Шымкент келбеті

Облыс аумағындағы сай-салалар мен шатқалдарды көркейту, көріктендіру ісі арнайы бағдарлама аясында жүйелі түрде жүргізілмек. Облыс әкімі Жансейіт Түймебаевтың бастамасы бойынша, жалпы аумағы 16 мың гектарды құрайтын 47 шатқалға ағаш егіліп, көріктендіріледі. Сай-салалар айналасы абаттандырылып, тұрғындар демалатын көрікті мекенге айналғалы отыр.

Алғашқы шатқалдар пайдалануға берілуде

Қазіргі көрінісі

«Шатқал» бағдарламасының бірінші кезеңінде Шымкент қаласында 4 саябақ салу көзделген. Оның бірі «Нұртас» шағынауданында орналасқан «Шымсая» шатқалының аумағы 13 гектарды құрайды. Алдағы уақытта демалыс аймағында 6 мың түп ағаш көшеттері егіліп, балалар алаңшасы, шахмат және дойбы алаңы, веложолдар мен театралдық сахна, полиция бөлімшесі, спорттық жаттығу алаңдары тұрғындардың игілігіне берілмек. 

– Бүгінде өркениеті дамыған елдерде мұндай тәжірибе кеңінен қолданылуда. Жуырда Оңтүстік өңірінен арнайы делегация құрамында Түркия елінде болғанымызда, ондағы қалыптасқан біраз жайтты көңілге түйіп, тәжірибе жинақтап қайттық. Жол бойындағы сай-салалар дерлік демалыс орнына айналған. Зерлі кілем төсегендей жасыл ландшафтар, алқызыл гүлдермен өрнек салған гүлзарлар көздің жауын алады. Озық елдің өнегелі тәжірибесін неге бізде де жүзеге асырмасқа?! Табиғи климаты қолайлы, жері құнарлы оңтүстік өңірінде тұрғындарға сая сыйлайтын мұндай саябақтардың көп болғаны қажет-ақ, – дейді қалалық сәулет және қала құрылысы бөлімінің басшысы Нұрлан Архабаев.

Пайдалануға берілген «Шымсая» шатқалында қарағай, арша, емен, шаған, талшын секілді бойшаң ағаш көшеттері егілуде. Қазіргі таңда «Жасыл желек» мекемесі өз тарапынан 680 көшет отырғызған болса, Дендрологиялық саябақ КММ-нен 38 дана қарағай көшеттері жеткізілген. Сондай-ақ, «Нұрсәт» шағынауданындағы Әкімшілік-іскерлік орталығында бой түзейтін шатқалды көгалдандыруды қалалық құрылыс бөлімі өз міндетіне алған. Оның жалпы аумағы – 25 гектар. 

Келешек келбеті

Ал «Самал-3» шағынауданында салынып жатқан саябаққа бүгінде 5 мың түп ағаш көшеттері отырғызылыпты. «Самал» шатқалы деп атау берілген саябақ 38 гектар аумақты құрайды. Мұнда 15 мыңнан астам – үйеңкі, емен, шаған, шынар, қарағаш, сексеуіл, қараған, жылауық тал мен арша, қарағай калифорниялық терек егілмек.

– Шымкенттегі 8 саябақ, 30 гүлзар, 1 дендросаябақтың жалпы аумағы жасыл желекпен қосқанда 300 гектарды құрайды. Мұны миллион тұрғынға шаққанда, адам басына бар болғаны 3-ақ шаршы метрден келеді. Бұл бір адамға бір талдан келеді деген сөз. Ал санитарлық талаптар бойынша қалада әрбір адамға 16 шаршы метр жасыл желек болуы керек. Қала аумағындағы сай-салаларды көгалдандыру мемлекеттік қызметкерлердің ғана міндеті болып саналмайды. Оған баршамыз бірлесе атсалысуымыз керек, – дейді Нұрлан Төлепбергенұлы.

Сала мамандарының берген мәліметінше, қала аумағындағы жасыл белдеудің жалпы көлемі 16,8 мың гектарды құрайды. Бұл бағытта бағдарламаның негізгі мәні қараусыз қалған шатқалдарды көгалдандырып, онда инфрақұрылым жұмыстарын жүргізуді, субұрқақтар, аяқжолдар, басқа да халыққа қызмет көрсету нысандарының қатарын арттыруды көздейді.

Бағдарламаның екінші кезеңі бойынша жалпы аумағы 124 гектарды құрайтын 12 шатқалды пайдалануға беру көзделуде. Оның 5-еуі Төлеметов көшесінің бойында және «Бозарық» шағынауданы мен «Бозарық» тас жолының аумағынан салынады.

«Халықтық кеңсе» аталатын орталық қызметінің бүгінгі қауырт та тындырымды тірлігі аз уақыт мерзімінде қала тұрғындарының көңілінен шығып үлгергендей. Сөзімізге дәлел, орталықтың қызметіне жүгінгендердің қатары уақыт өте келе арта түскені байқалады. Шымкент қаласының әкімі Ғабидолла Әбдірахымовтың тікелей бастамасымен құрылған мекемеге әсіресе, жұмыспен қамту, жер телімін заңдастыру сынды мәселелер аясында арыз-шағымын айта келетіндер көп.

Аталған мекемеде тұрғындардың арыз-шағымын қабылдап, кеңес беретін 13 терезе таңғы сағат 9.00-ден кешкі 19.00-ге дейін түскі үзіліссіз жұмыс істейді. Мұнда «бір терезе» қағидасы бойынша қызмет көрсетіліп, халық әуре-сарсаңға салынбайды, әкімшілік кедергілер мен сыбайлас жемқорлықтың алдын алады және құжаттардың қаралу мерзімі қысқарады. 

Қала тұрғындарының сан түрлі сауалдары мен сын-ұсыныстары мұнда тіркелген сәттен бастап тұрақты бақылауға алынады. Және 15 жұмыс күні уақыт мерзімінде арыз иесіне тиісті жауап беріледі.

Қала тұрғыны Балжан Отыншиева ұзақ жылдар бойы даулы мәселеге айналған жерін заңдастыру мәселесіне тиянақты жауап алу үшін таңертеңгілік орталық ғимаратына алғаш болып келгендердің бірі еді. Арнайы талон алып, сондағы мамандарға өз қажеттілігін айтты. Тиісінше, қолда бар құжаттарының негізінде, шағымы тіркеуге алынып, тиісті сала мамандарына жолданатын болды. Сондай-ақ, арыз иесіне белгіленген уақыт мерзімінде нақыт жауап та берілмек.

Орталықтың кеңсе үйлестірушісі Гүлжамал Жұмабек-ованың айтуынша, мұнда күнделікті 550-600 тұрғын арыз-шағыммен келеді. Ол үшін мекеменің білікті 40 қызметкері өз жәрдемін беруге әзір.

– «Халықтық кеңсе» ашылғалы бері 6 ай уақыт мерзімінде қала тұрғындарынан барлығы 58 155 арыз-шағым түсіп, оның орындалуы жүйелі бақылауға алынған. Күнделікті қабылданған арыз-шағым, өтініштер тиісті аудан және бөлімдерге курьерлық қызмет арқылы жеткізіледі, – дейді Гүлжамал Ералықызы.

Қала тұрғындарына қолайлы жағдай жасау мақсатында қала әкімінің орынбасарлары, қала әкімінің аппарат басшысы, аудан әкімдері мен құрылымдық бөлім басшылары белгіленген кесте бойынша мекеме ғимаратында азаматтар үшін жеке қабылдау өткізіп тұрады. Сондай-ақ, кеңсе мамандары қала тұрғынына төрт саннан тұратын штрих код-талон береді. Осы арқылы «Халықтық кеңсеге» келмей-ақ, азаматтар үйде отырып, ғаламтор арқылы мәліметтер базасынан төрт саннан тұратын құпия кодты теріп, шағымының орындалуын бақылай алады. Яғни, өтініші қай сатыдағы қарауда жатқанына дейін біліп алуына жағдай жасалған. «Бір терезе» қағидасы тиімді жүзеге асуда.

Орталықтың құжаттарды қабылдау жүйесі бір жерде жинақталған. Дайын құжаттарды тапсыру секторы СМС және қоңырау шалу арқылы азаматтармен хабарласып, құжаттарының дайын екенін ескертіп, жауап хаттарын қолма-қол табыстайды.

Ғимарат іші толығымен бейнебақылау жүйесімен қамтылған.

Айтпақшы, жуырда Тараз қаласынан арнайы келген өкілдер ел аумағында алғаш болып ашылған кеңсе қызметіне қызығушылық танытыпты. Бұйыртса, тиімділігін көрсеткен мұндай ғимарат Жамбыл өңірінде де пайдалануға берілмек. Сондай-ақ, Оңтүстік өңірдің өзге де аудан-қалалары мекеменің қызметін жоғары бағалап, алдағы уақытта нақ осындай ғимаратты тұрғындардың игілігіне беруге ниет танытуда.

Шымкент қаласының көлік инфрақұрылымына биыл 13 миллиард теңге қаржы бағытталмақ. Тозығы жеткен жолдарға ағымдағы жөндеу жұмыстарын жүргізу үшін 303 миллион теңге қаржы бөлініп отыр. Қазіргі таңда, аталған міндеттерді атқаратын «Лидер Н.К.» және «ДорМаркет» мердігер мекемелері анықталды.

Қалалық жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі басшысының орынбасары Асылбек Баймырзаевтың айтуынша, қаланың 215 ішкі орам көшесіне күрделі және орташа жөндеу жұмыстары жүргізілмек. Сондай-ақ, шағал тас төсеу жұмыстарын «Әлем Транс Жол» мердігер мекемесі атқармақ. Бұл үшін 200 миллион теңге қаржы қаралған.

Сала мамандарының берген мәліметінше, бүгінде 11 магистральді көшені қайта құру және 3 магистральді көше құрылысын жалғастыру бағытында мемлекеттік сатып алу жұмыстары атқарылған. Бұдан бөлек, 2 жаяу жүргіншілер өткелінің құрылысы жүргізіледі және өткен жылдан өтпелі 1 жаяу жүргіншілер жолы пайдалануға берілмек.

Ат баптап, жүйрік жарату, бәйгеге қосу – қазақтың қанына сіңген, атадан-балаға мұраға қалған игі дәстүр. Тұлпарды құлынынан тани білетін, қыл құйрықты жануарға қызығатын азаматтар арамызда көптеп кезігеді. Дегенмен, ұлттық өнерді насихаттау әлі де болса кемшін түсіп жатқаны жасырын емес. Облыстық «Бәйге» қоғамдық бірлестігінің жетекшісі Жеңіс Тоғызақбаевпен сұхбатымыз атбегілік өнердің бүгіні мен келешегін зерделеу аясында өрбіді.

– Жеңіс Бөрібекұлы, сіздің пайымдауыңызша, атбегілік спорт па, әлде өнер ме?

– Атбегілік – біле білгенге, үлкен өнер. Егер бұл өнерді жоғалтып алсақ, қайта қалпына келтіру қиын болмақ. Мәселен, бокстан жаттықтырушыны шетелдерден алдыруға болады. Ал атбегіні әкеле алмайсың. Өйткені, қазақтан артық жылқы малының бабын білетін халық жоқ. Біз тұлпарды таңдап, сәйгүліктерді сайлап мінген үлкендердің көзін көрдік. Олар жануарды сырт пішініне қарап-ақ танитын. Аға буыннан жүйрікті жаратудың түрлі тәсілін меңгердік. Қазір тәжірибелі атбегілердің қатары сиреп барады. Ал жас жігіттердің көпшілігі ат жаратудың әдісін жетік білмейді. Осының салдарынан талай жүйріктің өліп кеткенін де көзімізбен көрдік. Себебі, бабына келмеген ат ерен жүйрік болғанмен зорығып қалады.

– Өзіңіз атбегі ретінде атты қалай жаратасыз?

– Ат баптаудың қыр-сыры көп. Әркім әрқалай баптайды. Дегенмен, оған ұзақ ізденіс, үлкен қажыр-қайраттың нәтижесінде ғана қол жеткізуге болады.
2014 жылы Германия, Польша, Чехия елдерін аралап, ағылшын, англо-араб, араб тұқымды 14 бас сәйгүлік әкелдім. Бабы келгені болар, бір жыл уақыт мерзімінде осы тұлпарларым топ жарып, 4 автокөлік жеңіп алдым. Қазіргі таңда, Бексұлтан және Ерсұлтан есімді ағайынды жігіттер арнайы қора-жайда күнұзақ сәйгүліктерді баптаумен айналысады. Қора-жайда барлығы 300-ге таяу жылқым бар.

– Көбіне-көп былайғы жұрт ат дүбірін тек Наурыз мерекесін атап өту кезінде естіп жатады. Бәлкім, бәйге жарысының мәртебесін көтеруге үлкен насихат жетіспейтін болар?

– 1994 жылы Шымкент қаласында Наурыз мейрамы алғаш рет атап өтіліп жатқан тұста мен орталық атшабарда директордың орынбасары болып қызмет атқаратынмын. Өңірдің игі жақсылары кеңесе келе, атаулы күнге орай, бәйге бердік. Бәйге жолы сол кезде 8 шақырым болып белгіленді. Сол уақыттан бері бұл үрдіс игі дәстүрге айналды. 

Тек, өткен жылы Ұлттық спорт түрлері қауымдастығының шешімімен, елдің барлық өңірлерінде «Бәйге» қоғамдық бірлестіктері құрыла бастады. Оңтүстік өңіріндегі бірлестіктің жетекшісі ретінде маған үлкен сенім артылды. Ағымдағы жылға арнайы күнтізбелік жоспарлы шаралар бекітілді. Мәселен, биыл өңірде түрлі деңгейдегі 6 бірдей бәйге беріледі. Бұл қатарда, облыс орталығында өтетін «Наурыз» және «Қала күніне» арналған республикалық деңгейдегі шаралар да бар.
Ең бастысы, қауымдастық тарапынан бәйгенің өзіндік Жарғысы қабылданды. Яғни, ұлттық өнерді дамыту, бір ізге салу мақсатында бәйгенің 8 түрі айқындалды. Атап айтқанда, тай бәйгенің қашықтығы – 3 шақырымдық ретпен белгіленді. Тиісінше, құнан бәйге – 7-9, жорға – 9-11, топтық – 15-21, аламан бәйге үшін 25-31 шақырым аралығындағы қашықтық ұсынылады. Жазық, яғни, ұшқыр бәйге – жақын қашықтыққа шабуға лайықталған. Ал жүйріктердің жүйрігін сынайтын республикалық «Алтын тұлпар» додасы 51 шақырым негізделіп отыр. Бұған дейін «Алтын тұлпар» аламан бәйгесі 43 шақырым қашықтықта ұйымдастырылып келген болатын. Онда қазақы тұқымды жүйріктер ашылып үлгермейтін. Мәреге жеткенде олардың әлі тың екені байқалатын. Осыны ескере отырып, ендігі жерде жүйріктердің еркін тыныс ашуына мүмкіндік берілмек. Сондай-ақ, Жарғы негізінде, белгілі бір ас-тойларда бәйге беруді ойға алған ел тұрғыны қауымдастықтың өңірдегі өкілдігіне жазбаша өтініш қалдыруы тиіс. Осы арқылы жарыстың өту орны, төрешісі белгіленіп, барлығы ереже аясында жүргізіледі. Яғни, азаматтардың қауіпсіздігі баса назарға алынады. Ал қауымдастыққа ескертпей, өз алдына бәйге берген азаматтар көлемді айыппұл төлеуіне тура келеді.

– Қазіргі таңда ағылшын жылқыларына деген әуестік басым секілді. Олардың байырғы қазақ жылқыларынан ерекшелігі қандай?

– Ағылшын жылқылары табиғатынан ұшқыр әрі сезімтал болып келеді. Оларды бір орында тұрғызып бағасың. Жем-шөпті де талғап жейді. Арнайы қора болмаса, байлап қоюға келмейді. Артықшылығы сол, жақын қашықтықта ешкімге дес бермейді. Бұл ретте қазақы тұлпарлардың «аузымен құс тістеген» ағылшын аттарын басып озатын мүмкіндігі жоқ. Жоғарыда айтылғандай, жаңа қабылданған жарғы бойынша, ендігі жерде аламан бәйгенің қашықтығы анағұрлым ұзартылды. Бұл қазақы тұлпарлар үшін жаңа белеске көтерілер сәт. Себебі, табиғаты ерекше қазақы аттар шапқан сайын көсіле түседі. Олардың басты қасиеті ұзақ шабыс, алыс жорық жолдарына арналған. Дәстүрлі атбегілер де осыны ескеріп, аттарын баптайтын болған. Қазақы жүйрік сөреден шыққанда қоқаң шабыс қосаяқпен бастайды да, жүре келе, еті қызған соң көсіле шабады. Қазақы жүйрік кең көсілген сәтінде ағылшын жылқысының екі аттағанын бір-ақ аттайды. Соңғы кезде ұзақ шабысты қазақы жылқылар ұшқыр, қысқа шабысты ағылшын аттарының көлеңкесінде қалып қойып жатыр. Осының бәрін ескере отырып, нақтырақ айтқанда, қазақтың байырғы дәстүрлі атбегілік өнерін жаңғырту мақсатында жарыс жолы едәуір ұзартылды.

– Ұлттық өнерді дәріптеуде өңірдің бүгінгі ахуалын қалай бағамдайсыз?

– Шыны керек, күні бүгінге дейін бәйге спортында Оңтүстік спортшыларының қол жеткізген ірі жетістігі байқалмайды. Республикалық деңгейдегі қайсыбір шараларда болсын, Алматы, Жамбыл, Қарағанды облысының сәйгүліктері өзгеге жүлде беретіндей емес. Рас, өткен жылдан бері бірқатар аудандарда бірлестіктің өкілдігін ашып, насихаттауға көңіл бөлудеміз. Тамыз айында Созақ ауданының орталығы Шолаққорған ауылында өңірлік «Оңтүстік тұлпары» бәйгесін ұйымдастырмақпыз. Бұл алдымен, республикалық «Алтын тұлпар» аламан бәйгесіне жолдама беретін іріктеу болғалы тұр. Мәреге бұрын жеткен 9 сәйгүлікке жүлде тағайындалады. Алғашқы үштікке ілінген шабандоздар «темір тұлпар» иеленбек. Осыған орай, бірлестік жанынан арнайы есепшот ашып отырмыз. Яғни, арамызда жүрген ұлттық өнерге жанашыр азаматтар осы есепшот арқылы жәрдем беріп, қол ұшын соза алады. Осындай айтулы шаралар ел азаматтарының ынта-ықыласын оятып, жылқы малына деген қызығушылығын арттыруға сеп болар деген үмітіміз бар.

– Бәйге атын баптаудың өзіндік әдістерін айта кетсеңіз...

– Ең алдымен, бәйге атының терін алу өз алдына бір өнер. Ат баптауда оны күн сайын аяңдатып, желдіріп, ащы терін шығарып, бабына келтіру керек. Терін алуда сәйгүлікті қинап, орынсыз зорықтырып алудан сақтану керек. Тәжірибелі атбегілер аттың терін алғанда сәт сайын ат терін саусағымен жалап, дәмін татады. Тердің түрі мөлдір су сияқты, бөтен дәмі болмағанда ащы тері шығарылды деп бағалайды. Бұл оның бабына келіп, бәйгеге қосуға жарайтынын білдіреді.
Бапкерлер ат бәйгесі ертең болады деген күні бәйге атының ноқта-жүгенін алып, жылқыға қосады. Байлауда іші пысып, әбден зеріккен бәйге аты жылқыға қосылған соң еркін ойнақтап, аунап, бойын жазады. Жылқылармен бірге жусап, ұйқысын қандырады. Ал таңертең жылқы өре бастағанда қайтадан ұстап, біраз суарып, байлап қояды. Осылайша, ат бәйге алдында әбден тынығады. Әдетте, бәйге атына дене салмағы 35-40 келіні құрайтын 10-15 жасар бала отырғаны жөн. Шабандоздар бастысы, атқа шапқанда шалқалап алмай, еңкейіп, алға ұмтыла отырғаны жөн.
Шапқан сәтте бүйірден тепкілемей, қамшының ұшымен ғана демеп отыру керек. Қамшы сабына шүберек байлап, аттың көзіне құйылған терді жиі-жиі сүртіп отырады. Бәйгеден келген соң да атқа дем алдырмай, аяңдатып жүргізіп, суытып, терін басып, таң асырып барып отқа қою керек.

– Әңгімеңізге рахмет!

Сұхбаттасқан
Жеңісбек СЕРІКҰЛЫ

Ауруға – ем, сауға – қуат беретін қымыздың қадір-қасиетін түсіне білетін былайғы жұрт көбіне «Нұрсәт» шағынауданындағы аллеяда, яғни Сәуле апайдың киіз үйінде бас қосып жатады. Бабына әбден келтірілген ұлттық сусындарға әуестігі артқан қаланың көпшілік тұрғындары осы мекенге етене бауыр басып үлгерген. Тұрақты келушілердің қатарынан жиі көрінетін орыс жігітін бір сәт әңгімеге тарттым.

Юра есімді бұл азамат қазақтың ұлттық сусындарын ішуді біраз жылдар бойы дәстүрге айналдырыпты. Өзі қазақ тілін еркін меңгерген. Бүгінде «Қайтпас» шағынауданында дәнекерлеуші қызметін атқарады. Ән мен жырға да әуестігі бар. Кешкілік уақыттарда «Эмориомио» мейрамханасында гитара тартып, меймандардың ризашылығы мен жоғары бағасына ие болып жүр. 

– Мен өзім Арыс қаласында қазақ жігіттерімен бір ортада өстім. Бірге оқып, тәрбие алдық. Бала кезден қазақ тілін меңгеріп, дастарханда қазақтың ұлттық тағамдарын тұтындық. Ағам Константин, жеңгем Надежда да мемлекеттік тілде сөйлеп, қазы-қарта жегенді тәуір көреді, – дейді Юра Овчаров.

Қазақтың ұлттық сусындарына әуес бозбала темекі мен алкоголь өнімдерін мүлдем тұтынып көрген емес. Бүгінде ол «Шымкент дауысы» жобасының іріктеу кезеңінен сәтті өтіп, негізгі турына жолдама алыпты. Бұйыртса, қалалық байқауда топ жарып, келешекте «Қазақстан дауысында» бақ сынауға ниетті.

Аяқжолдар, веложолдар мен ирригациялық жүйелерді заман талабына сай қайта құрылымдау қажет. Саладағы жоспарлы жұмыстардың жай-күйі қала әкімі Ғабидолла Әбдірахымовтың төрағалығымен өткен әкімдік мәжілісінде кеңінен талқыланды.

Қалалық тұрғын үй коммуналдық-шаруашылық бөлімінің басшысы Талғат Қасымбековтің айтуынша, күні бүгінге дейін қала тұрғындарын әбігерге салып келген ирригациялық жүйелерді қалпына келтіру жұмыстары дендеп қолға алынуда. Яғни, су басудың алдын алу мақсатында жалпы ұзындығы 9,8 шақырымды құрайтын 32 мекенжайда тұйық ирригация жүйесі жүргізілген. Сонымен қатар, 21 мекенжайда тұйық ирригация жүйесін ретке келтіру жұмыстарының құжаттары әзірленуде.

– Қазіргі таңда көпқабатты тұрғын үйлердің аулалары толығымен жарықтандырылды, – деді Ғабидолла Рахматоллаұлы. – Дегенмен, салада өзге де өзекті мәселелер жетерлік. Ирригация жүйелері биыл толығымен ретке келтірілуі тиіс. Сондай-ақ, қала көшелерінде қосымша веложолдар жолағы сызылып, велотұрақтар салу қажет. Мұның барлығы, өз кезегінде, қала тұрғындарының жайлы әрі қауіпсіз өмір сүруіне мүмкіндік беретіні сөзсіз.

Айта кетейік, өткен жылы қала аумағындағы көшелерді жарықтандыруға 840 миллион теңге бөлінген. Бұл қатарда, 13 көшедегі 2110 дана жарықшам көзі светодиодты шамдарға ауыстырылды. Аталған жарықшам көздері пайдаланылған электр энергиясын 40 пайызға үнемдеуге мүмкіндік береді.

Жиынды қорытындылаған қала әкімі Ғ. Әбдірахымов күн тәртібіндегі мәселелердің өзектілігіне тоқталып, сала мамандарына нақты міндеттер жүктеді. Берілген тапсырмалардың орындалу барысын өз қадағалауына алатынын жеткізді.

Биыл Шымкентте 225 көше жөндеуден өтеді

Жөндеуден өткен жолдардың сапа деңгейін Шымкент қаласының әкімі өзінің жеке қадағалауына алмақ. Себебі, бұған дейінгі ағымдағы жөндеу жұмыстарының нәтижесіне көңілі толмайтын тұрғындардың қатары арта түскен. Жоспарлы жұмыстардың жай-күйі қала әкімі Ғабидолла Әбдірахымовтың төрағалығымен өткен әкімдік мәжілісінде кеңінен талқыланды.

– Қаланың қай көшесіне бағыт алсаңыз да, ойылып кеткен ой-шұңқырларға кез боласыз, – деді Ғабидолла Рахматоллаұлы. – Мұндай олқылықтарға кейбір коммуналдық қызмет көрсетуші мекемелердің мамандары да кінәлі. Олар өз жұмысын аяқтаған соң, қазылған жолды қайта қалпына келтіруі тиіс. Мәселен, Түлкібас ауданына баратын А-2 тасжолымен жүріп өту тіпті, мүмкін емес. Жүргізілген жөндеу жұмыстарының игілігі бір жыл уақыт мерзіміне де жетпейді. Енді жүргізілген жөндеу жұмыстарының сапасына тікелей өзім бақылау жасаймын. Кемшіліктері байқалды ма, жауапты мердігер мекеменің жұмысы қабылданбайды.

Кемшіліктер түзелмейінше, төлемақы берілмейді. Бұл ретте, қызметін тиянақты әрі жылдам атқара білетін шетелдік мамандардан лайықты үлгі алған жөн.

Қала әкімі сондай-ақ, сала мамандарына Тәуке хан даңғылының бойында жүріп жатқан жөндеу жұмыстарын жылдам аяқтауды тапсырды. Еске сала кетсек, ауа райының қолайсыздығына байланысты, тоқтап қалған жөндеу жұмыстары осы аптадан бастап қайта жүргізілуде.

– Қаланың бет-бейнесі болып табылатын Тәуке хан даңғылындағы жөндеу жұмыстары аса мұқият болуды талап етеді, – деді Ғабидолла Әбдірахымов. – Осыған орай, жол бойына жасыл белдеуді қалыптастыру, ағаш көшеттерінің айналасын торлап, суағарлар қызметін ұйымдастыру мәселелері ескерілуі тиіс. 

Өз кезегінде, қала әкімі сала мамандарына облыс орталығының басты көшесіне сәндік безендіру мүмкіндіктерін де қарастыруды тапсырды.

Байтұрсынов көшесі кеңейтілмейді

Жиында сондай-ақ, бұған дейін айтылып келген Байтұрсынов көшесін кеңейту жұмыстары жүргізілмейтіні мәлім болды. Қала әкімдігінің мұндай шешімге келуіне жергілікті тұрғындардың көпжылдық ағаштарды өз орнында қалдыру туралы өтініштері себеп болған.

– Азаматтардың тілек-талабын ескере отырып, Байтұрсынов көшесін кеңейту жөніндегі шешімді қайта өзгерткелі отырмыз, – деді Ғабидолла Рахматоллаұлы. – Дегенмен, жол толығымен қайта құрылымдаудан өтеді. Аяқжолдар жаңартылып, велосипед жолы, оң жақ бұрылыс өткелдері салынады. Мұндай жұмыстар Адырбеков көшесіне де жүргізіледі. Қазір әлемдік тәжірибеде қалыптасқан үрдіс бойынша тұрғындар көбіне-көп велосипед қызметін пайдалануға ұмтылуда. Көлік кептелісінің алдын алу үшін біз ағаштарды кесіп, жолды кеңейтпек емеспіз. Алдағы уақытта қала аумағындағы аялдамаларға қоғамдық көлік тоқтауға ыңғайлы арнайы «қалта-жол» салынады.

Еске сала кетейік, биыл жол-көлік кептелісінің алдын алу мақсатында Тәуке хан даңғылы мен Рысқұлов көшесіне дейінгі аралықта Байтұрсынов көшесінде кеңейту жұмыстары жоспарланған болатын. Жоспар негізінде ені 8 метрді құрайтын жол бойын 21 метрге дейін ұлғайту, сол себепті, көше бойындағы 900-ге жуық ағашты өзге орындарға ауыстыру қарастырылған. Алайда, қала тұрғындары «жасыл желектердің» орнын ауыстыруға айтарлықтай алаңдаушылық білдіруде. 

Қалалық жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімінің басшысы Қуатжан Жұматаев биыл Шымкент қаласында 225 көшенің жөндеуден өтетінін жеткізді.

– 2016 жылы бұл мақсатта 12,2 млрд теңге қаржы бөлінген болса, биыл бұл көрсеткіш – 13,7 млрд теңге, – деді Қ. Жұматаев. – Нәтижесінде, биыл 225 көше жөндеуден өтеді. Жөндеу жұмыстары сәуір айында басталады.

Бұл ретте, Абай ауданының аумағында 105 көше жөндеуден өтеді, төрт көше бойына жаңа аяқжол салынбақ. Тиісінше, Әл-Фараби ауданында 16, Еңбекшіде 46, Қаратау ауданында 58 көше жөнделеді.

Бүгінде жалпы ұзындығы 2882 шақырымды құрайтын көше жолдарының 1484 шақырымы, яғни, 50,2 пайызы асфальтталған.

Сала мамандары қала жолдарының сапалық көрсеткішін мұнан әрі жетілдіру бағытында бірқатар жобаларды әзірлеп жатқанын жеткізді. Бұл қатарда, Астана және Республика даңғылының жолдарын қалпына келтіру, бұдан бөлек, негізгі жеті көше бойын қайта құру, Темірлан тасжолы, «Самал» базары мен Республика даңғылы бойында жерасты өткелінің құрылысын салу жобалары бар.

2017 жылы бірнеше нысан пайдалануға беріледі. Момышұлы, Әл-Фараби даңғылы, Қожанов және Арғынбеков көшелерінің көлік жолы, Темірлан тасжолы мен Мангельдин көшелерінің қиылысындағы жерасты жүргіншілер өткелі тұрғындардың игілігіне берілмек. Сонымен қатар, Бадам өзені арқылы өтетін көпірді қайта жаңарту, «Қайтпас-1», «Нұртас», «Тассай», «Азат», «Достық», «Қазығұрт», «Сәуле», «Жайлау», «Ынтымақ», «Бадам» шағынаудандарындағы бірқатар көше жолдарын күрделі жөндеуден өткізу бойынша ЖСҚ әзірленуде. 

Жиынды қорытындылаған қала әкімі Ғ. Әбдірахымов күн тәртібіндегі мәселелердің өзектілігіне тоқталып, сала мамандарына нақты міндеттер жүктеді. Берілген тапсырмалардың орындалу барысын өз қадағалауына алатынын жеткізді.