Шымкент келбеті

2024 жылдың 24 мауысымы күні ҚР Президенті жанындағы Орталық коммуникациялар қызметінде 5-ші Дүниежүзілік көшпенділер ойындарының дайындық барысына арналған баспасөз мәслихаты өтті. Жиынға ҚР Туризм және спорт вице-министрі Серік Маратұлы Жарасбаев, 5-ші Дүниежүзілік көшпенділер ойындарын дайындау және өткізу дирекциясының басшысы Наиль Фаридұлы Нұров, Ұлттық спорт түрлері қауымдастығының вице-президенті Тастанбек Құтжанұлы Есентаев қатысып, журналистер сұрағына тұщымды жауап берді.

Туризм және спорт вице-министрі Серік Жарасбаев сөзін көшпенділер ойындарына дайындықтың аралық қорытындысынан бастады.

«Ең алдымен, 5-ші Дүниежүзілік көшпенділер ойындарын ұйымдастырушылар құрамына Қазақстан Республикасының Үкіметі, Дүниежүзілік этникалық спорт түрлері конфедерациясы, Түркі мемлекеттерінің ұйымы және Ұлттық спорт түрлері қауымдастығы кіргенін айтқым келеді.

20 маусымда ЮНИСЕФ (БҰҰ Балалар қоры) пен 5-ші Дүниежүзілік көшпенділер ойындарын дайындау және өткізу жөніндегі дирекция арасында ынтымақтастық туралы келісімге қол қойылды. ЮНИСЕФ 5-ші Дүниежүзілік көшпенділер ойындарының ресми серіктесі мәртебесіне ие болды», – деді Серік Жарасбаев.

Туризм және спорт вице-министрінің айтуынша, спорт ғимараттарының басым бөлігі жарыстарды өткізуге дайын. «Алау» мұз сарайы мен «Астана Арена» стадионында күрделі жөндеу жұмыстары жүргізіліп жатыр, олар 15 тамызда аяқталады деп күтілуде. «Қазанат» ипподромындағы құрылыс жұмыстары шілде айында аяқталады деп жоспарланған.

Көктемгі ауқымды су тасқынына байланысты Мемлекет басшысының, 5-ші Дүниежүзілік көшпенділер ойындарын ұйымдастыруға жұмсалатын шығындарды қысқарту қажеттігі туралы тапсырмасын орындау мақсатында Ойындар бағдарламасына бірқатар өзгерістер енгізілді. Ойындардың ұзақтығы бір күнге қысқарып, 8-13 қыркүйек аралығында өтетін болды. Қатысушылар мен елдер саны да азайды.

Корей күресі Ссирым спорттық бағдарламадан шығарылды. Бірқатар спорт түрлері бойынша салмақ категориялары да азайтылды. «Ұлы дала жорығын» қоспағанда, спорттың 10 түрінен тұратын арнайы қойылымдар ойындар бағдарламасынан толығымен алынды. Сонымен қатар, Қырғызстан мен Татарстан Республикаларының басшылықтарының өтініштері бойынша, ойын бағдарламасына Көк бөрі және «Көрәш» енгізілді.

Дүниежүзілік көшпенділер ойындары алаңында 370 төреші 21 спорт түрі бойынша төрешілік қызмет атқарады. Сондай-ақ, 5-ші Дүниежүзілік көшпенділер ойындарында ел құрамасы сапында өнер көрсететін спортшылар мен спорттық жылқылардың функционалдық және психологиялық жағдайын бақылау үшін ветеринар, биолог, генетик, спорттық психология және медицина мамандарының жетекші ғалымдарынан тұратын екі кешенді ғылыми топ құрылды.

5-ші Дүниежүзілік көшпенділер ойындарындайындау
және өткізу жөніндегі дирекцияның баспасөз қызметі

Зергерлік өнер – қазақ қолөнерінің бір түрі. Өнердің бұл түрі Ұлы дала елінің сән-салтанатын, байлығын, биік талғамын көрсетеді. Қазақта «Зергер адам – зерделі адам» деген жақсы мақал бар.
Зергерлік – жалпы адамзатты, оның ішінде жас жеткіншектерді сұлулық пен әсемдікке құштарлыққа, талғампаздық пен тазалыққа тәрбиелейтін өнер. Өйткені, зергердің қолынан шыққан бұйымдардың бәрі – сәндік, әсемдік заттары.

Зергер болу киелі де қасиетті өнер саналған. Әсіресе, соның ішінде түрі мен мән-мазмұны жағынан аса бай болып келеді. Осы зергерлік өнердің шоқтығы биік тұр деуге болады. Өйткені мамандар оның күрделі әрі қиын сала екенін айтады. Оған ең алдымен табиғаттан дарыған тума талант керек. Екіншіден, ол – атадан балаға немесе ұстаздан шәкіртке ауысып отыратын тылсым сыры бар, халықтың дәстүрлі дүниетанымымен, тарихи болмыс-бітімімен, салт-дәстүрімен байып отыратын қастерлі кәсіп.

Қазақстан аумағында техникалық және көркемдік тұрғыдан жетілген зергерлік өнер алғашқы темір дәуірінде-ақ пайда болған. Елімізде жүргізілген археологиялық қазбалар көне зергерлер шеберлігінің жоғары деңгейде болғандығына дәлел болады. Мысалы, қалыптау, нақыштама, түйірлеу, әшекейлеу техникасында жасалған әйгілі Шілікті бұйымдары (б.з.д. VII-V ғғ.), аң стилінде жасалған, алтын пластиналармен әшекейленген Есік жауынгерінің киімі (б.з.д IV-III ғғ.). Аң стиліндегі үздік үлгілерді мұра қылып қалдырған көне берелдік шеберлер де өз өнерлерімен (б.з.д. IV-III ғғ.) таңқалдырады. Жетісудан жануарлар - таутеке, ілбісін, қабан, бейнесі бедерленген мыс қазандар мен ғибадат бұйымдары (б.з.б. V-IV ғғ.), әйелдердің алтын бас киімі (Қарғалы қазынасы, б.з.б ІІ- б.з. ІІ ғғ), жарқырауық тас орнатылған сырғалар (Ақтас-1 қорымы, б.з. ІІ-V ғғ.) табылған. Ерте көшпенділердің зергерлік өнері жоғары деңгейге дейін жетті. Ерте көшпенділер дәуірінің зергерлері шеберліктерімен және терең қиял-түйсіктерімен таңқалдырды. Олар дайындаған сәндік бұйымдар ғажап болды. Сонымен қатар, олар көшпенділердің дүниетанымдарының көрінісі де болып табылады. Ежелгі көшпенділер тек киімді ғана емес, өздерінің аттарын, қаруларын, тұрмыстық заттарын да сәндеген. Зергерлік бұйымдарға құштарлық барлық жерлерде де болды. Олардың ішіндегі ең сәнділері, әрине патша зираттарынан табылды.

Қазақ зергерлері қашан да металдың сұлулығын баса көрсетудің шеберлері болған. Зергерлік бұйымдарды жасауда қолданылған негізгі материалдар алтын мен күміс болған. Бұл металдардың табиғи иілгіш қасиеттері мен төмен температурада балқуы зергерлік істе өңдеудің әр алуан техникалық тәсілдерін пайдалануға мүмкіндік берді. Уақыт өте келе зергерлік бұйымдарды дайындау технологиясы күрделене түскеніне қарамастан, оларды сәндік безендіру тәсілдері де көбейді, ал зергерлік өнердегі қолмен өңдеудің негізгі тәсілдері елеулі өзгерістерге ұшыраған жоқ. Сонымен қатар, қазақ зергерлері туындыларында еуропалық зергерлік ісіндегідей шикізаттың құндылығы, пішіндердің күрделілігі мен техникалық тәсілдердің алуандығы емес, ең алдымен өрнектеп сәндеу ерекше мәнге ие бола бастады. Тастардың пішіні, орналасуы, үйлесілімділігі, композициясы – барлығы дуалы мән-мағынаға ие болды. Тіпті, күмісті таңдаудың өзі кездейсоқтық емес, көне нанымдарға сәйкес ол емдік және қорғаушы қасиеттерге ие. Әрлеу үшін жартылай асыл тастар: көгілдір ақық, маржан, ақық, нефриттер жиі пайдаланылды. Бірақ, отбасына береке, бақыт пен тыныштық, ал өз иесінің денсаулығын мықты етер және көз тиюден сақтайтын тас – ақық ең таңдаулы болды және осы күнге дейін солай болып қала бермек.

Қазақ зергерлік бұйымдарының тағы бір ерекшелігі – олардың барлығының дерлік белгілі бір киім үлгісімен байланысты болуы және жас ерекшеліктерімен шектелгені. Мұндағы әйелдердің әшекейлері мен олардың әйелдің жасына қарай өзгеру динамикасы қызығушылық туғызды.

Дәстүрлі әйел әшекейлерінің көптеген үлгілерін шынайы көркемдігі мен өзіндік айшықтары ерекшелейді. Олар ұлттық киімнің басқа ерекшеліктерімен (материал, сыртқы киімнің үлгісі, бас киімдер мен аяқ киімдердің пішіндері мен оларды кию тәсілдері) бірге біріңғай ансамбль құрай отырып, оған көркемдік пен ұлттық нақыш беріп тұрады. Қазақ әйелінің өмірінде зергерлік әшекейлер маңызды рөл атқарды. Оларда адамның сұлулыққа деген мәңгі ынтызарлығы, бақытқа деген үміті, бәле-жаладан, аурудан қорғай алатын табиғаттың ғажайып күшіне деген сенімі бейнеленді. Көне зергерлік бұйымдарға қарай отырып, бойжеткеннің күлкісін, қоңыраудың сыңғырын, ананың бесік жырын естуге болады. Бұл тамаша төл жауһарлардың барлығы немесе әрқайсысы қазақтың шексіз даласының тынысын білдіретіндей.

Раушан ТҰРАНОВА,
«Шым қала» тарихи-мәдени кешенінің
кіші ғылыми қызметкері

Шымкент қалалық әкімдігінде қала әкімінің орынбасары Сәрсен Құранбектің басшылығымен кеңес өтті. Кеңеске өндірушілер, сатушылар, қадағалау органдарының өкілдері мен сарапшылар қатысты.

Кеңес барысында Шымкентте сұйытылған газ тапшылығын болдырмау шаралары талқыланды. Мәселен, қалада арнайы мониторингтік топ құрылды, оның құрамына Мемлекеттік кірістер департаменті, Экономикалық тергеу департаменті, монополияға қарсы ведомство және энергетика басқармасының қызметкерлері кірді. Топтың міндетіне отын көлемін жасанды тежеуге жол бермеу жөніндегі рейдтер де кіреді.

«Сұйытылған газды халыққа жіберетін қаланың барлық жанар май құю бекеттерін қамтамасыз ету үшін Ақтөбе CNPC-ден қосымша 2051 тонна газ сатып алынды», – деп атап өтті Шымкент қалалық энергетика басқармасының басшысы Рызабек Меңдіқұлов.

Бұдан басқа, қалаға сұйытылған газы бар 7 вагон келеді. Әрі қарай тағы 12 вагон келеді деп күтілуде. Естеріңізге сала кетейік, бұған дейін Энергетика министрлігі жыл сайын еліміз сұйытылған газ тапшылығына тап болатынын және бұл тұтынудың артуына байланысты екенін хабарлаған болатын.

Аталған тәуекелдерді болдырмау үшін 1 шілдеден бастап сұйытылған мұнай газының бағасын түзету жоспарлануда. Сұйытылған мұнай газының бір тоннасы үшін шекті көтерме баға 45 158 теңгені құрайды (бұрын – 40 320 теңге).

«1 шілдеден бастап сұйытылған мұнай газының бағасын түзету жоспарлануда. Мәселен, сұйытылған мұнай газының бір тоннасы үшін шекті көтерме баға 45 158 теңгені (бұрын – 40 320 теңге) құрайды», – делінген хабарламада.

Қала әкімі Ғабит Сыздықбеков Қытай Халық Республикасына ресми сапары барысында Сиань қалалық парткомитетінің хатшысы Фан Хунвэй және қала мэрі Е Нюпинмен кездесті. Кездесу барысында түрлі салалардағы екіжақты қатынастарды дамыту мүмкіндіктері талқыланды.

Қалалар арасындағы сауда-экономикалық ынтымақтастықты одан әрі дамыту мақсатында бірқатар ұсыныстар қаралды. Қазіргі уақытта әлемде энергия ресурстарының тапшылығы байқалады. Осыған байланысты қала басшысы баламалы энергия көздерін дамыту мақсатында қытайлық инвесторларды Шымкентте күн электр станцияларын салу жөніндегі жобаларды жүзеге асыруға шақырды.

«Біздің қаламыз ауыл шаруашылығы жақсы дамыған Түркістан, Жамбыл облыстарымен және Өзбекстанмен шектесетіндіктен, біз үшін бұл саланы дамыту өте маңызды. Біз осы саладағы жобаларды іске асыруға мүдделі Сиань кәсіпкерлерін қолдауға дайынбыз. Қалада қолданыстағы сауда-логистикалық орталығының аумағын кеңейту жұмыстары жүргізілуде. Орталықты кеңейту Шымкентке Орталық Азия елдері арасында көлік-логистикалық хабқа айналуға мүмкіндік береді. Орталық теміржол торабы мен «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» халықаралық транзиттік дәлізінің бойында және жүктерді кешенді қабылдауды және жөнелтуді жүзеге асыратын әуежайға жақын жерде орналасқан. Біз логистикалық орталықта құрғақ, тоңазытқыш қоймаларының жобаларын жүзеге асырғысы келетін инвесторларға жан-жақты қолдау көрсетуге дайынбыз», – деді қала әкімі.

Кездесуде Шымкент және Сиань университеттері арасында тәжірибе алмасу мүмкіндіктері қарастырылып, денсаулық сақтау мамандарының біліктілігін арттыру мәселесі пысықталды. Талқылау барысында осы жылдың күзінде Шымкентте екі қаланың бизнес-қоғамдастығы өкілдерінің қатысуымен ауқымды форум өткізу келісілді. Кездесу соңында мегаполис басшысы сауда қатынастарын орнатуда, Сиань инвесторларының инвестициялық жобаларды табысты іске асыруда барлық қажетті қолдау көрсетілетінін атап өтті.

Бүгінде қаламызда қытай капиталының қатысуымен мұнай өңдеу, химия және металлургия салаларында жалпы сомасы 1,4 млрд.АҚШ долларын құрайтын 4 ірі инвестициялық жоба табысты іске асырылуда.

Шымкент қаласы әкімінің баспасөз қызметі

«Тазалық – иманның жартысы» деген сөз бар. Еліміз бойынша өтіп жатқан «Таза Қазақстан» науқаны аясында Шымкентте орталық мұсылман мазаратында санитарлық тазалық күні ұйымдастырылды.

Қаладағы «Жастар ресурстық орталығы» КММ мамандары мен «Жасыл ел» еңбек жасағы мүшелері мазараттың іші-сыртын қоқыстан тазалап, зират ішіндегі аяқ жолдарды ретке келтірді.  

Жастар ресурстық орталығының өкілі Қайыржан Бөгенбайдың айтуынша, мазаратта іздеу-сұрары жоқ 10-нан аса ардагер мен мәдениет қайраткерлері жерленген. Жастар сол кісілердің бейітін қураған шөптерден тазартып, қоршауларын ретке келтірді. «Жас келсе – іске» деген, қайратты жастар тазалық акциясына белсене қатысуда.

Науқан аясында көше тазалау, елді мекендер аумағын көгалдандыру және абаттандыру істерінде жастар зор үлес қосуда.

С.ТҰРҒАНТАЙҚЫЗЫ

Шымкент қаласының Абай ауданы аумағында заңсыз құм, шағал-тас, қара темір қабылдау, ретсіз сауда сауда-саттықты жою мақсатында кәсіпкерлерге түсіндіру жұмыстары жүргізілді.

Бүгінде Алматы тас жолы, Шойман қажы көшесінің қиылысында заңсыз орналасқан құм сату бизнесі мен қара темірді қабылдайтын кәсіптік нысан анықталып, әкімшілік айыппұл салынды. Бұған дейін қала әкімі Ғ.Сыздықбеков қаланы аралау барысында Алматы айналма тас жолы бойында бейберекет орналасқан сауда орталықтары мен кәсіпкерлердің жұмысымен танысқан болатын.

Тексеру жұмыстарынан кейін аудан әкімі мен жер қатынастары басқармасы басшыларына кәсіптік нысандарды қала сыртына көшіру бойынша тапсырма берілген. Қалалық сәулет, қала құрылысы және жер қатынастыры басқармасы тарапынан Түркістан бағытынан қалаға кіретін жол бойында Бадам көпірінің жанынан 75 гектар арнайы құрылыс заттарын сатуға арналған жер беріліпті. Аталған мекенжайдың инфрақұрылымы толық реттелген. Ендігі мәселе – кәсіпкерлерді белгіленген қала сыртындағы аумаққа көшіру.

Қаңтар айынан бастап, үшінші рет айыппұл арқалаған кәсіпкерлер 10 күннің ішінде қала сыртындағы нысанға толық көшуге уәде етті. Кәсіпкерлік нысандардың аумағын тазалап, күтіп-ұстау мәселелері бойынша аудан әкімі аппараты, қалалық сәулет, қала құрылысы және жер қатынастары және аудандық ішкі істер басқармалары бірлесе жүргізген жұмыстарын алдағы уақытта да жалғастырмақ.

Гүлжауһар БАЖАҚАЙ

26 маусым – Халықаралық есірткіге қарсы күрес күні. Осыған орай Шымкенттегі «Арбат» демалыс аймағында ауқымды іс-шара өтті. Қаладағы жоғары оқу орындарының ерікті жастарынан жасақталған командалар «Біз салауатты өмір салтын қолдаймыз» деген ұранмен спорттық ойындар ұйымдастырды.

Жастар арасында салауатты өмір салтын насихаттап, спортқа баулу, есірткісіз қоғам құру мақсатында өткен жолдастық жарыс қызықты әрі тартысты өтті. «Жақсы әдеттер марафоны!» ұлттық бағдарламасы аясында «Біз салауатты өмір салтын қолдаймыз» ұранымен өткізілген эстафеталық жарысқа 7 адамнан тұратын 3 команда қатысып, өзара мықтыны анықтады. Салауатты өмір салтын қалыптастыру, тұрғындардың күш, жылдамдық, ептілік қасиеттерін дамытуға арналған іс-шарада қатысушылар өздерінің ерекше дайындықтарын көрсетті.

Есірткі – қоғам дерті. Нашақорлық пен есірткінің зияны орасан. Бұл – тұтас ұлттың тамырына балта шабатын, халықты қарусыз жоятын кеселдің бірі. Сондықтан да есірткімен күрес бүгінде кез келген елді алаңдататын, ең өзекті, әлеуметтік мәселенің біріне айналып отыр. Ал, шымкенттік ерікті жастардың есірткіге әуес болмай, спортпен шұғылданып, жарыста белсенділік танытуы көңіл қуантады.  

Спорт алаңында олар замандастарына «Жасөспірім, салауатты өмір салтын ұстан, спортпен шұғылдан, сымбатты бол!», «Өз мемлекетіңді нашақарлықтан сақта, өз ұлтының санын өсір. Дүниеге дені сау ұрпақ әкел! Арамызда дені сау, ұшқыр ойлы саналы да, сапалы жастарымыздың саны көбейтіп, ғасыр дертімен бірге күресейік!» деп ұран тастады.

Іс-шара эстрада жұлдыздарының коцертіне ұласты. Олар сахнада сөз сөйлеп, жастарды есірткі қылмысына қарсы күресте бірігуге шақырды.

Айта кетейік, осы бағыттағы жұмыстар Шымкент қаласында биыл 26 мамыр мен 26 маусым аралығында 1 ай бойы өткізілді. Айлық барысында жергілікті атқарушы органдармен бірлесе отырып, шымкенттік полицейлермен бірқатар профилактикалық іс-шаралар, соның ішінде спорттық-мәдени, қайырымдылық іс-шаралар, семинарлар, кездесулер мен дәрістер ұйымдастырылды. Сондай-ақ, психологтардың, әлеуметтік қызметкерлердің, салалық мамандардың кеңес беруімен Ашық есік күндері өтті.

Айлық қорытындысымен салауатты өмір салтын қалыптастыру, жас ұрпаққа саналы тәрбиеде еселі еңбек етіп, құқықтық түсіндіру жұмыстарын жүргізуге белсенді қатысқан, профилактикалық іс-шаралардың өтуіне үлес қосқан бірқатар мамандар Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрі полиция генерал-лейтенанты Е.Саденовтің және Шымкент қалалық Полиция департаменті басшылығының алғыс хаттарымен марапатталды.

Салтанат ЖАМАЛДИНОВА

Репродуктивті денсаулық апталығы аясында «Арбат» демалыс аймағында Шымкент қалалық денсаулық сақтау басқармасы жасөспірімдер арасында «Біз салауатты өмір салтын таңдаймыз» тақырыбында іс-шара ұйымдастырды.

Профилактикалық іс-шарада қалалық денсаулық сақтау басқармасына қарасты Жастар денсаулық орталығының уролог, гинеколог, психолог дәрігерлері жастарға медициналық кеңес берді. Сондай-ақ,   ЖИТС-тің алдын алу мен онымен күрес орталығы қызметкерлері жедел тест сынамасын алып, АИТВ-инфекциясының алдын алу бойынша ақпараттық түсіндіру жұмыстарын жүргізді.

Жиын барысында жастар арасында спорттық сайыстар өтті. Белсенділік танытқандарға алғыс хаттар мен естелік сыйлықтар табысталды.

Айта кетейік, елімізде Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі ұлттық комиссияның қолдауымен 24-30 маусым аралығында Репродуктивті денсаулық апталығы өтуде. Іс-шараның мақсаты – халықтың репродуктивті денсаулығының маңыздылығы туралы хабардарлығын арттыру және салауатты өмір салтын насихаттау.

Г.ТЕМІРХАНҚЫЗЫ