Данияр Ақышев: Банктер дағдарысқа қарсы тұра алады
Пятница, 05 Февраль 2016 08:51
Данияр Ақышевтің айтуынша, банктерде ақшаның доллар күйінде сақталуы басым. Мәселен, депозиттердің долларлану деңгейі 69 пайызға жеткен. Оның 80 пайызға жуығы жеке тұлғалардың салымы. Ал Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша, депозиттердің жалпы көлемі бір жылда 22,2 пайызға ұлғайып, биылғы жылдың бірінші қаңтарында 315,1 млрд теңгені құраған.
– Ұлттық валютадағы салымдар 98,6 миллиард теңгеге дейін, яғни, 4,7 пайызға өсті. Ал шетел валютасындағы салымдар 216,5 миллиард теңгеге дейін өсті. Салымдардың долларлану дәрежесі 68,6 пайыз болды, – деді Д.Ақышев.
Үшінші ақпандағы мәлімет бойынша Қазақстанның қор биржасында АҚШ долларының бағамы 377 теңге 96 тиынды құрап отыр. Банк төрағасының айтуынша, Ұлттық банк валюта нарығына қатысуын барынша азайтты. Доллар бағамына ішкі және сыртқы факторлар өз ықпалын тигізбей қоймайтыны белгілі. Мысалы, жыл басынан бері мұнайдың әлемдік бағасы 8,2 пайызға төмендесе, Ресей рублі 6,6 пайызға әлсіреген. Өткен жылдың соңында Ұлттық банктің жалпы халықаралық резервтері 28,1 миллиард АҚШ долларын, ал Ұлттық қордың активтерін қоса алғанда елдің халықаралық резерві 91,6 миллиард АҚШ долларын құрады. Салыстыру үшін айта кетейік, 2007 жылғы әлемдік қаржы дағдарысы алдында елдің жалпы резерві 38,6 миллиард АҚШ долларын құраған.
Тағы бір жаңалық – екінші деңгейлі банктерде жеке тұлғалар депозиттері бойынша жаңа мөлшерлемелер белгіленді. Егер салымшылар депозиттеріндегі ақшаны ұлттық валютада сақтайтын болса, онда оларға 10 пайыздан 14 пайызға дейін сыйақы белгіленеді. Ал шетел валютасында сақтайтындар үшін сыйақы мөлшерлемесі 3 пайыздан 2 пайызға дейін төмендеген.
– Бұл өзгерістер теңгемен ашылған депозиттерді арттыруға және азаматтардың жинақ ақшасының қорғалуына мүмкіндік береді, – деді Ұлттық банк төрағасы. – Сонымен қатар, біз АҚШ долларындағы депозиттер бойынша мөлшерлемелердің жаңа деңгейін тең және қажетті кірісті қамтамасыз ететін деңгей ретінде бағалаймыз. Доллармен ашылған депозиттердің мөлшерлемесі Ресейдегімен пара-пар. Тіпті, дамыған елдердегі мөлшерлемелерден бірнеше есе жоғары. Айта кететін мәселе, долларлық депозиттер теңгелік депозиттерге мәжбүрлеп аударылмайды. Оны салымшының өзі шешеді. Қаржы және валюта нарығындағы тұрақтандыру мәселелері азаматтарымыздың есебінен шешілмеуі тиіс.
Биыл 2 ақпаннан бастап ҚР Ұлттық банкі базалық пайыздық мөлшерлемені белгіледі. Енді ол 2 пайыздық ауытқумен 17 пайыз деңгейінде тұрақтады. Бұл Ұлттық банктің өзге банктерге өтімділікті кез келген көлемде 19 пайызға жуық мөлшерлеме бойынша беретінін және банктерден өтімділікті 15 пайыздық мөлшерлеме бойынша алатынын білдіреді.
Сондай-ақ, Ұлттық банк төрағасы доллар бағамының жуық арада өзгермейтінін атап өтті. Төрағаның мәлімдеуінше, теңгенің әлсіреуі өзінің шегіне жетті. Мұнай бағасының 110 доллардан 30 долларға төмендеуі валюта бағамына кері әсерін тигізбей қоймады. Алайда, қазір мұнай нарығында қара алтынның бағасы баяу болса да көтеріліп келеді. Бар мәселе мұнайдың нарқына байланысты болып отырғанын банк төрағасы ашық айтты.
– Қазір еліміздегі барлық банктер дағдарысқа қарсы тұра алады. Менің айтарым, халық өз салымдары үшін уайымдамасын. Олар сақтандырылған. Ақшаны әртүрлі банктерде ұлттық және шетел валютасымен сақтаған жөн, – деді Д.Ақышев.
Екінші деңгейлі банктерге несиесін қайта қаржыландыру үшін 15 мың 810 адам өтініш беріпті. Оның 10 мыңнан астамы банктер тарапынан мақұлданған. Ал Оңтүстікте 1408 адам өтініш берген. Соның 1000-ы өз шешімін тауыпты. Айта кетейік, өтініштер қайта қаржыландыру бағдарламасына енгізілген толықтырулар мен өзгерістер негізінде қаралады.
Баспасөз мәслихаты соңында сөзін түйіндеген Д.Ақышев АҚШ валютасы тағы өседі деген қауесетке сеніп, қолда бар ақшаны долларға айырбастамау қажеттігін айтты. Сондай-ақ, ұлттық банк төрағасы елімізде доллардан теңгеге өту жұмыстары қарқынды екенін және халық арасында есеп айырысу ұлттық валюта түрінде көптеп жүзеге асып жатқанын жеткізді.
Жолдар жөнделеді
Среда, 03 Февраль 2016 07:57
Қалада орташа жөндеуден өтетін көшелердің басым бөлігі Еңбекші ауданына тиесілі. Онда 28 көше қайта жаңарады. Шымкентке жақын маңдағы аудандардан бірқатар елді мекендер қосылғандықтан, жөнделуі тиіс көшелердің саны да артқан.
Шымкент қаласының жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі басшысының орынбасары Асылбек Баймұрзаевтың
айтуынша, биыл аяқжолдар салу жұмыстары да қолға алынды. Мәселен, 20 көшеге жаяу жүргіншілер жолын салу үшін жергілікті бюджеттен 225 миллион 418 мың теңге бөлінген. Олардың барлығы дерлік мектеп, балабақша және аурухана секілді әлеуметтік нысандарға бастайтын жолдарда жүзеге асады. Айта кетейік, Абай ауданында 7, Еңбекші ауданында 3, Әл-Фараби ауданында 3, ал Қаратауда 7 көшеге аяқжол салынады.
Мамандар жол жөндеуге мемлекеттік сатып алу жұмыстары аяқталған соң кіріскелі отыр.
«Құпия материалдар» фильмiнiң жалғасы түсiрiлдi
Пятница, 29 Январь 2016 06:4590 жылдары баршамыз бұл фильмді көгілдір экран алдында тапжылмай отырып көрген едік. Фильмнің оқиға желісі қызықты әрі тылсым күштерге толы болатын. Жуырда ғана «Құпия материалдар» («Секретные материалы») қайта түсіріліп, фильмнің жаңа маусымы басталды. Оның Қазақстанда қашан көрсетілетіні әзірге белгісіз. Бірақ, АҚШ пен Ресейдің киносүйер қауымы осы аптада тамашалап, бағасын беруде. Сонымен, фильмнің жалғасы қандай, ондағы актерлер құрамы өзгерді ме? Премьерадан соң қандай пікірлер айтылуда?
Киноның жаңа сюжетінде өзімізге белгілі кейіпкерлер Фокс Малдер (Дэвид Духовны) мен Дана Скалли (Джиллиан Андерсон) Федералды тергеу Бюросында бұрынғыдай бірлесіп жұмыс істемейді. Әрқайсысының жеке өмірі, тағдыры болғанымен, арада баласы бар. Құпия материалдарға қатысты әдепкі жұмысына оралу туралы ойланбайды да. Бұрынғы федералды агенттердің бір сарынды өмірін тележүргізуші Тэд О’Мэйлидің жаңалығы күрт өзгертеді. Ол АҚШ-тың әлемге қатысты астыртын әрекетін ашқаны жайлы мәлімдейді. Оның айтуынша, Ақ үй өзге планеталықтарға олардың жаңа технологияларын біліп алмақ ниетімен бірнеше жылдар бойы тәжірибе жасап, бүкіл дүниежүзінде лаңкестік жасауға дайындалып жүр еді.
АҚШ-та түсірілген «Құпия материалдарда» Дэвид Духовны мен Джиллиан Андерсоннан өзге Митч Пиледжи, Уильям Б. Дэвис, Аннабет
Гиш, Шейла Ларкен, Аннет Махендру секілді актерлер түскен. Фильмнің режиссері – Крис Картер. Ал сценариін Крис Картер, Дэрин
Морган және Глен Морган жазған. Айта кетейік, фильм көрермендер тарапынан сынға ұшыраса да, бірі балалық, енді бірі жастық шағын еске алып, ерекше күй кешіпті.
Қазір фильмнің оныншы маусымы көрсетілуде. Алғаш рет экранға 1993 жылы шыққан еді. Бүгінгі күнге дейін режиссер Крис Картер «Құпия материалдардың» желісі бойынша, екі толық метражды фильм түсіріп, («Құпия материалдар: Болашақ үшін күрес» және «Құпия материалдар: Сенгім келеді») жұртшылық назарына ұсынды.
Жергiлiктi полиция халыққа есеп бередi
Пятница, 29 Январь 2016 06:22
– Мұсабек Ханиұлы, Ұлт жоспарында жергілікті полиция қоғамдағы қылмыспен күресте негізгі роль атқаруы керек деп айтылған. Алдағы уақытта өнімді жұмыс істеу үшін қандай жоспарлар жасалды?
– Жергілікті полиция қызметін құрудағы басты мақсат– халықтың құқық қорғау органдарына деген сенімін күшейту және полиция қызметкерлерінің беделін арттыру. Ендігі жерде жергілікті полицейлер жергілікті қоғамдастықпен бірлесе ұсақ қылмыстан бастап, төзімсіздікпен күресуге қадам жасайды. Сонымен қатар, сыбайлас жемқорлыққа қарсы шаралар да қамтылатын болады. Жергілікті полицияға ауладағы, жол бойындағы, қоғамдық орындардағы қылмыстар мен құқық бұзушылықтарды қадағалау міндеті жүктеліп отыр. Енді жергілікті полиция әр үйдің тұрғынын бетпе-бет танитын болады. Қажет болған жағдайда әрбір тұрғынмен кездесіп, қандай мәселелер бар екені туралы да сұрап, халықпен бірге жұмыс істеуді мақсат етіп отырмыз. Бізге қоғамдық тәртіпті қадағалау, тұрмыстық жағдайда орын алатын зорлық-зомбылыққа қарсы тұру, жол-бақылау қызметі мен құқық бұзуға төзбеу талаптары қойылып отыр.
– Бұған дейін әкімшілік полицияның құрамында болған бірнеше құрылым енді жергілікті полиция қызметінің құрамына біріктірілді. Оларды атап өтсеңіз...
– Жергілікті полиция құрамына учаскелік инспекторлар мен олардың көмекшілері, кәмелет жасқа толмаған жасөспірімдер істері бойынша инспектор, табиғатты қорғау полициясы, бейімдеу және оңалту орталықтарының қызметкерлері, әйелдерді зорлық-зомбылықтан қорғау құрылымы кіріп отыр. Жергілікті полиция қызметі құрылымдық түрде ішкі істер органының қызметкерлерімен тең дәрежеде болып, әлеуметтік-құқықтық кепілдіктерінің бірыңғай құқықтық мәртебесіне ие болады.
– Жергілікті полиция қызметінің бастығын облыс әкімі тағайындайды. Ал аудандардағы жергілікті полиция бастықтарын тағайындау қалай жүзеге асады? Үміткерлер бар ма?
– Өздеріңізге белгілі, ҚР Ішкі істер министрі Қ.Қасымовтың ұсынысымен, облыстық мәслихат депутаттарының қолдауымен, облыс әкімінің өкімімен ОҚО ІІД жергілікті полиция қызметінің бастығы лауазымына Абылаев Балтабек Сейілбекұлы тағайындалды. Ал аудандық жергілікті полиция басшылығына үміткерлерді жергілікті полицияның бастығы облыс әкіміне ұсынады. Ал облыс әкімі аудан басшысына және жергілікті мәслихаттың депутаттарына ұысыныс береді. Мәслихаттың келісімі берілген соң, облыс әкімі аудандағы жергілікті полиция бастығын тағайындау туралы өкім шығарып, оны Ішкі Істер департаментіне жолдайды. Қазіргі кезде аудандағы басшылыққа үміткер азаматтардың құжаттары қаралуда. Бұл жөнінде бұқаралық ақпарат құралдары арқылы қосымша хабарлаймыз.
– Бұған дейін полиция қызметінің басшысы әкімнің не халықтың алдында есеп бермейтін. Енді әрбір атқарған жұмысы айқындалып, баға берілетін болады. Осы орайда, бұл талап жергілікті полиция қызметкерлерінің жұмысын қаншалықты сапалы етеді?
– Иә, жергілікті полиция қызметіне осындай талап қойылып отыр. Бұл біздің жұмысымызды одан сайын ширатып, жауапкершілігімізді арттыра түседі. «Судың да сұрауы бар» демекші, жұмысымызға есеп береміз. Мұндай талап полиция қызметінің ашықтығын қамтамасыз етіп, азаматтардың сенімділігін арттырады деп ойлаймын. Ал есеп беру үшін нақты атқарылған жұмыстар болуы керек қой. Жергілікті полиция қызметінің бастығы әкімдіктер мен мәслихат пен халық алдында есеп бермек.
– ОҚО ІІД жергілікті полиция қызметі құрамында қанша адам бар және олардың қызметтік формасы өзгереді ме?
– Қазіргі уақытта жергілікті полиция қызметінде 2 мың 747 адам жұмыс істейді. Атап өткен жөн болар, олар 2015 жылы аттестациядан сәтті өткен полицейлер. Ал формасына келер болсақ, біз үшін арнайы тігілген киім үлгісі жоқ. Жалпы, полицейлердің формасы бірдей болады.
– Жергілікті полиция қызметінің құрылғанына айдың жүзі болды. Көңіл күйлеріңіз бен жұмысқа деген ынталарыңыз қандай?
– Жұмысымыздың сапалы болатынына күмәнім жоқ. Өйткені, жұмыс істеуіміз үшін барлық жағдай жасалып жатыр. Жеке құрам өнімді еңбек етеміз деп ерекше леппен жұмысты бастап та кетті.
– Сұхбатыңызға рахмет.
Сұхбаттасқан
Эльмира МЫҚТЫБАЕВА
Тұрғындардың мәселесін шешудi әкiмдiк қолға алды
Пятница, 29 Январь 2016 05:30
Әйтеке би көшесіндегі №30/26 және 30/27 үйлерде негізінен жартылай жетімдер, жесірлер мен көпбалалы аналар тұрады. Асыраушысынан айырылған олардың барлығы да облыс орталығына аудандардан қоныс аударған. Тұрғындардың айтуынша, тапқан айлығы мен жәрдемақысы күн көрісіне әрең жетеді. 2010 жылдан бері осында үй жалдап отырған Жанбота Боранбаева коммуналдық төлемдерді уақтылы төлеп отырғанын, ешқандай қарыздарының жоқ екенін алға тартады.
– Жарты жылдан бері жарықсыз отырмыз. Балалардың сабақ оқуына жағдай жоқ. 30-ға жуық жас балалар арасында жасына жетпеген сәбилер де бар. Суды әр жерден тасып ішеміз. Абырой болғанда Быковский көшесінің бойында бұлақ бар екен, сол жерден тасып ішеміз. Үйді жылыту үшін көмірді қаптап, сөмкелеп тасыймыз. Бір бөлмеге 5 мың теңгеден алады, – дейді Ж.Боранбаева.
Ал Ділбар Құттыбайдың алты баласы бар. Күйеуі қайтыс болған.
Үлкен баласы жұмысқа жарамсыз, бір бүйрегі жоқ. Кенжесі үш жаста. Ағасының тапқанын талғажау етеді. Ділбар қатерлі ісік ауруына шалдыққан. Мектеп жасындағы балалары қазір сабаққа бара алмай, үйде отыр.
Өкініштісі, мұндағы үйлердің әр бөлмесінде он адамға дейін күнелтуде. Өйткені, тұрғындардың басқа барар жері жоқ.
Ал Әл-Фараби ауданы әкімдігінің инфрақұрылым және көріктендіру бөлімінің басшысы Бақыт Мелдебековтың айтуынша, тұрғын үйлер орналасқан жер учаскесінің заңдылығын анықтау әлі аяқталмаған.
– Біздің қолымызда ОҚО жер қатынастары басқармасы тарапынан келген хат бар. Онда Әйтеке би көшесі №30/26 және 30/27 тұрғын үйлер археологиялық маңызы бар тарихи жер учаскесіне салынған. Оның заңдылығы мен археологиялық жер учаскесінің шекарасы әлі анықталып жатыр. Егер соттың шешімімен жер учаскесі заңсыз деп табылса, жер мемлекетке қайтарылады, ал тұрғындар көшіріледі. Бірақ, Әл-Фараби ауданы әкімдігі тарапынан тұрғындардың өтініші бойынша, мамыр айының соңына дейін жарық пен суды қайта қосуға ат салысып жатырмыз. Қазір қаланың тұрғын үй, коммуналдық- шаруашылық бөлімімен бірлесіп осы мәселені шешу мақсатында жұмыс істеудеміз, – дейді Б.Мелдебеков.
 |
 |
Әкiм есебiне оң баға берiлдi
Пятница, 29 Январь 2016 05:17
Аудан басшысының жыл бойы атқарған жұмыстары жайлы баяндамасынан соң, жарыссөзге шығушылар және жазбаша сауал жолдаушылар қатары көп болды. Мінберден алғаш сөз алған Ә.Молдағұлова көшесі, №4 көпқабатты тұрғын үйдің басқарушысы Л.Райкеева ауданда атқарылған оңды тірліктердің көп екенін, тазалыққа басты назар аударылатынын айта келе, 2015 жылдың қорытындысы бойынша ауласының «Үздік аула» атанғанын мақтанышпен жеткізді. Сонымен қатар, Ә.Молдағұлова көшесіндегі №6А, 8А үйлерінің балалар ойын алаңшалары жарықтандырылса деген ұсынысын жеткізді. Сонымен бірге, Шымкент қалалық мәслихатының депутаты Роза Пак, кәсіпкер Досжан
Дүйсенбиев ауданда игі істердің көптеп атқарылғанын тілге тиек етіп, Бауыржан Ахметәліұлының жұмысына оң бағасын берді. Тұрғындар арасынан аудан әкіміне сауал жолдағандардың денін коммуналдық мәселелер толғандырады. Оның ішінде, жол жөндеу жұмыстары, қоғамдық автокөлік, көшелер мен аулалардың жарықтандырылуы секілді өзекті мәселелер бар. Мәселен, 350 орам басқарушысы Қуандық
Сауранбаев, Бәйдібек би көшесі бойынан жер асты өткелі салынса деген ұсынысын айтты. Аудан әкімі Б.Қалжановтың сөзінше, бұл мәселелер биыл шешімін табады. Тәуке хан даңғылы №33 үйдің басқарушысы Р. Байымбетова жеделсаты мәселесінің өзекті екенін жеткізді. Осы уақытқа дейін қызмет көрсетуші компаниялар үш рет ауысып, соның салдарынан жарамсыз болған. Бұл орайда, қала басшысы Ғ.Әбдірахымов: «Жуырда Терешкова көшесіндегі үйде жеделсаты істен шыққандықтан, жаңаладық. Жеделсаты «Петроқазақстан» компаниясының қаржысына сатып алынды. Қосымша тағы 5 жеделсаты алынды. Оны бес үйге орнататын боламыз», – деді.
Б.Қалжановтың есебін қорытындылаған қала басшысы Ғабидолла Әбдірахымов Әл-Фараби ауданы қаламыздың айнасы болу керектігін, қаланың орталығында орналасқандықтан, қала мәдениеті осы жерден басталғаны жөн екенін айта келе, әкімнің жұмысына оң баға беріп, сүйінші жаңалығын қоса жеткізді. Шымкент қаласының әкімдігі орналасқан бұрынғы ғимаратта жөндеу жұмыстары аяқталған соң, онда Әл-Фараби ауданы әкімдігінің аппараты және қалалық білім бөлімі қоныс теппек.
Жалпы, аудан басшысына 20-дан астам сауалдар қойылып, тиісті жауаптар қайтарылды. Ал жазбаша түскен сұрақтардың жауабы БАҚ беттерінде жарияланады.
«Оңтүстiк Қазақстан» павильоны – мәскеуліктер үшін
Пятница, 29 Январь 2016 05:11«Фуд Сити» ірі көтерме азық-түлік сауда орталығында «Оңтүстік Қазақстан» сауда-көтерме залының ашылуын Қазақстанның Сауда өкілдігі мен Ресейдегі Елшілігінің қолдауымен KazFood брендімен белгілі «Призма групп» компаниясы ұйымдастырды. Салтанатты рәсімге Оңтүстік Қазақстан облысы әкімінің орынбасары Сапарбек Тұяқбаев, Қазақстанның Ресейдегі сауда өкілінің орынбасары Гүлжан Бодықова, «Фуд сити» агрокластерінің бас директоры Омар Абрамов, сонымен қатар, ресейлік және қазақстандық кәсіпкерлер қатысты.
Салтанатты шара барысында сөз алған облыс әкімінің орынбасары С.Тұяқбаев Мәскеудің ірі сауда орталығында Оңтүстік Қазақстанның тұрақты жұмыс істейтін көрме орталығының ашылуы қазақстандық және ресейлік тараптардың көп уақыттан бері жүргізген жұмысының жемісі екенін айтты. Мақсаты – қазақстандық өндірушілердің өнімдерін таныстыру. Айта кетейік, Ресей астанасындағы барлық ірі сауда желілер мен мейрамханалар тауарларын күнделікті «Фуд Ситиден» сатып алатындықтан, қазақстандық өндірушілерге Мәскеу нарығына жол ашылып отыр. С.Тұяқбаевтың айтуынша, алдағы уақытта жеміс-жидек, ет-сүт өнімдерін, тоқыма бұйымдарын Мәскеуге жеткізу жоспарланған. Сондай-ақ Ресейдің астанасында қазақстандық өнімдер сататын шағын дүкендер желісін ашу да жоспарда бар екен.
Қазақстанның Ресейдегі сауда өкілінің орынбасары Г.Бодықова аталған жобаның болашағы зор екендігін атап өтіп, оның қазақстандық дайын өнімді экспортқа ілгерілетуге өз септігін тигізетінін айтты. Оның сөзіне қарағанда, Қазақстанның Ресейдегі сауда өкілдігі жыл бойы Мәскеу мен Ресейдің өзге де өңірлерінде тағы да 12-14 дүкендер мен сауда алаңдарын ашуды жоспарлап отыр.
«Оңтүстік Қазақстан» павильонында әзірше қазақстандық өнімнің 24 түрі қойылған. Таяу аралықта жобаға қатысушылар тауар түрлерін жүзге жеткізуді жоспарлап отыр. Айта кетейік, «Фуд Ситиде» Иран, Мексика, Марокко, Қытай, Грузия, Үндістан, Тәжікстан, Әзірбайжан, Армения, Өзбекстан және өзге де елдердің сауда павильондары бар.
Гримердің сиқырлы әлемі
Вторник, 26 Январь 2016 04:52
Кез келген актердің белгілі бір кейіпкерді сәтті сомдап шығуы үшін гримнің көмегі орасан зор. Грим сөзі француз тілінен аударғанда «күлкілі» және «қызықты» деген мағынаны береді екен. Алғашында клоундар ермек үшін шөптің сығындысын бетіне жағып, дүйім жұртшылықты күлдіру үшін қолданса, бүгінгі таңда өнерге айналған. Иә, расында да грим маманы актердің бетін әрлеп, тиісті образды жасайды. Ол – күлкілі, қызықты және сенімді шығатынын театр әртістерінің әр қойылымнан байқап жүрміз. Ал осындай машақаты мен жауапкершілігі мол жұмыстың артында он саусағынан өнері тамған гримдеуші маман тұр. Облыстық Ж.Шанин атындағы қазақ драмалық театрында тапжылмай 37 жылдан бері жұмыс істеп келе жатқан гример-суретші Әлжанова Бейсенкүл Тоқпембетқызынан сұхбат алған едік.
– Бейсенкүл Тоқпембетқызы, сіздің заманыңызда ауыл балалары «мұғалім немесе дәрігер боламын» деп өскен. Өйткені, бұл мамандықтардың беделі зор болатын. Ал ешкім біле бермейтін гример мамандығын қалай таңдадыңыз?
– Мен сурет салуға бейім едім. Көрген бейнені сол қалпында ақ қағаздың бетіне түсіретінмін. Мектепті бітірген кезде ағам мен жеңгем менің қалауымсыз есепшінің оқуына апарды. Бәрібір соны оқымай, ауылға оралып, кітапханада жұмыс істедім. Сол кезде газет-журналдарды сүйіп оқитынмын. Бір күні газеттегі хабарландыруды көзім шалды. Онда Шымкенттегі Ә.Қастеев атындағы көркемсурет училищесіне абитуриенттерді қабылдау жүріп жатыр екен. Ата-анам бөтен қалаға жалғыз жібергісі келмеді. Ештеңеге мойын бұрмастан, шұғыл түрде жиналып, Қызылордадан Шымкентке қарай жол тарттым. Емтихан тапсырып, гример мамандығына оқуға түстім. Алғашында гримердің кім екенін де білмеймін ғой. Училищедегі мұғалімдер қыз балаға лайықты мамандық деп жіті түсіндірген соң көңілім жайланды. Оқыған сайын қызығушылығым мен құштарлығым оянды. Майлы бояумен адамның бетін әрлеудің қыр-сырын меңгере бастадым. Тобымызда 24 студент едік, гример мамандығымен жұмыс істеп жүрген мен ғана екен.
– Көркемсурет училищесінде сізді грим өнеріне кімдер баулыды?
– Бізге үлгі болған, өнерімен бөліскен ұстаздар көп еді. Мәселен, Амангелді Тұрсынов, Аман Жексенбаев, Борис Мұратұлы, Неля Осиповна ауылдан келген мен сияқты қызға үлкен мектеп болды. Студент кезімде Виктор Алексеевич Щербаковтан үш жыл дәріс алып, гримнің құпиясын меңгердім, тәжірибе жинақтадым. Қайда барса да мені қасынан қалдырмайтын. Студент кезден-ақ, театр әртістерін гримдейтінмін. Мақтанғаным емес, сол кезде ұстазым Щербаков «сен қазақ қыздарынан шыққан бірінші грим суретшісісің!» деген сөзі әлі күнге дейін мені қанаттандырады, рух береді.
– Алғашқы еңбек жолыңызды қай театрдан бастадыңыз? Осы орайда бірінші рет кімнің бейнесін гриммен суреттедіңіз?
– Оқуды бітірген соң, жолдасым екеуімізді Жетісайға жолдамамен жіберді. Ол жақтағылар мені құшақ жая қарсы алып, жақын тарта білді. Маған дейін театр актерлері өздері боянады екен. Мені «жас, қолынан келе ме, жоқ па?» демеді. Бар жұмысты сеніп тапсырды. Сөйтіп, «Амангелді» спектаклі қойылатын болды. Маған Лениннің бейнесін жасау тапсырылды. Қатты қобалжыдым. Сөйтіп, Лениннің бейнесін жасауды 1,5 сағатта аяқтадым. Негізінде, портреттік грим қиын болып келеді. Ол ұқсастықты қалайды. Бойын, бет-әлпетін зерттеп, паригін, сақал-мұртын жасаймыз. Репетиция кезінде де бір байқаймыз.
– Қазақта «Ағаш бір жерде көгереді» деген мақал бар. Осыған орай, сіздің 37 жыл бойы бір орында тапжылмай жұмыс істеуіңіздің құпиясы неде?
– Жалпы, театр саласында 1976 жылдан бері жұмыс істеп келемін. Ал Ж.Шанин атындағы қазақ-драма театрына 37 жыл еңбегім сіңді. Мен жұмысымнан жалыққан емеспін. Осында келгенде Рая Кабирова деген апай гример болатын. Көмекшісі болып орналастым. Сол уақыттан бері қаншама қиын да күрделі қойылымдар болды. Гримнің қай түрі болмасын ұқыптылықты қажет етеді. Кәріні жасқа, жасты кәріге айналдырып, актерді мәпелеп шығарып саламыз. Өйткені, мамандығымды жақсы көремін. Грим сәтті шыққан сайын әрлей түскің келеді. Кейде актерлер маған «біздің бетіміз сіз үшін палитра емес қой» деп әзілдейтіндері бар. Гримнің қиындығы – өте сабырлы, ұқыпты болу керек. Бөтен адамның бетін ұстап, оны әрлеудің өзі оңай емес. Олармен сөйлесіп, өзіңе жақын тарта білудің нәтижесінде талап етілген бейнені жасауға болады. Кейде олардың еркеліктерін көтеруге де тура келеді.
– Алғашқы гримді бір жарым сағатта жасапсыз, қазір одан да шапшаң қимылдайтын шығарсыз?
– Әрине, бұл тәжірибемен келетін нәрсе ғой. Спектакльге жарты сағат қалғанда актерлерді гримдеп үлгеремін. Олардың бет-құрылысын әбден жаттап алғанмын. Кейбір актерлер беттерін өздері бояғысы келеді. Мәселен, Сапар, Мәжит және Ошат ағаларымыз гримді өздері салады. Олар грим цехына екі сағат бұрын келіп, дайындала бастайды. Негізінде актерлер бетке грим жаға білу керек. Оларға мұны жоғарғы оқу орнында үйретеді. Қазір Лаура Үсенова деген шәкіртіме грим өнерін үйретіп жүрмін. Үш жылдан бері оның да қолы жаттығып қалды. Гримнің кез келген түрін жасай береді. Басқа да шәкірттерім бар. Олар – Түркістан, Жетісай және өзбек театрларында жұмыс істеп жүр.
– Театр үшін бір гример жеткілікті ме?
– Әр театрға 2-3 гример керек деп санаймын. Өкінішке қарай, қазір тек бір гримермен ғана шектеледі. Облысымызда қазір сегіз театр бар болса, әрқайсысында бір-бірден ғана гример жұмыс істейді.
– Бейсенкүл Тоқпембетқызы, өткенге көз жүгіртсеңіз. Театрда сізге дейін неше гример жұмыс істеген?
– Театрдың 80 жылдық тарихында бірнеше гример-суретшілер жұмыс істеген.
Е.Сидорович, кәсіби грим суретшісі С.Гуськов, Т.Раптанова,
Р.Кабирова сынды мамандар еңбек сіңірген.
– Ж.Шанин атындағы қазақ драма театрының директоры Қалтөре Жұмағұлов ағамыз екеуіңіз отбасында да, жұмыста да жұптарыңыз жазылмай келеді. Отбасын құрған жастарға өнегесіздер. Сіздің отбасыңыздағы береке мен ауызбіршіліктің сыры неде?
– Көп адамдардың бізге таң қалатыны рас. «Үйде де, жұмыста да біргесіздер. Бір-біріңізден жалықпайсыздар ма?» дейтіндер жоқ емес. Біз училищеде бірге оқыдық, содан бері жұбымыз жазылған емес. Екеуіміз ұрысып-керісіп, қарсы келген емеспіз. Керісінше, демеу бола білдік. Жұмысқа бірге барамыз, бірге қайтамыз. Тіпті түскі асты да бірге ішеміз. Қалекең күніне екі рет менің кабинетіме келіп кетеді. Бір-бірімізді сәл көрмей қалсақ іздейміз. Үй шаруасында да ердің немесе әйелдің тірлігі деп бөлмедік. Қолғабыс ете білдік. Содан болар, бір қыз, екі ұлды тәрбиелеп, өсіруде қиналған жоқпыз. Қызымыз өнер жолын таңдады. Ұлдарымның бірі – әскери қызметкер, екіншісі – бағдарламашы. Бес немеренің қызығын көріп отырған жайым бар. Өнерде де, отбасында да бақытты әйелмін.
– Әңгімеңізге рахмет.
Сұхбаттасқан
Эльмира МЫҚТЫБАЕВА