Шымкент келбеті

Жексенбі күні өткен сайлауда Қазақстан халқы біртұтас саяси күшке қолдау білдіру арқылы тұрақтылық, бейбітшілік пен өркендеу жолын таңдады. Мұны «Nur Otan» партиясының алдын ала қорытындыға сәйкес 71,09 пайыз дауысқа ие болып, жеңіске жеткеніне қарап айтуға болады.

Бұл сайлау елімізде көппартиялы Парламент жүйесінің нығая түсуіне жол ашты. ҚР Орталық сайлау комиссиясы жария еткен алдын ала қорытындыларға сәйкес, Мәжіліс депутаттарының сайлауында Қазақстанның «Ақ жол» демократиялық партиясы – 10,95 пайыз, Қазақстан халық партиясы 9,1 пайыз дауысқа ие болды. Осылайша, алдағы бесжылдықта аталған 2 партияның фракциясы парламенттік оппозиция мәртебесіне ие болады. Ал, «Ауыл» мен «АDAL» партиялары заңнамада көрсетілген 7 пайыздық межеден өте алмауына байланысты Мәжілістің құрамына енбейтін болды.
Саяси додаға қатысып, халықтың қолдауына ие болу бар да, бұқараға берген уәденің үдесінен шығу – одан да күрделі міндет. Осы орайда сайлауда жеңіске жеткен «Nur Otan» үгіт-насихат науқаны кезінде жұртқа қандай уәде бергенін тағы бір еске сала кеткенді жөн көріп отырмыз.
Партияның сайлауалды бағдарламасында алдағы 5 жылда денсаулық сақтау саласына бөлінетін қаржыны жалпыұлттық ішкі өнімнің 5 пайызына жеткізу жоспарланған. Бұл медициналық қызметті сапалы әрі қолжетімді етіп, дәрігерлердің жалақысын 2,5 есеге арттыруға мүмкіндік береді. Өңірлерде 20 заманауи ірі медициналық орталық бой көтереді. Білімнің сапасы артуы үшін мұғалімдердің де жалақысын 2 есе көбейту көзделген. Сонымен қатар алдағы бесжылдықта 100 миллион шаршы метр тұрғын үй салынып, 1 милллион отбасы баспаналы болмақ. 27 мың шақырым жол жаңарып, елдегі ауыз су мәселесі түбегейлі шешіледі. Оған қоса 3,5 мың ауыл абаттандырылып, 900 мың тұрғыны бар 246 елдімекен табиғи газға қол жеткізеді. Осылайша, партия экономиканың тұрақты өсімі мен әрбір азаматтың лайықты өмір сүруін қамтамасыз етуге уәде беріп отыр. Жоспардың қай деңгейде орындаларын уақыт көрсетеді.

ОСК мәліметіне сүйенсек, Мәжілісте «Nur Otan» партиясы – 76 мандатқа, «Ақ жол» – 12 мандатқа, ал ҚХП – 10 мандатқа ие болып отыр. Мұнан өзге «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» ҚР Конституциялық заңының 93-1-бабына сәйкес Қазақстан халқы Ассамблеясының атынан Парламент Мәжілісіне 9 депутат сайланды.
Мұнан бөлек Шымкент қалалық аумақтық сайлау комиссиясы Шымкент қалалық мәслихаты депутаттарының сайлауының қорытындыларын жариялады. Комиссия төрағасы Қайырбек Құнанбаев ақпараттық-коммуникациялық орталығында өткен брифингте берген мәліметіне сәйкес, «Nur Otan» партиясы 78.63 пайыз дауыспен жеңіске жеткен.
Айта кетейік, көшбасшы партияның Шымкент қаласына қатысты да тамаша жоба-жоспарлары бар. Алдағы 5 жылда Шымкент қаласында сайлауалды бағдарлама аясында 42 мектеп пен 22 медициналық мекеменің құрылысы жүргізіледі. Қала шетіндегі шағын аудандар мен елді мекендерде тұратын 620 мыңнан астам тұрғын таза ауыз сумен, табиғи газбен және сапалы электр энергиясымен қамтамасыз етіледі. Сондай-ақ, 3 млн. шаршы метр тұрғын үй салынып, 47 мың отбасының баспана мәселесі шешілмек. Қалада 5 жылдың ішінде 80 мың тұрақты жұмыс орны жаңадан ашылады деген жоспар бар.
Аумақтық сайлау комиссиясының төрағасы Қ.Құнанбаевтың айтуынша, мәслихат сайлауында «Ақ жол» партиясы — 9.6 пайыз, «Ауыл» партиясы — 9.44 пайыз дауысқа ие болды. Осылайша, жоғарыда аталған 3 партияның өкілдері Шымкент қалалық мәслихатының құрамына еніп отыр. Ал, ҚХП мен «Adal» партиялары сәйкесінше 1.3 және 1.03 пайыз дауыс алған. Бұл партиялар сайлау заңнамасында көрсетілген 7 пайыздық межеден өте алмауына байланысты өкілетті органның құрамына енбейді. Айта кетейік, Шымкент қаласында дауыс беру құқығына ие 617 027 азамат болса, 348 644 адам сайлауға қатысқан. Яғни, қатысу көрсеткіші 56.5 пайызды құрап отыр.
Жалпы, Парламент Мәжілісінің және барлық деңгейдегі мәслихаттардың сайлауы ұлттық заңнама мен халықаралық құқықтық нормаларға сәйкес өтті. Сайлауды ұйымдастыру мен өткізуге Қазақстан үлкен дайындықпен келгені байқалады. Үгіт-насихат және дауыс беру кезінде айтарлықтай заңбұзушылықтар орын алған жоқ. Осының бәрі Шанхай ынтымақтастық ұйымы, Ұжымдық қауіпсіздік шарты ұйымы, Тәуелсіз мемлекеттер достастығы, Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы мен Түрік Кеңесі секілді ұйымдардың атынан келген шетелдік байқаушыларының еліміздегі сайлауға қатысты берген бағасы. Сондықтан бұл сайлау табысты өтті әрі елімізді демократияландыру жолындағы маңызды қадам болды деп сеніммен айта аламыз.

ҚР Парламенті Сенатының депутаттары Нұрлан Бекназаров пен Айгүл Қапбарова Шымкент қаласына жұмыс сапарымен келді. Халық қалаулылары алдымен Маятас, Тоғыс тұрғын алаптарында болып, тұрғындармен кездесті.

Кездесуде тұрғындар қалаға жаңадан қосылған бұл елдімекендерді дамыту үшін соңғы жылдары көптеген жұмыстар атқарылғанын айтып, алғысын жеткізді. Атап айтқанда, қос елдімекендегі барлық жолдар мен аяқ жолдарға жаңадан асфальт төселген. Көшелер жарықтандырылып, аулалар абаттандырылған. Балалардың ойын алаңы мен спорт алаңдары ашылды. Электр желілері мен трансформаторлар жаңартылып, тұрғындар сапалы электр қуатына қол жеткізді. Қазір магистралды кәріз жүйесі жаңартылуда. Биыл осындағы Бауыржан Момышұлы атындағы орта мектептің негізгі ғимараты күрделі жөндеуден өтті. Қазір 300 орындық қосалқы ғимараттың құрылысы жүріп жатыр.
Сонымен қатар Бадам өзенінің үстінен өтетін жергілікті 3 көпірде қайта құру жұмыстары жүргізіліп, ел игілігіне берілген.
Кездесу барысында жергілікті ардагерлер кеңесінің төрағасы Батырхан Ашетов сенаторларға бірқатар проблемаларды да айтты. Олардың ішінде негізгі 2 мәселені бөліп көрсетуге болады. Біріншісі, маятастықтардың үйі қалаға өткенімен ауыл шаруашылық жерлері Төлеби ауданының қарамағында қалған.Соның салдарынан шаруалар субсидия мен басқа да мемлекеттік қолдаудан қағылып отыр. Екіншісі, Бадам өзенінен төнетін су тасқыны қаупі екен. Биыл Еңбекші ауданы әкімдігінің ұйытқы болуымен өзен жағалауы бекітілген. Алайда, өткен көктемдегі су тасқыны іргедегі Елтай ауылын әбігерге салған соң тұрғындар сол жағдай қайталана ма деп алаңдайды. Сондықтан мүмкін болса, Бадамның елдімекендерден өтетін тұсын бетон жабындысымен бекітсе деген өтініш айтады.
Сенат депутаттары тұрғындар көтерген мәселені қала әкімдігімен бірлесе отырып шешетінін жеткізді. Сондай-ақ, Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасына сәйкес ірі қалалардың шетінде орналасқан елдімекендердің проблемаларына баса назар аударылып жатқанын айтты.
Мұнан кейін жоғарғы палата өкілдері қаладағы «Медикер» медицина орталығында және «Цитадельде» болып, Шымкент қаласында денсаулық сақтау мен туризм салаларын дамыту бойынша атқарылып жатқан жұмыстармен танысты.

Қазақ қашаннан болашақтан жақсылық күткен халық. Осы күндері бүкіл еліміз «Барлық қиындықтар мен ауыртпалықтар ескі жылда қалып, келе жатқан сиыр жылы мамыражай әрі берекелі болса екен» деген тілектің үстінде отыр.

Бүгін біз 2021 жылдың 1 қаңтарынан бастап ел өміріне енетін ең маңызды 10 жаңалық пен өзгерісті топтастырып, оқырман назарына ұсынбақпыз. Сонымен:
1. Жаңа жылдың алғашқы күнінен бастап Қазақстанда «Аңсаған сәби» мемлекеттік бағдарламасы жұмыс істей бастайды. Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасымен қабылданған бағдарлама бойынша экстракорпоральді ұрықтандыру бағдарламасына бөлінетін квота саны бірден 7 есе көбейіп, 7 мыңға жетеді. Бұйырса келер жылы сәби исін аңсаған қаншама отбасы арманына жетеді.
2. 2021 жылғы 1 қаңтардан бастап ЖАЛПЫҒА БІРДЕЙ ДЕКЛАРАЦИЯЛАУДЫҢ бірінші кезеңі қолданысқа енгізіледі. Бірінші кезеңде мемлекеттік қызметшілер мен олардың жұбайлары, сондай-ақ мемлекеттік қызметкерге теңестірілген адамдар мен олардың жұбайлары табысы туралы есеп беруі тиіс. Ал, 2025 жылға қарай бүкіл халық қаржыны қайдан тауып, қайда жұмсағанын ашып көрсетуге міндетті болмақ. Мамандар бұл қадам елдегі жемқорлықтың тыйылуына, көлеңкелі экономикамен күрестің күшеюіне ықпал етеді деп есептейді.
3. Сиыр жылының алғашқы күнінен бастап ҚР Салық Кодексіне енгізілген өзгерістер қолданысқа енгізіледі. Оған сәйкес көлік салығын төлеудің шекті мерзімі ағымдағы жылдың 31 желтоқсанынан келер жылдың 1 сәуіріне ауыстырылды. Мәселен, темір тұлпарыңыздың 2021 жылғы салығын 2022 жылдың 1 сәуіріне дейін төлесеңіз болғаны.
4. 2021 жылғы 1 қаңтардан бастап отандастарымыз зейнетақы жинақтарының бір бөлігін тұрғын үй жағдайын жақсартуға, емделуге және қаржы ұйымдарына сенімгерлік басқаруға беру үшін мерзімінен бұрын алу мүмкіндігіне ие болады. Бұл жаңалық қорға қомақты қаржы жинаған 700 мың азаматқа қатысты.
5. Заңнамаға енгізілген өзгерістерге сәйкес, 2021 жылғы 1 қаңтардан бастап 16 жасқа толған әрбір адам жеке куәлік, төлқұжат немесе жүргізуші куәлігін алу үшін саусақ іздерін тапсыруға міндетті. 12-16 жас аралығындағы балаларға дактилоскопия олардың келісімімен және ата-анасының қатысуымен ерікті түрде жасалады. Айта кетейік, Сіздің қолданыстағы құжатыңыз бар болса, оны бірден ауыстыру міндетті емес. Тек қолданылу мерзімі аяқталып, төлқұжатты жаңартқан кезде осы рәсімді орындауыңыз керек. Бұл да қылмыспен күресті күшейту және қоғамдық қауіпсіздікті нығайту үшін жасалып жатқан қадам.
6. Құжаттарға қатысты тағы бір өзгеріс, 1 қаңтардан бастап жеке куәлік, төлқұжат пен жүргізуші куәлігі латын графикасының негізіндегі жаңа қазақ әліпбиімен және тек қана мемлекеттік тілде толтырылады.
7. Сиыр жылының 1 қаңтарынан бастап МӘМС жарнасының мөлшері өзгереді. Бұған дейін жалдамалы жұмысшылардың жалақысынан 1 пайыз сақтандыру жарнасына аударылып келді. Енді оған қоса жұмыс берушіңіз Сіз үшін жалақыңыздың 2 пайызы мөлшеріндегі қаржыны Қорға аударады. Яғни, бұл өзгерістен Сіздің қалтаңызға салмақ түспейді, есесіне сақтандыру жарнасы көбейген сайын Сіздің тегін қолданатын медициналық қызметтеріңіздің тізбесі кеңейеді. Жеке кәсіпкерлер ең төменгі жалақының 1.4 еселенген мөлшерінің 5 пайызын, яғни, 2975 теңге төлейді. Ал, жұмысы тоқтап тұрған ЖК болса, ең төменгі жалақының 5 пайызын, яғни, 2125 теңге төлеуге міндетті. Өзін-өзі жұмыспен қамтыған азаматтар да тап осы көлемде сақтандыру жарнасын төлеуі тиіс.
8. Жаңа жылдан бастап аз қамтамасыз етілген отбасылардың балаларына берілетін Кепілдендірілген әлеуметтік себеттің құрамы өзгереді. Нақтырақ айтсақ, ата-аналар арнайы порталға кіріп өздеріне қажетті азық-түлік пен тауарлар түрін және жеткізушіні таңдай алады.
9. 2021 жылдың 1 қаңтарынан бастап Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес, мемлекеттік аппарат пен квазимемлекеттік сектордағы қызметкерлердің 25 пайызын қысқарту басталады.
10. 2021 жылдың 1 қаңтарынан бастап ескі смартфондарда WhatsApp мессенджері жұмыс істеуін тоқтатады. Қосымша операциялық жүйе iOS 9 немесе Android 4.0.3-ге дейін жаңартылмаған құрылғыларда істен шығады. Ең алдымен, бұл iPhone 4 және оның ерте шыққан модельдеріне қатысты.

«Парламенттің және жергілікті өкілді органдардың жаңартылған құрамы еліміздегі әлеуметтік-экономикалық реформаларды сапалы әрі заңнамалық тұрғыдан қамтамасыз етуге баса мән береді.
Алдағы сайлау еліміздің саяси жүйесін жаңартуды қамтамасыз ететін саяси институттарды дәйекті түрде демократияландыруға және жаңғыртуға Қазақстанның аса ықыласты екенін тағы да бір дәлелдейтін болады.
Біздің ортақ миссиямыз – Қазақстанды өркендету, азаматтарымыздың игілігі үшін қызмет ету. Қазақстан халқы аса маңызды тарихи сындарлы сәттерде бір жеңнен қол, бір жағадан бас шығара білді. Халқымыз осы жолы да елімізді жан-жақты жаңғырту бағытындағы жаңа тарихи миссиясын лайықты атқарады деп сенемін. Тәуелсіздіктің 30 жылдығы қарсаңында еліміз кемелдене түсіп, дамудың жаңа кезеңіне шығатынымыз анық.
Мемлекетіміздің барлық азаматтарын белсенді азаматтық ұстанымын танытуға, Парламент Мәжілісінің және мәслихаттардың алдағы сайлауына ұйымшылдықпен қатысуға шақырамын.

Қасым–Жомарт ТОҚАЕВ,
Қазақстан Республикасының Президенті.
(Мемлекет басшысының ҚР Парламенті Мәжілісі және мәслихат депутаттары сайлауын
тағайындау туралы Үндеуінен. 21 қазан 2020 жыл).

«Nur Otan»: Зауыт ұжымымен кездесу өткізді

Nur Otan партиясы Шымкент қалалық филиалының белсенді өкілдері «Оңтүстік» индустриалды аймағында орналасқан «HILL CORPORATION» компаниясының ұжымымен кездесіп, жұмысшыларға партияның сайлауалды бағдарламасында көрсетілген маңызды бағыттарды түсіндірді.

Маторлық май өндіруші зауытта 300-ден астам адам еңбек етеді. Кездесу барысында «Nur Otan» партиясының алдағы бес жылда Шымкентте дамыту мен көркейту бағытында атқарылатын жұмыс жоспары баяндалды.
Өз кезегінде жұмысшылар көкейде жүрген сауалдарын қойып, ой-пікірлерін ортаға салды. Атап айтқанда, қаладағы көлік кептелісі, шалғай елдімекендердегі қоғамдық көліктің жайы, азық-түлік бағаларының тұрақсыздығы және баспана мәселелері сөз болды. Сондай-ақ, кездесуге қатысушылар көп балалы аналарға көмек көрсету, кәсіпкерлікті қолдауға қатысты проблемаларды көтерді.

«Ауыл» партиясы: Адвокаттар алқасына өз бағдарламасын таныстырды

Жуырда «Ауыл» партиясының өкілдері Шымкент қалалық адвокаттар алқасымен кездесу өткізіп, құқық қорғаушыларды өз бағдарламаларының негізгі бағыттарымен таныстырды.

—«Ауыл» партиясының сайлауалды бағдарламасы бес бөлімнен тұрады. Біріншісі – «Ұлы мәдениет —жарқын болашақ» — өскелең ұрпақты дәстүрлі құндылықтар негізінде тәрбиелеу арқылы еліміздің дамуына ықпал ету. Екінші бағыт «Ауыл – елдің алтын бесігі» деп аталады. Яғни, партия ауылды негізгі моральдық-этникалық дәстүр ретінде қарастырады, ал, оның дамуы елдің толыққанды жаңғыртуының негізі деп есептейді. Үшінші бөлім — «Әлеуметтік даму – рухани прогресс негізі». Бұл бағыт бюджеттік сала қызметкерлерін әлеуметтік кепілдіктермен қамтамасыз ету, сән-салтанатқа салынатын салық енгізу, медициналық көмектің сапасы бойынша ұлттық стандарттар құру мәселелерін қарастырады. Бағдарламада «Қазақстандық отбасыға нақты қолдау» және «Жастарға жол» дейтін бағыттар да бар, — деді партияның Шымкент қалалық филиалының төрағасы Қанатбек Досалиев.
Айта кетейік, бүгінде «Ауыл» партиясының 17 өңірлік және 177 аудандық штабы үгіт-насихат жұмыстарын белсенді түрде жүргізуде.

ҚХП:  Халықты несиенің ауыртпалығынан арашалау керек

Қазақстан халық партиясы үгіт-насихат жұмыстарын белсенді түрде жүргізуде. Партия өкілдері Шымкенттегі №1 қалалық аурухана ұжымымен кездесіп, дәрігерлерді өздерінің бағдарламасымен таныстырды.

Қазақстан халық партиясының мүшелері өздерінің бағдарламасы қарапайым халықтың әл-ауқатын жақсартуға бағытталғанын жеткізді. «Әсіресе, мұғалімдер мен дәрігерлердің жағдайын жақсартуды басты назарға алып отырмыз. Өйткені, пандемия денсаулық сақтау саласына тың серпін керектігін көрсетті» дейді олар.
—Тегін білім алу, несиелік амнистия, зейнеткерлік жасын төмендету... Еліміздің тұрғындарын осы мәселелер қатты алаңдатады. Банктер беретін несиелердің үстемақысы тым жоғары. Бұл тұрғындарды қажытып бітті, қарызын өтей алмай жалғаз баспанасынан айырылып жатқан отбасылар бар. Біздің партия осы мәселеге ерекше назар аударады, деді – Қазақстан халық партиясының мүшесі Гүлайша Мүсілтаева.
Айта кетейік, партия атынан Мәжіліс депутаттығына үміткер ретінде 113 азамат тіркелген болса, соның 6-уы шымкенттік кандидаттар.

«Ақ жол» партиясы: Медицинаның дамуына баса назар аударады

«Ақ жол» партиясының кандидаттары Шымкент қаласындағы «Медикер» медициналық бірлестігі ұжымымен кездесті. Кездесуге медициналық мекеменің дәрігерлері, қала жастары, партия мүшелері мен кәсіпкерлер қатысты.

«Медикер» медициналық орталығы 2015 жылдан бастап халыққа қызмет көрсетіп келеді. Мекемеде 350 медицина маманы қызмет атқарады.
Жиында «Ақ жол» партиясы Шымкент филиалынан Қазақстан Республикасы Парламент Мәжілісі депутаттығына үміткер Тұран Әбжанов партияның сайлауалды бағдарламасымен таныстырды.
– Биыл елімізді жайлаған COVID-19 індетімен жан аямай күрескен Сіздерге алғыс білдіремін. Өздеріңіз білесіздер, «Ақ жол» партиясы эпидемияны ескере отырып, дәрігер мен медицина қызметкерінің материалдық жағдайын жақсарту, сондай-ақ, ақ халатты жандардың кәсіби және адами қасиеттерін қорғау үшін олардың мәртебесі туралы арнайы Заң қабылдауды ұсынды. Сіздердің еңбектеріңізді біз әрқашан бағалаймыз және құрметтейміз, – деді
Тұран Әлімханұлы.
Айта кетейік, «Ақ жол» партиясының «Түбегейлі өзгерістер қажет» атты бағдарламасында елімізде терең саяси, экономикалық және әлеуметтік реформа жүргізудің бағыт-бағдарлары көрсетілген.

«ADAL» партиясы: Бос жұмыс орындарының жәрмеңкесін өткізді

«ADAL» партиясының Шымкент қалалық филиалы үгіт-насихат жұмыстарын белсенді түрде жүргізуде. Бұл жұмыс тек қан а партия бағдарламасын талқылауға арналған шаралардан тұрмайды. Сонымен қатар практикалық маңызы бар кездесулер де өткізілуде.

Осындай бірнеше жиын Шымкент қаласында өтті. Мысалы, «БАСТАУ» бағдарламасы түлектерінің екі конференциясы ұйымдастырылды. Конференцияға қатысушыларға кәсіп ашудың жолдары, бизнес-жоспарды қалай құру керектігі, бизнеске қолайлы орын табу және кәсіпкерлікке қатысты өзге де маңызды мәселелер бойынша кеңес берілді.
Партияның сайлауалды науқанының басты бағыттарының бірі – халықтың әл-ауқатын жақсарту. Партияның Шымкент қалалық филиалы осы мақсатта бос орындарының жәрмеңкесін өткізді. Оған 12 жұмыс беруші қатысты. Олар 100-ге жуық бос жұмыс орнын ұсынды.
Айта кетейік, партия күнкөріс минимумын 60 мың теңге деп белгілеп, ең төменгі жалақы мен зейнетақыны және көпбалалы отбасылардың әр баласына берілетін жәрдемақыны осы мөлшерге жеткізуді ұсынады. Сондай-ақ, «адалдықтар» зейнетақы жасын 60 жас деп белгілеу керек деп есептейді.

Тәуелсіздік күні – Қазақстанның әрбір азаматы үшін ұлық та қастерлі мереке. Ғасырлар бойы азаттықты аңсаған елдің арманы орындалған күн.

Тәуелсіздік күні мерекесіне орай ұйымдастырылған салтанатты жиында Шымкент қаласының әкімі Мұрат Әйтенов осылай деді.
– Тәуелсіз ел атану тек биік мәртебе ғана емес, сонымен қатар, орасан зор жауапкершілік. Елдің ертеңіне деген сол жауапкершілікті әрбіріміз тереңнен сезіне білгенде ғана ынтымағымыз ырысты, бағымыз баянды болмақ. Бұл мерекеге Шымкент қаласы да әлеуметтік-экономикалық және мәдени даму бойынша елеулі жетістіктермен келіп отыр, - деді Мұрат Дүйсенбекұлы.
Қала әкімінің айтуынша, Тәуелсіздік жылдары Шымкент қаласының дамуы жаңа деңгейге көтерілді. Еліміз егемендік алған жылы Шымкентте халық саны 400 мың адам болса, бүгінгі күні 1 миллион адамнан асты. Қала аумағы кеңейіп, 116,3 мың гектарға дейін ұлғайды.
М.Әйтенов өз сөзінде қала бюджеті 1994 жылы 1 млрд. теңге болса, бүгінгі күнде 455 млрд. теңгеден асқанын жеткізді. 1991 жылдан бері 6,1 млн. шаршы метр жаңа тұрғын үй пайдалануға берілгенінен дерек келтірді.
–Қол жеткізген табыстарымыздың барлығы – Тәуелсіздіктің, осы жолда жан аямай тер төккен азаматтарымыздың ерен еңбегінің нәтижесі. Қашанда тәу етер Тәуелсіздігіміз тұғырлы, елдігіміз ғұмырлы болсын, – деді шаһар басшысы.
Айта кетейік, мереке қарсаңында еліміздің әлеуметтік-экономикалық және мәдени дамуына, халықтар арасындағы достық пен ынтымақтастықты нығайтуға қосқан елеулі үлесі, белсенді қоғамдық қызметі үшін бір топ азаматтар мемлекеттік наградалармен марапатталды. Олардың қатарында өндіріс, бизнес, білім беру, денсаулық сақтау салаларының үздік қызметкерлері, еңбек ардагерлері, мәдениет және ғылым қайраткерлері, жалпы 46 азамат бар.
Салтанатты жиында Асар шағынауданынан 1200 орындық жалпы орта мектеп, Нұрсәт шағынауданынан бір ауысымда 500 адамды қабылдайтын «Атамекен» медициналық орталығы және түсті металл мен арматура шығаратын өндіріс орны онлайн форматта ашылды.

Тәуелсіздікті тұғырлы етудің бірден бір жолы

Қазақ ежелден-ақ азаттықты аңсаған, еркіндікті сүйген, бостандық үшін күрескен халық. Тіпті, халқымыздың дүниетанымында еркіндік пен теңдік болмыстың негізі ретінде бағаланады.

Еркіндік пен азаттық идеясы сонау ықылым замандардағы мифтік дәуір оқиғаларынан-ақ бастау алады. Ол байырғы түркілік дүниетаным мен наным-сенімдерде де айшықты орын алды. Ал, тарих шындығына жүгінсек, ғұн мен сақ дәуірінен бастау алған еркіндік рухы түркі халықтарының V–VІІ ғасырлардағы жазба ескерткіштеріндегі нақыл сөздермен жалғасын тапты. Дешті -қыпшақ даласындағы азаттық сүйгіш сана-сезіммен ұласып, хандар мен билердің, жыраулар мен батырлардың идеяларымен сабақтасып отырған. Айтайын дегеніміз, Тәуелсіздік халқымызды сол еркіндігімен қайта қауыштырды. Басқаша айтар болсақ, Тәуелсіздіктің Қазақ еліне әкелген ең маңызды игіліктерінің бірі — демократия. Қоғамда сөз бостандығының, азаматтық еркіндіктің, зайырлылық пен тең құқықтылықтың дамуы соның айғағы.
Санаулы күндерден кейін Тәуелсіздіктің отызыншы жылына қадам басқалы отырмыз. Осынау мерейлі мерекенің қарсаңында «Қазақстандағы демократияның жағдайы қалай?» дейтін сауал баршаны толғандыратыны белгілі. Әрі бұл мәселенің жыл сайын желтоқсан айы келгенде қызу талқылана бастауының алыс-жақын тарихымызбен байланысты себептері бар екені баршаға түсінікті. Мемлекеттілікті нығайтудың, тәуелсіздікті баянды етудің қоғамды, елді тезірек демократияландырудан басқа жолы жоқ екенін ескерсек, бұл тақырыптың маңыздылығы айқындала түседі. Сонымен, Тәуелсіздікке қол жеткізгеніне 29 жыл толып отырған Қазақстанның демократиялану деңгейі қалай?
Байқауымызша, осы сауалға жауап берген кезде көп адам бейтараптық пен объективтілікті ұмыт қалдырып, біржақты кетеді. Оппозициялық көзқарастағы сарапшылар «Қазақстанда демократия жоқ» деп кесіп айтады. Ал, екінші тарап «Еліміз демократиялану жолында керемет табыстарға қол жеткізді, демократияның даңғыл жолына түстік» деп асыра мақтанады. Бейтарап ұстанымды басшылыққа алсаңыз, шындық осы екі пікірдің орта тұсында екенін аңғарар едіңіз.
Біздегі демократияны батыс
еуропалық шөмішпен өлшегісі келетіндер көп. Шындығында ол стандарттар бойынша сараласақ, елімізде демократияландыру үдерісі баяу жүрып жатқандай көрінуі мүмкін. Мұны ешкім жоққа шығармайды. Бірақ, бұл жерде Қазақстанның Батыс Еуропада немесе Солтүстік Америкада емес, Орталық Азияда орналасқанын, яғни, шығыс-мұсылман елі екенін естен шығаруға болмайды. Бұл өңірдің реалдары басқаша.
Ұлт Көшбасшысы Нұрсұлтан Назарбаев бірде елді демократияландыру туралы айта келіп «Батыстан келіп бізге ақыл үйреткісі келетіндер көп. Батыс Еуропадағыдай демократия орната қойыңдар дейді. Оларға үнемі мынаны айтумен келемін: Иә, біз – бүкіл әлеммен бірге демократиялану жолында келе жатқан мемлекетпіз. Бірақ, біз американдық та, ағылшын да, неміс те емеспіз. Біз – қазақпыз. Біздегі қоғамның ұлттық ерекшеліктері, өзіндік менталитеті, діні мен дәстүрі бар. Демократия орнату үшін оның бәрінен бас тарта алмаймыз ғой. Батыстағы халықтың басым бөлігі католиктер, оның ішіндегі протестанттар. Протестанттардың негізгі принципі өмірде әркім өзіне жауап береді. Оларда ағайынгершілік, туысқандық қатынастар кейінгі планда тұрады. Бала кәмелет жасқа тола салып үйден кетіп, өз күнін өзі көруі керек. Сонда демократияланудың жөні осы екен деп қоғамдық қатынастардың сол түрін қаз-қалпында қабылдап алуымыз керек пе? Оның үстіне Батыс елдері бүгінгі деңгейге көтерілгенше қаншама ұзақ даму жолынан өтті. Біз де ғасырлық шаруаны бір күнде атқара алмаймыз» деген болатын.
Яғни, Қазақстан өзінің ұлттық ерекшеліктеріне байланысты демократияның өзіне тән, ешкімге ұқсамайтын моделін қалыптастыруы керек. Әрі қазір осы жолда үлкенді-кішілі ізденіс жүріп жатыр. Мұны – бір деңіз.
Екіншіден, демократияның негізгі құндылықтарының бірі – азаматтардың меншік құқығын қорғау. Қазақстан нарықтық қатынастарға көше отырып азаматтардың меншігін қорғау бойынша айтарлықтай табысқа жетті. Бизнеске әкімшілік кедергілерді жою және шағын, орта кәсіпкерлікті қорғау бағытында нәтижелі реформалар жүргізілді. Соның арқасында Дүниежүзілік банктің бизнес жүргізудің жеңілдігі жөніндегі «Doing Business» рейтингінде Қазақстан әлемдегі 190 елдің арасында 25-орынды иеленді. ТМД елдерінің көпшілігі үшін мұндай нәтиже арман күйінде қалып отыр.
Үшіншіден, елімізде демократияның базалық құндылықтарының бірі – пікір алуандылығын, сөз бостандығы мен баспасөз еркіндігін қамтамасыз ету бойынша да ауқымды шаруалар атқарылуда. Әрине, бұл бағытта да жекелеген проблемалар бары рас. Мәселен, қазір Қылмыстық Кодексте жалған ақпарат таратқаны үшін және жала жапқаны үшін қылмыстық жауапкершілік қарастырылған. Атап айтқанда, Кодекстің 130 және 274-інші баптарын бұзған адам 7 жылға дейін бас бостандығынан айырылуы мүмкін. Бұл баспасөз еркіндігі мен сөз бостандығының шектелуіне, журналист қызметінің қиындауына әкеп соқтыруда. Сондықтан осы екі бапты декреминализациялап, қылмыстық жауапкершіліктің орнына әкімшілік жауапкершілік енгізсе дейтіндердің де күн өткен сайын қатары қалыңдай түсуде. Осындай түйткілді мәселелердің болғанына қарамай қазақстандықтар еркін және тәуелсіз ақпаратқа қол жеткізіп отыр. Әсіресе, біздегі әлеуметтік желілердегі сөз бостандығы авторитарлық басқарудағы елдердің түсіне де кірмейді.
Төртіншіден, демократияның тағы бір маңызды құндылығы – әлеуметтік, діни және этникалық азшылық топтардың құқығын қорғау. Қазақстан тап осы бағыт бойынша әлемнің көптеген елдеріне үлгі боларлықтай көрсеткіштерге ие. Әділет министрлігінің мәліметі бойынша, елімізде ресми тіркелген 18 конфессия атынан өкілдік ететін 3 658 діни бірлестік емін-еркін қызмет атқарып келеді. Қала берді, Қазақстанда 130-дан астам этнос өкілі ынтымақта өмір сүріп отыр. Елімізде 9 этностың ұлттық мектептері жұмыс істейді. Қазақстан халқы Ассамблеясы атынан түрлі этностардың өкілдері Парламент Мәжілісінің депутаттығына сайланатыны тағы бар. Біле білсек, осының барлығы – демократиялану жолындағы нақты қадамдар. Сондықтан, Қазақстанда демократия мүлде жоқ деп ауызды қу шөппен сүртуге болмайды.
Дегенмен, «демократияланудың шыңына шықтық» деп көзді тас жұмып мақтана беру де әбестік. Қазақстанның кеше ғана кеңестік-тоталитарлық басқару жүйесінен шыққан, одан беріде суперпрезиденттік басқару жүйесінде болған мемлекет екенін ұмытпауға тиіспіз.
БҰҰ Бас Ассамблеясының сессиясында сөйлеген сөзінде Президент Қасым-Жомарт Тоқаев:
– Қазақстан саяси трансформациясыз әлеуметтік-экономикалық жетістікке жете алмайды. Қазақстанда демократияның енді қалыптасып келе жатқанын түсіну керек. Демократия ұдайы зерттеуді талап етеді. Біз сәтті және сәтсіз тәжірибелерді зерттеп, даму жолдарын іздейміз. Мен өз жоспарымның негізінде қоғам мен билік арасында диалог орнату үшін Ұлттық қоғамдық сенім кеңесін құрдым, – деген болатын.
Шындығында, Қазақстандағы демократияландыру ісі қоғамның әлеуметтік-экономикалық тұрақтылығы мен жеке азаматтардың еркіндігі арасында балансты сақтау арқылы байыппен әрі баяу жүргізіліп келе жатқаны шындық. Айталық, демократияның негізгі принциптерінің бірі – азаматтық қоғамның дамуы, билік тармақтарының бір-бірінен дербес әрі тәуелсіз болуы. Міне, осы тұрғыдан қарағанда бізде демократиялану бағытында атқарылуы тиіс шаруалар әлі де шаш етектен екені даусыз.
Қорыта айтқанда, Қазақстанның алдында өз Тәуелсіздігінің 30 жылдық мерейтойымен қатар атқарылуы тиіс ауқымды міндеттер тұр. Солардың бірі – алдағы сайлауды ашық та әділ өткізу. Сөйтіп, шын мәніндегі көппартиялы әрі ықпалды Парламентті жасақтау. Осы істің үдесінен шыға алсақ, бұл елді демократияландыру және Тәуелсіздікті тұғырлы ету жолындағы нақты қадам болары сөзсіз.

Шымкент қаласында «Ауыл» халықтық-демократиялық патриоттық партиясының кезектен тыс конференциясы өтті. Барлық санитарлық нормалар сақтала отырып ұйымдастырылған жиынға ҚР Парламенті Сенатының депутаты, партия төрағасы Әли Бектаев қатысты.

Әли Әбдікәрімұлы өз сөзінде «Ауыл» партиясының қамтып отырған географиялық аумағы мен мүшелер саны тұрғысынан республикадағы алғашқы үштікке енетінін атап өтті. Бүгінде оның құрамында үлкенді-кішілі 1 мыңнан астам партиялық ұйымдар жұмыс істейді. Тек соңғы 5 жылда партияның бағыт-бағдарының дұрыстығына көз жеткізген 52 мыңдай азамат «ауылдықтардың» қатарына қосылыпты. Осылайша қазір партия мүшелерінің саны 300 мыңнан асып отыр.
Партия төрағасы конференция қатысушыларына саяси ұйымның сайлауалды бағдарламасын таныстырып, оның негізгі бағыттарына тоқталып өтті. Мәселен, онда халықты әлеуметтік қамсыздандыру, соның ішінде көпбалалы отбасылардың құқықтары мен мүдделерін қорғау мәселесіне ерекше назар аударылған.
— Балаларға берілетін жәрдем-ақы ең төменгі кедейлік шегінің 70 пайызына тең. Олай болса, олардың Отанға деген патриотизм мен сүйіспеншілігі де сол деңгейде болары анық. Мұның барлығы Қазақстанға жаңа әлеуметтік саясат енгізу қажет екенін көрсетеді. Жаңа саясат, негізінен, балаларды қорғауға және қолдауға бағытталуы тиіс. Бұл мәселені күні кеше Үкімет басшысының атына депутаттық сауал ретінде жолдадым. Мемлекет әр балаға туғаннан 18 жасқа толғанға дейін кепілді және міндетті әлеуметтік қолдау көрсетуі қажет, — деді Әли Әбдікәрімұлы.
Партия төрағасының пікірінше, балаларға бөлінетін бұл қаржы әлеуметтік көмек немесе жәрдемақы деп аталмауы тиіс. «Бала капиталы» деген атаумен арнайы карточка арқылы әр баланың қажетіне жұмсалуы керек. Ә.Бектаев бала капиталы бүгінгі әлеуметтік стандарттан әлдеқайда жоғары болуы шарт деп есептейді. Сенатор бұл мақсатқа жұмсалатын қаржының болашақта еселеніп қайтарын еске салды.
Айта кетейік, конференцияда Шымкент қалалық мәслихатының депутаттығына кандидаттардың партиялық тізімі қаралып, бекітілді. Сонымен қатар сайлауалды бағдарламаның жобасы талқыланып, партияның XVIII съезіне делегаттар сайланды.

Мәжіліс пен мәслихат сайлауы 2021 жылдың 10 қаңтарына белгіленгені баршаға мәлім. Осы аптада партиялар кандидаттардың тізімін ұсынуды бастады. Бұл кезең 30 қарашаға дейін жалғасады.

Қазақстанда алдағы сиыр жылы маңызды саяси науқанмен басталмақ. Бұл сайлаудың бұрынғыдан қандай ерекшеліктері бар? Елде көппартиялы жүйенің дамуына жол ашыла ма? Қай партияның дайындығы қай деңгейде? Жалпы, тарихи дамудың осы кезеңінде қазақ мемлекетіне қандай Парламент керек? Жаңадан сайланатын фракциялар мен депутаттардан ел не күтеді? Бүгін осы және өзге де сұрақтарға жауап іздеп көрмекпіз.

Партияларды тіркеу: либерализм мен ұлттық қауіпсіздік арасындағы таңдау

Қазақстан бұл сайлауға үлкен дайындықпен келіп отыр. Өткен жылғы Президент сайлауынан бері елде елеулі саяси реформа жүргізілді. Мәселен, «Қазақстан Республикасындағы Саяси партиялар туралы» Заңға енгізілген өзгерістерге сәйкес, ендігі жерде партия құру үшін 40 мың адамның қолын жинау қажет емес, 20 мың сайлаушының қолдауы жеткілікті.
Әрине, Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінде сарапшылар бұл көрсеткішті 10 мың адамға дейін төмендету туралы ұсыныс айтқан еді. Тіпті, кейбір саясаттанушылар дамыған демократиялы елдердегідей 3 адамның басы қосылса, партия құруға рұқсат беру керектігін алға тартты. Саяси партиялар ресми тіркеуден өтпей-ақ қызмет атқара беретін Францияны үлгі еткендер де бар.

Иә, азаматтардың қауымдасу еркіндігі, соның ішінде саяси ұйымдарға ерікті түрде бірігу құқығы – демократияның базалық қағидаларының бірі. Оны ешкім жоққа шығара алмайды. Алайда...
Қазақстан секілді енді ғана қалыптасып келе жатқан шағын мемлекет үшін таразының бір басында демократия құндылықтары, либералистік ұстанымдар, ал, екінші басында ұлттық қауіпсіздік пен аумақтық тұтастық тұратынын ұмытпау керек. Таразы басын тең ұстамасақ, қоғамдық-саяси тұрақтылықтан айырылып қалуымыз әп-сәтте. Азаматтардың қауымдасу еркіндігін толықтай қамтамасыз етеміз деп жүргенде күні ертең этникалық, территориялық немесе діни негізде бірлескен топтар саяси сахнаға шыға келуі әбден мүмкін. Қазақстанның жақын тарихындағы «Отандастар» секілді этникалық сипаттағы партиялардың қайта пайда болуы – жақсылықтың нышаны болмасы анық.
Мұның бәрін неге тәптіштеп айтып отырмыз? Өйткені, бүгінде БАҚ пен әлеуметтік желілерде «Жаңа партияларды тіркеуді неге мұнан да жеңілдетіле түспейді, бұл түрімен саяси реформалар тек қағаз жүзінде қалады» деген пікірлер жиі айтылып жүр. Ал, Президент Қ.Тоқаевтың «Саяси реформалар асығыстыққа салынбай, керісінше, кезең-кезеңімен, табанды түрде және жан-жақты ойластырылып жүзеге асырылады» деген сөзінің астарында жоғарыда біз баяндағанымыздай мән-жайлар жатыр.

«Кісіге қарап сөз алма... »

Қоғамда пікір қайшылығын туындатқан тағы бір мәселе – ендігі жерде мәслихат сайлауының да пропорционалды жүйе арқылы, яғни, партиялық тізім бойынша өтуі. Заңға енгізілген бұл өзгерісті сынға алушылардың уәждерін тәуелсіз журналист Әсем Жәпішеваның мына пікірі жинақтап көрсететіндей:
– Мәслихат депутаттығына өзін-өзі ұсыну механизмін алып тастау – анти-демократиялық қадам. Белсенді азаматтар мәслихат депутаттығына сайлану үшін 6 партияның біріне мүше болып, кандидаттар тізіміне қосылуға мәжбүр. Ал, жеңіске жетіп алған соң кандидаттар тізімінен кімді депутат етуді партия жетекшілері өз бетінше шешеді. Мұның қай жері әділеттілік?, – дейді ол өзінің Youtube арнасындағы «Тіл кеспек жоқ» атты бағдарламасында.
Иә, бұл – белгілі бір топтың көзқарасы. Әйтпесе, пропорционалды жүйе – көптеген дамыған елдерде қолданылып келе жатқан өте демократияшыл модель. Оның тиімділігі жөнінде белгілі саясаттанушы Айдос Сарым oinet.kz ақпараттық-сараптамалық сайтына берген сұхбатында айтып өтіпті. Ол:
— Мажоритарлық жүйеде шыншылдар не көсемдер жеңе бермейді, керісінше, ұйымы бар, ұжымы бар, бастысы қыруар қаражаты бар, сөзі қысқа, қолы ұзын ығай-сығайлар жеңіп шығады. Елімізде отыз жылда өткен сайлаулар осыны анық көрсетіп болған жоқ па? Мүйізі қарағайдай, аты жер жаратын мықты ақындарымыз да, батырларымыз да жергілікті зауыт басшыларына немесе жергілікті әкімдерге ұтылғанын талай көрдік. Себебі біреу: сайлау сөз бен ұран ғана емес, ең алдымен технология, ең алдымен адам мен қаржы ресурстарын талап ететін дода. Жүз жерден көсем бол, батыр бол, шешен бол, артыңда әрбір ауылды, әрбір аудан мен көшені жаба алатын, сонда күні-түні қонып жұмыс істейтін командаң болмаса сен ұтыла бересің, – дейді.
Шынында, қазіргі мәслихаттардың құрамына көз жүгіртсеңіз мажоритарлық жүйенің жемісі қандай болғанын бірден аңғара қоясыз. Ондағы депкорпустың 75-80 пайызы – кәсіпкерлер, қалтасы қалың жуандар. Мұндай «халық қалаулылары» мінбеге бір көтеріліп алған соң халықтың қалауын билікке жеткізе бермейтіні рас. Олар үшін өңірдің әлеуметтік-экономикалық проблемалары мен рухани-мәдени дамуына қарағанда өз компаниясының корпоративтік мүдделері
маңыздырақ екенін кімнен жасырмақпыз?!
Енді пропорционалды жүйе бойынша мәслихат депутаттарының ең болмағанда жартысы зиялы қауым өкілдерінен, белгілі ғалымдар, танымал журналистер және білікті дәрігерлер мен ұстаздардан, жалпы белсенді азаматтық ұстанымға ие, елге жанашыр азаматтардан сайлана ма деген үміт бар.
Пропорционалды жүйе уақыт өте келе біздегі қоғамдық сананың өзгеруіне әкелуі тиіс. Айтайын дегеніміз, қазақ қашаннан тұлғаларға қарап бой түзеген халық. Бір жағынан ауыз әдебиетіндегі ел жүгін көтерген қаһармандар санамызға қатты әсер еткен болар, екінші жағынан тарихтағы көрнекті тұлғаларды аңсау бар, әйтеуір біздің қоғам арамыздан бір көсемнің шығып, елдегі барлық проблемаларды шешіп тастағанын күтумен күн кешіп келеді.
Әрине, ұлттың пассионарлық қуаты қалпына келіп, сондай дара тұлғалар қалыптасып жатса, нұр үстіне нұр. Алайда, ХХІ ғасыр жағдайында біз шынайы демократиялы елге айналғымыз келсе, қоғамның дамуына деген дербес жауапкершілікті мойнымызға алып үйренуге тиіспіз. Сонда ғана бізде азаматтық қоғам қалыптасады, азаматтық қоғам қалыптасқан кезде ғана біз жеке тұлғалардың емес, озық идеялардың маңына топтасуды үйренеміз. Қоғамдық сана осылай жетілген кезде партиялар да жекелеген саясаткерлердің ұстанымын емес, идеяларды өз қызметінің өзегі етіп алады. Бір ауыз сөзбен айтқанда, пропорционалды жүйе бізге хәкім Абайдың «Кісіге қарап сөз алма, сөзіне қарап кісіні ал» деген өсиетін орындауды үйретеді.

Сайлауда ғана оянып...

Бүгінде Қазақстанның саяси өмірінде бір қызық, бәлкім қайшылықты жағдай орын алып отыр. Мемлекет басшысы
Қасым-Жомарт Тоқаевтың ұсынысымен тиісті заңдарға Парламенттік оппозиция институты туралы норма енгізілді. Сәйкесінше, Мәжілістен орын алған, алайда, басым дауысқа ие емес оппозициялық фракцияға бірқатар өкілеттіліктер беріледі. Заңнамалық тұрғыдан алып қарағанда бұл, әрине, демократиялануға қарай жасалған үлкен қадам. Осылайша, Президент Парламенттің көппартиялы жүйеге өтуіне құқықтық негіз жасап берді. Алайда, бізде Парламенттік оппозиция туралы норма бар болғанымен, оппозицияның өзі бар ма? Бұл сұраққа тап қазір ешкім анық жауап бере алмайды.
Иә, елде биліктің іс-әрекетіне, саясатына көңілі толмайтын адамдар аз емес. Оны өткен жылғы Президент сайлауында оппозициялық кандидат Әміржан Қосановтың 1,5 миллиондай адамның дауысына ие болуынан-ақ көреміз. Бірақ, дәл қазір осы оппозициялық көзқарастағы азаматтардың басын біріктіре алатын, сөйтіп, Мәжілістен ойып орын алып, осынау қалың топтың сөзін сөйлеп, мүддесін қорғайтын, олардың талаптарын билікке орындатып, жүйелі жұмыс істейтін толық мағынасындағы оппозициялық партияны, өкінішке қарай, көріп отырған жоқпыз. Өйткені, өздерін оппозицияның серкесі санайтын талай тұлғалар болғанымен, олардың өзара ынтымағы жоқ. Әрқайсысы көрпені өзіне тартып, «оппозициялық партияның жетекшісі мен болуым керек» деген көзқараста. Бұл да, жоғарыда айтқанымыздай, ортақ идеяның төңірегіне топтасып, ұйыса алмаудың көрінісі, саяси мәдениеттің әлі де ақсап жатқанының белгісі болса керек.
Сонымен алдағы сайлауға заңды тіркеуден өткен 6 партия қатысады. «Nur Otan» партиясының елдегі жетекші саяси күш екені баршаға белгілі. Біз қалған 5 партияның әлеуеті мен дайындығына бір көз жүгіртіп өтсек.
«Ақ жол» демократиялық партиясының саяси аренада 18 жылдық тәжірибесі бар. Бүгінде мүшелерінің саны 175 мың адамнан асады. Еліміздің барлық өңірлерінде филиалдары тұрақты түрде жұмыс істейді. Партия Қазақстан фермерлер одағы, ауған ардагерлерінің Жауынгерлік бауырластар одағы, «Каспий табиғаты» секілді бірқатар қоғамдық ұйымдармен бірлесе жұмыс істейді. Өткен сайлауда 7 пайыздық межеден асып, Парламент Мәжілісінде шағын да болса, өз фракциясын құрған.
Сондай-ақ, 300 мыңнан астам мүшесі бар «Ауыл» халықтық-демократиялық патриоттық партиясы мен 100 мыңға жуық мүшесі бар Қазақстанның коммунистік халық партиясын да атап өткен жөн. Бұл екеуінің де өңірлік филиалдары бар. Әсіресе, біріншісі тек сайлау науқаны емес, былайғы кезде де түрлі іс-шаралар ұйымдастырып, белсенділік танытуға ұмтылып-ақ жүр. Алайда...
Қоғамның бұл партияларға деген көзқарасы әралуан. Кейбір азаматтар бұл үшеуін «Nur Otan» партиясының филиалдары» деп атайды. Мұндай көзқарастың туындауына аталған партия белсенділерінің аракідік өздерінің екінші орынды місе тұтатынын, «түбі бір билікке келу» деген амбициясының жоқ екенін, яғни, пробиліктік партия екенін мойындап, ашып айтып қалуы да себеп болған шығар.
Ендігі қалғаны 2 партия: Сайлау қарсаңында ребрендинг жасап, «Адал» дейтін атауға ие болып, қайта жандануға ұмтылып жатқан «Бірлік» партиясы туралы пікір білдіруге әзір ертелеу сияқты. Бұл партияның қарқыны қандай болады, қандай бағыт ұстанады, оны уақыт көрсетеді.
Қазақстандағы бірден-бір оппозициялық ұйым — Жалпыұлттық социал-демократиялық партиясы. Оның 160 мыңнан астам мүшесі бар. Қала берді электоратпен дұрыс жұмыс істесе, былтыр Ә.Қосановқа дауыс берген жұртты өз жағына тартуға әлеуеті де бар сияқты. Бірақ, өткен жылы ЖСДП-ның жетекшілігіне сайланған жалпақ жұртқа танымал публицист Ермұрат Бапи партияішілік тартыстың салдарынан қайта алынып тасталды. Ал, мұндай медиаидентті тұлғаларсыз дәл бүгін партияның алысқа шабуы да екіталай...
Оның үстіне қоғамның көзқарасы бойынша «Бірлік» пен ЖСДП-ға ортақ басты бір кемшілік бар. Ол — сайлауда ғана оянуы. Бұл саяси ұйымдар электоратпен жұмысты сайлауалды кампания жақындаған кезде ғана бастайды. Негізінде үгіт-насихат науқаны тұтас электоралды кезеңнің финиші ғана ғой. Көптің қолдауына ие болғысы келетін ұйым келесі сайлауға дайындықты осы сайлау өткен күннің ертесіне бастауы тиіс.

Момын емес – мінезді, парықсыз емес – парасатты болса...

Қазақта «жуас» және «момын» дейтін екі ұғым бар. Бір қараған адамға екеуі ұқсас көрінгенмен, түпкі мағынасы әртүрлі. Бұрынғылар жуастықты жақтырмай «Аса жуас – имансыз» деп қаттырақ айтқан. Өйткені, тым жуас кісі керек кезде жала, әділетсіздік пен зұлымдыққа қарсы бас көтере алмай, оның мінезі ездікке ұласып кетуі мүмкін. Ал, момын деп жайшылықта артық мінезі жоқ, сөзге сараң, сабырлы, байсалды болғанымен, әрі-сәрі күн туғанда найзағай намысы жарқ ететін, өзі және отбасының, қала берді елінің ары мен абыройын қорғап, әлсізге қолдау көрсете алатын адамды айтады. Осындай мінез бен болмыс бәрімізге де керек-ау. Ал, Парламентіміз қандай болуы тиіс?
Момындық жеке адамға жақсы қасиет болғанымен, ел ісіне келгенде ол аздық етеді. Мәжілістің моп-момақан болуын ендігі жерде уақыт көтермейді, халық та кешірмейді. Онсыз да миллион жалақы алса да мыңқиып отыра беретін, елдегі қат-қабат проблемаларды көтеріп, олардың дер кезінде шешілуін талап етіп, атқарушы биліктің алқымынан алмайтын момақан депутаттардан ел шаршады.
Ендігі жерде Парламенттен болсын, мәслихаттан болсын үлкен белсенділік талап етіледі. Бұл орынды да. Өйткені, халықты қажытқан сан алуан мәселелер биік мінберлерден үздіксіз айтылып тұрса, бір жағынан олардың шешілуі жеделдейді, екінші жағынан мұң-мұқтажының назардан тыс қалмағанын көрген халықтың наразылық деңгейі төмендейді. Осы орайда, Президент Қ.Тоқаевтың «Қоғамды толғандырып отырған негізгі мәселелер көшеде емес, Парламентте және азаматтық диалог аясында талқыланып, шешімін табуы тиіс» деген сөзі ойға оралады.
Дегенмен, белсенділікті бетпақтықпен, байбалам салуымен шатастырмау керек. Депутат дейтін мәртебелі мандатты иеленген азаматтар тек батыл мәлімдемелер жасап, өзінің атын шығаруды емес, билікпен конструктивті диалог орната отырып, мәселені шешуді ойлағаны абзал. Бір ауыз сөзбен айтқанда бізге момын емес – мінезді, парықсыз емес – парасатты Парламент керек.

ТҮЙІН:

ҚР Президенті Қ.Тоқаев өзінің 2019 жылғы «Сындарлы қоғамдық диалог – Қазақстанның тұрақтылығы мен өркендеуінің негізі» атты Жолдауында «Мемлекет басшысы ретінде елімізде көппартиялықты, саяси бәсекелестікті және ой-пікірдің сан алуандығын дамытуға ықпал етуді өз міндетім деп санаймын. Бұл саяси жүйе тұрақтылығының ұзақ болуы үшін маңызды. Алдағы Парламент Мәжілісі мен мәслихаттар сайлауы еліміздегі көппартиялық жүйенің дамуына оң ықпал етуі тиіс» деген болатын.
Сол айтқан сайлау да, міне, таяп қалды. Енді Мәжіліс пен мәслихаттарға қанша партия, қай партия өтетінін сайлаушылар шешеді. Ол партиялардың ел дамуына қандай үлес қосатынын да уақыт көрсетеді. Қазіргі ең маңызды мәселе — сайлаудың заң шеңберінде ашық, таза, ең бастысы, әділ өтуі. Өйткені, әділ сайлау өткізіп үйренбейінше ел дамуы туралы ойлаудың өзі қисынсыз.
Сайлаудың бұрмалаусыз, әділ өтуіне, біздіңше, биліктің өзі де мүдделі. Мұны соңғы бір жарым жылда жүргізілген саяси реформаларға қарап та айта аламыз.