Шымкент келбеті

Кездесу барысында Ғ.Әбдірахымов Шымкентке республикалық маңызы бар қала мәртебесін беру туралы шешім қабылдағаны үшін Мемлекет басшысына алғыс айтып, 2018 жылдың қорытындысы бойынша барлық макроэкономикалық көрсеткіштердің жоғарылағанын атап өтті. Бұл туралы Президенттің баспасөз қызметі хабарлады.

– Өткен жылы 17 мыңнан астам жаңа жұмыс орны ашылды. Орташа жалақы мөлшері 6,6 пайызға өсіп, 113 700 теңгеге жетті. Ал, жан басына шаққандағы орташа кіріс көлемі 19 пайызға артып, 60 427 теңгені құрады.

Сіздің тапсырмаларыңызды орындау мақсатымен тұрғындар үшін жылудың тарифі 19 пайызға, судың тарифі 10 пайызға, газдың тарифі 5,8 пайызға және электр қуатының тарифі 6,8 пайызға төмендетілді, - деді қала әкімі.

Қазақстан Президенті берілген мәліметтермен танысқан соң, өңір әкімдері халықты әлеуметтік тұрғыдан қорғау, білім беру, денсаулық сақтау, коммуналдық қызметтердің тарифтерін реттеу, жолдардың сапасы, аулаларды абаттандыру, көшелерді жарықтандыру, қоғамдық қауіпсіздік, ауыз сумен және электр энергиясымен қамтамасыз ету, сондай-ақ қоғамдық көлік пен коммуналдық қызмет көрсету мекемелерінің жұмыстары жөніндегі мәселелерді әрдайым бақылауда ұстау қажеттігін айтты.
Мемлекет басшысы бұл мәселелер Қазақстан Президенті Әкімшілігінің ерекше бақылауында екенін атап өтті.

Тарихи сана қалыптасқан жерде ұлттық сана қалыптасады. Елбасының «Ұлы даланың жеті қыры» мақаласы тарихшыларға, жалпы елдің барлық азаматтарының тарихи танымын кеңейтуге, тарихты қайтадан зерделеуіне серпін берді. Бұл – «Болашаққа бағдар: Рухани жаңғыру» мақаласының жалғасы іспетті.

Бұл ретте мен мынадай жағдайларға назар аударсам деймін. 2015 жылы Қазақ хандығының 550 жылдығын кеңінен атап өттік. Негізінен, хан, хандық туралы ұғым-түсініктің Кеңес дәуіріндегі бұрмалануы және тарихи сана мәселесі, қазақ хандығына байланысты тарихи танымды қалыптастыру жолдары, қазақ мемлекеттілігінің қалыптасуы мен дамуына қатысты тарихи деректердің, айғақтардың оқулықтар мен көркем әдебиеттегі көрінісі және Қазақ хандығы тұсындағы тарихи тұлға бейнелерінің әдеби туындыларда сомдалуы сынды тақырыптарда көптеген әңгімелер айтылды.

Елбасы Қазақ хандығына қатысты тарихшылардың, ғалымдардың арасында айтылып жүрген әр түрлі пікірлерге нүкте қойды. Яғни, Мұхаммед Хайдар Дулатидің «Тарихи Рашиди» еңбегінде айтылғандай, Қазақ хандығының құрылғанына 550 жыл толды деген пікірге тоқтадық.

Қазақ хандығы тарихының көп деректері, тіпті басым бөлігі бұрмаланып келді. Жазушылардың өзі де жобамен, долбармен жазып, жаңылысқан сәттер болды. Ал енді Қазақ хандығы, өздеріңіз білесіздер, сонау Ғұн, Сақтан басталады. Түрік қағандығы, кешегі орта ғасырлық кезеңдегі оғыз қыпшақ, қимақ, қарлұқ, қарахан, одан бері Алтын орда, Ақ ордадан басталады.

Мен өзім қазақтың тарихы тым әріде екенін үлкен жиналыстарда да, шәкірттерге де айтып келемін. Біздің тарих мыңдаған жылдарға созылады деймін. Бізді кеше ғана ел болды дейтіндер қателеседі. Елбасының кезекті мақаласы да бұған жауап ретінде айтылғандай болды.

Мақалада Ұлы даланың жеті қыры жүйелі айтылып, халқымыз ежелден өркениетке бет түзегенін жаңа қырынан ашып көрсетілді. Енді әр қырына жеке-жеке тоқталып өтсек.

Атқа міну мәдениеті. Елімізде осы тұрғыда көбірек ізденіп, талайдан бері зерттеп жүрген ғалым бар. Ол – археолог ғалым, тарих ғылымдарының докторы, профессор Виктор Зайберт. Жылқыны қолға үйрету ең алғаш Қазақстан аумағында болғанын дәлелдейді. Яғни, бұл мәдениет баяғы түркілер мен сақтар, ғұндардың кезінен басталғанын ең алғаш зерттеп, алғашқы мақалаларды сол кісі жазды.

Қазақтың қай баласы да атқа құмар болып өсетіні мәлім. Атам қазақ атсыз жүрмеген. Көліктердің қуатын сипаттағанда да пәлен аттың күші бар деп айтады. Кеңес Одағы кезінде, Ұлы отан соғысы жылдарында көп адамда көлік болған жоқ. Елдің бәрі атпен жүруші еді: есігінің алдына атты байлап қойып, егінге де сонымен барып, солай қайтатын.

Түркілер туғаннан ат үстінде өскен, көпшенді халық болды. Атқа жайдақ отырмай, атқа қажет ер-тұрманның бәрін өздері жасады. Өмілдірік, үзеңгі бізде дайындалды. Атқа мінудің өзі үлкен өнер. Бізде бала туғаннан үш жастан бастап атқа отырып, үйренеді. Жігіттің қандай мықты екенін аттың үстінде отыруына қарап, бағалаған.

Ал кейбір халықтардың аттың үстінде қоқаңдап, дұрыс отыра алмайтынын да білеміз. Ата-бабаларымыздың атқа міну мәдениетін дүние жүзі мойындайды. Сонымен қатар, аттың үстінде жүру ыңғайлы болсын деп, киімдердің өзін теріден тіккен.
Түркі халқының бесігі Алтай дейміз ғой. Алтайда алғашқы металл өндіру ісі қолға алынып, амал-тәсілдері де ойластырылды. Сол кездің өзінде-ақ, металлургия дамығанын әлем жұртшылығы біледі.

Ұлы дала өркениетінде аң стилі де ерекше дамыған. Археологтар неше жылдан бері жер астындағы мол мұраларды, деректерді іздеуде. Сондай құнды жәдігердің бірі – Алтын адам. Ол дүние жүзінде теңдесі жоқ жәдігер. Алғашқы кезде шыққанда кездейсоқ дегендер де болды.

Одан кейін басқа да 4-5 осындай жәдігерлер Шығыс Қазақстаннан, басқа өңірлерден де табылды.
Елбасы Тәуелсіз Қазақстанның символдарының бірі қар барысы деп айтады. Аң стилі әлемдегі өркениетті биік белестердің бірі ретінде бағаланады.

Ұлы Жібек жолының бойында жатқан қалалар деп Сайрам, Түркістан, Отырарды айтамыз. Міне, Ұлы жібек жолы Сайрамға (Ифсиджаб) келгенде екі тармаққа бөлінеді. Оңтүстік жұртшылығының мақтанатын жері – осы. Бір тармағы Еуропаға қарай, яғни Түркістан, Сығанақ, әрі қарай Атырау, Ақтау арқылы бүкіл Ресейге кетеді. Екіншісі Шығысқа қарай: Самарқанд, Бұқара арқылы, Иран, Иракқа қарай бөлінеді.

Алма мен қызғалдақтың отаны екеніміз де әмбеге аян. Мәселен, Түлкібаста, Алатау мен Қаратаудың түйіскен жерінде «Шұбайқызыл» фестивалі атап өтіліп жүр. Ұлы Жібек жолы бойымен жүрген нидерландиялық көпестер сондағы қызғалдақтың тамырын қазып алып, елін әкеткен. Сонда дамытқан. Қазір Нидерланды қызғалдағы әлемге әйгілі. Шын мәнісінде қызғалдақтың төркіні бізден шыққан. Ғалымдар қызғалдақтың 3 мың түрі бар дейді. Ал оның ішінде Қазақстанда 35 түрі өседі екен.

Мінекей, Ұлы дала мәдениетін осылай таныта беруге болады. Сонымен қоса, Елбасы тарихымызды түгендеуде батыл шешімдер қабылдап, іске кірісу қажеттігін де айтты. Енді осы жөнінде өз ұсыныстарымды айтсам.

«Архив 2025» жеті жылдық бағдарламасы – өте керемет ұсыныс. Бізде әлі де архив мәселесіне көңіл бөлген дұрыс. Қытайда, Өзбекстанда, тағы басқа елдерде Қазақстанға, түркі елдеріне байланысты архивтер өте көп. Енді соған арнаулы ғалымдардан жасақтап, арнайы экспедициялар жасау қажет. Тың деректердің бәрін цифрландыруға ендіре білсек, зор табыс болар еді.

Ұлы даланың ұлы есімдері жобасы бойынша да біршама жақсы істер атқаруға болады. Біз әлі де өз батырларымызды, хандарымызды толық дәріптей алмай келеміз.

Осы орайда мына бір мәселені айтпай кетуге болмас. Рас, халықтардың тарихи таным-түйсігінде кино өнері ерекше орын алады. Дегенмен бізде кейбір сценаристер кейде шындықтан аутықып, тарихи деректі өзгертіп жіберетін сәттері кездесіп жүр. Негізінен, шын тарихи оқиғаларды қолдан келгенше сол күйі ұрпаққа жеткізуіміз керек. Халықтың санасындағыны дұрыстап жеткізуі тиіс емес пе?!

Енді бір кейбір фильмдерде қазақтың ата дәстүрінен ауытқып, қазақтың отбасы институтына мүлдем үйлеспейтін жағдайларды көкрермендерге ұсынуда. Оны көрген жастардың психологиясы бұзылатыны рас. Әкеміз, ата-бабаларымыз сондай болған екен деп ойлайды ғой. Қайта ұл-қыздарға әкенің рөлін мақтап, дәріптеу керек. Отбасыда отағасының рөлі жоғары болу керек.

Біз жастарына сенген елміз. Жастарға патриоттық тәрбие беруде, ұлттық сананы қалыптастыруға осындай мәселелерге назар аударуымыз қажет. Елбасы айтқандай «Тарихты білмей, тарихи сана қалыптаспайды.
Тәуелсіздік бізге бүгінгідей экономикалық әлеуеті мен болашағы зор, халқының әл-аухаты мен рухани-әлеуметтік дамуына жағдай жасауға ұмтылған, өз ісін өзі басқаратын дербес мемлекеттілікті берді.

Қорыта айтқанда ендігі жерде бойында қаны бар, намысы бар әрбір азамат тәуелсіздікті қалай кемелдендіреміз, елдің көсегесін қайтсек көгертеміз деп ой-санамызды қамшылаумыз керек сияқты.

Сағынғали ӘБУБӘКІРОВ,
ОҚМПУ профессоры,
т.ғ.к.

Елбасы Н. Назарбаев биылғы Жастар жылына орай өткен форумда еңбек етіп, ізденудің формасы мен табысқа жетудің формуласы туралы жастарға үлкен ой саларлық салиқалы әңгіме қозғаған еді. Ал күні кеше «100 жаңа есім» жобасының екінші кезеңінде жеңімпаз атанған жастармен кездесуде Президент кезекті рет қызықты оқиғалармен бөлісіп, жастарға ақыл-кеңесін берді.

Өткен жылдың қорытындысы бойынша жаңа есімдердің қатарына енген азаматтармен танысып, Мемлекет басшысының әңгімесін тыңдаған ҚазАқпарат тілшісі Арман Асқаров кездесуден алған әсерлерімен бөліседі.

–Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың емен-жарқын отырып, шешіле сөйлеген кездерін жиі көре бермейміз. Әлбетте, Президент болғаннан кейін барынша ұстамды, салмақты болуы қажет секілді. Арқаны кеңге жайып, әңгіме айтуға уақыт та жоқ сияқты көрінеді.

Дегенмен, Елбасы жастардың ортасына түскенде ерекше бір сезімге бөленіп, шешіліп сөйлейді, ойда жүрген мәселелердің бәрін іркілмей жеткізуге тырысады. Балалық шағындағы естеліктерінен бастап, Президенттікке жету жолындағы тәжірибесін де айтып отырады. Яғни, шынайы өмірдің қызықты әңгімелері, тағылымды дүниелер осындайда көп айтылады.

19 жасында мектеп ашқан жігіт

Биылғы шара да жастардың өзін-өзі таныстыру форматында өтті. Нұрсұлтан Назарбаев үстел басында отырса, жеңімпаз атанған жастар ортаға шығып, өз жетістіктері жайында баяндады. Осы жолы «Пифагор» атты қосымша білім беру мектебінің негізін қалаушы Асан Жолдасов Мемлекет басшысының алдына бірінші болып шықты.

«Қазір мен 29 жастамын. «Пифагор» компаниялар тобын 10 жыл бұрын ашқан едім. Ол кезде 19 жаста болдым. Сонда анам ылғи айтып отыратын, сен біздің тірегіміз боласың, бізді асырайсың деп. Осы сөздерден кейін мен биік белестерді бағындыруға күш салдым. Құласам да, қайтадан тұрып, нақты нәтижеге жетуді көздедім.

Иә, әкем болғанда, өмірдің қай арнасына түсетін едім? Оны да жиі ойлаймын. Бірақ қазір ойлап қарасам, дәл осы жағдай мені қайрап отырды, алға қарай жетеледі. Осы жолда маған көп адам көмектесті. Сондықтан қазіргі нәтиженің бәрі - сол адамдардың арқасы. Әрине, оқушылардың жетістіктері де күш береді.

Ендігі мақсатым - отбасы құру», - дейді Асан Жолдасов. Оның айтуынша, «Пифагор» қосымша білім беру мектебінде математикаға басымдық беріледі. Компаниялар тобында 136 мұғалім мен ментор жұмыс істейді. Ал білім алып жүрген балалардың саны 1500-ден асты.

«Мектептен кейін олардың барлығы бізге жүгіреді. Мысалдарды шешіп, өзара бәсекеге түскенді қызық көреді. Ал ауыр есепті шығарса, қатты қуанады. Бізде дарынды балалар көп. Үздік деп танылғандарға грант та береміз. Осы уақытқа дейін мыңдаған оқушы халықаралық және республикалық олимпиадалардың жеңімпазы атанды. 300 рет алтыннан алқа тақты. Мен өзім бас кезінде педагогиканы ұнатқан жоқпын. Қазір осы мамандыққа бар жанымды саламын», - дейді А.Жолдасов.

Бала кезінде тоққа түскен спортшы қалай чемпион болды?

Осыдан кейін сахнаға 29 жастағы Ержан Сәлімгереев шықты. Ол үшінші сыныпта оқып жүргенде трансформатордың ішіне кіріп, тоққа түсіп қалған екен. Сол кезде бір қол және бір аяғынан айырылған. «Ауруxанадан үйге алып келгесін мұғалімдер үйде оқытатын болды.

Артынан допты үйрендім. Ауада ұшып бара жатқан допты таяқпен тірей қоямын. Басқа жігіттерді алдап кетемін. Олар намыстанып, менің таяғымды бір теуіп, сындырып тастайды. Соның бәрі ауыр тиді маған. Мектепті бітіргеннен кейін балалар арсында «Мен Алматыға барамын, мен Астанаға оқуға түсемін» деген әңгімелер жүреді. «Мен қайда барамын?» деген ой туындады.

Үйдегі жағдайды білемін. Бес адам болып бір бөлмелі жатақханада тұрдық. Сонда таңқалатыным, бір бассейннің қасында екі жыл бойы такси жүргіздім. Бірақ өмірі соның ішіне кірмеппін. Артынан жүзуді үйрендім», - деп еске алады Е.Сәлімгереев.

Бүгінде Ержан xалықаралық дәрежедегі спорт шебері, Әлем кубогының төрт дүркін иегері, Азия ойындарының екі мәрте жеңімпазы. «Спорт менің өмірімді түбегейлі өзгертті. Қайсар мінезімнің арқасында ешқандай қиыншылықтарға қарамай, алдыма майқсат қойып, күнде жаттықтым. Бүгінде үлкен жетістіктерге жетіп отырмын.

Индонезия елі Жакарта қаласында өткен жазғы Азияның Пара ойындарында қос алтын медаль еншіледім. 50 метрді 31 секундта бағындырсам, 100 метрді 1 минут 8 секундта бағындырдым. Бұл - менің жеке рекордым. Ендігі мақсатым - Токио Олимпиадасында чемпион атану», - дейді Е.Сәлімгереев.

Мектепті 11 жылда 10 рет ауыстырған бала банктен қалай тапсырыс алды?

11 сыныпты бітіргенше бақандай 10 мектеп ауыстырған жас кәсіпкер де жиналған жұртты бей-жай қалдырмады. Ол да «100 жаңа есім» жобасының екінші кезеңіне өткен. 34 жастағы Ларион Лян бала кезінде анасына көп қиындық көрсеткен екен. «Шынын айтайын, менің проблемам көп болды.

Басқа балалардың ата-аналары менімен араласуға рұқсат бермеді. Ондай да болды. 11 сыныпты бітіргенше 10 мектепті ауыстырдым. Жоғары білімім де жоқ. Дегенмен, анам маған сенді. Мені адам болады деп үмітін үзбеді. Қазір менің тамаша отбасым бар. Кәсібім де жүріп жатыр. Мен - бақыттымын!», - дейді Л.Лян.

Оның айтуынша, табысқа жету жолында қиындықтар да, қателіктер де көп болды. Бірақ ол мойымады, ақша қумай, абырой үшін жұмыс істеуге тырысты. «Бүгінде біздің xолдингіміз 12 бизнес бағытты қамтиды. Біз барлық облыстарда жұмыс істейміз. 350-ден астам корпоративті клиентіміз бар. Біз 6 мыңнан астам жұмыс орнын аштық.

Әлі есімде, болашақ жарыма үйленемін дегенде оның анасы отбасыңды асырай аласың ба деп сұрады. Осы сөздер мені қайрады. Мен кез келген жұмысты ала бердім. 2 мың теңгеге пәтерді жинаған кездерім де болды. Ал осы жұмысты сапалы жасағаннан кейін бізге ірі бір банктен үлкен тапсырыс түсті.

Сөйтіп, ол банктің 17 аймақтағы барлық филиалдарын жинай бастадық. Енді, ол кезде қажетті құрал-жабдықтар да, әрбір аймақта адам да болмады. Бірақ біз достарымызға, туған-туыстарымызға телефон шалып, жан-жақтан адам іздедік. Таптық. Сөйтіп, үлкен тапсырысымызды орындауға кірістік», - деді Л.Лян.

Жаттығу үшін күнде 45 шақырым шалғай қалаға баратын

Ал спорттық акробатикадан әлем чемпионы Никита Амоскин өзінің жеңіске жету жолын баяндағанда Президент маңызды бір мәселеге назар аударды. Н.Амоскин Қарағандыдан 45 шақырым шалғай жерде орналасқан Новодолинский кентінде тұрады екен. Мектепте оқығанда күнде жаттығу жасау үшін қалаға барып отырыпты.

«Сонда жолдастарым «жаттығуды қайтесің, барып қыдырайық» дейді. Барғым келіп тұрады. Бірақ киімдерді жинап, жолға шығамын. Достар әлі күнге дейін звондайды. Анда-мында шақырады. Алайда мен шықпаймын. Жаттығуларға әбден үйреніп қалдым. 9 жастан бастап солай. Аптасына алты рет жаттығуға барып жүремін.

Сөйтіп, мен және менімен бірге жаттығатын Анастасия Догонюк екеуіміз спорттық акробатикадан алғаш рет әлем чемпионы атандық. Иә, менің әрбір күнім таңғы сағат алтыдан басталады. Уақыт аз. Дегенмен, жақсы көретін қызыма уақыт тауып отырамын», - дейді Н.Амоскин.

Ең бай адамға айналған көше сыпырушы

Чемпион өзінің табысқа жеткені туралы айтып жатқанда Мемлекет басшысы маңызды бір мәселеге назар аударды: «Табысқа жету үшін бір нәрсені үнемі жасап отыру қажет. Бір жұмысты бастағаннан кейін шамалы уақыт жасап, шаршадым деп тастап кетсең, ештеңе шықпайды. Дұрыс па? Ал ол жұмысты он жыл үздіксіз істесең, сөз жоқ, арманыңа жетесің».

Президент 11 сыныпты бітіргенше 10 мектепті ауыстырған жас кәсіпкердің жолын да еске салып, ақшаны адал жолмен табудың маңыздылығына тоқталды. «Мен жастарға ылғи айтамын. Біреудің пәтерін жинап, ақша тапқан намыс емес. Ал жұмыссыз жүрген ұят. Жұмыс толып жатыр. Біреудің баласын бағу керек, біреудің үйін жинау қажет. Енді біреулер тамақ істеп бергенге ақша төлеуге дайын. Ақша табудың жолдары көп», - дейді Н.Назарбаев.

Осы орайда Мемлекет басшысы көше сыпырушы туралы бір хикаяны айтып берді. Ол жігіт ірі банк ғимаратының айналасын жинаған екен. Бір күні банк басшылығы өз қызметкерлерін біліміне қарай тексеріп шығуды ұйғарыпты. Сөйтіп, оны да шақырып, қол қоюды сұрайды.

Жаңағы көше сыпырушысы қол қоя алмаймын, саусақтың ізін ғана қалдыра аламын дейді. «Сонда сен мектепте оқыған жоқсың ба?», - деп сұрайды банкирлер. «Жоқ», - дейді ол. «Жоғары білімің де жоқ па?», - деп сұраса, «Жоқ», - деп жауап береді. Банк басшылығы оның сыпайы, ізетті әрі өз жұмысын үлкен жауапкершілікпен атқарғанына қарамастан жұмыстан шығарып жіберді.

«Бізге білімі жоқ бар адам керек емес» дейді. Осыдан соң, көше сыпырушы жігіт біраз уақыт жұмыс іздеп жүреді. Сосын өзі сияқты адамдарды тауып алды да, көше жинайтын компанияны құрды. Аталған компания қалада ең үздік кәсіпорындардың қатарына енді. Ал көше сыпырушысы ең бай адамға айналды.

Бір күні оны бұрын жұмыс істеген банкке қайтадан шықырыпты. «Сіздің есепшотыңызда осыншама ақша бар, қол қоюыңыз қажет», - дейді екен. Сол кезде ол мен қол қоя алмаймын, тек саусағымның ізін ғана қалдырып кетемін депті. «Сонда сіз мектепте оқыған жоқсыз ба?», - деп тағы сұрайды. «Жоқ», - дейді. Жоғары біліміңіз де жоқ па? Жоқ. «Бай адамға қалай айналдыңыз?», - деп сұраса, «Мені жұмыстан шығарып жіберген бір банкирдің арқасында осындай деңгейге жеттім», - деген екен.

Бір дипломды пайдаға жарата алмасаң, төрт дипломның қажеті қанша?

«Сондықтан мен үнемі осы бір маңызды мәселені айтып отырамын. Кей адамдар Оксфорд, Кембриджді бітіріп келеді. Бірақ ешқандай жетістікке жете алмайды. Барлығы адамның өзіне байланысты. Мақсатқа жетуге тырысу қажет. Арманы болуы керек.

Арманын орындаған адам ғана өзінің ойлаған ойына жетеді. Ашығын айту керек, бірнеше институтты бітірген адамдар келіп, төрт дипломын көрсетеді. Сонда бір дипломды пайдаға жарата алмасаң, төрт дипломның қажеті қанша? Онымен мақтануға бола ма?», - дейді Н.Назарбаев.

Мемлекет басшысы АҚШ президенті болған Кеннеди әулетінің бала тәрбиелеу дәстүрін де айтып берді. «Кеннеди әулетінде төрт ұл бала болды. Сонда күнде таңғы астың үстінде отырғанда әкелері маңызды бір мәселені айтып отыратын. Болашақта кім болатындарың маңызды емес.

Шопыр ма, тракторист, машинист пе, жүк тасушы ма, ең бастысы, бастаған ісіңнің шыңына жете білу керек. Адамның өмірі тым қысқа. Бір ғана нәрсені аяғына дейін жеткізуге уақыт бар. Ал барлық мамандықтарға жабыса берсең, ештеңе шықпайды», - деп атап көрсетті Н.Назарбаев.

Мемлекет басшысының айтуынша, бүгінде жасанды интеллект, ақпараттық теxнологиялар, биоинженерия, нанотеxнологиялар сияқты салаларға басымдық беру керек. Себебі дәл осы салалар бізді алға жетелейді. Осыған байланысты ЭКСПО көрмесі өткен жерде стартаппен айналысатындарға үлкен зертxаналар ашылды. Осы саладағы жобалардың авторлары коммерциялық пайда тапсын деп, жан-жақты көмек көрсетіледі.

Еш уақытта Президент боламын деп ойлаған емеспін

Шыны керек, Советтер Одағында бәрі басқаша болды. Президент сол кездегі қиыншылықтарды да еске алды. Президентке жету құпиясын да ашып берді. «Менің өмірбаянымды білесіздер, сауатсыз шаруаның баласымын. Әкем де, анам да мектепте мүлдем оқымаған.

Мен сияқтылар Қазақстанда өте көп болды. Соғыстан кейінгі жылдары бәрі жетіспейтін. Тамыз айының соңында анам «Зингер» машинасына отырып, мектепке баруым үшін шалбар, көйлек тігетін. Мектепке арналған сөмкем де қолдан тігілетін. Қарнымыз тойып тамақ ішпейтінбіз.

Оңтүстікте өскеннен кейін жаз айларында алма, қияр, қызанақ жейтінбіз. Тоя тамақ ішпегеннен кейін деніміз сау болып өскен де шығармыз», - деп еске алды Н.Назарбаев. Мемлекет басшысы мектепті медальмен бітіргеннен кейін екі бөлмелі саман үйде тұратын әке-шешесіне көмек көрсету үшін металлургия саласына жұмысқа барғанын айтты.

«Еш уақытта Президент боламын деп ойлаған емеспін. Бірақ, жұмысымды адал істеуге тырыстым. Мені бағалап, жоғарылатты. 19 жасымда өндіріс озаты болып, комбинат мені өз қаражаты есебінен қазіргі Қарағанды политехникалық университетіне оқуға жіберді. 20 жасымда Хельсинкиде өткен Дүниежүзілік жастар мен студенттер фестиваліне делегат болып қатыстым.

Сөз сөйлеуге, барлығымен кездесуге үйрендім. Кездейсоқ саясатқа араласып, енді, міне, Президентпін», - деді Нұрсұлтан Әбішұлы.
Кездесуде Президенттің алдында «100 жаңа есім» жобасының басқа да жеңімпаздары сөз сөйледі. Олардың ішінде нейрохирург Мыңжылқы Бердіқожаев, дәрігер-репродуктолог Алмаз Ибрагимов, әскери журналист Назгүл Кенжетай және тағы басқа өз кәсібінің білгірлері бар.

Жалпы, өткен жылы жоба кеңсесіне 2388 өтініш түскен екен. Онлайн дауыс беру арқылы жобаның 29 жеңімпазы анықталды. Дегенмен, «100 жаңа есім» жобасы осымен тоқтамайды. Мемлекет басшысы аталған бастаманы ары қарай жалғастыруды тапсырды.

«Негізі, «100 жаңа есім» жобасын екінші рет өткзіп отырғанымыз өте дұрыс. Сондықтан біз оны ары қарай жалғастыратын боламыз. Себебі оған өткен азаматтар жастарға, барлығымызға үлгі болып отыр. Өмірде алынбайтын қамал жоқ. «100 жаңа есім» жобасы осының дәлелі.

Олар туралы айту керек. Оларды көрсету керек. Әрбір адам - жеке роман, өз алдына бөлек фильм. Жастарды осы тәжірибенің негізінде тәрбиелеу керек. Мен ылғи айтамын, адамның мүмкіндіктері шексіз, кез келген нәрсені істеуге болады», - дейді Н.Назарбаев

Өн бойына ұлы даланың өсиеттері мен қадір-қасиеттерін, асыл ойлары мен мерейлі ұстанымдарын сіңірген, халқымыздың бағына туған мемлекет басшысының «Ұлы даланың жеті қыры» атты бағдарламалық мақаласы бүгінгі егемен елдің ұландарына қажетті сабақтастық орнатты. Қоғам қайраткері, жазушы Қ.Мырзалиевтың:

«Біздің тарих бұл да бір қалың тарих,Оқулығы жұп-жұқа бірақ тағы» - деуінде астарлы ақиқат пен шынайы шындық жатыр. Түп тамыры Түркіден тарайтын ортақ Дала өркениетіндегі бұл мәдени үрдіс тамыры терең қатпар-қатпар тарих туралы толғап, әр қазақтың жүрегіне мақтаныш сезімін ұялатып, еңсесін тіктеп алуға түрткі болардай серпін сыйлады.

Мақала мазмұны мен мәні жағынан ұлттық рух пен сананы, мәдени мұраны ұлылар есімімен ұштастырып, Еуразияның кіндігі ғұламалар дүниеге келген құтты мекендер жайлы сыр шертеді. Рухани жаңғырудың заңды жалғасы «Ұлы даланың жеті қыры» мақаласында тамырсыз тал, тарихсыз ел болмайтыны сияқты, тарихсыз тағылым із салмайтынына, ұлан ғайыр елімнің ұлылығына, Түркі әлемінің лидерінің ұлы даланы ұйыстыратын энергиялық сезім-қуаты мен риясыз пейіліне қанықтым.

Елбасымыздың «Ұлы даланың жеті қыры» деп киелі «жеті» санын таңдап алуында тылсым құпияның сыры терең. Жер бетіндегі басқа елдерді есептемегеннің өзінде, қазақ халқы үшін «жеті» саны қастерлі, киелі. Ежелден арғы тегіміз наным-сенім мен түсініктерді, табиғаттың тылсым құбылыстарын, аспан денелерін жеті санымен тығыз байланыстырады.

Жеті ата, жеті жұт, жеті қарақшы, жеті шырақ, жеті қазына, жеті нота, аптаның жеті күні, жеті жұт, жеті нан,жеті қат жер асты, жеті таудың арғы жағы,әлемнің жеті кереметі жеті... жеті...жеті...

Бүгінде тұғыры биік Тәуелсіздігімізді алғаннан кейін ғана жүз деген мемлекет бізді мойындап, тани бастады. Елбасымыз: «Содан бері зымырап уақыт өтті. Бұл уақыт тарих үшін аз уақыт болар мүмкін, бірақ жылға бергісіз күндер, ғасырға бергісіз жылдар болады.

Соңғы жылдар ғасырға татитын оқиғалар болды десең, артық айтқандық болмас» – деген сөздері әбден орынды, талассыз шындық. Бүгінде білім мен ғылым, өнер мен мәдениет саласында жеткен жетістіктеріміз ауыз толтырып айтарлықтай күшке айналды.Ұшы-қиыры жоқ ұлан байтақ жерімізбен, сағым жетпес сайын даламыздың аспанмен тайталасқан таулары көзге күндік жерден шалынады.

Қазақ елі қарыштап қайта түлеп, өркендеді. Қайта дауысы тіріліп, қайта тынысы ашылды. Әрине мұның бәрі кемеңгерлігі мен парасаты жарасым тапқан жаңа заман архитекторы –Елбасымыздың еселі еңбегінің нәтижелі жемісі!

Ұлт бойына рухани жаңашылдық пен рухани эстетикалық көзқарас қалыптастыруды көздеген Көшбасшы бастаған ұлы көш жалғасын тапты. Түркі әлеміндегі Қазақ елінің бар байлығын паш етіп, көптен бергі көкейіндегі ұлы ойын көпке жариялады. Ұлылар көшінің ұлылығымен болашақ, айқын жоспарға негізделген «Ұлы даланың жеті қыры» мақаласы 2 бөлімнен тұрады. Алғашқысы «Ұлт тарихындағы кеңістік пен уақыт», ал екінші бөлімі «Тарихи сананы жаңғырту» деп аталатын алда атқарылатын ірі жобалар.

Еліміздің мәдени және рухани дамуы саласында көзделген мақалада жүзеге асыруға берілген нақты тапсырмалар теориялық дәлелмен көрсетілген. Егер алдағы жеті жылда қолдауға арналған жеті тарихи факті негізінде, түбегейлі орындауға міндеттелген алты ірі жоба жүзеге асырылса, еліміз Азиядағы ең өркениетті мемлекеттке айналары сөзсіз. Себебі Қазақстан Түркі әлемінің рухани орталығына айналуына тиіс.

Дала өркениетінің асыл қазынасы Алтын адам жауынгері, ежелден ата-баба көздің қарашығындай сақтап келген аңдық стильдегі көне жәдігерлерімізді, мәдени мұраларымызды үлгі тұтып, асыл текті қаны қазақ өз тарихы мен елінің мәдени мұраларын, тұмса табиғат иелері – Сиверс алмасы мен Регель қазғалдақтарының туған өлкеміз Қазақстанда тамыр жайып, ұрпағын әлемге тарту еткенін білуіміз маңызды.

«Біздің даңқты батырларымыз, ойшылдарымыз бен ел билеушілеріміз – тек Қазақстан ғана емес, сондай-ақ бүкіл әлем бойынша еліктеуге лайықты тұлғалар» – деп түркі әлемінің тұғырлы тұлғаларының ұлылығын асқақтатып, ұлы дала ұрпақтарының жеті қырының бір сатысына қосуы Елбасының кемел ойының кемеңгерлігін айқыштап тұр.

Өзім қызмет атқарып жүрген білім бөліміне қарасты №90 жалпы орта білім беретін коммуналдық мемлекеттік мекемесінде
Елбасының жеті қырында жете түсіндіріліп айқындаған жүйрік жылқы мен әлемдік ғылым үшін сенсация саналған Алтын адам жәдігері ұлы даланың жаһандағы орнын айқындап қана қоймай, тарих жауһарларына деген ізгі құрметтің ілтипатын сезіндіріп тұр.

Педагогика ғылымдарының тарих магистрі, Қазақстан Педагогикалық академиясының профессоры, мектеп директоры А.Ш. Орынбековтың қолдауымен көрініс тапқан бұл тарихи галереяны еңбек пән мұғалімдері асқан шеберлікпен дүниеге әкелді. Бұл – ежелгі ата -тегіміздің өнер саласындағы бейнелеу өнерінің жоғары деңгейде меңгергендігінің, оның қанымызбен сіңіп келе жатқандығы дәлел болса керек.

Еуропалықтар соның ішінде Италия мемлекеті бізден табылды деп талас тудырған көне арба да Қазақстан өлкеміздің Қостанай облысы Арқайым өңірінен табылғандығы көңіл қуантады. А.Ш. Орынбековтың идеясымен мектеп төрінде көнеден сыр шерткен тарихтың асыл қазынасы Алтын адам мен жылқының күллі Түркі өркениеттегі бейнесі Елбасының жеті қырында дөп түсіп, жалғасын тапқаны үлкен мәртебеге бөледі.

Демек, ата-бабамыздың жарқын мұрасының көрінісін , танымдық-эстетикалық, философиялық негізін қалатып, тарих туралы ұрпаққа дұрыс дәріс пен көзқарас қалыптастырып, тағымы мол тәлім нәрін құйып жатқанымыздың белгісі. Тарихтың сайрап тұрған бейнесін көз алдына көріп өскен ұлы дала ұрпақтарының рухының қашанда шоқтығы биік, тарихи танымы саналы. Бұл жәдігерлеріміз енді тарих беттерінде ғана парақталмай, еліміздің шекарасымен шектелмей «Ұлы даланың жеті қыры» арқылы Орта Азия өркениетіне кең қанат жайғалы тұр.

Мемлекет басшысының: «Жылқының қолда үйретілуі атқа міну мәдениетінің негізін қалады. Бес қаруын асынған салт атты сарбаз айбарлы көшпенділер империялары тарих сахнасына шыққан дәуірдің символына айналды» – деп асыл текті жылқы жануарын жеті қырдың ең алғашқы баспалдағы, бастау бұлағы десек артық айтқандық емес. Атқа міну мәдениеті- түркі халықтарына ортақ мұра.

Моңғол, қазақ халықтары атқа ежелден құмар. «Жүйрік аттың тағдыры – қаһарман батырдың, халықтың тағдыры» - дейді алаш баласы. Тақымы атқа тиген қазақ әр уақытта арқаланып, қиялына қанат бітіп, шабыттанып, қуат қосып қанаттанатыны тағы бар.

Жылқы мінезі қазақ халқының салт санасы мен мифологиялық сарыны өзара байланысып, біте қайнасып келеді. Жылқыны қолға үйрету сонау энеолит дәуірі тұсында пайда болғанын әр қазақ рухты ұлы дала ұландарының көкейінде сайрап, жүрегі мен жігеріне қайрат бітіруі хақ.

«Көктің иісі бұрқырап ауада да,
Әр күн мұнда жаныңа дауа ғана.
Алтайдан түркілер шыққан десек,
Шығыпты-ау Адам Ата, Хауа Ана да» – деп жырлағандай Алтайдың киелі өңір, жер жәннаты екенін тағы дәлелдеп көрсетті .

Түркі тілдердің форумын өткізудегі Мағжан жырға қосқан ер Түріктің бесігі Түркістанның таңдалып алынуы зор қуаныш, үлкен мәртебе. Себебі киелі ұлан ғайыр далада көшпенділік және отырықшылық өркениетінің өзіндік өрнегі қалыптасқан тұсында сопылық ілімді таратушы Қожа Ахмет Яссауи дүние есігін ашқан көне қала.

Орта Азияның түкпір түкпірінен келіп туристер түнеп өтетін, киелі Қожа Ахмет Ияссауи кесенесі де осы Түркістан қаласында орын тепкен. Сонымен қатар облыс орталығы Түркестанның аталуы, «Оның халықаралық аренадағы беделін жүйелі түрде арттыру қажет» – деген ұсынысы көпшіліктің көңілін бір марқайтып тастады.

Түркі әлемінің бесігі Еуропа мен Азияны жалғаған Қазақстан өркениеті бай мұрасы, асыл қазынасы. Батыс пен Шығысты, Түстік пен Теріскейді байланыстырып Еуразия кіндігінің құрлығында орналасқан алтын көпір – Ұлы Жібек жолы. Қытай, Үнді, Парсы, Жерорта теңізі, Таяу шығыс және славян өркениеттері сауда арқылы мәдениетін дамытып, экономиканы өркендетуге септігін тигізгенін Елбасымыз мақаласында әдемі көмкеріп жеткізе білді.

«Архив-2025» жеті жылдық бағдарламасын жасау, «Ұла даланың ұлы есімдері» атты оқу -ағарту энциклопедиялық саябағын ашу, «Ұлы даланың көне сарындары» жинағын басып шығару, мектептер мен барлық өңірлерде өлкетану мұражайларын ашу жоспары тарих, әдебиет, мәдениет ғылымдарын ұштастыра келе ұлт санасында төл тарихты түлететін тарихи құжат болып, өркениет пен мәдениетке өз үлесін қоспақ.

Мұндай оқу-ағарту жұмысында өлкетану мұражайларының орны ерекше. 2019 -жыл жастар жылы екенін ескере келе, жастарға жалынды жігер сыйлайтын бұл мақаланның түпкі қазығы- тарихқа деген құрмет, тағылым. Өткенді саралау, оны зерттеу. Бүгінгі күнімізді бағалай отырып, келешекке көз жүгірту.

Түркі әлеміне бәсекелестік емес ынтымақтастық орнатуды көздеген Көшбасшымыздың мақаласы мені ерекше патриоттық сезімге бөледі, рухтандырып, қанатыма қанат бітіріп, жігерлендірді. Тарих беттерінің ақ-қаралы күндерін қайта парақтап, жарқын болашаққа қиялмен үнсіз ғана сапар шектім.

Болашаққа арналған айқын жоспарлар легін бағамдадым. Өркениеттің ұлан-ғайыр кеңістігінде гүлдене қанат жайып, әлем таныған, жоғарыда көрсетілген алты ірі жобасы жүзеге асырылған, шайдай ашылып, нұр сәулесі шашырап, шуаққа толған, қайта жаңа мәртебеге ие болған күнді көрдім! Ылайым солай болғай!!!

Ф.Әмзеева,
№90 жалпы орта білім
беретін мектебінің 
ғылыми қоғам жетекшісі

Биыл орыстың әйгілі ақыны А.С.Пушкиннің туғанына - 220 жыл. Шымкенттегі Қазақстан халқы Ассамблеясы ғимаратында «Мен халықтың жадында мәңгі қаламын» шығармашылық кеші өтті.

Кешке қалалық Ассамблея мен білім басқармасының басшылығы, қоғамдық ұйымдардың өкілдері, этно-мәдени бірлестіктердің жетекшілері, студент жастар мен оқушылар қатысты. Шымкенттік театрлардың кәсіби әртістері мен мектеп оқушылары Пушкин поэзиясын қазақ, орыс және басқа тілдерде мәнерлеп оқумен қатар ақынның шығармаларына жазылған әндер мен романстарды орындады.

Шымкент қалалық Қазақстан халқы Ассамблеясы төрағасының орынбасары Мұратәлі Қалмұратов қоғамда ізгілікті қалыптастырудағы поэзияның рөліне тоқталып, қаладағы этно-мәдени бірлестіктер жанында әдебиет клубын ашуды ұсынды. Жастар жылында қолға алынатын игі бастама жас ұрпақтың бойында рухани-адамгершілікті қалыптастыруға зор ықпал ететінін айтты.

Бұған дейін ақынның мерейтойына орай жастар арасында ұйымдастырылған байқаудың жеңімпаздары осы кеште арнайы сыйлықтармен марапатталды.

Шымкент қаласы Нұрсәт шағынауданында «Медиацияны дамыту орталығы» және «Тәжірибелі заңгерлердің ұлттық орталығы» республикалық қоғамдық бірлестіктерінің Түркістан облысы мен Шымкент қаласының бірыңғай қызмет көрсету орталығының және «АЛЬТАИР» мүгедектер қоғамы бірлестігінің кеңсесі ашылды.

Салтанатты ашылу рәсіміне «Шымкент қаласы кәсіподақтар орталығы» аумақтық кәсіподақтар бірлестігі төрағасының орынбасары С.Әуесханов, «Медиацияны дамыту орталығы» және «Тәжірибелі заңгерлердің ұлттық орталығы» ҚБ Шымкент қаласы және Түркістан облысы бойынша өкілдігінің директоры Л.Ақшегірова, «АЛЬТАИР» мүгедектер қоғамы бірлестігінің жоба жетекшісі М.Төлбасиев, Шымкент қаласының жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар, денсаулық сақтау басқармаларының, М.Әуезов атындағы ОҚМУ-нің өкілдері қатысып, ұжымның жұмысына сәттілік тіледі.

Бұл орталықта Шымкент қаласы тұрғындарының медиаторлық, психологиялық, заңгерлік көмектер алуына жағдай жасалған. Сонымен бірге телефон арқылы да кеңестер алуға болады.

А.Датқаев,
«Шымкент қаласы
кәсіподақтар орталығы»
аумақтық кәсіподақтар
бірлестігінің бас маманы

– Мемлекет басшысы айқындап берген әлеуметтік жаңғыру мәселесі халықтың қоғамдық деңгейін көтеруге ғана емес, сондай-ақ бүгінде аса маңызға ие – елге көмек көрсету мен демеу болуға адам факторына, адам капиталына бағытталып отыр. Бұл қуантарлық жағдай. Алдағы онжылдықтағы ел азаматтарының өмір сүру сапасының жаңа стандарттарына қол жеткізуге бағытталған Әлеуметтік саясатқа көшу мәселесі жан-жақты зерделеген және ауқымды стратегиялық бағыттардан тұрады. Ол бүгінгі күннің әлеуметтік мәселелерін шешуде оң ықпалын тигізері анық. Бағдарламалық құжат мұқтаж жандарға әлеуметтік көмек көрсетуге ғана емес, барлық қазақстандықтардың лайықты өмір сүруіне жағдай жасауға бағытталатын тиімді және жаңа әлеуметтік саясатты іске асырады.

Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың бұған дейінгі «Қазақстандықтардың әл-ауқатының өсуі: табыс пен тұрмыс сапасын арттыру» атты Жолдауында азаматтардың салауатты өмір салтын ұстанып, жан-жақты білім алуына, табысын арттырып, кәсібін ашуға, баспаналы болуына және жұмыспен қамтылуына баса мән берді. Шымкент қаласында халықтың әлеуметтік тұрмысын жақсартуда айтарлықтай жұмыстар атқарылды. Мысалы, қалада 77 692 зейнеткер болса, оның 59-ы Ұлы Отан соғысының ардагері, ҰСО ардагерлеріне теңестірілген зейнеткерлер – 1 894 , тыл еңбеккерлерінің саны – 4 440, сондай-ақ 31 008-і көпбалалы ана бар. Қоғамдағы осындай санаттағы азаматтарға мемлекет тарапынан көрсетіліп келе жатқан көмек пен қамқорлық аз емес. Айталық, жергілікті бюджет есебінен 2019 жылға 3 500 ардагер мен зейнеткерге емдік-сауықтыру шаралары үшін қаржы қаралған. Сондай-ақ, бұған дейін 4000-нан астам ҰОС ардагерлері, тыл ардагерлері, зейнеткерлер мен Батыр аналарға «Ардагерлер үйі», «Мейір», «Денсаулық», «Ақсу-Жабағылы», «Ақсу демі», «Біркөлік» шипажайларына жолдама берілді.

Жұмағали БІЛІСБЕКОВ,

Шымкент қаласы бойынша «Азаматтық альянс» қауымдастығының төрағасы