Жалынды жас, уақытыңды бағала!
Среда, 18 Апрель 2018 07:45
Шымкентте ҚР Президенті жанындағы Жастар саясаты жөніндегі кеңестің ХХІ көшпелі пленарлық отырысы өтті. «Open Talks» ашық диалог форматында өткен жиында екі мәселе қаралды. Алдымен бүгінгі қазақ жастарының бойындағы құндылық жайы сөз болып, оның «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында қалыптасуының негізгі аспектілері аталды. Сондай-ақ, жастардың бос уақыттарын тиімді ұйымдастыру жайы талқыланды.
КӨРМЕ
Құрамында ҚР Мемлекеттік хатшысы Гүлшара Әбдіқалықова, Мәдениет және спорт министрі Арыстанбек Мұхамедиұлы, Дін істері және азаматтық қоғам министрі Дархан Кәлетаев, Парламент депутаттары, Оңтүстік Қазақстан облысының әкімі Жансейіт Түймебаев және орталық, жергілікті органдардың басшылары, жастар ұйымдарының өкілдері бар топ алдымен арнайы көрмені тамашалады.
Елбасының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласының жарияланғанына жылдан астам уақыт өтті. Тоғыз бөліктен тұратын қорытынды көрме осы бағдарлама аясында өңірде жүзеге асырылған жұмыстарға арналған.
Көрмедегі ұлттық киімдер, облыстың көркем жерлері бейнеленген фотосуреттер, Астана қаласының 20 жылдығына арнап тоқылған кілемдер көздің жауын алады. Бұдан кейін облысымыздың тарихы мен мәдениетінен сыр шертетін анимациялық мультфильмдер, деректі фильмдер. Мұнда «Көне жетігеннің сыры» атты 10 сериялы телехикая мен «Киелі Қазығұрт», «Отырарды қорғау», «Күш атасы – Қажымұқан» атты анимациялық және «Ұлы Жібек Жолындағы ескерткіштер» фильмдерін тамашалауға болады. Алдағы уақытта «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында қазақ фильмдерінің қоржыны «Үш би» көпсериалды фильмі мен «Ордабасы – бірліктің туы», «Көне Түркістан», «Шымкент тарихы», «Оқсыз оқиғасы» атты анимациялық фильмдермен толығады деп жоспарланған. Ал ақын-жазушылардың туындылары мен «Қазақстандағы 100 жаңа есім» жобасына енген азаматтар туралы кітап көрмесі өз оқырмандарын күтеді.
ЕЛІМІЗДЕГІ 132-УНИВЕРСИТЕТ
Көшпелі кеңес отырысына төрағалық жасаған Гүлшара Әбдіқалықова алғысөзді Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың «Жас Отан» жастар қанатының IV cъезіне жолдаған құттықтауымен бастады. Президенттің жастарды жан-жақты дамуға – спортпен, өнермен айналысуға, шет тілдерін үйренуге, отандық және әлемдік әдебиеттің бай мұрасын танып-білуге, ең бастысы, әлемдік деңгейдегі кәсіби маман болуға шақырғанын атап өтті.
– Мемлекет басшысы «Рухани жаңғыру» бағдарламасын жүзеге асыру барысында 100 жаңа оқулық жобасы қолға алынғанын, енді қазақ жастары әлемдік бестселлер туындыларын ана тілінде оқи алатынын айтты. Оңтүстік өңірі үшін бұл үлкен жаңалық. Жастарға көмек деп ойлаймын, – деді Гүлшара Наушақызы.
Ал ҚР Дін істері және азаматтық қоғам министрі, кеңес төрайымының орынбасары Д.Кәлетаевтың бүгінгі қазақ жастарының құндылық пайымдары және өзекті аспектілері туралы жасаған баяндамасы осында жиналғандарға салмақты ой тастады. Бейнебаян әр адам жеке өмірінің кенжелеп қалған тұстарына қоғамды кінәлаумен шектеліп, «алма піс, аузыма түс» деген түсінікпен уақытын өткізіп алуға болмайтынын ұқтыруға арналды.
Жалпы, Оңтүстікте жастардың сапалы білім алуына жағдай жасалуда. Өңір басшысы Ж.Түймебаев астаналық қонақтар алдында өңірдегі жастар саясаты туралы баяндады.
– Елбасының саясатына сәйкес, соңғы екі жылда облыста екі мемлекеттік жоғары оқу орнында 1000 орындық жатақхана соғылып, пайдалануға берілді. Ал биылғы ІІ жарты жылдықта студент жастарымызға арналған тағы да екі жатақханың құрылысын бастау көзделіп отыр, – деді облыс әкімі.
Аймақ басшысының айтуынша, облыстағы жоғары оқу орындарында 7200-ден астам студент-жастар тұратын 26 жатақхана бар. Ал ең басты жаңалық Шымкент қаласы аумағында ең үлкен «Қазақ жаңа инновациялық университетін» салу жоспарлануда. Бүгінде білім ордасына 150 га жер бөлінген. Бұл оқу орнында он мыңға жуық студент білім алады деп күтілуде.
Пленумда жастардың туған елге қызмет етуі де сөз болды. Арыстанбек Мұхамедиұлы өз әріптесін үлгі ретінде көрсетті.
– Елге қызмет ету үшін жастардың міндетті түрде шетелде білім алуы шарт емес, – деді мәдениет және спорт министрі. – Бүгін алдарыңызға министр болып келіп отырған Дархан Аманұлы Шығыс Қазақстанның Тарбағатай ауданында мектеп бітіріп, Шығыс Қазақстан мемлекеттік университетін тәмамдаған. Туған елде білім алып, еңбек тәжірибесін де Қазақстанда арттырды.
Министр «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында бұдан әрі қазақ кино қорының тарихи дүниелермен байи түсетінін және оған жергілікті «САҚ» киностудиясының қосар үлесі зор екенін атап өтті.
ЖАС СПОРТШЫЛАРМЕН ЖҮЗДЕСУ
Бұдан кейін мәдениет және спорт министрі А.Мұхамедиұлы Шымкент қаласындағы №5 спорт мектебінде жас спортшылармен кездесіп, пікір алмасты.
– Бүгінгі таңда әлемдік спорт алаңында Қазақстанның өз орны бар. Елбасымыз Н.Назарбаевтың спортшыларға деген құрметі ерекше және өзі де маңызды шаруалардың көптігіне қарамай спортпен айналысуға міндетті түрде уақыт бөледі. Еліміздің осы бағытта жеткен жетістіктеріне Оңтүстік Қазақстаннан шыққан спортшылардың қосқан үлесі зор. Міне, осындай нәтижелі жетістіктер мен көрсеткіштерге орай спорт саласын дамытуға қаржы бөлініп, түрлі жаттықтыру алаңдары пайдалануға беріліп жатыр. Құрметті жас спортшылар, осы мүмкіндіктерді толығымен пайдаланып, жеңіс тұғырының биігінен көрінеді деп сенеміз. Бастысы, уақытты тиімді пайдалана біліңіздер, – деген министр жастарға сәттілік тіледі.
80 мың түп жеміс ағашы отырғызылды
Среда, 18 Апрель 2018 05:02
Елордада басталған «Бірге жарқыраймыз!» эстафеталық эко-фестиваль Шымкент қаласында жалғасты. Фестивальдің басты идеясы – ақылды технологияларды қалаларда тұрақты түрде дамыту, суды үнемді пайдалану, экологиялық таза өнімді арттыру, тұрмыстық қалдықтарды бөліп тастау және энерготиімділікті арттыру.
Акцияға орай облыс және қаланың 6 мыңнан астам тұрғыны сенбілікке шығып, саябақтар мен өңірдегі бірқатар білім ошақтарында өткен көшет егу жұмыстарына қатысты. Ал эко-фестивальдің салтанатты ашылуы облыс және қала басшылары, БҰҰ Даму бағдарламасы өкілдерінің қатысуымен Шымкент қаласындағы «Самал» саябағында ұйымдастырылды.
– Өңірімізде бірегей «Шатқал» бағдарламасы жүзеге асырылуда. Дәл қазір біз осы бағдарлама аясында бой көтерген қаладағы 11 саябақтың бірінде тұрмыз. Алдағы уақытта Шымкент «жасыл қала» атауын одан әрі нығайта түседі деп сенеміз, – деген Жансейіт Қансейітұлы барлық қатысушыларға сәттілік тіледі.
«Самал» саябағының іргетасы «Шатқал» бағдарламасы аясында 2017 жылдың қаңтарында қаланған. Содан бері 38 гектар жерді алып жатқан сай-сала қоқыс қалдықтары мен қураған шөптен тазартылып, көшет егу жұмыстары тұрақты түрде жалғасуда. Сондай-ақ, саябақтың бұған дейінгі ағаш отырғызылған бөлігі тамшылатып суару технологиясымен жабдықталған.
«Шымкент – менің қалам – менің бақшам!» бірыңғай ұранымен өткен фестиваль аясында оңтүстікқазақстандықтар 80 мың түп жеміс ағашын отырғызды. Жеміс ағаштарының көбі алма және шие көшеттері.
Экологиялық мәдениетті насихаттау мақсатында мұндай бастамалар Қазақстандағы колледжер, мектептер мен балабақшалар үшін білім беру бағытында жалғаса бермек.
Акция соңында эстафетаны Ақтөбе қаласына жолдады. Ал эко-фестиваль жыл бойы еліміздің 14 облысы және республикалық маңызы бар қалаларында өтеді деп жоспарланған.
Шымкентте моңғол дәрігерлері ота жасауда
Среда, 11 Апрель 2018 04:45
Шымкент қаласында Моңғолиядан келген дәрігер-онкологтардың қатысуымен шеберлік-сабағы өтуде. Жергілікті дәрігер-онкологтар бауырдағы қатерлі ісікті хирургиялық әдіспен емдеу барысында моңғолиялық әріптестерімен тәжірибе алмасуда.
Облыстық онкологиялық диспансерде жасалған отаға Моңғолия Ұлттық қатерлі ісік орталығының директоры Жигжидсурэн Чинбурен қатысты. Ж.Чинбурен – бауыр, өт жолдарының және ұйқы безінің қатерлі ісігін емдеудің үздігі. Мұндағы жаңа әдістің артықшылығы науқас ота жасау кезінде бұрынғыдай көп мөлшерде қан жоғалтпайды.
– Біз бауыр обырымен және ұйқы безі басының қатерлі ісігімен тіркелген 4 науқасты отаға дайындадық. Ж.Чинбурен – әлемдік деңгейдегі білікті, гепатопанкреатобилиарлық хирургия саласын жетік меңгерген дәрігер-онколог. Бүгінге дейін шетелдік әріптесімізбен бірлесе отырып, 3 жылда 80 ота жасадық. Бір қуантарлығы, медициналық техниканың дамуына байланысты қазіргі таңда бауырға түрлі ем жасай аламыз. Бізде трансплантация қолға алынғанымен, обыр табылған бауырды ауыстыру болмаған. Ұлан-Баторда қолданысқа енген бұл әдісті облыстық онкологиялық диспансерде тәжірибеге енгізіп, трансплантация мүмкіндіктеріне онкология саласында да жол ашсақ деген мақсатымыз бар, – дейді дәрігер-онколог Алмас Орманов.
Бауыр қатерлі ісігіне байланысты 40 отаға қатысқан дәрігердің айтуынша, обырдың І кезеңінде және ота мен емді көтере алатын қосымша ауруы жоқ науқастарға ІІ кезеңінде де көмектесу мүмкіндігі бар. Бастысы, науқас дер кезінде маман кеңесіне жүгінуі тиіс. Жигжидсурэн Чинбурен бастаған моңғолиялық білікті дәрігерлер Мендхаргал Адилсайхан, Рамиш Асай, Пуревбаатар Бат-ирээдуйдің шеберлік-сабағы 12 сәуірге дейін жалғасады.
Өрт 33 минутта «сөндірілді»
Среда, 04 Апрель 2018 04:12
Тактикалық өрт жоспар бойынша орталықтағы кинотеатрдың 214 орындық 5-ші залында шықты деп белгіленді.
«Өрт шықты» деген дабыл соғылғаннан кейін нысан қызметкерлері мен күзетшілер «101» қызметіне хабарласып, адамдарды қауіпсіз аймаққа көшіре бастады. 10:30-да соғылған дабылға орай орталық маңына 12 арнайы техника мен облыстық-қалалық төтенше жағдай департаментінің жеке құрамы, офицерлер, апатты медицина орталығы және жедел жәрдем қызметінің дәрігерлері, әкімшілік полиция қызметкерлері – барлығы 86 адам бірнеше минутта келіп жетті.
Жол-патрульдік қызметі Әл-Фараби алаңындағы жолды жауып, өрт сөндіру техникалары нысан аумағына кедергісіз жақындауын қамтамасыз етті. Электр желісінің авариялық бригадасы және «КазТрансгазАймақ» бригадасы нысанды шартты түрде газдан және электр жүйесінен ажыратып тастады.
Ал өрт сөндірушілер ғимарат ішінде қалған адамдарды толығымен далаға эвакуациялап, төтенше жағдай кезінде кері қарай жүгіріп, сабырсыздыққа жол берген адамдарды құтқарды. Оның бірі ғимараттың шатырына шығып кетсе, тағы жетеуі газ-түтіннен қорғау қызметінің буыны арқылы 3 қабатта қалып қойған. Мұндай кезде сақтауға тиіс ереженің бірі, ешқашан жоғарғы қабаттарға көтерілуге болмайды. Дегенмен, құтқарушылар жасағы АЛ-30 және АЛ-50 автосатысының арнайы лифті арқылы оларды қауіпсіз аймаққа көшірді. Медициналық көмек көрсетілді. Жалпы, аталған жасақ дабыл соғылғаннан бастап, 24 минуттың ішінде адамдарды түгел құтқарды.
– Өрт-тактикалық жаттығуға қатысушылардың алға қойылған мәселелерді шешу үшін қолданған шаралары нәтижесінде шартты түрдегі өрт 10 сағат 54 минутта оқшауланып, 11 сағат 03 минутта толық сөндірілді. Өрт сөндірушілер өз жұмысын тиянақты атқарды, – дейді «Өрт сөндіру жəне авариялық құтқару жұмыстары қызметі» ММ бастығының орынбасары, азаматтық қорғау майоры Қуаныш Арсланов.
Айта кетейік, кезектен тыс оқу-жаттығу жиынын өткізуге «Шымкент Плаза» жобасының директоры Марат Қалдыбаев ұсыныс жасаған.
– Тілсіз жауды дер кезінде ауыздықтау үшін қауіпсіздік жұмыстарын пысықтап отырған дұрыс. Біз мұндай жаттығуды 2017 жылдың қыркүйегінде өткізгенбіз. Бүгін орталықта 400-ге жуық қызметкердің және басқа да келушілердің қатысуымен жаттығуды тағы бір қайталадық, – дейді ол.
Осы оқу-жаттығу жиыны мен қауіп кезінде халықтың дұрыс бағытта әрекет жасауын сырттан бақылаған қалалық мәслихат депутаттары қалалық төтенше жағдайлар басқармасының басшысы М.Жақсыбаевқа өз ұсыныстарын айтты.
– Қаладағы нысандар дәл осы өрт қауіпсіздігі мәселесіне байланысты мемлекеттік немесе жекеменшік деп бөлінбеуі тиіс. Олар қала тұрғындары үшін қызмет етеді. Тойхана, сауда орталықтары, дәмханалар мен дүкендер, әсіресе, көпқабатты тұрғын үйлердің бірінші қабатында орналасқан коммерциялық нысандар өрт қауіпсіздігі талаптарын қатаң сақтауға міндетті. Сондай-ақ, оларды қалалық төтенше жағдайлар басқармасы тексеруге толық құқылы болуы тиіс, – деді қалалық мәслихат депутаты Е. Нұрмаханов
Құрылыста қыздар жүр...
Пятница, 30 Март 2018 03:57
Қазіргі таңда тек ерлер немесе әйелдерге арналған мамандықтардың шекарасы жойылуға шақ қалған. Ер-азаматтар нәзікжандылардың жұмысын шебер меңгерсе, арулар да ауыр саналатын тірліктің бел ортасында жүр. Солардың бірі – «Отау строй» құрылыс компаниясының жобалаушы-құрылысшысы Ұлжан Найзабекова оқушы кезінен дипломат болуды армандағанын айтады.
Ұлжан мектеп кезінен шет тілдерін меңгеріп, туристік бағытта шетелдіктермен тікелей байланыс жасауға қызығады. Дегенмен, өзінен үлкен бауырлары жоғары оқу орнын тәмамдағанша үйдегі қаражат қоры азая бастайды да, Ұлжан мектеп бітірген жылы оқуға түсе алмайды.
– Мен мектеп бітірген 1998 жылы оқуға түсіп кету сондай қиын болды. Өзімнен бұрын ата-анамның қас-қабағына қарадым. Әкем де өзінің жолын қуып, мықты экономист болғанымды көргісі келетін. Ата-анамның үмітін ақтауға сонша асық болғаныммен, екі жыл қатарынан оқуға түсе алмадым... Бұл менің бала көңіліме жеңіл тиген жоқ. Кейде қолымнан ештеңе келмей ме деген қорқыныш еркімді билеп алатын, – дейді Ұлжан.
Өзінің болашақ құрылысшы екенінен мүлде бейхабар қыз күндіз ізденуден, ал түнде шетелдерде жұмыс барысымен саяхаттап жүргенін қиялдаудан жалықпайды. Содан 2000 жылы грант негізінде ақысыз оқуға түсуге барын салады. Сол сәттерді еске алған Ұлжанның бір мұңайып, бір жадыраған жанарынан жас түлектің арман биігіне көтерілуге асыққан құштарлығы байқалды. Демеуге қаншалықты мұқтаж болғанын ұқтыра түскендей. Тіпті, мектепті жап-жақсы бітірсе де оқуға түсе алмаған, сол үшін қамықса да мақсатынан танбаған жас қыздың өмір сынағына төтеп беруіне алаңдай бастайсың.
– Сыныптастарым үшінші курсқа көшкенде мен оқуға құжат тапсырдым. М. Әуезов атындағы ОҚМУ-да Сақи Қуаныш деген әкемнің нағашы ағасы дәріс беретін. Ол «Екінің бірі қаржыгер, заңгер болып жатыр. Ертеңгі күнді де ойлау керек, жұмыс табу қиын болады» деп, инженер-құрылысшы мамандығы бойынша грантқа тапсыруға кеңес берді. Құжат тапсырып отырып та бұл таңдауға көнгім келмей, бар болғаны «дипломатқа» ойым ауған. Бірақ, оған 1 грант және 2 несие бөлініпті. Түсе алмайтыным анық. Ал үшінші рет мүмкіндікті жіберіп алып, әке сенімінен шыққым келмеді.
Құрылыс – жұмысы ауыр, жауапкершілігі жоғары, тек ер азаматтарға арналған мамандық сынды. Дегенмен, жолы болып, Ұлжан М. Әуезов атындағы ОҚМУ-дың механикалық-құрылыс факультетіне «Инженер-құрылысшы» мамандығы бойынша грантқа түседі.
– Әр сабақта бетон, арматура, шатыр, еден, қабырға деген сөздерді естігенде көз алдыма құрылыс алаңында кірпіш тасып жүргенім елестейтін. Мамандығымды ешкімге дәл атамауға тырыстым. Ата-анама салмақ салмай грантқа түсіп, стипендиямен оқығаным ғана жұбаныш сыйлаған, – деген Ұлжан осыдан 18 жыл бұрынғы аңғал студенттің қылығын еске алып, күлді.
Содан жас маман 2005 жылы «Қазақ ғылыми-зерттеу және химия өнеркәсібін жобалау институтында» инженер-жобалаушы болып жұмысқа кіріседі. Негізгі тәжірибені сонда алады. Құрылыс жұмыстары азайғанда қысқартуға ілінеді. Ал тұрғын үй құрылысы қарқынды түрде қолға алынғанда қайта жұмысқа кіріп, мамандықтың ыстық-суығын сезінеді. Ал 2012 жылдан бері «Отау Строй» құрылыс компаниясында қызмет етіп келеді.
Соңғы жылдары Оңтүстікте тұрғын үйлер көп салынып жатыр. Әлеуметтік нысандар да көбейді. Әсіресе, Шымкент қаласында халықты баспанамен қамту жоспарлы түрде жүйеге қойылған.
– Қайтпас-2 шағынауданындағы Төлеметов көшесінің бойынан мемлекеттік тапсырыс аясында көпқабатты үйлер бой көтерді. Осы үйлерді жобалау барысында еденнің бетондау жұмыстарына қатыстым. Үйдің қай тұсына қанша салмақ түсетіні белгіленіп, соған сәйкес арматуралардың ұзындығы мен жуандығын нақтыладық. Бізге, инженер-құрылысшыларға, қателесуге болмайды. Болмашы деген қатенің өзі үлкен шығынға ұшыратуы мүмкін. Жобадан қателік кетсе, оның жауапкершілік жүгі де ауыр. Сондықтан болар, бекітілгенге дейін бірнеше рет тексеріледі. Ондайда ұжымдағы әріптестердің біліктілігіне сенім артып, тәжірибесіне жүгінеміз. Ұжымдық жұмыс болған соң бір-біріміздің жұмысымызды жиі бақылап, өте мұқият қарауға тырысамыз, – дейді жобалаушы-конструктор.
Құрылыс алдымен қағаз жүзінде аяқталып, бекітілгенімен жұмыс барысында оның қалай жүзеге асып жатқанын мұқият бақылау қажет. Өзінің авторлық жұмыстары қай деңгейде атқарылып жатқанын көру үшін Ұлжан Найзабекова да құрылыс алаңына жиі бас сұғады.
– Алғаш рет барғаным әлі есімде, – деп есіне алды олжап Аяғымда биік өкше, тар белдемше киініп, әлі аяқталмаған баспалдақпен жоғарыға көтеріле алмай, одан қайтып түсуім қиындап, әбден қиналған едім. Қазір ондайды қиындық деп санамаймыз.
Бүгінде үйдің қабырғасын қалауға саз кірпіштен бөлек, күйген кірпіш, газоблок, шлакоблок сынды түрлі құрылыс материалдары пайдаланылуда. Инженер-құрылысшының айтуынша, бір қызығы еуропалықтар қазіргі таңда саз кірпішіне қызығушылық танытып отыр екен.
– Көпқабатты ғимараттардың құрылысына пайдаланылатын газоблок құрылыс саласында жақсы бағаға ие. Ол жеңіл әрі жылы. Кірпіш ауыр болғандықтан тек жер үй немесе аласа ғимараттарды салуда қолданылуда. Ал саз кірпіш – ең табиғи, экологиялық таза өнім. Мұны қазір еуропалықтар да құптай бастады.
Ұлжан Найзабекова бастапқыда қыз баласына жат деп таңдаған мамандықтың бүгінде бағасы жоғары екеніне әбден көзін жеткізді. Тіпті, құрылыс саласында жүріп-ақ шет тілдерін меңгеріп, шетелге шығуға болатынын тәжірибе барысында білді.
– Оқуға түсерде мені «қорқытқан» тағы екі мамандық бар еді, бірі – су және кәріз жүйелерін жүргізу, екіншісі – жылу және желдетумен жабдықтау, – дейді күліп. – Қазір Шымкентте құрылыс алаңдары көбейді. Осы мамандықтарды да қосымша оқып, құрылыс саласының қыр-сырын түгел игергім келеді. Әсіресе, шетелдің үздік тәжірибелерін алып, оны еліміздің үшінші мегаполисі – Шымкент қаласында қолдануды армандаймын.
«Мына жобаны мен жасағанмын» деп мақтана алатындай авторлық жұмысы болса, оған шетелден келген туристер де жақсы баға берсе, бұл – құрылысшының басына қонған бағы. Қазір құрылыс саласында инженер-механик, жобалаушы, мүсінші қыздардың қатары жыл санап артып келеді. Құрылысшы қыз сөзінің соңын «бұл намыстанатын мамандық емес екенін үшінші курсты бітірген жылы түсініп, қадірін білдім. Құрылыстың қарқынды дамуы елдің әлеуметтік жағдайы жақсаруынан, әл-ауқатының артуы мен жұмыс орындарының көптігінен хабар береді. Сондықтан, біз әр саланың ғылыми жағын меңгеруден қорықпай, керісінше осы саладағы біліктілікті арттыруға тиіспіз» деп түйіндеді.
Мамандық таңдау – болашақ жолыңды таңдау. Ендеше, әу бастан-ақ сұранысқа сай кәсіпті қолға алған маман жұмысқа орналасудан қиналмас.
«Кемерово қасіреті» сабақ болсын деп...
Пятница, 30 Март 2018 00:00
Шымкенттегі ірі сауда орталықтарының
өрт қауіпсіздігі қай деңгейде?
Ресей еліндегі қайғылы оқиға іргелес отырған Қазақстан халқын да бейжай қалдырмағаны белгілі. Біздегі сауда-ойын-сауық орталықтарының жағдайы қандай? Қауіптің алдын алуға дайын ба? Осы сұрақтардың жауабын анықтау мақсатында «Шымкент келбеті» және «Панорама Шымкента» газеттерінің тілшілері және қалалық мәслихат депутаты Е. Нұрмаханов «Мега Планет», «Шымкент Плаза» сауда-ойын-сауық орталықтарына барып, қауіпсіздік шараларымен танысып қайтты.
Ресми дереккөздердің соңғы мәліметі бойынша, 64 адамның өмірін жалмаған Кемерово қаласындағы «Зимняя вишня» сауда-ойын-сауық орталығындағы өрт кинотеатр және балалар ойын залдарынан басталған. Өкінішке қарай, қазақстандық Марина Баранова да оқиға орнында қаза тапқан. «Павлодар-Водоканал» ЖШС-інде жұмыс істейтін М. Баранова еңбек демалысын алып, Кемероводағы қызына қонаққа барған. Ал сауда-ойын-сауық орталығында өрт болған күні қызы және үш немересімен қаза болды.
ҚР Үкімет басшысы Бақытжан Сағынтаев Ресей президенті В.Путин «қылмыстық немқұрайдылық пен жауапсыздық» деп бағалаған оқиғадан сабақ алу керек деді. Еліміз бойынша ірі нысандар мен көпшілік орындарды тексеруді тапсырды.
Шымкент қалалық төтенше жағдайлар басқармасының басшысы, азаматтық қорғау подполковнигі Мадияр Жақсыбаевтың айтуынша, шаһардағы барлық нысандар ережеге сай бекітілген кестеге сәйкес жоспарлы түрде бақыланады.
– 10 адамнан артық жиналатын кез келген ғимарат көпшілік орын болып саналады. Сондықтан, мұндай орындардың барлығында дерлік апатты жағдайда шығуға арналған қосымша есік болуы тиіс. Көптеген ғимаратта қосымша есік болғанымен, ол құлыптаулы тұрады және кілті есікте болмайды. Яғни, ашылмайды. Үлкен ғимараттарда халықты жаппай құлақтандыру, дабыл қағу жүйесі жұмыс істеп тұруы шарт. Эвакуациялау жолдары анық, өрт сөндіруге ғимараттың сыртынан және ішкі дәліздерден су берілу гидранттары толық әрі дайын болуы керек, – дейді басқарма басшысы. – Өрт қауіпсіздігінің алдын алу мақсатында қалада ойын-сауық орталықтары мен сауда-саттық орындары ғана емес, барлық кеңселер, жұмыс орындары, әлеуметтік нысандар, білім мекемелері мен көпқабатты тұрғын үйлер жоспарлы түрде жыл сайын тексеруден өтеді. 2017 жылдың соңында «Шымкент-Плаза» сауда-ойын-сауық орталығында оқу-жаттығу жиыны өткен болатын. Ғимарат соңғы технологиямен жабдықталған. Адам өмірінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету жұмыстары жоғары деңгейде жүргізілген.
М.Жақсыбаевтың айтуынша, қалада жоғары тәуекел тобына жататын 1217 нысан бар. Оның 408-ін 2018 жылдың алғашқы жартысында тексеру жоспарланған.
– Бірінші тоқсанда 127 нысанның өрт кезіндегі қауіпсіздік шаралары тексерілді. 127 нысанның басым көпшілігі – мектептер, балабақша, білім беру мекемелері. Нәтижесінде ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық кодексінің 410-бабымен 86 нысанда орын алған кемшіліктерге орай акт толтырылды. Кемшіліктер үшін 15 АЕК көлемінде айып төлеуге акт түзілсе, 1 аптаның көлемінде оның 50 пайызын төлеу жеңілдігі қаралған. Шара қорытындысы бойынша 673 400 теңге көлемінде айып салынды, – дейді М. Жақсыбаев.
Десек те, бұл жоспарлы түрде жүргізілетін жұмыстар.
– Халық жайлы өмірді сезінуі үшін мекемелердің тексеру кезінде ғана емес, барлық уақытта қауіпсіздік шараларымен толық қамтылғанына сенімді жүруі керек. Сондай-ақ, кез келген апатты жағдай үшін негізгі жауапкершілік сол нысанның басшысына жүктеледі, – дейді қалалық мәслихаттың депутаты Ерболат Нұрмаханов.
Шымкент қаласында да кинозалдар мен балаларға арналған ойын алаңшалары бар сауда-ойын-сауық орталықтары аз емес. Олар – «Мега Планет», «Фиркан сити, «Әл-Фараби», «Гипер Хаус», «Юг сити», «Рахима Плаза», «Шымкент Плаза» және тағы басқа орталықтар. Аталған сауда орындарының барлығында автоматты өрт сөндіру жүйелері, апаттан шығуға арналған қосымша есіктер, дабыл қағу түймесі және өрт сөндіруге арналған су беру гидранттары талапқа сай орнатылған.
Мәселен, біз кешкі сағат 19:00 шамасында барғанда, бұған дейін куә болғанымыздай, «Шымкент Плаза» сауда-ойын-сауық орталығының барлық есіктері ашық тұрды. Эскалатор жоғарыға және төменге екі бөлек бағытта да жұмыс істейді. Ғимараттың кез келген бөлігінде спринклерлер бар. Ал адам көп жиналатын «Cinemax Shymkent Multiplex» кинотеатрында 7 кинозал бар. Кинотеатр директоры Бауыржан Бисимбаевтың айтуынша, адам лық толы болғанның өзінде небәрі 7-15 минутта ғимаратты тастап шығуға болатыны сынақтан өткен. Ал дәл осы эвакуациялық дәліз арқылы бір адам 30 секундта далаға шығып үлгереді. Бір ғана 4-кинозалда 15 су себу спринклері бар. Түтін шығып немесе ауа температурасы қалыпты жағдайдан артық (70-75 градуста) қызғанда су себу қызметі автоматты түрде іске қосылады екен.
– Кинозалдардағы орындар саны әртүрлі, 114-тен 214-ке дейін. Ең үлкені 5-зал, онда 214 орын бар. Ал 7 VIP-залда 44 орын бар. Кинотеатрдағы есіктердің барлығынан ішке кіру мүмкін емес, кілтсіз ашылмайды. Бұл кино жүріп жатқанда кездейсоқ адамдардың кірмеуі үшін тиімді. Ал кинозалдан сыртқа шығу үшін кез келген есік кілтсіз ашылады, – дейді Б. Бисимбаев.
Кинотеатр директорымен бірге есіктердің сыртқа оңай ашылатынына көз жеткіздік. Есіктердің құлпы адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында әдейі осылай жасалған. Мұндай бір құлыптың ғана бағасы – 180 000 теңге.
Ғимараттан шығуға ең аз уақыт кететін сауда-ойын-сауық орталығы – «Мега Планет». Бізді аталған сауда-ойын-сауық орталығы және «Шымкент» ОӘД бас инженері Анатолий Железняков күтіп алып, қауіпсіздік шараларымен толық таныстырып шықты.
– Меніңше, Кемероводағы сауда орталығының есіктері біздегідей оңай ашылмайды. Автоматты өрт сөндіру технологиясы да қай деңгейде жұмыс істейтіні белгісіз. Біздегі су себу қуаттылығы 1 секундта 20 литрге тең, – дейді А. Железняков.
«Меганың» үшінші қабатында бірнеше тамақтану орны бар. Демек, бұл жерде шоғырланған адамдарға да ғимараттан тез арада шығу қажет. Ол үшін ғимараттың аппатты жағдайға арналған қосымша есіктері ашық тұр. Біз алдымен балалардың ойын алаңшасына бас сұқтық. Мұндағы жағдаймен балалар ойын алаңшасының әкімшісі Гүлназ Тілегенова таныстырды.
Ал «Kinopark 5 Mega Planet Shymkent» кинотеатрының директоры Еркебұлан Рахмет кинозалдарда көрсетілім жүріп жатқанына қарамай апатты жағдайда шығатын есіктердің бірден далаға алып шығатынына көзімізді жеткізді. Мұнда да есіктерді іштен сыртқа қарай ашу оңай да, сырттан ішке қарай тек кілтпен кіру керек.
– Біз осы орталыққа келген әрбір адам үшін жұмыс істейміз. Сондықтан олардың өзін жайлы әрі қауіпсіз сезінуі басты назарда болады. Кемерово оқиғасы бізде қайталанбасын деген тілек үшін қызмет етеміз. Күнделікті таңертең 5 минуттық жиында қосымша нұсқаулықтарды пысықтап отырамыз, – дейді Еркебұлан Рахмет.
Тағы бір маңыздысы, өрт болған жағдайда жарық сөніп қалса да сыртқы есіктер бір топ адамның бір соғуымен-ақ тез ашылады екен.
«Шымкент келбеті» және «Панорама Шымкента» газеттерінің тілшілерімен бірге жүрген қалалық мәслихат депутаты Е. Нұрмаханов қауіпсіздік шаралары техникалық жабдықтаумен бітпейтінін ескертті.
– Кез келген ғимараттың техникалық жабдығы сақадай сай болғанымен, мұнда келушілер де эвакуациялық жолдарға мән беріп, апатты жағдайда шығып кетуге болатын қосымша есіктерді біліп жүруі тиіс.
Шымкент қаласындағы бірқатар нысандарға эвакуациялық жолдарға сілтейтін қызыл түсті бағыттау белгілері жетіспейді. Абыр-сабыр кезінде адамдар қай бағытқа қарай жүру керегін нақты білуі тиіс. Сонымен қатар су себу құрылғысы орнатылғанымен, су жинақталмаған болуы әбден мүмкін. Осындай кемшіліктердің орын алмауына ғимарат қожайындары жауапты, – дейді Ерболат Жақыпұлы.
Қалай болғанда да ата-ана мен тәрбиеші, оқытушы ертіп жүрген баласына жауапты десек те, кез келген ғимарат иесі өрт қауіпсіздігі тетіктерінің дер кезінде кәдеге жарауына жауапты. «Сақтансаң, сақтаймын» деген бар...
Ақмарал МОЛДИЯРҚЫЗЫ
Суреттерді түсірген Серік Қосай
Халықаралық байланыс – экономикалық дамуға сеп
Среда, 28 Март 2018 04:31
Шымкент қаласына Өзбекстан зиялы қауым өкілдері, ғалымдар мен жазушылар делегациясы келді. Өзбекстан Республикасы жазушылар одағының төрағасы Мұхаммед Әли бастаған топта халықаралық «Әмір Темір» қайырымдылық қорының басшылығы, Абу Райхан Бируни атындағы Шығыстану институтының ғалымдары мен Ташкент экономика және исламтану университетінің профессор-оқытушылары – барлығы 30-ға жуық қонақ бар.
Алдымен қаланың әкімшілік-іскерлік орталығында ашылғанына 5 жыл болған «Отырар» кітапханасының тыныс-тіршілігімен танысқан зиялы қауымды облыс әкімі Жансейіт Түймебаев қабылдады. Кездесу барысында тараптар екі ел арасындағы стратегиялық әріптестік, іскерлік қарым-қатынас, мәдени ықпалдастық жайын әңгімеледі.
Екі елді ортақ тарихи тағдыр ғана емес, бірегей мәдени-рухани құндылықтарымыз қауыштыратынын айтқан өңір басшысы екі ел арасындағы байланыстың маңыздылығына тоқталды.
Ж.Түймебаев Өзбекстанмен сауда байланысы 2017 жылы 11,7 пайызға артып, 622,6 млн АҚШ долларына жеткенін айтты.
– Бүгінде 3 миллионға жуық облыс халқының 17 пайызын өзбек ұлтының өкілдері құрайды. Облыстағы 15 мектепте білім өзбек тілінде берілсе, аралас тілді тағы 50 мектепте өзбек сыныптары бар, – деді Ж.Қансейітұлы.
– Ал республикамыздағы жалғыз өзбек драма театры да осы өңірде орналасқан. Облыс аумағында өзбек тілінде жарық көретін 4 басылым бар және 3 телеарна қазақ-орыс-өзбек тілдерінде хабар таратады. Облыстық өзбек этно-мәдени бірлестігінің аудандық және қалалық 13 филиалы жұмыс істейді.
Кездесу барысында Өзбекстан Жазушылар одағының төрағасы Мұхаммед Әли және халықаралық Әмір Темір қайырымдылық қорының төрағасы Нозим Хабибуллаев бауырлас елден келген қонақтар атынан алғысын айтып, Өзбекстандағы қазақтардың тұрмыс-тіршілігін баяндады.
– Екі жағдай біздің елге үлкен бір өзгеріс әкелді. Оның біріншісі – шекара ашылып, Өзбекстандағы тауар құны 20 пайызға арзандады. Көптеген өнімге қолжетімділік артты. Ал екіншісі – тарихи маңызы зор әрі ерекше жаңалық. Бұған дейін ешқашан және ешбір елде болмаған жағдай – Қазақстан Республикасындағы Өзбекстан Республикасының жылы. Мұндай зор құрмет үшін Қазақ халқына алғысымыз шексіз. Бұл қадам біздің екі ел арасындағы қарым-қатынасты бүгінгіден де арттырып, болашақта кәсіпкерлік, өндірістік салада тығыз байланыс жасауға себеп болатыны рас.
Айта кетейік, жуырда Қазақстан мен Өзбекстан арасындағы көлік-транзит саласындағы ынтымақтастық жанданып, арнайы жүрдек пойыз жолға шықты. Жаңа әуе жолы мен автобус бағыттары да екі ел арасындағы жолаушыларға қызмет етуде. Ал Өзбекстанның зиялы қауым өкілдері алдағы күндері Оңтүстіктегі тарихи-танымдық жерлерді аралайтын болады.
Дастарханға әр, бойға нәр беретін тағамдар
Вторник, 20 Март 2018 11:09
Ұлыстың ұлы күні – Әз-Наурыз келгенде қазақ наурыз-көже дайындаса, түркі тілдес халықтардың да дәл осы мерекеге арнайы әзірлейтін ұлттық тағамы бар. Бұл тағамдардың құндылығы мен құнары жайлы этнос өкілдері бөліскен ас мәзірлерін оқырманға ұсындық.
СУМАЛАК
Мухтабар УСМАНОВА,
«Жанубий Қозоғистон» газетінің тілшісі:
– «Сумалак» дегендегі «малак» сөзі періште деген мағынаны білдіреді. Яғни, 30 періште. Сумалакты ең бірінші болып ертеде Бибі Фатима анамыз жасаған. Ол балаларына беретін ештеңе қалмағанда амалы құрып, үйіндегі бар тапқан бидайдың дәнін қазанға салып, ішін суға толтырады да көшеден тапқан тастарды да қосып, қайната береді. Солай балаларын тамақ дайындап отырмын деп жұбатып, өзі таңға дейін Құдайдан балаларының аш қалмауын тілеген. Ал таңға таяу қазанын ашып қараса, қазан толы сумалакты көрген.
Тойымды астың бүгінгі құрамы мен жасалуы да өзгерді. Бидайды тазартып, суда тұндырып алған соң тақтайға жайып қоямыз. Күн жылы болса 2-3 күнде өнеді. Ал өнгенге дейін құрғап кетпеуін қадағалап, су сеуіп тұрамыз. Егер қатты өніп кетсе, дәмі бұзылады, сумалак ащы болып кетеді. Сондықтан аппақ болып ағарып өнгенде еттартқыштан өткіземіз де үстіне су құямыз. Су кәдімгі сүттей болғанда сүзіп аламыз. Осылай қоюын бірнеше рет сумен шайқап, сүзіп алғанда 20 келі бидайдан 100-120 литр бидай сүті алынады.
Үлкен қазанға 1 литр мақтаның майын құйып қыздырамыз. Оған бидайдың сүтін құйып, ұн сеуіп отырамыз. Ұн бірігіп қалмау үшін тынымсыз араластырып, түйінін тарқатып отырамыз. 35-45 келі ұн кетеді. Түбіне қаспақ қатып, жабыспауы үшін тас саламыз. 10-12 сағатта өзбек халқының ақуызға бай, көктемгі әлсіздікті жеңуге күш беретін нәрлі тағамы дайын болады.
УЧ ПУЧМАК
Найля МАКСУМОВНА,
татар-башқұрт этно-мәдени бірлестігі төрайымының орынбасары:
Фарш немесе туралған етке пияз, картоп турап қосып, татымына қарай тұз, ұсақталған қара бұрыш салып, араластырамыз. Дәмдеуіштер сіңіп тұруы үшін фаршты ертерек әзірлеп алған дұрыс.
100 гр маргаринге 2 жұмыртқа, 1 стакан айран қосып, тұз, ас содасымен араластырып қамыр илеп, 20-30 минутқа жауып қоямыз. Қамыр мәнтіге илегеннен жұмсақ болуы тиіс. Белгілі уақыт өткен соң кішкентай зуалаға бөліп, жұп-жұмсақ қамырды әдеттегі самсаның қамырынан қалыңдау етіп жаямыз. Ортасына фарштан әзірленген қоспаны салып, түйеміз. Түю әдісінің бір ерекшелігі «Уч пучмактың» ортасы сәл ғана ашық қалады. Бір жұмыртқаның ағын сарысынан ажыратпай араластырып, «уч пучмактың» бетіне жағып, қызып тұрған пешке саламыз. Уақыты мен қызуына қарай беті қызарып піскенде алып, дастарханға тартуға болады.
«Уч пучмак» біздің халықтың мерекелік дастархандарға қоятын дәмді, сыйлы асының бірі. Оның ішінде не барын көре аласыз. Бұл адамдардың көңілі бір-біріне ашық болсын деген тілек. Ішіндегі еттен әзірленген фарш, яғни тоқтықтың, молшылықтың көрінісі. Осындай дәмі тіл үйіретін «уч пучмакты» ұсынып, ең әрісі үйге асығыс кіріп шыққан кісіге де тілек арнап, сый-құрмет көрсетуге болады.
КӨК ЧӨЧРА
Маулит МОЙДИНА,
ұйғыр этно-мәдени бірлестігінің мүшесі:
– Қыстан арып, ашып шыққан адам әлсіз келеді және көктемгі күннің астында ұзақ жүре алмайды. Осындайда бойға күш-қуат беретін дәруменнің бірі де бірегейі ретінде ұйғыр халқы дәл осы Наурыз айында өніп шыққан жоңышқаның жас сабағынан үш рет түшпара әзірлейді. Тағамның атауы – «көк чөчра», яғни, «көк түшпара». Наурыз айында ғана жасайтын бірнеше себебі бар. Басқа айда жоңышқа өніп кетеді және осы кезеңде ғана дәмді әрі пайдалы болмақ.
Енді ғана құлақтана бастаған жоңышқа сабағын теріп, сумен жақсылап жуып-шаямыз. Оны ұсақтап турап, қойдың құрығынан шұжғырып алған майға қуырамыз. Бұл кезде жас жоңышқаның өзінен шыққан суы таусылып, қоюланады. Осы қоспаны кәдімгі тұшпараның қамырына түйіп, қайнаған суға пісіріп аламыз. Дайын болған асты ыдысқа салып, сары май, қаймақ қосып жеуге болады. Сондай-ақ, ұйғыр тәсілімен дайындалатын сірке суы немесе ащы тұздық та астың дәмін келтіреді.
Жас жоңышқадан әзірленетін бұл тағамды ханым түрінде әзірлеп, мәнтіге де әртүрлі етіп түйіп пісіруге болады. «Көк чөчра» тағамының тағы бір пайдасы қыс бойы өткен суықты алады және ішкі ағзаны тазалайды.
ӨРДЕК
Аягүл КАЛЬМЕНОВА,
қырғыз этно-мәдени бірлестігі басшысының орынбасары:
– Қырғыз халқында ертеден танылған ерекше тағамның түрі «Өрдек» деп аталады. Кей жерде оны «Быжы» деп те атайды. «Өрдек», яғни, үйрек. Бұл тағамды жасау үшін ең әуелі ішек-қарын, қоспа және бір түйір сәбіз қажет. Қойды сойып, ішек-қарынды бөліп алғаннан кейін қырық қарын, асқазан сынды қарыншаларын бір бірінен бөлмей аламыз. Яғни, қарыншаның ішекке жалғанған тұсынан 10 см тоқішек қосып кесіп алынады. Бұл – біз әзірлейтін «өрдектің» құйрығы болып әспеттеледі. Ал қарыншалардың үлкен қарынға жалғасқан басынан тағы 10 см қосып кесіп алу қажет. Бізге бұдан бөлек тағы ішек қажет болады. Қарыншаларды қайнаған сумен, басқа да түрлі әдіспен жақсылап жуып, тазартамыз. Сәбіздің өзегі қатты болады. Міне, осы тұсынан үйректің тұмсығына ұқсатып кесіп әзірлейміз. Сосын ішіне алдын ала дайындалған қоспаны саламыз.
Қоспа – кәдімгі әсіпке дайындағандай жасалады. Жуылған таза күрішке ет, май, өкпе, пияз, сарымсақты біркелкі турап, тұз, дәмдеуіштер қосып араластырамыз. Ет өнімдерін еттартқыштан өткізіп қосуға да болады. Міне, осы дайын қоспаны алдын-ала бөліп алған тұтас қарыншаларға, ішектен қырқылған тұсын байлап, нығыздамай саламыз. Себебі, күріш суға піскен соң үлкейіп ісінетінін есепке алуымыз керек. Қарыннан жалғанған тұсы «өрдектің» басы болып аяқталады. Осы тұсқа дейін қоспаны салып, аузын буарда сәбізден әзірленген «өрдек» «тұмсығын» қарын аузына қойып, буылады. Қоспаның біразы бөлек алған ішекке салынады. Олардың көлемін жұмыртқадай етіп түйеміз де қайнаған суға пісіреміз. Дайын болған асты тәрелкеге жайғастырып, әлгі «жұмыртқадай» бөлшектелген әсіпті айналасына орналастырып, салат жапырағымен әрлейміз.
Елде тыныштық болса, үйрек пен қаз айдында қалқып жүзіп, алаңсыз жұмыртқа басып, балапан ашады. Өсіп-өнеді, көбейеді. Қырғыз халқы осындай ниетпен «Өрдек» тағамын Наурызда және үйлену тойында жасайды. Әсіресе, тіршілік қысқы ұйқысынан оянып, күн мен түн теңелген күні Наурыз-думан дастарханында біздер ең сыйлы қонағымызды осы «Өрдек» асымен күтіп аламыз.