Шымкент келбеті

Еңбек нарығында сұранысқа ие мамандықтар қандай? Облыстық «Рухани жаңғыру» жобалық кеңсесі мен Қаратау ауданы әкімі аппаратының ұйымдастыруымен өткен «Дұрыс мамандық – жарқын болашақ!» атты форумда жастар осы сауалға жауап іздеді.

Форумға Қаратау ауданы әкімі Ғ.Мәуленқұлов, «Болашақ» бағдарламасы бойынша шетелдерде білім алған мамандар және мектеп оқушылары қатысты.

«Жастар мамандық таңдауда көбіне ата-аналарымен ақылдасып, бір шешімге келіп жатады. Мұндай басқосуда тәжірибелі мамандардың кеңесі артық болмайды» деді форум ұйымдастырушылары. Жастарды болашақ кәсіптерін дұрыс таңдауға бағытталған шарада өңірді дамытуға үлес қосып жүрген азаматтар да еңбек нарығында сұранысы жоғары мамандықтар туралы ақпарат берді. 

– Мамандықты дұрыс таңдау – болашақтың алғашқы баспалдағы. «Әйтеуір оқысам болды» деп, өзі қаламаған мамандықты оқу алтын уақытты жоғалтқанмен тең. Сондықтан қоғамда өзіндік орныңды қалыптастырғың келсе, онда алдын ала мақсат қоя білген абзал, – деді кәсіпкер Асхат Нұрлыбаев.

Форумға қатысқан жастар көкейлерінде жүрген түрлі сауалдарға жауап алды. Мұндай іс-шара алдағы уақытта жалғасын табатын болады.

Оңтүстік Қазақстан облысының әкімі Жансейіт Түймебаев Сарыағаш ауданы, Абай ауылындағы мектептердегі орын алған келеңсіз жағдайға байланысты жауапты тұлғаларға шара көрді.

Осыған байланысты арнайы жиын өткізген әкім аталған оқиға дер кезінде назарға алынып, тиісті жұмыстар атқарылмағандықтан бұқаралық ақпарат пен қоғам арасында резонанс тудырғанын айтып, осы мәселеге қатысты жауапты азаматтарға шара көрілетінін жеткізді.

Нақты айтқанда осы мәселе бойынша тергеу амалдарының объективті және жан-жақты жүргізілуінің қамтамасыз ету үшін, тергеу амалдарының аяқталғанына дейін осы оқиғаға қатысты барлық лауазымды тұлғалар мен жауапты қызметкерлер өз қызметтерінен уақытша шеттетілді.

Атап айтсақ, Қазақстан Республикасының заңдылықтарына сәйкес облыс әкімінің орынбасары Ұ.Сәдібековке қатаң ескерту берілді. Ал Сарыағаш аудандық жергілікті полиция қызметі басшысы О.Бердалы мен Сарыағаш ауданы, Абай ауылдық жергілікті полиция бөлімшесінің басшысы Ә.Ибрагимов, ювеналды полиция бөлімшесінің №73 және №74 жалпы орта мектептеріне жауапты полиция инспекторы Қ.Сәриевтер қызметтерінен босатылды.

– Сонымен қатар аудандағы жағдайды дер кезінде назарға алып, тиісті шара қабылдамаған аудан әкімі Қ. Әбдуәлиевке қатаң сөгіс жариялаймын. Бұдан бөлек сол салаға жауапты аудан әкімінің орынбасары Қ. Қыстаубаевқа шара көруді және Сарыағаш аудандық білім бөлімінің басшысы Б.Майрихов пен №73, №74 жалпы орта мектеп директорларын тергеу амалдары аяқталғанша жұмыстан шеттетуін тапсырамын. Бұл оқиға аудандағы білім беру саласында бірқатар проблемалардың бар екенін көрсетіп берді. Қазіргі таңда менің тапсырмаммен жұмыс тобы құрылып, аудандағы жағдай мұқият тексеріледі, – деді Жансейіт Түймебаев.

Сондай-ақ, өңір басшысы облыстық білім басқармасының басшысы И.Сағындықовқа сөгіс түрінде шара көрілетінін атап өтті. Аймақ басшысы, бұған қоса аталған мәселе бойынша эксперттік комиссиямен ауданда және облыста екі рет медициналық тексерулер жүргізіліп, оның қорытындысы бойынша баланың зорланғаны расталмағанын мәлім етті.

Жиын барысында өңір басшысы еліміздің бала жөніндегі уәкілі Зағипа Балиеваның облысымызға арнайы келгенін мәлімдеді. ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты Зағипа Балиева 14 наурыз күні «жоғары сынып оқушылары тарапынан зорлық көрді» делінген баланың жай-күйімен танысты. Облыстық ішкі істер департаментінде өңіріміздің журналистерімен кездесіп, оқиғаға қатысты пікірін білдірді. Бұған кейін еліміздің бала жөніндегі уәкілі 1 сынып оқушысын Астана қаласындағы арнайы мамандардың қатысуымен кешенді сот-медициналық сараптамасына өткізу үшін алып кетті. Алдағы уақытта бұл мәселе қатаң бақылауға алынып, өңірдегі барлық білім ұяларында алдын алу жұмыстары жүргізілетін болады.

оны шешудің жолы қайсы?

Шымкентте жолаушылар тасымалдайтын компаниялардың жұмысына көңілі толмайтын тұрғындардың шағымы азаяр емес. Қалалық әкімдіктің WhatsApp желісіне, қалалық жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөліміне келіп түскен шағымдардың басым бөлігін автобустардың кешкі мезгілде жүрмейтіндігі туралы арыз-шағымдар құрайды екен. Ал тасымалдаушылар бұл мәселеге мән беруге неге құлықсыз? Бұл сауалға сала мамандарымен бірлесе жасаған рейдтік шарада жауап іздеп көрдік.

«Планды» орындап, тойға кетеді

Забадам елдімекенінде 10 мыңға жуық халық тұрады. Тұрғындардың дені қала орталығында жұмыс істейтіндіктен қоғамдық көліктің уақытымен жүруі маңызды. Бірақ, бұл бағытқа қатынайтын қоғамдық көліктердің қызмет көрсету сапасы сын көтермейді. 

«Автобустар уақытында жүрсе» дейтін қалалықтардың бірі – Забадам елдімекенінің тұрғыны Абзал Пулатов. Ол «№116 автобустың мәселесімен бас ауыртып жүргеніме жылдан асты», – дейді. 

– №116 автобус кестеде бекітілген уақытымен жүрмейді. Аралық уақыты кейде 40 минутқа жетеді. Қалаға бір автобуспен қатынайтындықтан амалсыздан күтіп отырамын. Бұл бағыттағы көлікті бейсенбі, жұма күндері тіпті таппайсың. Тиісті мекемеге осы жағдайды айтып шағымдандық, сосын «Автоимпульс» ЖШС-нің (тасымалдаушы компания) басшылығына телефон арқылы шығып, жағдайды айттық. «Қадағалаймыз» деген уәделерінің орындалуын күткенімізге жылдан асса да ешқандай нәтиже көргеніміз жоқ, – дейді А. Пулатов.

Абзал Пулатов №116 автобустың кешігіп жүруімен тұрмай, көшелерді 15-20 метр сайын аялдамаға айналдырып алғандығын ашына жеткізді. – Көлік жүргізушілеріне «межелі жерімізге уақытында жетейік, неге көрінген жерге тоқтай бересіңдер» дегенімізбен оған құлақ асатын ешбірін көрмедік. Онсыз да сирек жүретін автобустарды «желкелеумен» жүйкеміз тозады. Қатынап жүргендерінің өзі шағын және әбден тозығы жеткен. Егер жолаушыларға сапалы қызмет көрсете алмаса, мұндай міндетті неменеге мойындарына алатынын түсінбеймін. 

№116 автобусқа Забадам елдімекені ішінде мектептен қашық тұратын оқушылар да отырады. Ал ата-аналар мен №13 мектептің ұстаздар қауымы көліктердің оқушыларды мінгізбей кететіне талай мәрте куә болғандығын жеткізді. 

– «Самал -3» шағынауданынан қатынап жұмыс істеймін. «Колос» аялдамасына дейін №9, 87 маршрутпен келіп, бері қарай мектептің алдындағы аялдамадан түсу үшін №116-ға ауысуым қажет болады. Бұл автобус өте сирек жүретіндіктен №22 автобусқа мініп, бір көше жаяу келемін. Автобустарды кешкі сағат 6:30-дан кейін мүлдем көрмейсің. Қоғамдық көліктің кондукторлары кішкентай балалар ақша төлемесе, аялдамаға тоқтамай өтіп кетеді. Бұл мәселе бойынша жүргізушімен де, кондуктормен де талай сөзге келдік, – дейді № 13 мектептің мұғалімі Ақмарал Шуренова. 

Тойшыбай Исламов болса, мектептің қасынан өтетін көшеде оқушылардың қауіпсіздігі үшін алаңдайды. 

– №13 мектептің жанындағы көше бойында №116 мен №86 автобус бір-бірімен жарысады, кейде тротуарға дейін шығып кетеді. Қанша рет ескерткенімізбен тыңдар құлақ жоқ. Жүргізушілердің көбісі – Забадам елдімекенінің тұрғындары. «Неге кешкі сағат 19:00-20:00-ге дейін жүрмейсіңдер» десек, «Планды орындап қойдық» дейді. Автобустардың ерте тоқтайтын бір себебі – кешкі сағат алты-жетіден кейін олар қосымша ақша табу үшін тойға баруға көлік жалдайтындардан тапсырыс алып, өздерінің жеке тірліктерімен жүреді, – дейді Тойшыбай ақсақал.

Жарты жолда қалдырмасын...

Қала тұрғыны Г. Турдиева қоғамдық тасымалдаушы компанияларға осындай өтініш айтады. Өйтпеске амалы жоқ. «Самал-3»-те тұратын ол «Асар» шағынауданындағы қалалық балалар ауруханасына қатынап жұмыс істейді. Оның айтуынша, осы аралыққа қатынайтын №9А газель көлігі кестеде белгілінген маршруттан ауытқып, кешкі уақытта жолаушыларды сан мәрте жарты жолдан қалдырып кеткен.

– Газельдің соңғысы 18.45-де өтеді. Аптығып, асығып келеді, сосын жолақысын жинап алады да, белгіленген кестемен жүрмей, біздерді қыста күн райына қарамастан қоқыс полигоны жанына тастап, төте жолмен Алаш базарына өтіп кетеді. Кеш қалсақ, таксимен қайтуға тура келеді. Оған күн сайын жағдайымыз келе бермейді, – дейді Г. Турдиева.

Жалпы «Самал-3» шағынауданында 11 мыңға жуық халық қоныстанған. Бұл аймақтың тұрғындары үшін де қоғамдық көлік мәселесі өзекті. Мәселен, самалдықтар №93 автобус (тасымалдаушы компания – КиУ-ға тиесілі) бұрынғы жүру кесетесіне қайта оралса екен дейді. 

– Бұрын әл-Фараби көшесімен қоқыс палигоны жақтан келіп, Алпамыс батыр көшесімен 6 емханамен айналма жол жасайтын. Қазір №6 емханадан қайтып кетеді. Енді 2 шақырым емхана маңындағы аялдамаға жаяулатып келеміз. Таңертеңгілік уақытта балалардың балабақшаға, мектепке баруы қиындап кетті. Орталыққа келіп жұмыс істейтіндер бар. Сондықтан №93 автобус бұрынғы кестесімен жүрсе деген тілегіміз бар, – дейді «Самал-3» шағынауданының тұрғыны Досалы Оразов.

Шымкент қалалық жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімінің сектор меңгерушісі Наурыз Сүгірәлиев келіп түскен шағымдардың барлығы ескерусіз қалмайтындығын айтты. Бұған дейін де №116, №№93 автобустардың жүргізушілеріне жүру кестесін сақтау бойынша ескертулер берілген. 

Бұл рейдтік шарада автобустардың бүгінгі жағдайына шағымданған санаулы азаматтармен ғана тілдесе алдық. Ал Шымкентте күніне 500 мыңға жуық тұрғын қоғамдық көлікті пайдаланатындығын ескерсек, ірі мегаполисті қалада қоғамдық көліктің мәселесін шешу әлі де өзекті болып қалмақ.

Наурыз СҮГІРӘЛИЕВ,
Шымкент қалалық жолаушылар көлігі және автомобиль
жолдары бөлімінің сектор меңгерушісі:

 

Келісімшартта бәрі көрсетілген

 

– Автобустардың санитарлық тазалағының төмендігін, жүргізушілер мен кондукторлардың дөрекілігін және автобустардың кешкі уақытта жүрмейтіндігін айтып шағымданатындар көп. Сондықтан осы үш мәселені оңтайлы шешу бағытында жұмыс істеп жатырмыз.
Автобустардың кешкі уақытта жүруін талап етуіміз орынды. Ал тасымалдаушы компаниялар бұл талаптарымызға « жауапты бөлім жұмыс істеуімізге кедергі келтіріп жатыр» деп даурығуда.
Негізінде бұл жұмыс осы кезге дейін заң жүзінде былайша реттелген болатын: Тасымалдаушы компаниялар келісімшартқа сәйкес, қоғамдық көліктердің бір айдағы қатынау жиілігі туралы мәлімет береді. Егер оның жиілігі 70 пайыздан асса, жұмысы жақсы деп бағаланады. Мәселен, таңғы сағат 07.00-ден кешкі 21.00 аралығында осы 70 пайызды орындауға міндеттелген. Онда кешкі уақыт бөліп көрсетілген.
Енді, тасымалдаушылар келісімшарттың осы бөлігін алып тастауды талап етуде. Ол дегеніміз жүргізуші күніне 10 рейс жасайтын болса, кешкі алтыға дейін жетеуін жасайды. Белгіленген жоспарды орындайды да, одан әрі 21.00-ге дейін жүруге тиіс 3 рейсті орындуы міндетті болмай қалады.
Ал келісімшарттың бұл бөлігі халықты кешке қарай қоғамдық көлікпен қамтамасыз ету үшін енгізілген.

Биыл мемлекет және қоғам қайраткері Темірбек Жүргеновтің туғанына – 120 жыл. Облыстық саяси қуғын-сүргін құрбандары музейінде ұлт тұлғасының мерейтойына арнап «Халық комиссары – Темірбек» атты іс-шара ұйымдастырылды. Шараға репрессия құрбаны Т. Жүргеновтің туған-туыстары, жоғары оқу орындарының оқытушылары мен студенттері қатысты.

Т. Жүргенов – қазақ ұлтының әдебиеті, өнері және ағартушылық саласының дамуына өлшеусіз үлес қосқан азамат. Ұлт жанашыры 1933-37 жылдар аралығында Қазақстан үкіметінің халық ағарту комиссары қызметінде жүргенде елімізде 7000-ға жуық мектеп ашуға ықпал еткен. Айталық, төрт жыл ішінде 6587 білім ошағын ашса, оның 3751-і қазақ мектебі болған. Оның ғұмырдариясына көз жүгіртсек, халық комиссарының тағдыры оңай болмағандығын аңғаруға болады.

1989 жылы Қызылорда облысы, Жалағаш ауданы, Жаңаталап ауылында дүниеге келген ол жастайына зерек, шыншыл, білімқұмар болады. Әкесі Қара ұлының зеректігін байқап, орысша ілім алғандығын қалайды. 1909 жылы Аламесек орыс-қазақ бастауыш мектебіне береді, сосын ұстаздық білімін Перовскідегі (қазіргі Қызылорда) Суханский атындағы училищеде жалғастырады. 1917 жылы Уфадағы жер шаруашылығы училищесіне түскенімен, елдегі қоғамдық-саяси өмірге араласып кеткендіктен оқуын бітіруге мүмкіндігі болмайды. 

Одан кейін Жүргенов 1918 Торғайдағы кеңестер съезін шақыру бюросының мүшесі, 1919 жылы Ырғыз уезі Кенжеғара болысы революциялық комитетінің төрағасы қызметіне тағайындалған. 1920 жылы БК(б)П қатарына өтіп, Ырғыз уездік революциялық комитетінің, уездік жұмысшы, солдат және шаруа депутаттары атқару комитетінің төрағасы болып сайланған. 1921-1923 жылдары Орынборда жұмысшы факультетінде оқиды. 1923 жылы Ташкенттегі Орта Азия мемлекеттік университетінің құқық факультетіне оқуға жіберіледі. Осында оқып жүріп, ол Қазақ АКСР-інің Түркістан Республикасындағы толық өкілетті өкілі болып, 1926 жылы Ташкенттің Қазақ педагогикалық институтының директоры болып тағайындалады.

Темірбек Жүргенов қазақ ұлты мәдениетінің дамуына өлшеусіз үлес қосты. Айталық, мәдениет пен өнер саласы мамандарын даярлауға көп көңіл бөлді және Қазақстанда алғашқы музыка театрын (қазіргі Қазақ опера және балет театры) ұйымдастыруға үлкен үлес қосты. 

Көсем сөз шеберінің сол уақыттары «Шолпан» журналы, «Ақжол» газеттерінде ұлт, ел тағдырына қатысты көптеген сыни мақалалары жарық көрген. 

– Темірбек Жүргеновтың өміртарихынан келтірген бұл деректер халқы үшін еткен еңбегінің бір бөлігі ғана. Музейде Ташкент қаласындағы мұражайдан «Шолпан» журналының көшірмесін алдырттық. Онда қайраткердің төте жазуымен жарияланған мақалалары жарық көрген. Мақаланы қазақ тіліне аударып, мұражай қоры тағы бір құнды дүниемен толықтырылды,– деді шара барасында облыстық саяси қуғын-сүргін құрбандары музейінің қызметкері Нұрсұлу Мархабайқызы. 

Бүгінде мемлекет қайраткерінің өмірі мен халқы үшін еткен еңбектерін жинақтаған «Темірбек Жүргенов» атты 2 томдық кітап жарық көрген. Қазір 3-ші томы дайынaдық үстінде. Бұл кітаптың жарық көруіне атсалысқан, ТМД елдеріндегі архивтердегі құжаттарды көтерген – меценат, Т. Жүргеновтың немере інісі Шахарбек Усманов атты азамат.

– Мұндай шаралар ұлт зиялыларының мерейтойлық еске алу кештерінде ғана өтпесе дейміз. Болашақ ұрпаққа еңбектері, ерлігі, өрлігі жайындағы насихат жұмыстары көптеп жүргізілсе деген тілек бар. Атамыздың еңбектері әлі де көптеген зерттеулерді қажет етеді, – деді шарада сөз алған Ш. Усманов. 

Шараға Темірбек Жүргеновтың інісінің қызы – Марита Қуанова Қызылорда қаласынан арнайы келді.

– Әжеміз Кәмпит Демесінова соңғы демі қалғанша ұлын күтумен болды. Репрессия науқанында Темірбектен кейін бауырлары – Ысқақ, Ысмақан, Кәпназар, Пірназар да атылып кетті. Олардың жазығы не еді? – деп көзіне жас алды. Марита Усманова: «Темірбек атамыз нағыз тіл жанашыры болған. «Бүкіл дүниежүзілік мәдениетке өз ана тілімізді жақсы білгенде, соны үйренгенде ғана жетуге болады», – деген. Айналайын жастар. Тілдің мәртебесін биік ұстаңдар» деген ақылын жеткізді. 

1937 жылы Темірбек Жүргенов жазықсыз атылды. Жары Дәмеш те «Халық жауының» әйелі деп ұсталып, 18 жыл ғұмырын Алжир түрмесінде өткізген. 

Кеш барысында қайраткердің өмірін М. Әуезов атындағы «Театр және эстрадалық шығырмашылық» факультетінің студенттері сахналады, сосын режиссер Қ. Омаровтың «Темірбек Жүргенов» атты бейнефильмі көрсетілді.

Елімізде Медиация туралы заңның қабылданғанына жеті жылға жуықтады. Дауды шешудің жаңа түрі осы жылдар аралығында қандай нәтиже көрсетті? Дауласушылар мәмілеге келіп, істің татулықпен бітуінің тиімді тұстарын көрді ме? Аймақтардан ашылып жатқан медиация кабинеттерінің жайы және өзге де сауалдар төңірегінде ОҚО сотының азаматтық істер жөніндегі алқасының судьясы Нұрлан Биболовпен сұхбаттасқан едік.

– Нұрлан Зұлпыхарұлы, бітімгерлік мәселесі ұлтымыз үшін жат дүние емес екені айқын. Қазіргі таңда, өңірдегі сот медиациясында татуластыру рәсімі қалай жүзеге асуда? 

– Иә, тарихқа шегініс жасасақ, дауды шешудің жаңа түрі деп атап жүрген медиация қызметінің бізге жат емес екенін ұғынамыз. Қазақтың би-шешендерінің көрегенділігі, тапқырлығы деуімізге де болады. Дауласқан екі тараптың уәжін тыңдап, екі жаққа ұтылмайтындай етіп, не болмаса кінәлісін мойындатып ғана қоймай, ортақ мәмілеге шақырып, татуластырып жіберген. Әрі тарихтан кейбір дауларда құн төлетпей, бір-біріне кешірім беруге дейін барған талай оқиғаларды білеміз. Бұл қазақтың ақыл сөзге жүгініп, би-шешеннің шешіміне тоқтағандығын көрсетеді және осы арқылы ел ішінде тыныштық орнағанын байқаймыз. 

Расында дау-дамай жүрген жерде, бірлік-береке де тыныштық та болмайды. Оның үстіне, дау қуған кез-келген адам өзінікін жөн санап, шындықты өз жағынан көретінін ескерсек, кейбір сот істері жылдарға созылады. 

Президент Н. Назарбаевтың саясаты, соңғы жылдардағы сот жүйесіндегі реформалардың түптен келгендегі мақсаты – тараптар дауласуды төмендетіп, сотқа дейін кінәсін түсініп, бітімге келіп, келісімді өз еркімен жасаса деген пайымынан туындаған. «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламасының да түйіні бабалардан мирас болып, қанымызға сіңген ізгі қасиеттерді қайта түлетуімізде жатыр. 

Ендеше, ата-бабамыздан келе жатқан сара жолды қолдану арқылы қаралып жатқан істер саны аз емес. Мәселен, өткен жылы медиаторлардың көмегімен 3000-ға жуық іс татауласумен аяқталды. Саралай айтар болсақ, 2843 істің ішінде кәсіби медиаторлардың қатысуымен – 900 іс бойынша татуластыру рәсімі жүрді. Қоғамдық медиаторлардың қатысуымен – 639, сот медиациясы – 953, партисипативті (тараптардың қорғаушыларының қатысумен) – 171, татуласу-келісім негізінде (дауласушылар өздері бітімге келіп, келісімдерін сотқа бекітуге келеді) – 181 іс медиаторлардың көмегімен шешілді.
Бүгінгі таңда, дауласушы тараптардың өзі татуласу рәсімінің тиімді екендігін түсіне бастады.

– Татуласу рәсімінің тиімді тұстарын айтқанда шығынға батырмай, істі созбалаңға салмай шешілетіндігі жиі айтылады. Сот медиация қызметінде тараптарды бітімге келтіру ісінің басы-қасында жүрген мамансыз. Өзге қандай пайымды тұсын атап өтер едіңіз?

– Бүгінде медиация заңына сүйеніп, мәмілеге келтіретін істердің басым бөлігін неке және отбасылық қатынасынан туындайтын, алимент даулау мәселелері құрауда. Еңбек дауы, кәсіпкерлер және жекеменшік серіктестер арасындағы қарыз өндіру, қызмет көрсету мен тауарды жеткізіп беру бойынша туындаған дауларды медиациямен шешу жиі ұсынылады. Соңғы уақытта татуласу рәсіміне жеке тұлғалардың баспасөз беттерінде, әлеуметтік желілерде ар-намысы, қадір-қасиетіне нұқсан келтіргендер арасындағы талап-арыз негізінде дауды шешу де қосылды. 

Жоғарыда атап өткендей, медиация көмегімен шешілген істер уақыт үнемдейді. Сот жүктемесін азайтып, азаматтарды шығынға апармайтыны рас, бірақ ең маңыздысы – дауласушыларды адами тұрғыдан түсінісуге, өзара келісімге келуге, бір-біріне кешіріммен қарауға үйретті. Мысалы, ерлі-зайыптылардың ажырасу ісінде немесе алимент өндіруде тараптар келісе алмай, бір-бірімен қарғи-қабақ болып, соңы жанжал-ұрысқа ұласып жатады. Сөйтеді де бір дау, бір дауды қуады. Дауласушылардың ашу-ызасынан, іштегі қыжылынан кейде артында қаншама адамның тағдыры жатқандығын естен шығарады. Екі адамның келіспеушілігінен жақындары материалдық қана емес, психологиялық тұрғыдан зардап шегіп жатады. Әкесі алиментті өз еркімен төлеп тұрса, ол кезде баласы мен әкесі арасындағы қарым-қатынас сақталады, бұрынғы ерлі-зайыптылардың сыйластығы қалады. 

Бүгінгі таңда, кәсіби не болмаса кәсіби емес медиаторлардың татуластыру рәсімі осындай келеңсіз жағдайларға жол бермеуге ықпал етуде. 

– Қазір медиация қызметіне деген көзқарас қай деңгейде?

– Бұл сауалға жауап бермес бұрын, осы бағытты дамытуда сот жүйесінде қандай жұмыстар атқарылғандығын атап өтсем. Яғни 2011 жылдың қаңтарында Қазақстанда «Медиация туралы» заң қабылданып, тамызда қолданысқа енді. Содан кейін бұл саланы дамыту жұмыстары елімізде кезең-кезеңімен жүзеге асты.

Бірінші халыққа жаңа заңды түсіндіру-насихат жұмыстары жүрді. Екінші, жергілікті атқарушы билікпен бірлесе жұмыс жасап, медиаторларды дайындау жұмыстары, оларды ынталандыру, бағыт-бағдар беру шаралары жүргізілді. Одан кейінгі сатыда медиация кабинеттері ашылды. Республика бойынша алғаш рет Шымкентте «Қоғамдық келісім» коммуналдық мемлекеттік мекемесінде медиация кабинеті ашылып, бұл тәжірибе республика көлемінде таратылуының өзі үлкен жетістік.
Өткен жылы сот медиациясында 2843 істің татуласу рәсімімен біткендігін атап өттім. Бұдан бөлек, медиациялық кабинеттерде, сотқа жетпей қанша іс бітімгершілікпен оңды шешімін тауып жатыр. Осы жәйттерге қарап, халықтың бірте-бірте татуласудың тиімді екендігін түсіне бастағандығын байқаймыз.
Дегенмен, кей кездері тараптар өздігінен татуласуға бара алмайды. Көрген зәбірінен шыға алмайды да, ішкі дүниесі, моралды-психологиялық ахуалы бірінші қадам жасауға мүмкіндік бермейді. Осы жағдайда кәсіби не кәсіби емес медиаторлар болсын, бұл мәселені оңтайлы шешуде рөлі күшті. Дауласушы тараптарға істің анық-қанығын саралап, түсіндіріп, тиімді тұстарын жеткізіп, өзара дұрыс шешім қабылдауға жәрдемдеседі.

– Медиатордың бойында қандай қасиеттер басым болуы қажет?

– Бұл тұста медиатордың заң тұрғысынан білімі болса, жеткілікті деген ой қате. Ол үшін психолог болу қажет, шешендік қасиетімен өмірлік тәжірибесі астасып жатса, ісінің шебері болары сөзсіз.

– Татуласу рәсімін қолдануға болмайтын жағдайлар қандай? 

– Тараптардың бірі мемлекеттік орган болып табылатын кезде, жеке және заңды тұлғалар қатысатын азаматтық, еңбек, отбасылық және өзге де құқық қатынастарынан туындайтын дауларға медиация рәсімі қолданылмайды. Сондай-ақ, сыбайлас жемқорлық қылмыстар және мемлекеттік қызмет пен мемлекеттік басқару мүдделеріне қарсы өзге де қылмыстар туралы қылмыстық істер бойынша медиация рәсімі қолданылмайды.

– Әңгімеңізге рахмет!

Сұхбаттасқан
А. КЕРІМБАЙҚЫЗЫ

Шымкент қалалық әкімдігі ата-анасынан айырылған бес немересін қарауына алған әжейді барлық жағдайы қарастырылған 3 бөлмелі уақытша баспанамен қамтамасыз етті.

Шымкенттік көпбалалы ана Нағима Орманованың отбасындағы жағдай кім-кімді болсын бей – жай қалдырмасы анық. Ауыр дертке шалдыққан келіншек бес баласымен күні кеше ғана апатты ғимараттың қуықтай бөлмесінде бес баласымен жағдайсыз күйде күн кешіп жатқан еді. 

Ақ қан (лейкомия) дертіне шалдыққан келіншектің күйеуі ақша табу үшін Атырауға жұмысқа кетеді. Тапқан қаражатын жинап, отбасына келе жатқанда ол өткен жылдың желтоқсан айында жол-көлік апатына ұшырап, оқиға орнында көз жұмады. «Жығылғанға – жұдырық» дегендей, Нағиманың денсаулығы да күрт нашарлап, ауруханаға түскенде балаларды 70 жастағы нағашы әжесі Қызайым Байзақова қарауына алып, барлығы қуықтай бөлмеде тұрып жатты. Науқас қызын ауруханадан шығарғанда анасы оны сол бөлмеде күтуіне мәжбүр болды. Қызы мен балалар суықтап қалмас үшін қарт ана пештің отын күндіз-түні сөндірмеуге тырысты.

Қайғылы оқиға мен тұрмыстық ауыр жағдайдан қиналған отбасының жай-күйін Нағиманың анасы, Қызайым Байзақова қала әкімдігі тұрғын-үй қатынастары бөлімі өкілдерінің тұрғындармен таяуда өткен кездесуінде баян етіп, көмек сұраған болатын. Қызайым Байзақованың бұл мұң-мұқтажы билікті бей-жай қалдырмады. Шымкент қалалық әкімдігі сырқатқа шалдыққан Нағиманың отбасын барлық жағдайы қарастырылған 3 бөлмелі уақытша баспанамен қамтамасыз етті. Отбасының тұрмыстық халін естіген ізгі жандар оларға үйге киім-кешек, азық-түлік жеткізіп, қаржылай да көмектесті.

Негізі Нағима Орманова көпбалалы ана ретінде мемлекеттен тұрғын үй алу кезегінде тұрғанымен баспаналы болудың ауылы алыс еді, ол №6136-шы кезекте болатын.

Ал баспанаға қол жеткізіп, қуаныштан мәре-сәре болған отбасы жақында қоныс тойын тойламақ ниетте еді... Бірақ...

Газетіміздің беті қатталып жатқанда Нағима Орманованың қайтыс болғаны туралы суыт хабар естідік. Қайғылы жағдай әрине... Шырылдап бес баласы, аңырап анасы қалды. Тек бір сүйінеріміз – қала билігі оларды далада қалдырған жоқ. 

Бұл отбасыға көмек қолын созам деушілер 8 702 112 72 57 ұялы телефонына хабарласуына болады.

P.S. «Шымкент келбеті» газеті бұл отбасының алдағы тағдырын бақылауда ұстап, оның жайын оқырманға хабардар ететін болады.