Шымкент келбеті

10 тамыз – АБАЙ күні

Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының ұсынысымен Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев 10 тамызды, яғни, ұлы Абай Құнанбайұлының туған күнін «Абай күні» деп атауды ұйғарды. Осыған орай Қазақстан Республикасы Үкіметінің Қаулысымен 10-тамыз Абай күні деп белгіленді.
Хакімнің 175 жылдығына орай бұл күн биылдан бастап тойланбақ.
Қазақтың ұлттық ақыл-ойының ең асқар шыңына бұл құрмет әбден лайық. Президентіміздің бұл шешімі ұлттық руханияттың үлкен қуанышы. Ұлт қайраткері Смағұл Сәдуақасұлының «өткенге анық көңілмен, болашаққа ашық көзбен қарайық» дегені рас-ау. Абай күні – өткенге анық көңіліміздің, болашаққа ашық көзіміздің бір мысалы.

Оңтүстікте Абайдың шығармалар жинағын алғаш рет алдыртып оқыған ауылдардың бірі – қазіргі Түркістан облысының Отырар ауданындағы Шілік ауылы. Бұл 1969 жылы су тасқынынан кейін «Ескі Шілік», «Жаңа Шілік» болып аталған қоныстар.
Совет үкіметінің халықты дәстүрлі рухынан айырып жұтаңдандыруы басталғанда Абай Құнанбаевтың өлеңдер жинағы 1923 жылы Ташкент қаласында екінші рет араб харпімен басылып шықты, «Шынжыр балақ, шұбартөс» Құнанбайдың ақын баласы Абай шығармаларын басуға Совет үкіметінің цензурасы әрине, жайдан-жай рұқсат бере қойған жоқ. Әдебиетте адамзаттың ақыны Абайды езілуші, Құнанбайды езуші таптың өкілдері етіп көрсету олар үшін ауадай қажет еді. Алайда, советтік цензура алғашында Абай шығармаларының идеялық мазмұнын толық ашып айқындай алды ма, жоқ па? Ақиқаты Абай шығармаларының екінші жинағын белгілі қоғам және мемлекет қайраткері, дәрігер, ғалым, «Алаш» партиясын құрушылардың және басшыларының бірі
Досмұхамедұлы Халел мен Омаров Уалихан жанқиярлықпен Ташкенттен бастырып шығарды.
«1920 жылы жаздың соңына таман
Х. Досмұхамедұлы Ташкент қаласына келді. Ташкент бұл кезде бірнеше туыстас түркі халқының басын біріктірген Түркістан Автономиялы Республикасының орталығы болатын. Сол бір аумалы-төкпелі заманда оның жоғарғы басшылығында отырған Тұрар Рысқұлов, Сұлтанбек Қожанов, Нәзір Төреқұловтарды сағалап, көптеген қазақ оқығандары, «алашордашылар», мәселен, Мағжан Жұмабаев, Мұхтар Әуезов, Жүсіпбек Аймауытов, Мұхаметжан Тынышбаев, Қошмұхамед Кемеңгерұлы, т.б. зиялылар осында бас түйістірген еді.

Санаулы ғұмырының қас қағым сәті - «Ташкент кезеңі» Халел үшін бар күш-қуат, интеллектуалдық білім-білік, зор ұйымдастырушылық қабілетін жарқырата көрсеткен жемісті жылдар болды. Сарғайған еңбек кітапшасына үңілсеңіз, онда басшылық та, қосшылық та қызмет-дәреже қоса-қабат жарыса жазылып жүр: ординатор, мектеп дәрігері, әрі Түркістан Денсаулық сақтау халық комиссариатының бөлім меңгерушісі, коллегия мүшесі, институтта оқытушы, проректор, әрі баспагер һәм ғалым... Оның сыртында «Талап» сынды қоғамдық бірлестік құрғаны, «Сана» журналын шығарғаны... тағысын тағы жұмыстары бар» (Досмұхамедұлы Х. Таңдамалы (Избранное). Алматы,1998.). Міне, Халел Досмахамедұлы осындай өз дәуірі арқалатқан қат-қабат, сан-салалы жұмыста жүріп, Абайды танып, алғысөзін жазып, ұлы ақынның екінші жинағын шығарды. Ғалымның қазақ дүниесінде өзіне дейін теориялық тұрғыдан толымды үлгі негізі жоқ баспагерлік, редакторлық қызметке түрен салуы теңдесі жоқ харекет еді. Халел Досмұхамедұлының таңдап алған әлеуметтік маңызы бар кітаптардың бірі – ұлы Абайдың шығармалар жинағы.
Ғалым Абай шығармаларының екінші жинағына жазған алғысөзін «Дұрыстаушылардан» деп тақырыптап, соңына «Дұрыстаушылар: Халел Досмұхамедов, Уәлихан Омаров, Ташкент, 25-інші апрельде, 1922-інші жылы» деп қол қойған. Кітапты құрастырушылардың өздерін «Дұрыстаушылар» деуінің себебі Абайдың 1909 жылы басылып шыққан бірінші жинағына көп сын-ескертпелер айтып, оған түзетулер енгізген. Мәселен, Халел Абай кітабының бірінші баспасындағы оқушыларға қиын тиген себептерін, емле, өлеңнің мағынасы, ұйқасы, көркемдігі, құрылысы, сондай-ақ, диалекті және шет тілдерден кірген сөздер, т.б. тұрғысынан төртке бөліп, былай топтастырған: «Абай кітабының бірінші баспасы оқушыларға қиын тиюші еді. Қазақ емлесімен дұрыстап жазылмағандықтан, жаңылыс басылған сөздері көп болғандықтан, мәнісін айырып алу қиын еді: бұл – бір.
Екінші, әр өлең өзінің мәнісі, тізілісі, ұйқасымы, ұнасымы жағынан жеке, айырым көрсетілмегендіктен, бір өлеңнің аяғы екінші өлеңнің басына қосылып оқылып, өлеңдердің шегін айырып алуы да көп шатақ еді.
Үшінші, қазақ тіліндегі кейбір сөздер әр жерде әр түрлі мәнге алынады. Оның үстіне Семейде, Ақмолада я жалпы Арқада сөйленетін кейбір сөздер Түркістан қазақтарына жат. Түркістанда сөйленетін сөздердің бір қатарын арқалықтар түсінбейді. Абай Семейде туып, Семейде өскендіктен, өлеңіндегі кейбір сөздері өңге жақтың қазақтарына түсініксіз.
Төртінші, Абай өлеңінің ішінде парсы, араб тілдерінен кірген сөздер көп, бірлі-жарымды орыс сөздері де бар. Шет тілдерден кірген сөздердің көбі қазаққа таныс емес, жат сөздер. Солай болған соң бұл сөздер оқушыларға онан жаман қиындық беретін еді».
Құрастырушылар Абай жинағының 1909 жылғы бірінші басылымында оқушылардың түсінуіне қиын болған жайттарды осылай жеке-жеке айқындап: «Осындай себептерден сөздерін айыра алмай, сөздің жүйесін келтіре алмай, өлеңнің қисынын шығара алмай, мәнісіне түсіне алмай, оқушылардың көбі Абай өлеңдерінен дұрыс мағына ала алмайтын еді. Абайдың тілі ауыр, сөзі түсініксіз деп Абайға жала жабатын едік. Сондықтан терең ойлы, көркем өрнекті сөздері ел ішіне бұл күнге дейін жарытып жайылмап еді», - дейді.
Түркістан Автономиялы Республикасының басшылығындағы Тұрар Рысқұлов, Сұлтанбек Қожанов және Нәзір Төреқұловтардың тікелей нұсқауымен Халық ағарту комиссарияты жанынан Түркістан халықтарының оқу-ағарту, мәдени һәм ғылым мұқтаждарын өтеу үшін 1920 жылы тамыздың 21-і күні арнайы Білім комиссиясы ұйымдастырылады. Халел Досмұхамедұлы алғашында осы комиссияның мүшесі, кейін төрағасы болады. Қашан да өз ісіне аса жауапкершілікпен қарайтын Халел Абай кітабының ғылыми негізде жүйелі қатесіз, оқушыларға түсінікті болуының бар мүмкіндігін қарастырды. Халелдің бұл жанжақтылық қасиеті Петерборда Мұхаметжан Тынышбайұлы қатарында тірнектеп жинаған білім қазынасынан, Нобель сыйлығының иегері, ұлы ұстазы академик И.П. Павловтың тәлімінен болса керек.
Халел Досмұхамедұлы Абай жинағын баспаға дайындағанда Қазақ-Қырғыз білім комиссиясының ұйғаруымен қазақ емлесін пайдалана отырып, жаңылыс басылған сөздерді түзеп, өлеңнің мәнісіне оқушылар анық түсіну үшін өлең ұйқасына, мағынасына қарай айырым жазып, шет тілдерден кірген сөздерге, оқушыларға түсінуі қиын-ау деген кейбір қазақ сөздеріне де түсіндірме береді. Түсініксіз сөздердің мағынасын өлеңнің аяғында айрықша көрсетеді. Абай шығармаларының екінші басылымында баспагерлік те, редакторлық та жұмыстарды қоса атқарған Халел кітаптың бірінші басылымындағы кемшіліктерді жоюға қолынан келгенін жасағанын, бұл жұмыстарды атқаруда: «Арамызда Абайдың сөзін естіген жолдастарының, я туғандарының болмағандығынан, өлеңдерін анық білетін кісілердің табылмағандығынан, Абайдың өлеңдерін тексеру, жаңылыс басылған сөздерін түзету, өлеңдерін жүйесіне, мағынасына қарай жіктеу орасан қиын болды», - дейді. Абай кітабын баспаға дайындаушылардың мұнашалықты күрмеуі қиын ауыр жұмыстарын ескерген Қазақ-Қырғыз білім комиссиясы Қазақстанның Абайды толық қылып басуға кіріскенін ескеріп, көмек беруден аянбаған. Бұл игілікті істің басы-қасында Нәзір Төреқұлов болған. Нәзірдің қайраткерлігі туралы Халел Досмұхамедұлы: «Абайдың тарамағандығынан қазақ-қырғыз әдебиетіне, оқушыларға, шәкірттерге, мұғалімдерге келетін кемшіліктерді көрсетіп, шапшаңдықпен Абайды жұмыстауға білім кәмисиасына қамшы болған Нәзір Төреқұлов болды. Баспахана жағынан да тоқталмай тездікпен жөнделіп, басылып шығуына да Нәзір міндетті болды», - деп жазады.
Нәзір! Қазақтың тұңғыш дипломаты, Түркістан түлегі. Тұрар Рысқұлов, Сұлтанбек Қожанов, Халел Досмахамедұлы қатарында Абайды Түркістанға - күллі түркі (түрік) жұртына танытқан дара тұлға.
Міне, хакім Абайдың трактат-хикметінің екінші басылымы 1923 жылы Ташкентте осылай жарыққа шықты. Елге тарады. Абайды оқып тәлім алған алғашқы әскери қызметкер Қызыл армия командирі, Ұлы Отан соғысының қаһарман батыры, әскери жазушы Бауыржан Момышұлы болды. Мәселен, Бауыржанның Абайдан алған ғибратын жазушы Әзілхан Нұршайықовтың «Ақиқат пен аңыз» атты романындағы (1976) автор мен кейіпкердің мына диалогынан аңғаруға болады:
«Автор: – Әскерде, соғыста қандай кітаптар оқыдыңыз? Қандай жағдайда, қалай оқыдыңыз?
Бауыржан: – ...Толстойдың «Соғыс және бейбітшілігі» мен «Севастополь әңгімелерін», Пушкин мен Лермонтовтың әскери прозасын, адмирал Нахимовтың, адмирал Макаровтың, ағылшын адмиралы Нельсонның кітаптарын, қазақ кітаптарынан мен Абайды ешқашан да жанымнан тастаған емеспін. Мен Абайды ақын деп қана емес, ойшыл, философқа балап оқыдым. Барлап қараған және әскери көзбен қараған кісіге Абайдың өзі қып-қызыл соғыс. Рас айтамын. Мәселен, оның «Жасымда ғылым бар деп ескермедім» деген өлеңін алшы, жатқан соғыс емес пе? ... Москва түбінде тұрғанда Қазақстаннан алдырып, Шоқан Уәлиханов шығармаларының ертеде шыққан басылымын оқыдым. ...Ал «Абай» романының бірінші кітабы менің қолыма соғыста жүргенде тиді. Өз қолымен автограф жазып, оны Мұқаңның өзі жіберді. Мен оны оқып шығып, Мұқаңа арабша 6 бет хат жаздым. Мұқаң менің кітапқа берген бағама разы болып, 3 бет жауап жолдады.»
Міне, Бауыржан осылай Шоқан мен Абайды оқып, толық адам болды. Батыр, батыл, қаһарман қолбасшы болды. Бұл құбылыс Баукеңнің өзі айтқандай Абайдың тағылымы.
Қашан да дүниенің төрт бұрышына керуен тартқан Меңлібай қажының әулеті Абай кітабын елге алдырып, Шіліктің әр үйі оны жатқа оқыған...
Меңлібай қажының әулетінде күні бүгінге дейін сақталып келген «Кәләм шариф» (қазан, 1324 хижра), Абай Құнанбайұлының араб харпімен 1923 жылы шыққан өлеңдер жинағы осының бір дәлелі. Хадиша анамыздың бір дерегінде Сейітжан Ташкентте орта Азия университетінде оқып жүргенде ауылға демалысқа келгенде, Темір стансасынан пойыздан түскенде ең ауыр жүгі кітап болады екен. Сол әдебиеттердің ішінде Абай Құнанбай-ұлының 1923 жылы Ташкенттен шыққан осы екінші жинағы да болған. Шілік ауылы жалпы қазақ елі қатарында Абайды оқыған да, тоқыған. Кезінде Отырардағы, Руханият-Әбу Нәсір әл-Фараби музейіне тапсырылған Абайдың бұл жинағы қазір Нұр-Сұлтан қаласындағы Ұлттық музейде жоғарыда аталған әл-Фараби музейінің тарапынан қойылған көрмеде уақытша сақтаулы тұр.
Жалпы, Шілік елі, Меңлібай қажының әулеті Қожа Ахмет Ясауидің «Хикметін» Ұлы Қазан төңкерісіне дейін ашық, төңкерістен кейін жасырын-жабық оқып, табаны тілінсе де тіленбей, маңдай терімен ризық тауып, Аллаға беріліп, халыққа рухани тазалық жағынан қызмет етіп, Абайды ашық оқып, ұлы кемеңгер дананың үш ілімін, ақыл, әділет, рахымын бойына дарытып, толық адам болып, қалыптасты (Мекемтас Мырзахметұлы).

Абайды алғаш оқыған Шілік ауылы

Абдулла Жұмашев,
әдебиетші, этнограф,
өлкетанушы,
музейтанушы

Әлеуметтік желіде Шымкенттегі Шәмші Қалдаяқов атындағы аллеяда күрделі жөндеу жұмыстары жасалып жатқаны жайлы ақпарат кеңінен тараған болатын. Осыған орай, бұл мәселеге қала әкімінің бірінші орынбасары Шыңғыс Мұқан жауап берді.

Шыңғыс Жұмабекұлының айтуынша, «Шәмші аллеясы» 2006 жылы салынған. Ал, 2011 жылы демеушілердің көмегімен гүлзардың орталық бөлігіне сахна, жаяу жүргіншілер алаңы, «Жұлдыздар аллеясы» құрылған.
Соңғы жүргізілген анықтау жұмыстарының нәтижесіне орай, гүлзар ішіндегі жаяу жүргіншілер жолының 80 пайызынан астам плиталық төсеніштері жөндеуді қажет ететіні және сахна айналасындағы су бұрқақтың жабындары, темір бүріккіштері (коррозия салдарынан шірігені), жасыл желектерді суғару жүйелерінің жарамсыз болғандығы, демеушілер қаржысына салынған түнгі жарық шамдарының жер асты кабельдерінің үзіліп, талапқа сай күтіп-ұстау жұмыстарын атқару мүмкін еместігі белгілі болған.
– Сол себепті, 2019 жылы Шымкент қаласының энергетика және коммуналдық шаруашылық басқармасы тарапынан «Шәмші әлемі» гүлзарын абаттандыру жұмыстарының сметалық құжаттары әзірленіп, ұсынылған. Жоба құны 207,0 млн теңге. Күрделі жөндеу жұмыстарын жүргізуші бас мердігер - «Шымкент спец.комплекс» компаниясы. Жоба бойынша плиталық төсеніштерді толықтай жаңарту, суғару жүйесін алмастыру, қосымша көркейту элементтерін орнату және өзге де жұмыстарды атқару жоспарланған. Бүгінде «Жұмыспен қамтудың жол картасы» бағдарламасымен республикалық қазынадан 207 млн теңге қаржы бөлінді. Мұнда қазір 52 азамат жұмыс жасап жүр. Жөндеу жұмыстары қыркүйек айында аяқталып қалады. Сондықтан ақшаның жоқ кезінде жаңа аллеяны бұзып, қайта салды деген түсінік болмауы тиіс. Бұл қаржыны бөлудегі түпкі мақсат, жергілікті жерде жұмыс орындарын ашу, - дейді Шыңғыс Мұқан.
Бүгінде жауаптылар жөндеу жұмыстарын 3 аймаққа бөлген. Алғашқысы «Шәмші аллеясы», Неке сарайы және көл аумағы. Алайда үш аумақ та жөндеуді талап етеді. «Шәмші аллеясында» төсеніштер алмастырылып, Жұлдыздар аллеясы мен қолданыстағы ескерткіштер өзгеріссіз қалады.
Жалпы биыл қаланы абаттандыру мақсатында, осы жұмыстармен қатар, «Чернобыль» гүлзарын, «Әл-Фараби алаңындағы гүлзарды», Қажымұхан атындағы стадион аумағындағы «Спорт» станциясын абаттандыру және Қайтпас-1 шағынауданын, Қасірет шатқалын көгалдандыру жұмыстары жоспарланып (5 жоба), құрылыс жұмыстары басталған.

Шымкент қаласында «SHOOTING PLAZA» әмбебап ату кешенінің құрылысы бойынша ауқымды жоба жүзеге асырылуда. Кешен құрылысы аяқталғаннан кейін Шымкентте ату спорты түрлерінен халық-аралық деңгейдегі спорттық жарыстар өткізуге мүмкіндік болады.

«SHOOTING PLAZA» кешені бұрынғы Комсомол көлі ауданындағы «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» халықаралық автожолына жақын жерде ату алаңы аумағында орналасқан. Жалпы ауданы 14 гектарды құрайды. Нысан осы жылдың қазан айында пайдалануға беріледі деп жоспарлануда.
«SHOOTING PLAZA» - жобасы толыққанды жаттығу кезеңін ұйымдастыру және ату спорты түрлері бойынша Әлем чемпионаттары секілді ірі спорттық іс-шараларды өткізу үшін барлық қажетті инфрақұрылыммен қамтамасыз етіледі.
Спорт кешені Азия аймағындағы ең ірі ату кешені болатынын айта кету керек. Жобаның құрылысы ату спортын одан әрі дамытуға үлесін қосады.
Жаңа нысан құрылысы Халықаралық спорттық ату Федерациясы мен Азия ату конфедерациясының ұзақ мерзімді ынтымақтастығының нәтижесі.
Айта кетейік, ату спортының жүйріктері Токиодағы XXXIІ жазғы Олимпиада ойындарына алғашқы екі лицензияны жеңіп алды. Бүгінгі таңда ату спорт түрінен Қазақстан ұлттық құрама командасының негізгі құрамының 60%-ы Шымкентте тұрады.

«Мәдени астана» жылы аясында және қалаға келетін өзге де қонақтарды Шымкент қаласының көрікті жерлерімен таныстыру мақсатында қаланың ірі көшелерінің қиылысына ақпараттық навигациялық стелалар орнатылып жатыр.

Навигациялық стела – бұл жақын орналасқан туристік нысандар туралы ақпарат көзі ретінде қызмет ететін, әрі аймақта жылдам бағыт алуға жағдай жасайтын шағын көлемді дизайн.
Бүгінгі таңда аталған навигациялық стелалардың бірі – Б. Момышұлы және Желтоқсан көшелерінің қиылысында орнатылды. Бұдан өзге 29 стеланы орналастыру бойынша жұмыстар жүргізілмек.

Театрдың әр маусымы адам ғұмырлас. Өзінің қуанышы, теперіші, жемісі, еңісі бар. Сонау 1934 жылы Шымкент қаласында ашылған қазақ драма театрының әр маусымның шымылдығын түргені мен жапқаны арасында кейіпкерлердің қайталанбас тағдыры жатыр, көрерменіне мұңын шағып, бақытты сәтімен бөліскен сыры жатыр.

Бүгінгі мұнарланған бұлт арасынан – ертең жарқырап Күн шығатына сендіреді. Жетелейді. Махаббаттың мөлдір сезімімен тербетеді. Тарих әрдайым жаңғырып отыруымен – тарих. Бірнеше ай бойы театрымыздың сахнасынан қол үзіп қалған көрерменге көне тарихымыздан үзік-үзік сыр қозғай кеткім келді.
Бүгінде «Оңтүстіктің ата театры» атанған Жұмат Шанин атындағы Шымкент қалалық академиялық қазақ драма театры 1934 жылы құрылған. Ойлап қарасаңыз ол кезең, халық басына төнген нәубет – жұттың төрт миллионнан аса халықты жұтқан кезеңі болатын. Қызыл жүйе бір қолымен – шеңгелдеп қырғынға ұшыратса, екінші қолымен – өнер мен мәдениеттің дара жолын ашты. Кәсіби маманы жоқтың қасы Шымкент қалалық қазақ драма театры Шымкент қалалық ОблОНОның 7 қаңтар 1934 ж. № 138 бұйрығымен ашылды. Өнер ұжымының алғашқы құрамында Р.Байкенов, Т.Мәдіхожаев, Г.Батырғалиева, Ф.Шериязданова, А.Жәсенов бастаған жиырма бес адам болды. Тек құштарлық, құмарлық, қызығушылық қана болмаса, өнер мектебі дегенді көріп білмеген, жете сезінбеген ұжымның тырнақалды қойылымдарында Р.Әбдірахманов, Ж.Арғынбаев секілді «талапкер режиссерлер» сахнаны игеруге талпынды. «Талапкер маман» мен «кәсіби маманның» арасын сахна таразылайтыны белгілі. Театр - көркемөнерпаздар деңгейінде жұмыс істеді. Ғ.Жасақбаевтың «Замана заңы», С.Ерденаевтың «Малқанбай», С.Сейфуллиннің «Қызыл сұңқарлар», М.Әуезовтың «Еңлік-Кебек», В.Корнейчуктің «Платон Кречет» пьесалары сахналанғанымен, «кәсіби қойылым» болудан алшақ еді. Олқылықтың орнын театр артистерін Ленинградтағы театр учелищесіне арнайы мамандық алуға аттандырумен толтырды.

Қазақтан шыққан тұңғыш кәсіби режиссер, Халық артисі Жұмат Шаниннің атын иеленген театр бүгінде көрерменін кәсіби қойылымдармен қуантып жүр.
Театр ұжымы 2014 жылы желтоқсан айында 500 көрерменге арналған жаңа ғимаратқа көшіріліп, салтанатты ашылуына Елбасы
Н.Назарбаев қатысты. 2015 жылы ақпан айында өнер ордасына «Академиялық театр» мәртебесі берілді. Қазақ классикасы мен әлемдік драматургияны басты нысана ете отырып, бүгінгі күннің өзекті мәселесін қозғайтын заманауи қойылымдармен, салмағы басым репертуарымен сахна саңлақтары көрерменнің көзайымына айналып отыр.
86 маусымның алғашқы шымылдығын театр ұжымы Н.Птушкинаның «Күтпеген кездесу» комедиясының премьерасымен ашты. Спектакльді Алматыдан арнайы шақыртылған жас режиссер Е.Қауланов сахналады. Жаңа маусымның бір ерекшелігі, 86-шы маусым - театрдың майталман актрисасы, ҚР Мәдениет қайраткері Гүлшат Еспайдың 70 жасқа толуымен сәйкес келгендіктен, «Күтпеген кездесудегі» басты рольді Г.Еспай сомдап, ардагер актрисаның бенефисі ретінде көрерменімен қауышты.
Театр сахнасында ұмытыла бастаған жанр – поэтикалық қойылымды жаңғырту мақсатында өнер ұжымы М.Шахановтың «Танакөз» поэмасына Қ.Қасымов жасаған инсценировканы қолға алды. Поэманың өзегін хас сұлудың бұрымындай тарқата білген қоюшы-режиссер, Ш.Айтматов атындағы Халықаралық сыйлықтың иегері Қ.Қасымов пен терең ойды танымды шешкен сахна суретшісі, сценографы, ҚР мәдениет қайраткері Қ.Жұмақұловтың шығармашылық бірлестігімен жаңаша форма – көрермен мен актердің сахна төрінде кездесу форматында қойылып, өзгеше әсерге бөледі.
Театр, өскелең ұрпақтың өрелі тәрбиесіне жауаппен қарайтын өнеге ошағы. «Еккенің – тікен болса, оратының – балауса болмас» дегенді текке айтпаған. Ертеңгі күнімізді парасаты пайымды ұрпақ жалғастырсын десек, балапанша баптауды әлден қолға алуды театр ұжымы ешқашан естен шығарған емес.
Елбасының 2019 жылды «Жастар жылы» деп белгілеуінің аясында театрымыздың қолдауымен өндірістік іс-тәжірибеден өтіп жатқан М.Әуезов атындағы мемлекеттік университетінің студенттерінен құралған жастар труппасының тұсауы кесілді. Аталған «TEATR-17» жастар труппасы Эрик-Эмманюэль Шмиттің «Құдайға хат» трагедиясының премьерасын өткізді. Сахналық нұсқасын жасап, қойған режиссері – театрдың қызметкері, талантты жас - Алмас Шымалиев.
Шығармашылық ұжымның жемісті жетістігі айтарлықтай болғаны көңілге демеу. Атырау қаласында өткен
Р.Отарбаевтың ІІІ- Республикалық театрлар фестиваліне театр ұжымы Р.Отарбаевтың «БАС» драмасымен қатысып, жүлделі ІІІ орын иегері атанды. Қойылым режиссері Ш.Айтматов атындағы Халықаралық сыйлықтың иегері Қ.Қасымов - «Р.Отарбаев атындағы арнайы жүлде» номинациясын, театрымыздың абыз актері М.Ілиасқар - «Көрермен көзайымы» номинацияларын иеленді.
Қазақстан Театр Ассоцациясының ұйымдастыруымен өткен «Сахнагер - 2019» ұлттық театр сыйлығын марапаттауында театр артисі Нүркен Орынбек «Үміт» номинациясын иеленді.
Іргелес жатқан туыс Өзбекстан мемлекеті тарапынан ұйымдастырылған - «Өзбекстандағы Қазақстан жылы» аясында екі елдің өнері мен мәдениетін насихаттау мақсатында театр ұжымы Ташкент облысындағы гастрольдік сапарында М.Байджиевтің «Тіл табысқандар» комедиясын және театр артистері дайындаған концерттік бағдарламасымен өзбек көрермендермен қауышып қайтты.
Өнердің өзіндік киесі бары ақиқат. Карантин жарияланардан бір күн бұрын С.Жүнісовтің «Жаралы гүлдер» драмасының премьерасын жасап үлгердік. Қоюшы режиссері – Ш.Айтматов атындағы Халықаралық сыйлықтың иегері Қ.Қасымов пен қоюшы суретшісі Қ.Жұмақұловтың сахналық минимализмге құрған шығармашлық бірлестігі ұтымды шешімімен көрерменін тағы да тәнті етті. Өткен күндерде балалығы қалған жас өрен кейіпкерлермен бірге толқып, тарығып, қуанта білген қойылым, театр репертуарына сүбелі дүние боп енді.
Үстіміздегі жыл Абайдың 175 жылдығы боп бекітілгені белгілі. Ж.Шанин атындағы академиялық қазақ драма театры Абайдың өлеңдер топтамасына жасаған Қ.Қасымовтың «Желсіз түнде жарық ай» инсценировкасымен өзінің кезекті 86-шы театр маусымын ерекше жағдайда жапты. «Ерекше жағдайда» деп отырған себебім – көктеммен ере келген әлемдік дүрбелеңнен театр сахнасы да тыс қалмады. Сұлу-сазды жыр сандығы айқара ашылатын жыл, шектеулі кезеңге тап болып, бауырын жаза алмай қалды. Әлбетте, жоспарлы дүниелеріміздің жүзеге асуы беймәлім болғанымен, тосыннан енген «қашықтан өнер көрсету» жолын шығармашылық ұжым аз уақытта ерттеп мініп үлгерді. Айғағы - 86-шы театр маусымын онлайн жүйесі арқылы өткізіп, кезекті маусым шымылдығын жапқаны.
«Аққу-қазы болмаса – көл жетім» демекші, көрерменсіз – театр тұл. Алда – 87 маусым өз кезегін күтіп тұр. Тосын қиындыққа мойымаған өнер ұжымы жаңа маусымда – жаңа белестерді бағындырып, өз көрерменімен сахна төрінде кездесетініне кәміл сенімді. Жаңа қойылымға қашықтан дайындық басталып кетті.

Сая Қасымбек,
Театрдың әдебиет бөлім
меңгерушісі - драматург