәселелерді шешу жолдарын көрсетуге арналған. Қазақ тіліне аударылған «Медиа этика» кітабын Harvard, Oxford, Cornell университеттерінің студенттері оқулық ретінде пайдаланады. Бүгінгі ақпараттық қоғамда бізге қажетті оқулықтың бірі де бірегейі болған бұл кітап та жақын күндері 10 000 мың данамен жарық көреді.

Сонымен, «100 кітап» жобасы аясында қазақ тіліне аударылған 18 кітаптың тізімі:

1. «Философияның қысқаша тарихы. Сократтан Дерридаға дейін», Дерек Джонстон.
2. «Батыс философиясының жаңа тарихы. Антика философиясы», І том. Энтони Кенни.
3. «Батыс философиясының жаңа тарихы. Орта ғасыр философиясы», ІІ том Энтони Кенни.
4. «Философияның таңдаулы 25 кітабы», Реми Хесс
5. «Әлеуметтану негіздері» Дэвид Бринкерхоф, Роуз Уейтс, Сюзан Ортега.
6. «Әлеуметтану теориясы» Джордж Ритцер, Джеффри Степницки
7. «Көпке ұмтылған жалғыз. Әлеуметтік психологияға кіріспе» Эллиот Аронсон.
8. «Қазіргі психология тарихы» Дуэйн Шульц, Сидней Эллен Шульц.
9. «Әлеуметтік психология» Дэвид Г. Майерс, Жан М. Туенж.
10. «Экономикс» Н. Грегори Мэнкью, Марк П. Тейлор.
11. «Кәсіпкерлік: теория, процесс, практика» Дональд Ф. Куратко.
12. «Менеджмент» Рикки У. Гриффин.
13. «Иудаизм, христиандық пен исламдағы 4000 жылдық ізденіс: Құдайтану баяны» Карен Армстронг.
14. «Тіл біліміне кіріспе» Виктория Фромкин, Роберт Родман, Нина Хайамс.
15. «Тіл және мәдениетаралық коммуникация» Светлана Тер-Минасова.
16. «Антропология тарихы мен теориясы» Алан Барнард.
17. «Төртінші индустриялық революция» Клаус Шваб.
18. «Медиа этика», Ли Энн Пек, Гай С. Рил.

Дереккөз: 100kitap.kz

Түлкібас төрінде облыс әкімі Ж. Түймебаевтың бастамасымен туған жердің қадірін арттырып, жастарға табиғатты аялауды насихаттау, отансүйгіштік рухын асқақтату мақсатында «Ақсу-Жабағылы алауы, Шұбайқызыл жалауы» атты республикалық Қызғалдақ фестивалі өтті.

Оңтүстік Қазақстан облысындағы табиғаты көркем Түлкібас ауданы әр жылы сәуір айында ерекше түрге енеді. Әсіресе, «Шұбайқызыл шоқысы»... Құдды бір қызыл кілем төсеп қойғандай! 

Мұнда жылына бір рет гүлдеп, 10-15 күн шоқтай жайнайтын, қызыл кітапқа енген Грейг қызғалдағы өседі. Табиғаттың осы бір керемет сәтін сақтап қалу бізге, қазақ даласының перзенттеріне парыз. 

Экологиялық іс-шараға ОҚО әкімі Ж.Түймебаев, мәслихат депутаттары, облыс ардагерлері, зиялы қауым және туризм саласының өкілдері, қылқалам шеберлері, фото суретшілер, қаламгерлер қатысты.

–Елбасымыздың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласындағы «Туған жер» бағдарламасына байланысты қоғамдық сананы жан-жақты және түбегейлі жаңғыртуға бағытталған ауқымды шаралар өткізу және оларды дәстүрге айналдыру көзделіп отыр. Қазіргі Түлкібас ауданының атауын Түркібасы ауданы етіп қайта өзгерту туралы ҚР Үкіметіне ұсыныс хат жолдадық. – деді облыс әкімі. – Ал «Шұбайқызыл шоқысы» осы тарихи төбенің күншығыс жағында орналасқан. Шын мәнінде Грейг, Кауфман қызғалдағының отаны осы өңір. Қазақ даласында шұбай өскен қызғалдақтың пиязын алып, зерттеп, өсіріп-өндірген голландтықтар 2002 жылы біздің елге алғыс айтқаны баршаға мәлім. 

«Текті төрім – Түлкібасым» театрландырылған-хореографиялық қойылымымен бастау алған іс-шарада «Шұрайлым – Шұбайқызылым» жас қаламгерлер байқауының жеңімпаздары марапатталды. Фестивальға келген қонақтар концерттік бағдарламамен қатар ОҚО Бейнелеу өнері музейінің кезекті жылжымалы көрмесін тамашалады. Онда елімізге белгілі суретші-кескіндемешілердің 30 этюдтық жұмысы және фотосуретшілердің 40-тан астам еңбегі қойылған.

Қарымды қаламгер Мархабат Байғұттың бастамасымен «Шұбайқызыл шоқысы» атауы берілген төбеге «Қызғалдақ» белгісі орнатылды. 

– Шұбайқызыл шоқысына шығып қарасаң, Түркібасы аласа болып көрінеді. Ал Түркібасы биігіне шығып көрсең, Шұбайқызыл төменнен көрінеді. Бұл кішіпейілділік пен әулиеліктің көрінісі тәрізді. Екі төбенің де тарихы тереңде. Бір ғана әттеген-айы, бұрынғы Түркібасы төбесінен Шұбайқызыл шоқысына дейінгі гүл жайнап жататын алқаптың көлемі бүгінде тым қысқарып барады. Жан-жақтың бәрі тегіс егістікке беріліп, жер жыртылған. Қызыл кітапқа енген қызғалдақты алқаптың ендігі қалған бөлігін көзіміздің қарашығындай қоруға тиіспіз. Болашақта осы айналаны қоршап, табиғатты аялау, қорғау жұмыстары күшейе түссе деген тілегіміз бар, – дейді жазушы.

Мемлекет мұқтажы үшін қайтарылатын жер телімдері анықталды. Олардың саны «Ескі шаһар» аумағында 234-ке жетсе, «Қошқар ата» өзенінің бойында 642 меншік иесі белгілі болды.

Шымкент қаласының Бас жоспарына сәйкес, «Қошқар ата» өзенінің жағалауын абаттандыру, көпқабатты тұрғын үйлер, әлеуметтік нысандар, көпшілік пайдаланатын демалыстар, саябақтар салып, жол құрылысын жүргізу ісі қолға алынған. Бүгінде «қызыл сызық» бойына орналасқан 642 жер телімінің жалпы алаңы 29 гектарды құрайды. 

– «Қошқар ата» өзені аумағында 127 нысанның бағалау жұмыстары аяқталды. 35 меншік иесі өтемақымен келісіп, құжаттары тұрғын үй коммуналдық шаруашылық бөліміне жолданды. Ал 8 меншік иесі келіспеуіне орай сотқа талап-арыз берілді. Тағы 84 жер телімінің бағалау есебі бойынша ұсыну жұмыстары жүргізілуде, – дейді Шымкент қалалық жер қатынастары бөлімі мемлекет мұқтажына қайтару секторының меңгерушісі С. Даниярұлы.

С. Мұратовтың айтуынша, бұл аумақтағы қалған 515 нысанның 113-інде меншік иесінің құқығын белгілейтін құжаттар жинақталуда. Ал 402-сінің құжаты дайын, енді бағалау жұмыстары жүргізіледі. 

«Ескі шаһар» аумағында да 23 гектар жерді мемлекет мұқтажы үшін алу жұмыстары басталған. Бағалау жұмыстары аяқталған 30 жер телімінің 11-іне меншік иелері келісіп, 11-і келіспеген. 8 меншік иесіне өтемақы ұсыну жұмысы жүргізілуде. 

– Өтемақы бойынша келісімге келмеген меншік иелерімен мәселе сот арқылы шешіледі. Алайда бұл біршама уақытты алатын шаруа. «Ескі шаһар» аумағында тағы 50 меншік иесі бағалау жұмыстарына дайын. Қалған 154-інің құжаттарымен біздің мамандар танысып, жоспарға сәйкес жұмыс жасауда, – дейді сектор меңгерушісі.

С. Мұратовтың айтуынша, ескі қалашықта белгіленген жер телімдері мемлекет мұқтажына қайтарылғаннан кейін мұнда тарихи мұражай орналасады. Биік қорған бой көтеріп, қолөнер шеберлерінің туындыларымен толығатын аумақ этноауылға айналмақ. Мұнда келген саяхатшылар тарихи жәдігерлермен танысып, рухани тынығатын болады. Ал сәулетшілер ашық аспан аясында қазба жұмыстарын жалғастырады. Бұл жұмыстар Шымкент қаласы мәдени астана жылы болып таңдалған 2020 жылға дейін аяқталуы тиіс.

Шымкентте бос жұмыс орындары жәрмеңкесі өтті. Оның бір ерекшелігі – өңіріміз ғана емес, солтүстік облыстардан бос орындар ұсынылды.

Абай саябағындағы «Көркемсурет» галереясында өткен жәрмеңкеде жергілікті 214 жұмыс беруші 1 745 бос орын ұсынды. Ал Солтүстік өңірлерден 900-ден аса жұмыс беруші қатысып, 3 857 бос жұмыс орнына маман шақырды. Сондай-ақ, халықты жұмыспен қамту орталығы 4 мыңнан астам жұмыс іздеуші азаматты жәрмеңкеге шақырған.

Яғни, ол азаматтар ұсынылған бос орындар бойынша өзіне ыңғайлы кәсіпті таңдауға мүмкіндік алды. 2017 жылы еліміздің Солтүстік өңірлерінен ұсынылған бос жұмыс орындарына орналасу мақсатымен 360 отбасы қоныс аударуға ниет білдіріп, қазіргі таңда 51-і көшіп, жайғасып алды. Оның 28-і Солтүстік Қазақстанға, 2-уі Қостанай, 10-ы Павлодарға, 11-і Шығыс Қазақстан облысында қоныс тепкен.

Жалпы, Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес, «Нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған бағдарламасы» аясында соңғы екі жылда 23 мыңнан астам азамат әлеуметтік қолдауға ие болған. Сонымен қатар Бағдарлама шеңберінде 1100 жас түлек жастар практикасына қатысуға ниет білдірген және 2000-ға жуық жұмыссыз азамат қысқа мерзімді кәсіптік оқытуға қатысуда. «Тағы 700-ден астам азаматты ақылы қоғамдық жұмыстарға жолдау бүгінгі күннің басты мақсатына айналып отыр» дейді жәрмеңкені ұйымдастырушылар. Қалалық әкімдік өкілдері мұндай жәрмеңкені алдағы уақытта да ұйымдастырмақ.